5. მომთაბარე იმპერიები:
ტომური სახელმწიფო მხოლოდ შუალედური მდგომარეობაა მომთაბარეთა პოლიტიკურ ისტორიაში. მომთაბარები დრო და დრო თითქოს უჯერებდნენ ისტორიის ბნელ ძალებს და ერთიანდებოდნენ და ქმნიდნენ ძლიერ სახანოს.
ეს სახანო ზედიზედ შთანთქავდა მეზობელ და შორეულ ტომებს და იბადებოდა დიდი იმპერია.
ზოგი იმპერია საუკუნეებს სძლებდა და ზოგიც ეფემერული იყო.
ევრაზიაში უწყვეტ სერიად ჩნდებოდა და ქრებოდა ასეთ იმპერიათა სერია.
ამ იმპერიების დამფუძნებელთა საერთო ნიშანი იყო უნივერსალობა, საყოველთაოობა.
მომთაბარე იმპერიას სურდა გადაქცევა მთელი მსოფლიოს მომცველ იმპერიად, მეტიც, კოსმიურ მონარქიად.
ყველაფრისა და ყველას დამორჩილებისკენ და საყოველთაო წესრიგისკენ სწრაფვა იყო მომთაბარე იმპერიების შექმნის ძლიერი ფსიქოლოგიური ფაქტორი.
არანაკლები მნიშვნელობა ჰქონდა ჯარების და სარდლების ძლიერების ჩვენების სურვილს და დიდებისკენ სწრაფვას.
მატერიალური თვალსაზრისით დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა ნადავლის ხელში ჩაგდების სურვილს, ელემენტარულ სიხარბეს.
ტრამალის იმპერიათა აგებაში უდიდესი როლი ჰქონდა მისწრაფებას დიდი საქარავნო გზების გაკონტროლებისკენ და ამ გზების მთავარ პორტებთან და საზღვაო ვაჭრობასთან დაკავშირებისკენ.
მომთაბარეებს ომიც აინტერესებდათ და კომერციაც და მისი დაცვით ისინი ხელს უწყობდნენ ძველი მსოფლიოს ერთიანობას.
სწორედ მომთაბარეებმა დააკავშირეს ჩინეთი ირანთან და ირანი ბერძნულ-რომაულ სამყაროსთან.
ომისთვისაც და ვაჭრობისთვისაც ტრამალი შეიძლება შეედაროს ზღვას.
მომთაბარეთა მოძრავი ცხენოსანი რაზმები შეიძლება შეედაროს საზღვაო ესკადრებს. შეიძლება ითქვს ისიც რომ კომერციული ქარავნები არის ტრამალის სავაჭრო ფლოტი.
ვრცელ ტრამალში იყო ბინადარი ცივილიზაციის ანკლავებიც. ერთ-ერთი ყველაზე სახელგანთქმული ასეთი ანკლავი იყო ხორეზმი შუა აზიაში.
ვ. ბარტოლდმა ხორეზმის ვაჭრობის აღმავლობა ახსნა ხორეზმის ასე ვთქვათ კუნძულური მდგომარეობით და ის სოციოლოგიური და ისტორიული თვალსაზრისით შეადარა ბრიტანეთის კუნძულებს.
მომთაბარეთა დიდი იმპერიების ძლიერების ცენტრი იყო ტრამალში, მაგრამ ისინი ვერ შემოიფარგლებოდნენ მარტო ტრამალზე ბატონობით.
სტრატეგიული და ეკონომიკური მოსაზრებებით მათ თავისი ძალაუფლება უნდა განევრცოთ მეზობელ ტყიან თუ მთიან ზონებზებზეც - ალტაის მთებზე, ტიან შანზე, პამირზე, ურალზე და კავკასიაზე.
ვ.ე.დ.ალენმა თქვა რომ მთები იყო ადამიანთა რეზერვუარები საიდანაც გაზაფხულის წყალდიდობების მსგავსად ადამიანებიც მოედებოდნენ ხოლმე მეზობელ ველებს.
ეკონომიკური თვალსაზრისით მეცხოველეობა უნდა შეევსოთ მიწათმოქმედებით. და ტყის ნაწილი უნდა გაეჩეხათ დამორჩილებულ მიწათმოქმედთა ხელით.
მრავალ ადგილას თვითონ მომთაბარეები თანდათანობით გადავიდნენ მიწათმოქმედებაზე და ყირიმის სკვითების მსგავსად შეადგინეს დიდი მამულები, იყენებდნენ დამონებულ მუშახელს.
მომთაბარეებს ასევე სჭირდებოდათ კვალიფიცირებული ხელოსნები-მჭედლები მათი იარაღისთვის, ქვისმთლელები და კალატოზები თუ ხუროები მათი სიმაგრეების ასაგებად, ინჟინრები მათი საალყო მანქანებისთვის, სამკაულების მკეთებელი ოქრომჭედლები და ა.შ....
ალანებს, ტოხარელებს და თურქებს იარაღს აძლევდნენ ალტაის მთების და კავკასიის მჭედლები.
ხაზი უნდა გაესვას იმას რომ მრავალ მთიან რეგიონში იყო ძვირფასი წიაღისეულის
//რკინის, სპილენძის, ოქრო-ვერცხლის, ძვირფასი ქვების// საბადოები.
კომერციის და ხელოსნობის ექსპანსია ხელს უწყობს ქალაქების განვითარებას.
ქალაქებმა დიდი როლი შეასრულეს მომთაბარე იმპერიების ცხოვრებაში.
მონღოლთა ხანის ოქროს ურდოს ეკონომიკური კეთილდღეობა მნიშვნელოვანწილად ეფუძნებოდა ურგენჩის და ხორეზმის, ქვემო ვოლგაზე ასტრახანის ახლოს სარაის, ყირიმში სოლხატის //დღევანდელი ძველი ყირიმის// მსგავს ქალაქებს. ადრე ხაზარული პერიოდის ერთ-ერთი უმნეიშვნელოვანესი ქალაქი იყო ასტრახანთან ვოლგაზე მდებარე იტილი.
ძვ.წ. მეოთხე საუკუნიდან ა.წ.მესამე საუკუნემდე ყირიმში, სიმფეროპოლის ახლოს, იყო ძლიერი სკვითური სახელმწიფოს დედაქალაქი ნეაპოლის სკვითური.
ბერძნულად ნეაპოლისი ნიშნავს ახალ ქალაქს.
ეხლა ვილაპარაკოთ მომთაბარე სახელმწიფოს კოსმიურ კონცეფციაზე.
ცის თაყვანისმცემელ მწყემსთა ტომებისთვის ის წარმოადგენდა მონარქიული ხელისუფლების წყაროს.
ძვ.წ. მეოთხე-მესამე საუკუნეებში მონღოლეთის ჰუნებს სწამდათ მათი იმპერატორის ზეციური წარმოშობისა.
ყოველ დილით იმპერატორი გამოდიოდა თავისი კარვიდან რათა თაყვანი ეცა ამომავალი მზისთვის და ყოველ საღამოს ის თაყვანს სცემდა მთვარის გამოჩენას.
ალტაელი თურქები თავის იმპერატორს უწოდებდნენ ციურს, ცისგან გაჩენილ ბრძენ ხაკანს.
მზის თაყვანისმცემლებს შორის ჭარბობდა იდეების უფრო რთული სისტემა.
მეფეს ისინი თვლიდნენ ღმერთი მზის შთამომავლად. თუ კი ის უშუალოდ მზისგან არ იყო წარმოშობილი, იმისათვის რომ ემეფა მას უნდა მიეღო მისტიკური ინვესტიტურა, მაგალითად მითრაიზმის მისტერიების მეშვეობით.
