იბერი გიგინი, გიგინი, "მითები", კერუბინის ოპერა "მედეა":
წიგნი ცოცხალი მეგობარია.
მოსაუბრე და მრჩეველი შენი.
ფ. პეტრარკა
გადმოცემის თანახმად თრაკიელი მგალობელი ორფეოსის სიმღერას და დაკვრას მოჯადოებულებივით უსმენდნენ მხეცები, ფრინველები, ხეები და კლდეები.
ორფეოსი თავისი გალობით და დაკვრით ათვინიერებდა ველურ მხეცებს და ეკლესიის ძველი მამების თქმით კი ქრისტემ ღვთაებრივი სწავლებით მოათვინიერა ყველაზე უარესი მხეცი-ადამიანი.
ორფეოსი,ვისი სახითაც დევნილი რომაელი პირველქრისტიანები გამოსახავდნენ ქრისტეს, იყო კოლხეთში არგონავტთა ლაშქრობის ერთ-ერთი უაქტიურესი მონაწილე და იასონზე არანაკლები ფიგურა.
გიგინი, მითები, გამომცემნლობა ალეთეია, ლათინურიდან თარგმნა და კომენტარები დაურთო დ. ო ტორშილოვმა, საერთო რედაქცია ეკუთვნის ა.ტახო-გოდის.
ტორშილოვი დ.ო. წიგნის ისტორიაზე:
"ჭეშმარიტი ნეტარებაა ხეტიალი პოეტური სულის მიერ შთაგონებულ ამ ზღაპრულ სახეებს შორის უნდა ვიკითხოთ ფაბულები ზედიზედ,რათა ვიგრძნოთ ბერძნული ფანტაზიის კეთილი სისავსე". //შილერი, წერილი გოეთეს, 1798 წლის 28 აგვისტო//.
წიგნები რომელთა მიზანიცაა ყველა მითის და მხოლოდ მითების გადმოცემა, არაერთხელ დაუწერიათ საბერძნეთში და რომში. მაგრამ//ძალიან გვიანების გამოკლებით//გადარჩა მხოლოდ ორი ასეთი "სახელმძღვანელო"- ერთი ბერძნული, აპოლოდორის ე.წ. "მითოლოგიური ბიბლიოთეკა" და ერთი ლათინური-გიგინის ე.წ. "მითები"; გიგინის ნაშრომთან შედარებით უკეთ გადარჩა აპოლოდორის ნაშრომი. ამას გარდა აპოლოდორი უფრო სისტემატურია,უფრო ზუსტია და უფრო ჰგავს მეცნიერულ ნაშრომს.
გიგინის ნაშრომის შედარებითი ღირსებებია უბრალოება და მეტი მოხერხებულობა კითხვისთვის და ის უკეთესად გამოიყენება როგორც ცნობარი და არა კვლევისთვის.
აპოლოდორი აგებულია გენეალოგიურად. გიგინი შედგება ცალკეული ფაბულებისგან. გენეალოგიები მითოლოგიას წარმოადგენს მთლიან და გატოტვილ სისტემად,ფაბულები გარკვეულად გადმოსცემენ მითებს ცალ-ცალკე.
ხელნაწერზე:
ლათინური ლიტერატურის კლასიკოსთა ხელნაწერები ათეულობით იყო წიგნის ბეჭდვის დაწყებამდე.
გიგინის ხელმოწერის მქონე კრებულის ხელნაწერი კი ერთადერთია ცნობილი.
მეცხრე თუ მეათე საუკუნეში დაწერილი ამ ერთადერთი კოდექსის მიხედვით მითები 1535 წელს ბაზელში გამოსცა ფილოლოგმა იაკობ მიცილმა.
ტექსტი საშინელ დღეში იყო როგორც გადამწერთა მრავალი შეცდომის//პირველ რიგში საკუთარ სახელებში//ისე თვითონ ხელნაწერის ცუდი დაცულობის გამო. მრავალი ადგილი წაშლილი ან მოწყვეტილი იყო.
გამომცემლის სამუშაოს ართულებდა ისიც რომ ხელნაწერი დაწერილი იყო ლამაზი,მაგრამ გაურკვეველი//ამაზე ჩიოდა თვითონ მიცილიც// ბენევენტური დამწერლობით.