მაშინ ის მეფობდა სინათლის ღმერთის, დედამიწაზე სოციალური წესრიგის მფარველი მითრას ხელმძღვანელობით.
შამანისტური კონცეფციების თანახმად შამანი იყო შუამავალი მეფესა და საწყის ელემენტებს //ცას, მზეს, მთვარეს// შორის.
ვოტიაკთა შამანებს სწამდათ რომ მეფის ხვედრი მისდევდა მზის ხვედრს.
მეფე ძლიერდებოდა გაზაფხულზე მზესთან ერთად, მტიცე იყო ძლიერ მზესთან ერთად და მზესთან ერთად სუსტდებოდა შემოდგომაზე. მაშინ ტომი კლავს მეფეს.
მეფის რიტუალური მკვლელობა იყო ხაზართა ჩვეულებაც.
.
არაბი მწერალი იბნ-ჰალდუნის თანახმად ხაზართა ხაკანის მეფობის საზღვარი იყო 40 წელი. აქამდე მიღწეულ ხაკანს მეორე დღეს მსხვერპლად სწირავდნენ. ფუნდამენტური ციფრი 4-ის ათზე ნამრავლი ეს რიცხვი ითვლებოდა მამაკაცური პერიოდის სრულ ციკლად.
მისი საკრალური ხასიათისა და კოსმიური ფუნქციის გამო ზოგ ევრაზიულ იმპერიაში ხაკანს ანთავისუფლებდნენ უშუალო სამხედრო და ადმინისტრატიული მოვალეობებისგან. ხაკანს ჰყავდა ხოლმე ვიცე-ხაკანები.
ამ სისტემამ ბევრგან, ისევე როგორც ხაზარებში და მადიარებში გააჩინა ორმაგი სამეფო.
მონღოლეთის ჰუნთა იმპერიაში უზენაეს ხაკანს ჰყავდა 2 ვიცე-ხაკანი. ერთი მართავდა იმპერიის აღმოსავლეთ ნაწილს და მეორე-დასავლეთ ნაწილს. მეორე ექვემდებარებოდა პირველს.
ევრაზიული იმპერიის კოსმიური ხასიათის ხილული გამოხატულება იყო მისი დაყოფა ქვეყნის 4 მხარის მიხედვით. ყოველ მათგანს შეესაბამებოდა გარკვეული ფერი:
შავი იყო ჩრდილოეთი, თეთრი - დასავლეთი, წითელი - სამხრეთი და ცისფრი //ჩინეთში მწვანეთი შეცვლილი// - აღმოსავლეთი.
იმპერიის ცენტრი იყო ყვითელი - ოქროს ფერი.
იმპერიის ნაწილები ან მისი შემადგენელი ელემენტები აღნიშნული იყო ფერებით.
აქედანაა ოქროს ურდოს, ცისფერი ურდოს, თეთრი ურდოს სახელები.
ციფრ ოთხს ასეთი დიდი მნიშვნელობა ენიჭებოდა უკვე ძველად.
იყო ოთხი მთავარი ელემენტი //წყალი, ცეცხლი, მიწა და ჰაერი//.
ოთხი მთავარი ფერი პლუს ცენტრის ყვითელი უდრის ხუთს
ტიბეტურ სიმბოლიზმში ვხედავთ 5 და არა 4 ელემენტს //ხე, ცეცხლი, მიწა, რკინა და წყალი//. ყოველ ელემენტს ჰქონდა თავისი ფერი //ხე - ცისფერი, ცეცხლი - წითელი,მიწა - ყვითელი, რკინა - თეთრი, წყალი - შავი//.
იდეათა ამავე წყობაში განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ იმპერიის დედაქალაქის ადგილის დადგენას.
ბევრ ძველ ქალაქთა დაფუძნებას თან ახლდა საგანგებო ცერემონიალი.
ცერემონიალი კი არის მითოლოგიური მნიშვნელობის აქტის გამოხატულება.
პლუტარქეს აღწერით რომის დაფუძნებისას ქალაქის ცენტრად შერჩეული ადგილის ირგვლივ გუთნით მოხაზეს წრე. სხვა ტექსტები ლაპარაკობენ კვადრატულ რომზე. //Roma quadrata//. როგორც ჩანს წრის შიგნით იყო კვადრატი.
ევრაზიულ სამყაროში კვადრატული და წრიული გეგმები ზოგ შემთხვევაში იზოლირებულად გამოიყენებოდა. კვადრატული გეგმა უფრო მოსწონდათ ხორეზმში, თუმცა სხვადასხვა ადგილას იქაც გვხვდება წრიული გეგმა.
ტრამალში წრე არის მომთაბარეთა ბანაკის ბუნებრივი ფორმა.
მონღოლურად ბანაკს უწოდებდნენ კურიენს //Küriyen// და აქედანაა რუსული სიტყვა კურენ რომელიც ერქვა კაზაკთა კომპანიის ყაზარმებსაც. ამ ტიპის ბანაკის კარვები //მათი რაოდენობა ზოგჯერ ათასს აჭარბებდა// წრიულად იყო განლაგებული.
კვადრატული გეგმა დადასტურებულია ავესტას საკრალურ წიგნებში. მოთხრობაში მითოლოგიური მეფე იიმას მიერ ქალაქი ვარას დაარსების შესახებ ვკითხულობთ: "და იიმამ ააგო კვადრატულად. ყოველ მხარეს ჰქონდა ცხენის ერთი გავლის სიგრძე
//დარმშტელერის თანახმად დაახლოებით 3 კმ//....და მან ვარას გადააქცია ადამიანთა საცხოვრებლად და პირუტყცის სადგომად."
ხორეზმის ძველ დასახლებებს ჰქონდათ იგივე კონფიგურაცია.
მეფე იოსების წერილის თანახმად ხაზართა სახაკანოში იყო სამი მთავარი ქალაქი. ყველაზე პატარა ქალაქი იყო მისი ზამთრის სამყოფი. მას ჰქონდა წრიული ფორმა. უდიდეს ქალაქში ცხოვრობდა დედოფალი-დედა. მასაც წრიული ფორმა ჰქონდა. მსამე ქალაქი კი //იქ ცხოვრობდნენ ებრაელი, ქრისტიანი და მაჰმადიანი ვაჭრები და მათი მონები// კი თითქოს ოთხკუთხედი იყო.
ავარები მათი ბანაკებისთვის იყენებდნენ მრგვალ ფორმას.
მე-6 საუკუნის ბოლოსთვის საშუალო დუნაიზე დამკვიდრებისას მათ დაპყრობილი ქვეყნის გასაკონტროლებლად სტრატეგიულ ადგილებში ააგეს 9 წრიული გალავანი.
ევრაზიული იმპერიის სოციალური სტრუქტურა წარმოადგენდა კლანების და ტომების ასოციაციას რომელსაც აგვირგვინებდა იმპერიული ხელისუფლება და მისი ინსტიტუტები.
ამ სისტემაში საპატიო ადგილი ეკავა ხაკანის კლანს.
ადმინისტრაციის არმატურას შეადგენდა არმია რომლის სარდალიც იყო ხაკანი თუ მისი მოადგილე. სამხედრო ორგანიზაცია ეფუძნებოდა ათობით პრინციპს რომლის თანახმადაც ფიქსირდებოდნენ კლანების და ტომების მიერ მიწოდებული კონტინგენტები.
"დიდი ოჯახი" ჩვეულებისამებრ შეესაბამებოდა ათკაციან კონტინგენტს,
კლანი - ასკაციანს და ტომი - ათასკაციანს.
ხაკანს იცავდა გვარდიელთა ნაწილი. მე-13 საუკუნის მონღოლთა იმპერიაში გვარდიელებს ირჩევდნენ მთელი არმიის სხვადასხვა ერთეულის საუკეთესო მეომრებს შორის.
ხაკანის გვარდიას არჩევდნენ თვითონ მის კლანში.
ზოგჯერ გვარდია შედგებოდა დაქირავებულებისგან. უცხოელ დაქირქვებულებს ალანები უწოდებდნენ ისკეის.
აქედანაა რუსული სიტყვა იზგოი, რომელსაც უძახოდნენ მეფის თუ მთავრის დრუჟინას კავკასიელ წევრებს.
ხაკანს და მისი ოჯახის წევრებს ჰქონდათ დიდი მამულები რომლებსაც უვლიდნენ მათი კლანის წევრები და მათი მსახურები.
იმპერატორის ოჯახს ეკუთვნოდა პირუტყვის და ცხენების უზარმაზარი ჯოგები და მიწები.
სწორედ ამ მამულების მოსახლეობაში იკრიბებოდა ხაკანის პირადი არმია.
ასეთი ორგანიზაციის გამო ევრაზიული იმპერია ყველაზე ხშირად შედგებოდა ორი ნაწილისგან:
ერთ ნაწილს ხელმძღვანელობდა უშუალოდ ხაკანი.
მეორე წარმოადგენდა თავისუფალი კლანების ასოციაციას და ადგილობრივ საქმეებს იქ განაგებდნენ უხუცესები, წარჩინებულები.
საჩქარო საკითების გადასაწყვეტად კრებდნენ იმპერიული ოჯახების მთავრებს, ჯარის სარდლებს და წარჩინებულებს. ამ ყრილობას მონღოლურად ეწოდებოდა კურულტაი.
შეიარაღებული ძალები გაყოფილი იყო ორ მთავარ კორპუსად. მარცხენა მკლავად და მარჯვენა მკლავად.
მომთაბარეები თავის კარვებს მუდამ დგავდნენ პირით სამხრეთისკენ და მარცხენა მკლავი ნიშნავდა აღმოსავლეთის საჯარისო კორპუსს და მარჯვენა მკლავი ნიშნავდა დასავლეთის საჯარისო კორპუსს. ..
ჩინური წყაროები წარმოგვიდგენენ მონღოლეთში ჰუნური იმპერიის ბელადთა იერარქიას.
ეს იმპერია დაყოფილი იყო ორ ნაწილად, დასავლეთის და აღმოსავლეთის ნაწილებად. უმაღლესი ხელისუფალი იყო "ციური ხაკანი". ყოველ ნაწილში იყვნენ თითო ვიცე-ხაკანი და სხვა ბელადები, სარდალი და ტერიტორიის ნაწილის მმართველი.
ციურ ხაკანს ასე ექვემდებარებოდა 24 ვიცე-მეფე.
უფრო მაღალი ადგილი ეკავათ აღმოსავლეთის ჯგუფის ვიცე-მეფეებს.
მე-13 საუკუნის მონღოლურ იმპერიაში ჯარი დაყოფილი იყო ორ მკლავად. უფრო მაღალი რანგისად ითვლებოდა მარჯვენა მკლავის სარდალი.
მონღოლური და შემდგომი ხანის რუსეთშიც რუსული არმიის მარჯვენა ფრთის ვოევოდას ეკავა უფრო მაღალი რანგი.
მოსკოვიის ზოგადი სისტემაც მრავალი თვალსაზრისით ბაძავდა ევრაზიული იმპერიების იერარქიას.
თავისი უნივერსალისტური და კოსმიური ხასიათის გამო ევრაზიული იმპერია ვერ ჩაითვლება ეროვნულ სახელმწიფოდ.
ეს იმპერია ყველაზე ხშირად იყო სხვადასხვა წარმოშობის და სხვადასხვა ენაზე მოლაპარაკე კლანებისგან და ტომებისგან შემდგარი მრავალეროვანი სახელმწიფო .
ცნებებში სარმატული იმპერია, ჰუნური იმპერია, გოთების იმპერია ნათქვამია ის რომ სარმატები, ჰუნები, გოთები იყვნენ მეფეთა კლანების წარმომადგენლები.
//გაგრძელება იქნება//.
5+. საშინელი ევრაზიული იმპერიები:
საიდანღაც აზიიდან მოსული ერთ-ერთ ინდოირანულ ემაზე მოლაპარაკე სკვითები შეერივნენ ჩრდილოეთ შავიზღვისპირეთის მკვიდრ მოსახლეობას.
იქ დამკვიდრების შემდეგ სკვითები გაქანდნენ ამიერკავკასიის და წინა აზიის ქვეყნების დასალაშქრად, დასარბევად და გასაძარცვად.
ძვ.წ, VIII-VII საუკუნეებში ჯერ კიმერიელებმა და შემდეგ სკვითებმა გადალახეს კავკასია და შემზარავ მიაღვრად მოედვნენ საშუალო აღმოსავლეთის ცივილიზებულ სახელმწიფოებს. თავზარდაცემული ასურელი, ბაბილონელი, ბერძენი მემატიანეები გადმოსცემდნენ იმ საშინელებას რაც ამ აზიატებმა დაატრიალეს ტერიტორიაზე ეგეოსის ზღვიდან ირანის ზეგნებამდე და კავკასიის ქედიდან ეგვიპტის საზღვრებამდე.
სკვითების თარეში აღწევდა პალესტინამდე და ეგვიპტეზე . მოთქვამდნენ ბიბლიის წინასწარმეტყველებიც.
"სკვითებმა თავისი აღვირახსნილობით და თარეშით ააოხრეს და გააჩანაგეს მთელი აზია, ისინი არ კმაყოფილდებოდნენ ყოველი ხალხის მიერ მათთვის დაკისრებული ხარკის გადახდით და პირწმინდად ძარცვავდნენ მათ. ამით გამწარებულმა კიაქსარმა და ინდოელებმა მიიწვიეს სკვითები სანადიმოდ, გამოათვრეს ისინი და გაჟლიტეს", ამბობდა ჰეროდოტე.
იოსებ ფლავიუსის მოწმობით ამ აზიატების თარეშით გადარეულმა ალექსანდრე მაკედონელმა დარუბანდთან ააგო რკინის კარიბჭე რომელსაც უნდა შეეკავებინა ბიბლიაში გოგი მაგოგი-დ მოხსენებული ეს მხეცები რომლებსაც მაჰმადიანები იაჯუჯი მაჯუჯების სახელით იცნობდნენ.
ცივილიზებულ სამყაროს მათგან იცავდნენ დარიალის და სხვა კარიბჭეთა ამგები ქართველი მეფეებიც.
გრიგოლ რობაქიძე
დავით აღმაშენებელი"...1109 წელს პარიზში მიიღეს ჯვარი, რომელზედაც ქრისტე აცვეს გადმოცემით. გამომგზავნი იყო ანსელიუს, წმინდა საფლავის კანტორი იერუსალიმში. ჯვარი დაასვენეს დიდი მოწიწებით ერთ პატარა ბაზილიკაში, რომლის ალაგს შემდგომ აღიმართა ცნობილი ტაძარი "Notre Dame". 1793 წელს, რევოლუციის დროს, ეს ტაძარიც დაარბიეს და ააოხრეს: ჯვარი დაიკარგა უკვალოდ. კანტორი სწერს თავის ეპისტოლეში: მე ეს ჯვარი საქართველოს მეფის დავითის ქვრივისაგან მივიღეო. ნუ გამოვუდგებით აქ ისტორიულ შეცდომას: დავითი იმ დროს ჯერ კიდევ ცოცხალი იყო. ჩვენთვის საგულისხმოა ეპისტოლეში ერთი თქმა: დავითმა "გოგსა და მაგოგს" კასპიის ბჭენი გადაურაზა და გზები მოუჭრაო...."
ეს გოგი და მაგოგი იყვნენ ევრაზიული მომთაბარე იმპერიების დამაარსებლები და მათი ქვეშევრდომი მოლაშქრეები სკვითები და ალანები იქნებოდნენ ისინი თუ თურქ-სელჩუკები.
«Скифы... своими излишествами и буйством разорили и опустошили всю Азию, — писал Геродот. — Кроме того, что с каждого народа они взимали наложенную ими дань, скифы совершали набеги и грабили все, что тот или другой народ имел у себя. Киаксар и индийцы пригласили их однажды на пир, напоили и перебили»
А Иосиф Флавий в своей «Иудейской войне», с другой стороны, пишет о существовании Каспийского прохода, который царь Александр сделал неприступным посредством железных ворот
Красный колпак, головной убор якобинцев, был заимствован ими из античного мира, где назывался фригийской шапкой и служил символом свободы. Однако фригийская шапка не была изобретена во Фригии (могущественная некогда страна в Малой Азии). Высокий остроконечный колпак во Фригию в VII веке до новой эры принесли киммерийцы и скифы.
Эти два народа сыграли большую роль не только в истории нашей страны. В VIII VII веках до новой эры сначала киммерийцы, а затем скифы, выйдя из причерноморских степей, пересекли Кавказ и обрушились грозным потоком на цивилизованные государства Переднего Востока. Ассирийские, вавилонские, греческие летописцы донесли до нас свидетельства ужаса, который вызвало это нашествие на территории от Эгейского моря до Иранских нагорий и от Кавказского хребта до границ Египта.
О том, что скифы и сарматы имели города в Северном Причерноморье и Приазовье, известно давно. Правда, количество этих городов недобросовестные историки всячески старались приуменьшить, записывая большинство их в греческие полисы. Археологические исследования последних десятилетий показывают, однако, что в раннем железном веке города возникали не только в Причерноморье, но и других областях Великой Скифии.
Одной из зон ранней урбанизации оказался Северный Кавказ. В период своего расцвета скифское, а затем сарматское государства контролировали всю степную зону к северу от Кавказского хребта, вплоть до предгорий. Высокие горные вершины служили южной границей Великой Скифии. И здесь, на границе, уже в начале I тыс. до н. э. возникли мощные скифские крепости.
http://jupiters.narod.ru/history6.htm
// გაგრძელება იქნება//.
ტომური სახელმწიფო მხოლოდ შუალედური მდგომარეობაა მომთაბარეთა პოლიტიკურ ისტორიაში. მომთაბარები დრო და დრო თითქოს უჯერებდნენ ისტორიის ბნელ ძალებს და ერთიანდებოდნენ და ქმნიდნენ ძლიერ სახანოს.
 |
| საყვარელი აზიატი სკვითები |
ეს სახანო ზედიზედ შთანთქავდა მეზობელ და შორეულ ტომებს და იბადებოდა დიდი იმპერია.
ზოგი იმპერია საუკუნეებს სძლებდა და ზოგიც ეფემერული იყო.
ევრაზიაში უწყვეტ სერიად ჩნდებოდა და ქრებოდა ასეთ იმპერიათა სერია.
ამ იმპერიების დამფუძნებელთა საერთო ნიშანი იყო უნივერსალობა, საყოველთაოობა.
მომთაბარე იმპერიას სურდა გადაქცევა მთელი მსოფლიოს მომცველ იმპერიად, მეტიც, კოსმიურ მონარქიად.
ყველაფრისა და ყველას დამორჩილებისკენ და საყოველთაო წესრიგისკენ სწრაფვა იყო მომთაბარე იმპერიების შექმნის ძლიერი ფსიქოლოგიური ფაქტორი.
არანაკლები მნიშვნელობა ჰქონდა ჯარების და სარდლების ძლიერების ჩვენების სურვილს და დიდებისკენ სწრაფვას.
მატერიალური თვალსაზრისით დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა ნადავლის ხელში ჩაგდების სურვილს, ელემენტარულ სიხარბეს.
ტრამალის იმპერიათა აგებაში უდიდესი როლი ჰქონდა მისწრაფებას დიდი საქარავნო გზების გაკონტროლებისკენ და ამ გზების მთავარ პორტებთან და საზღვაო ვაჭრობასთან დაკავშირებისკენ.
მომთაბარეებს ომიც აინტერესებდათ და კომერციაც და მისი დაცვით ისინი ხელს უწყობდნენ ძველი მსოფლიოს ერთიანობას.
სწორედ მომთაბარეებმა დააკავშირეს ჩინეთი ირანთან და ირანი ბერძნულ-რომაულ სამყაროსთან.
ომისთვისაც და ვაჭრობისთვისაც ტრამალი შეიძლება შეედაროს ზღვას.
მომთაბარეთა მოძრავი ცხენოსანი რაზმები შეიძლება შეედაროს საზღვაო ესკადრებს. შეიძლება ითქვს ისიც რომ კომერციული ქარავნები არის ტრამალის სავაჭრო ფლოტი.
ვრცელ ტრამალში იყო ბინადარი ცივილიზაციის ანკლავებიც. ერთ-ერთი ყველაზე სახელგანთქმული ასეთი ანკლავი იყო ხორეზმი შუა აზიაში.
ვ. ბარტოლდმა ხორეზმის ვაჭრობის აღმავლობა ახსნა ხორეზმის ასე ვთქვათ კუნძულური მდგომარეობით და ის სოციოლოგიური და ისტორიული თვალსაზრისით შეადარა ბრიტანეთის კუნძულებს.
მომთაბარეთა დიდი იმპერიების ძლიერების ცენტრი იყო ტრამალში, მაგრამ ისინი ვერ შემოიფარგლებოდნენ მარტო ტრამალზე ბატონობით.
სტრატეგიული და ეკონომიკური მოსაზრებებით მათ თავისი ძალაუფლება უნდა განევრცოთ მეზობელ ტყიან თუ მთიან ზონებზებზეც - ალტაის მთებზე, ტიან შანზე, პამირზე, ურალზე და კავკასიაზე.
ვ.ე.დ.ალენმა თქვა რომ მთები იყო ადამიანთა რეზერვუარები საიდანაც გაზაფხულის წყალდიდობების მსგავსად ადამიანებიც მოედებოდნენ ხოლმე მეზობელ ველებს.
ეკონომიკური თვალსაზრისით მეცხოველეობა უნდა შეევსოთ მიწათმოქმედებით. და ტყის ნაწილი უნდა გაეჩეხათ დამორჩილებულ მიწათმოქმედთა ხელით.
მრავალ ადგილას თვითონ მომთაბარეები თანდათანობით გადავიდნენ მიწათმოქმედებაზე და ყირიმის სკვითების მსგავსად შეადგინეს დიდი მამულები, იყენებდნენ დამონებულ მუშახელს.
მომთაბარეებს ასევე სჭირდებოდათ კვალიფიცირებული ხელოსნები-მჭედლები მათი იარაღისთვის, ქვისმთლელები და კალატოზები თუ ხუროები მათი სიმაგრეების ასაგებად, ინჟინრები მათი საალყო მანქანებისთვის, სამკაულების მკეთებელი ოქრომჭედლები და ა.შ....
ალანებს, ტოხარელებს და თურქებს იარაღს აძლევდნენ ალტაის მთების და კავკასიის მჭედლები.
ხაზი უნდა გაესვას იმას რომ მრავალ მთიან რეგიონში იყო ძვირფასი წიაღისეულის
//რკინის, სპილენძის, ოქრო-ვერცხლის, ძვირფასი ქვების// საბადოები.
კომერციის და ხელოსნობის ექსპანსია ხელს უწყობს ქალაქების განვითარებას.
ქალაქებმა დიდი როლი შეასრულეს მომთაბარე იმპერიების ცხოვრებაში.
მონღოლთა ხანის ოქროს ურდოს ეკონომიკური კეთილდღეობა მნიშვნელოვანწილად ეფუძნებოდა ურგენჩის და ხორეზმის, ქვემო ვოლგაზე ასტრახანის ახლოს სარაის, ყირიმში სოლხატის //დღევანდელი ძველი ყირიმის// მსგავს ქალაქებს. ადრე ხაზარული პერიოდის ერთ-ერთი უმნეიშვნელოვანესი ქალაქი იყო ასტრახანთან ვოლგაზე მდებარე იტილი.
ძვ.წ. მეოთხე საუკუნიდან ა.წ.მესამე საუკუნემდე ყირიმში, სიმფეროპოლის ახლოს, იყო ძლიერი სკვითური სახელმწიფოს დედაქალაქი ნეაპოლის სკვითური.
ბერძნულად ნეაპოლისი ნიშნავს ახალ ქალაქს.
ეხლა ვილაპარაკოთ მომთაბარე სახელმწიფოს კოსმიურ კონცეფციაზე.
ცის თაყვანისმცემელ მწყემსთა ტომებისთვის ის წარმოადგენდა მონარქიული ხელისუფლების წყაროს.
ძვ.წ. მეოთხე-მესამე საუკუნეებში მონღოლეთის ჰუნებს სწამდათ მათი იმპერატორის ზეციური წარმოშობისა.
ყოველ დილით იმპერატორი გამოდიოდა თავისი კარვიდან რათა თაყვანი ეცა ამომავალი მზისთვის და ყოველ საღამოს ის თაყვანს სცემდა მთვარის გამოჩენას.
ალტაელი თურქები თავის იმპერატორს უწოდებდნენ ციურს, ცისგან გაჩენილ ბრძენ ხაკანს.
მზის თაყვანისმცემლებს შორის ჭარბობდა იდეების უფრო რთული სისტემა.
მეფეს ისინი თვლიდნენ ღმერთი მზის შთამომავლად. თუ კი ის უშუალოდ მზისგან არ იყო წარმოშობილი, იმისათვის რომ ემეფა მას უნდა მიეღო მისტიკური ინვესტიტურა, მაგალითად მითრაიზმის მისტერიების მეშვეობით.
მაშინ ის მეფობდა სინათლის ღმერთის, დედამიწაზე სოციალური წესრიგის მფარველი მითრას ხელმძღვანელობით.
შამანისტური კონცეფციების თანახმად შამანი იყო შუამავალი მეფესა და საწყის ელემენტებს //ცას, მზეს, მთვარეს// შორის.
ვოტიაკთა შამანებს სწამდათ რომ მეფის ხვედრი მისდევდა მზის ხვედრს.
მეფე ძლიერდებოდა გაზაფხულზე მზესთან ერთად, მტიცე იყო ძლიერ მზესთან ერთად და მზესთან ერთად სუსტდებოდა შემოდგომაზე. მაშინ ტომი კლავს მეფეს.
მეფის რიტუალური მკვლელობა იყო ხაზართა ჩვეულებაც.
.
არაბი მწერალი იბნ-ჰალდუნის თანახმად ხაზართა ხაკანის მეფობის საზღვარი იყო 40 წელი. აქამდე მიღწეულ ხაკანს მეორე დღეს მსხვერპლად სწირავდნენ. ფუნდამენტური ციფრი 4-ის ათზე ნამრავლი ეს რიცხვი ითვლებოდა მამაკაცური პერიოდის სრულ ციკლად.
მისი საკრალური ხასიათისა და კოსმიური ფუნქციის გამო ზოგ ევრაზიულ იმპერიაში ხაკანს ანთავისუფლებდნენ უშუალო სამხედრო და ადმინისტრატიული მოვალეობებისგან. ხაკანს ჰყავდა ხოლმე ვიცე-ხაკანები.
ამ სისტემამ ბევრგან, ისევე როგორც ხაზარებში და მადიარებში გააჩინა ორმაგი სამეფო.
მონღოლეთის ჰუნთა იმპერიაში უზენაეს ხაკანს ჰყავდა 2 ვიცე-ხაკანი. ერთი მართავდა იმპერიის აღმოსავლეთ ნაწილს და მეორე-დასავლეთ ნაწილს. მეორე ექვემდებარებოდა პირველს.
ევრაზიული იმპერიის კოსმიური ხასიათის ხილული გამოხატულება იყო მისი დაყოფა ქვეყნის 4 მხარის მიხედვით. ყოველ მათგანს შეესაბამებოდა გარკვეული ფერი:
შავი იყო ჩრდილოეთი, თეთრი - დასავლეთი, წითელი - სამხრეთი და ცისფრი //ჩინეთში მწვანეთი შეცვლილი// - აღმოსავლეთი.
იმპერიის ცენტრი იყო ყვითელი - ოქროს ფერი.
იმპერიის ნაწილები ან მისი შემადგენელი ელემენტები აღნიშნული იყო ფერებით.
აქედანაა ოქროს ურდოს, ცისფერი ურდოს, თეთრი ურდოს სახელები.
ციფრ ოთხს ასეთი დიდი მნიშვნელობა ენიჭებოდა უკვე ძველად.
იყო ოთხი მთავარი ელემენტი //წყალი, ცეცხლი, მიწა და ჰაერი//.
ოთხი მთავარი ფერი პლუს ცენტრის ყვითელი უდრის ხუთს
ტიბეტურ სიმბოლიზმში ვხედავთ 5 და არა 4 ელემენტს //ხე, ცეცხლი, მიწა, რკინა და წყალი//. ყოველ ელემენტს ჰქონდა თავისი ფერი //ხე - ცისფერი, ცეცხლი - წითელი,მიწა - ყვითელი, რკინა - თეთრი, წყალი - შავი//.
იდეათა ამავე წყობაში განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ იმპერიის დედაქალაქის ადგილის დადგენას.
ბევრ ძველ ქალაქთა დაფუძნებას თან ახლდა საგანგებო ცერემონიალი.
ცერემონიალი კი არის მითოლოგიური მნიშვნელობის აქტის გამოხატულება.
პლუტარქეს აღწერით რომის დაფუძნებისას ქალაქის ცენტრად შერჩეული ადგილის ირგვლივ გუთნით მოხაზეს წრე. სხვა ტექსტები ლაპარაკობენ კვადრატულ რომზე. //Roma quadrata//. როგორც ჩანს წრის შიგნით იყო კვადრატი.
ევრაზიულ სამყაროში კვადრატული და წრიული გეგმები ზოგ შემთხვევაში იზოლირებულად გამოიყენებოდა. კვადრატული გეგმა უფრო მოსწონდათ ხორეზმში, თუმცა სხვადასხვა ადგილას იქაც გვხვდება წრიული გეგმა.
ტრამალში წრე არის მომთაბარეთა ბანაკის ბუნებრივი ფორმა.
მონღოლურად ბანაკს უწოდებდნენ კურიენს //Küriyen// და აქედანაა რუსული სიტყვა კურენ რომელიც ერქვა კაზაკთა კომპანიის ყაზარმებსაც. ამ ტიპის ბანაკის კარვები //მათი რაოდენობა ზოგჯერ ათასს აჭარბებდა// წრიულად იყო განლაგებული.
კვადრატული გეგმა დადასტურებულია ავესტას საკრალურ წიგნებში. მოთხრობაში მითოლოგიური მეფე იიმას მიერ ქალაქი ვარას დაარსების შესახებ ვკითხულობთ: "და იიმამ ააგო კვადრატულად. ყოველ მხარეს ჰქონდა ცხენის ერთი გავლის სიგრძე
//დარმშტელერის თანახმად დაახლოებით 3 კმ//....და მან ვარას გადააქცია ადამიანთა საცხოვრებლად და პირუტყცის სადგომად."
ხორეზმის ძველ დასახლებებს ჰქონდათ იგივე კონფიგურაცია.
მეფე იოსების წერილის თანახმად ხაზართა სახაკანოში იყო სამი მთავარი ქალაქი. ყველაზე პატარა ქალაქი იყო მისი ზამთრის სამყოფი. მას ჰქონდა წრიული ფორმა. უდიდეს ქალაქში ცხოვრობდა დედოფალი-დედა. მასაც წრიული ფორმა ჰქონდა. მსამე ქალაქი კი //იქ ცხოვრობდნენ ებრაელი, ქრისტიანი და მაჰმადიანი ვაჭრები და მათი მონები// კი თითქოს ოთხკუთხედი იყო.
ავარები მათი ბანაკებისთვის იყენებდნენ მრგვალ ფორმას.
მე-6 საუკუნის ბოლოსთვის საშუალო დუნაიზე დამკვიდრებისას მათ დაპყრობილი ქვეყნის გასაკონტროლებლად სტრატეგიულ ადგილებში ააგეს 9 წრიული გალავანი.
ევრაზიული იმპერიის სოციალური სტრუქტურა წარმოადგენდა კლანების და ტომების ასოციაციას რომელსაც აგვირგვინებდა იმპერიული ხელისუფლება და მისი ინსტიტუტები.
ამ სისტემაში საპატიო ადგილი ეკავა ხაკანის კლანს.
ადმინისტრაციის არმატურას შეადგენდა არმია რომლის სარდალიც იყო ხაკანი თუ მისი მოადგილე. სამხედრო ორგანიზაცია ეფუძნებოდა ათობით პრინციპს რომლის თანახმადაც ფიქსირდებოდნენ კლანების და ტომების მიერ მიწოდებული კონტინგენტები.
"დიდი ოჯახი" ჩვეულებისამებრ შეესაბამებოდა ათკაციან კონტინგენტს,
კლანი - ასკაციანს და ტომი - ათასკაციანს.
ხაკანს იცავდა გვარდიელთა ნაწილი. მე-13 საუკუნის მონღოლთა იმპერიაში გვარდიელებს ირჩევდნენ მთელი არმიის სხვადასხვა ერთეულის საუკეთესო მეომრებს შორის.
ხაკანის გვარდიას არჩევდნენ თვითონ მის კლანში.
ზოგჯერ გვარდია შედგებოდა დაქირავებულებისგან. უცხოელ დაქირქვებულებს ალანები უწოდებდნენ ისკეის.
აქედანაა რუსული სიტყვა იზგოი, რომელსაც უძახოდნენ მეფის თუ მთავრის დრუჟინას კავკასიელ წევრებს.
ხაკანს და მისი ოჯახის წევრებს ჰქონდათ დიდი მამულები რომლებსაც უვლიდნენ მათი კლანის წევრები და მათი მსახურები.
იმპერატორის ოჯახს ეკუთვნოდა პირუტყვის და ცხენების უზარმაზარი ჯოგები და მიწები.
სწორედ ამ მამულების მოსახლეობაში იკრიბებოდა ხაკანის პირადი არმია.
ასეთი ორგანიზაციის გამო ევრაზიული იმპერია ყველაზე ხშირად შედგებოდა ორი ნაწილისგან:
ერთ ნაწილს ხელმძღვანელობდა უშუალოდ ხაკანი.
მეორე წარმოადგენდა თავისუფალი კლანების ასოციაციას და ადგილობრივ საქმეებს იქ განაგებდნენ უხუცესები, წარჩინებულები.
საჩქარო საკითების გადასაწყვეტად კრებდნენ იმპერიული ოჯახების მთავრებს, ჯარის სარდლებს და წარჩინებულებს. ამ ყრილობას მონღოლურად ეწოდებოდა კურულტაი.
შეიარაღებული ძალები გაყოფილი იყო ორ მთავარ კორპუსად. მარცხენა მკლავად და მარჯვენა მკლავად.
მომთაბარეები თავის კარვებს მუდამ დგავდნენ პირით სამხრეთისკენ და მარცხენა მკლავი ნიშნავდა აღმოსავლეთის საჯარისო კორპუსს და მარჯვენა მკლავი ნიშნავდა დასავლეთის საჯარისო კორპუსს. ..
ჩინური წყაროები წარმოგვიდგენენ მონღოლეთში ჰუნური იმპერიის ბელადთა იერარქიას.
ეს იმპერია დაყოფილი იყო ორ ნაწილად, დასავლეთის და აღმოსავლეთის ნაწილებად. უმაღლესი ხელისუფალი იყო "ციური ხაკანი". ყოველ ნაწილში იყვნენ თითო ვიცე-ხაკანი და სხვა ბელადები, სარდალი და ტერიტორიის ნაწილის მმართველი.
ციურ ხაკანს ასე ექვემდებარებოდა 24 ვიცე-მეფე.
უფრო მაღალი ადგილი ეკავათ აღმოსავლეთის ჯგუფის ვიცე-მეფეებს.
მე-13 საუკუნის მონღოლურ იმპერიაში ჯარი დაყოფილი იყო ორ მკლავად. უფრო მაღალი რანგისად ითვლებოდა მარჯვენა მკლავის სარდალი.
მონღოლური და შემდგომი ხანის რუსეთშიც რუსული არმიის მარჯვენა ფრთის ვოევოდას ეკავა უფრო მაღალი რანგი.
მოსკოვიის ზოგადი სისტემაც მრავალი თვალსაზრისით ბაძავდა ევრაზიული იმპერიების იერარქიას.
თავისი უნივერსალისტური და კოსმიური ხასიათის გამო ევრაზიული იმპერია ვერ ჩაითვლება ეროვნულ სახელმწიფოდ.
ეს იმპერია ყველაზე ხშირად იყო სხვადასხვა წარმოშობის და სხვადასხვა ენაზე მოლაპარაკე კლანებისგან და ტომებისგან შემდგარი მრავალეროვანი სახელმწიფო .
ცნებებში სარმატული იმპერია, ჰუნური იმპერია, გოთების იმპერია ნათქვამია ის რომ სარმატები, ჰუნები, გოთები იყვნენ მეფეთა კლანების წარმომადგენლები.
//გაგრძელება იქნება//.
--------------------------------------------------------------------------------------
5+. საშინელი ევრაზიული იმპერიები:
საიდანღაც აზიიდან მოსული ერთ-ერთ ინდოირანულ ემაზე მოლაპარაკე სკვითები შეერივნენ ჩრდილოეთ შავიზღვისპირეთის მკვიდრ მოსახლეობას.
იქ დამკვიდრების შემდეგ სკვითები გაქანდნენ ამიერკავკასიის და წინა აზიის ქვეყნების დასალაშქრად, დასარბევად და გასაძარცვად.
----------------------------------------------------------------------------------------
ძვ.წ, VIII-VII საუკუნეებში ჯერ კიმერიელებმა და შემდეგ სკვითებმა გადალახეს კავკასია და შემზარავ მიაღვრად მოედვნენ საშუალო აღმოსავლეთის ცივილიზებულ სახელმწიფოებს. თავზარდაცემული ასურელი, ბაბილონელი, ბერძენი მემატიანეები გადმოსცემდნენ იმ საშინელებას რაც ამ აზიატებმა დაატრიალეს ტერიტორიაზე ეგეოსის ზღვიდან ირანის ზეგნებამდე და კავკასიის ქედიდან ეგვიპტის საზღვრებამდე.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
სკვითების თარეში აღწევდა პალესტინამდე და ეგვიპტეზე . მოთქვამდნენ ბიბლიის წინასწარმეტყველებიც.
"სკვითებმა თავისი აღვირახსნილობით და თარეშით ააოხრეს და გააჩანაგეს მთელი აზია, ისინი არ კმაყოფილდებოდნენ ყოველი ხალხის მიერ მათთვის დაკისრებული ხარკის გადახდით და პირწმინდად ძარცვავდნენ მათ. ამით გამწარებულმა კიაქსარმა და ინდოელებმა მიიწვიეს სკვითები სანადიმოდ, გამოათვრეს ისინი და გაჟლიტეს", ამბობდა ჰეროდოტე.
იოსებ ფლავიუსის მოწმობით ამ აზიატების თარეშით გადარეულმა ალექსანდრე მაკედონელმა დარუბანდთან ააგო რკინის კარიბჭე რომელსაც უნდა შეეკავებინა ბიბლიაში გოგი მაგოგი-დ მოხსენებული ეს მხეცები რომლებსაც მაჰმადიანები იაჯუჯი მაჯუჯების სახელით იცნობდნენ.
ცივილიზებულ სამყაროს მათგან იცავდნენ დარიალის და სხვა კარიბჭეთა ამგები ქართველი მეფეებიც.
გრიგოლ რობაქიძე
დავით აღმაშენებელი"...1109 წელს პარიზში მიიღეს ჯვარი, რომელზედაც ქრისტე აცვეს გადმოცემით. გამომგზავნი იყო ანსელიუს, წმინდა საფლავის კანტორი იერუსალიმში. ჯვარი დაასვენეს დიდი მოწიწებით ერთ პატარა ბაზილიკაში, რომლის ალაგს შემდგომ აღიმართა ცნობილი ტაძარი "Notre Dame". 1793 წელს, რევოლუციის დროს, ეს ტაძარიც დაარბიეს და ააოხრეს: ჯვარი დაიკარგა უკვალოდ. კანტორი სწერს თავის ეპისტოლეში: მე ეს ჯვარი საქართველოს მეფის დავითის ქვრივისაგან მივიღეო. ნუ გამოვუდგებით აქ ისტორიულ შეცდომას: დავითი იმ დროს ჯერ კიდევ ცოცხალი იყო. ჩვენთვის საგულისხმოა ეპისტოლეში ერთი თქმა: დავითმა "გოგსა და მაგოგს" კასპიის ბჭენი გადაურაზა და გზები მოუჭრაო...."
ეს გოგი და მაგოგი იყვნენ ევრაზიული მომთაბარე იმპერიების დამაარსებლები და მათი ქვეშევრდომი მოლაშქრეები სკვითები და ალანები იქნებოდნენ ისინი თუ თურქ-სელჩუკები.
«Скифы... своими излишествами и буйством разорили и опустошили всю Азию, — писал Геродот. — Кроме того, что с каждого народа они взимали наложенную ими дань, скифы совершали набеги и грабили все, что тот или другой народ имел у себя. Киаксар и индийцы пригласили их однажды на пир, напоили и перебили»
А Иосиф Флавий в своей «Иудейской войне», с другой стороны, пишет о существовании Каспийского прохода, который царь Александр сделал неприступным посредством железных ворот
88888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888
ж. Знание-сила, 1985, №10
Э.Берзин
Киммерийцы и скифы – старые загадки и новые открытия
Отзвук древних походов
20 июня 1792 года на улицах Парижа зазвучал набат. Толпы народа со всех концов
города устремились ко дворцу Тюильри, резиденции короля Людовика XVI, который
в эти дни тщетно пытался остановить поднимающуюся волну Великой французской
революции. Народ ворвался во дворец. Чтобы спасти свою жизнь, Людовик XVI поспешил
надеть на себя высокий красный колпак и в таком виде вышел к парижанам. Это
на время утихомирило страсти. Народ покинул дворец.Красный колпак, головной убор якобинцев, был заимствован ими из античного мира, где назывался фригийской шапкой и служил символом свободы. Однако фригийская шапка не была изобретена во Фригии (могущественная некогда страна в Малой Азии). Высокий остроконечный колпак во Фригию в VII веке до новой эры принесли киммерийцы и скифы.
Эти два народа сыграли большую роль не только в истории нашей страны. В VIII VII веках до новой эры сначала киммерийцы, а затем скифы, выйдя из причерноморских степей, пересекли Кавказ и обрушились грозным потоком на цивилизованные государства Переднего Востока. Ассирийские, вавилонские, греческие летописцы донесли до нас свидетельства ужаса, который вызвало это нашествие на территории от Эгейского моря до Иранских нагорий и от Кавказского хребта до границ Египта.
Утвердившись в Северном Причерноморье, скифы ринулись на юг, в Переднюю Азию, в самые богатые страны того времени. Сначала скифы устремились на Ассирию - крупнейшее государство Закавказья. Но Асархаддону - ассирийскому царю - удалось переманить скифов на свою сторону, выдав замуж за скифского царя свою дочь. При этом скифы получали богатые дары от Ассирии, но от возможности грабежа так и не отказались. Помимо Ассирии здесь было достаточно богатых стран и народов..... |
| Скифские набеги достигали Палестины и Египта.
Библейский пророк говорит о скифах как о «народе сильном, древнем,
которого языка он не знал и не понимал, что они говорят. И фараон
Псамметих богатыми дарами стремился отвратить скифов от вторжения в свою
страну - Египет». Позже скифы владычествовали над Мидией. «Скифы... своими излишествами и буйством разорили и опустошили всю Азию, — писал Геродот. — Кроме того, что с каждого народа они взимали наложенную ими дань, скифы совершали набеги и грабили все, что тот или другой народ имел у себя. Киаксар и индийцы пригласили их однажды на пир, напоили и перебили». Оставшиеся после этого разгрома скифы ушли обратно, в причерноморские степи. Скифские изделия из золота, меди, серебра находят в погребениях на Кубани, на Киевщине и в Донбассе. Геродот писал о существовании кладбища скифских царей - целом «городе мертвых», где скрываются несметные золотые, серебряные и медные сокровища скифов. Он писал, что скифский царский некрополь находился в той земле, до которой был судоходен Днепр. |
О том, что скифы и сарматы имели города в Северном Причерноморье и Приазовье, известно давно. Правда, количество этих городов недобросовестные историки всячески старались приуменьшить, записывая большинство их в греческие полисы. Археологические исследования последних десятилетий показывают, однако, что в раннем железном веке города возникали не только в Причерноморье, но и других областях Великой Скифии.
Одной из зон ранней урбанизации оказался Северный Кавказ. В период своего расцвета скифское, а затем сарматское государства контролировали всю степную зону к северу от Кавказского хребта, вплоть до предгорий. Высокие горные вершины служили южной границей Великой Скифии. И здесь, на границе, уже в начале I тыс. до н. э. возникли мощные скифские крепости.
http://jupiters.narod.ru/history6.htm
 |
Русские не славяне
А. В. Галанин © 2010
2. Скифы
Скифы были известны окружающим народам с древнейших времен. Они упоминаются уже у греческого поэта Гесиода (8 в. до н.э.). В сказаниях о Геракле описано, как он получил свой лук из рук скифа Тевтара, который и обучил его стрельбе. Деятельность Геракла относится к первой половине XIII в. до н.э. Наконец, предания о скифах входят в самые архаичные греческие мифы, такие, как миф об изобретении земледелия, лука, технологии выплавки меди и др. В отличие от киммерийцев скифы умели выплавлять железо и делать из него орудия труда и оружие. Совершенство технологии позволяло им теснить киммерийцев.
Большинство населения Скифии железного века составляли все те же киммерийцы, только сменившие свое название, принявшие обычаи завоевавших их скифов. Геродот между прочим замечал, что вообще-то народ скифов весьма многочисленный, хотя настоящих скифов (то есть пришедших из "Азии", из-за Дона) было мало.
Скифы говорили на одном из индо-иранских языков, они доминировали над Понтийской степью на протяжении всего периода классической древности. Большая часть дошедшей до нас информации о скифах идет от греческого историка Геродота (440 гг. до н.э.) и из археологических раскопок скифских могильных курганов в Украине и в южной России. Влияние скифской культуры прослеживалось на обширной территории, включающей современную Украину, Россию и Среднюю Азию. Ученые считают скифов носителями протоиндоевропейского языка и предками народов, населяющих эти земли сейчас. Скифы жили в добровольной политической ассоциации, которая регулировала использование пастбищ и организовывала общую защиту против вторгающихся соседей. Геродот связывает три главных племени скифов как племена, произошедшие от трех братьев - Lipoxais, Arpoxais, и Colaxais. Этот королевский клан также называют в других классических источниках "Королевским Dahae". Богатые похороны скифских царей в курганах являются свидетельством существования в их обществе сильной элиты и имущественного расслоения.
У скифов, как и у кельтов, был обычай отрубать голову врага и с гордостью преподносить ее своему царю. Земечу, что и сегодня у некоторых народов Северного Кавказа этот обычай сохранился. Так живучи обычаи!..
Согласно Геродоту, древние иранцы назвали всю Скифию "Saca" (Геродот.VII 64). Их основное племя - царские скифы, - управляло обширными землями, занятыми этим суперэтносом в целом (Геродот. IV 20); и они называли себя Skolotoi. На исторической арене скифы появились в начале первого тысячелетия до нашей эры. Древние персидские и греческие источники упоминают скифов как народ, живший в степи между Днепром и Доном. Геродот утверждал, что киммерийцы (возможно, прямые предки кельтов) – это коренное племя, вытесненное скифами из северного Черноморского побережья. В своей работе Геродот определенно различал кочевых скифов на юге и земледельцев скифов на севере.
С 500 по 300 гг. до н.э. государство скифов процветало. Скифы, очевидно, получили свое богатство от контроля над работорговлей с севера в Грецию через Черное море и их колониальные порты – Ольвию, Херсонес, Киммерийский Босфор и Горгиппию. Они также выращивали зерно, разводили скот и отправляли в Грецию пшеницу и сыр.
По всей вероятности, европейские причерноморские скифы - это результат смешения местных племен, издавна живших в Северном Причерноморье, с пришлыми с Волги племенами, переселение которых происходило несколькими волнами в конце II - начале I тысячелетия до нашей эры.
Скифы пришли в степи Северного Причерноморья в начале I тысячелетия откуда-то из Азии. Ох уж эта Азия, ну никак не угомонится! Выбрасывает в Европу все новые и новые пассионарные этносы, которые уходят на запад и не возвращаются, утрачивая в Европе свою былую пассионарность и становясь европейцами.
И на этот раз на историческую сцену Европы вышел новый и беспокойный этнос - скифы (саки, они же сколоты). Они изгнали правящую династию кимров и стали новыми правителями прежнего народа - прежних племен, населявших эту территорию. Утвердившись в Северном Причерноморье, скифы ринулись на юг, в Переднюю Азию, в самые богатые страны того времени.
Сначала скифы устремились на Ассирию - крупнейшее государство Закавказья. Но Асархаддону - ассирийскому царю - удалось переманить скифов на свою сторону, выдав замуж за скифского царя свою дочь. При этом скифы получали богатые дары от Ассирии, но от возможности грабежа так и не отказались. Помимо Ассирии здесь было достаточно богатых стран и народов.
Скифские воины. Женщины Скифии также участвовали в войнах. Это говорит не только о пережитках матриархата в обществе скифов, но и о высоком положении женщин
Скифские набеги достигали Палестины и Египта. Библейский пророк говорит о скифах как о «народе сильном, древнем, которого языка он не знал и не понимал, что они говорят. И фараон Псамметих богатыми дарами стремился отвратить скифов от вторжения в свою страну - Египет».
Позже скифы владычествовали над Мидией. «Скифы... своими излишествами и буйством разорили и опустошили всю Азию, — писал Геродот. — Кроме того, что с каждого народа они взимали наложенную ими дань, скифы совершали набеги и грабили все, что тот или другой народ имел у себя. Киаксар и индийцы пригласили их однажды на пир, напоили и перебили». Оставшиеся после этого разгрома скифы ушли обратно, в причерноморские степи.
Скифские изделия из золота, меди, серебра находят в погребениях на Кубани, на Киевщине и в Донбассе. Геродот писал о существовании кладбища скифских царей - целом «городе мертвых», где скрываются несметные золотые, серебряные и медные сокровища скифов. Он писал, что скифский царский некрополь находился в той земле, до которой был судоходен Днепр.
Так выглядели скифы, жившие в 5-4 в. до н.э. Облик восстановлен по черепам методом Герасимова
 |
| Персидская империя в период своего расцвета в XI веке до н.э. и окружающие ее народы |
А Иосиф Флавий в своей «Иудейской войне», с другой стороны, пишет о существовании Каспийского прохода, который царь Александр сделал неприступным посредством железных ворот
Геродот, видимо, пользовался в основном не столько личными наблюдениями, сколько рассказами ольвиополитов, ибо чем ближе к Ольвии живет какое-то скифское племя, тем точнее его местожительство определяет Геродот, чем дальше он удаляется в своем повествовании от Ольвии, тем его сообщения менее точны и более противоречивы. Кто же, по Геродоту, населяет Скифию? Севернее Ольвии, по обоим берегам Буга, вплоть до Днепра живут калипиды и алазоны — районы их обитания настолько ясно определил Геродот, что здесь мало оснований для споров и сомнений. В низовьях Днепра живут скифы-земледельцы, однако сведения об их северной и восточной границах неопределенны. А дальше всякая ясность исчезает окончательно. До сих пор неизвестны границы земель, населенных скифами-пахарями, скифами-кочевниками и царскими скифами, которые всех прочих скифов считали своими рабами (скорее всего, поддаными, а не рабами).
Следовательно, настоящими генетическими скифами были именно царские скифы, а все остальные были разными этносами, подчиненными (завоеванными) царскими скифами - скифским суперэтносом. Позднее такими же полиэтническими империями были и империя гуннов, и Тюркский каганат, и древняя Русь, и Монгольская империя.
// გაგრძელება იქნება//.
No comments:
Post a Comment