მიცილის გამოცემა еditio princeps//რომლის ძირითად ტექსტში ის ასწორებდა აშკარა შეცდომებს, რომელთაც ინარჩუნებდა შენიშვნებში// დღემდე არის კრებულის ამოსავალი ტექსტი, ვინაიდან თვითონ "ფრეიზინგის კოდექსი" დაკარგულია. როგორც გაირკვა შემდეგ, ის დაფლეთილი იყო;
რამოდენიმე ფურცელი გადარჩა ბავარიის არქივებში და ბიბლიოთეკებში. რვა უმნიშვნელო ფრაგმენტი იპოვეს რეგენსბურგში და გამოსცეს 1870 წელს. მოგვიანებით,მეორე მსოფლიოს ომის დროს ბავარიის არქიეპისკოპატში კიდევ რამოდენიმე ფურცელი იპოვა ბ.ბიშოფმა.
ბ.გ. ნიბურის მიერ ვატიკანის ბიბლიოთეკაში ნაპოვნი პალიმფსესტი გვეუბნება რომ არსებობდა გიგინის სხვა ხელნაწერი,რომელშიც იყო საწყისი ტექსტის ალბათ სხვაგვარი გადამუშავება. ფალიმფსესტზე გაირჩევა ფაბულა 67-ის //ოიდიპოსი// და 71-ის
//ეპიგონები// ნაწილები რომლებიც არსებითად განსხვავდება მიცილის ტექსტისგან. მისგან განსხვავდება გიგინის ძველი ბერძნული თარგმანის ფრაგმენტებიც.
ეს ფრაგმენტები გვაძლევს საშუალებას ვამტკიცოთ რომ წიგნს ძველად უწოდებდნენ როგორც "მითებს" ლათ. fabulae, ბერძნულად μῦθοι ისე "გენეალოგიებს". მაგრამ ფრეიზინგის კოდექსში შენარჩუნებული სახელი Fabulae უფრო ზუსტია.
ავტორზე:
გიგინის სახელით ამ კრებულის გარდა გადარჩა კიდე ერთი მითოგრაფიული თხზულება "პოეტური ასტრონომია". მასში არის გადმოცემა მითებისა თანავარსკვლავედების, "კატასტერიზმების"//ვარსკვლავებად გადაქცევების// წარმოშობის შესახებ. ამ სახის ბერძნული თხზულებებიდან გადარჩა კრებული რომლიც ავტორადაც ითვლება ერატოსთენი.
ძნელია დარწმუნებით მტკიცება იმისა რომ მითების და პოეტური ასტრონომიის ავტორი ერთი და იგივე პირია. მაგრამ ზოგი მკვლევარი,მათ შორის გიგინის ორიგინალური ტექსტის ბოლო გამომცემელი როუზი//რომლის ნაშრომიც დაედო საფუძვლად ამ გამოცემას// ამოდის ორივე ნაშრომის შინაარსის და სტილისტიკის მსგავსებიდან და ფიქრობს რომ ორივე თხზულება დაწერა ერთმა და იგივე ადამიანმა რომელმაც მეტ სიმწიფეს მიაღწია და უკეთეს მწერლურ ხელოვნებას დაეუფლა "ასტრონომიაზე" მუშაობისას.
სვეტონიუსის მიერ შედგენილ გრამატიკოსთა ბიოგრაფიებში არის ლაპარაკი სხვა მეცნიერზე რომელსაც ასევე ერქვა ეს სახელი წარმოშობით იბერიელი გაიუს იულიუს გიგინი, სწავლობდა ალექსანდრე პოლიგისტორთან, გაანთავისუფლა ავგუსტუსმა,რომელმაც ის დანიშნა პალატინის ბიბლიოთეკის გამგედ.
ამ იბერ გაიუს იულიუს გიგინს ურთიერთობა ჰქონდა ოვიდიუსთან და ისტორიკოს კლოდიუს ლიცინიუსთან, მან დაწერა მრავალი თხზულება რომელთა შემორჩენილი სათაურებიდანაც ვერც ერთი ვერ დაუკავშირდება მითების მოკლე გადმოცემების კრებულს.
----------------------------------------------------------------------------------
//პატარა ჩანართი იბერებზე მხოლოდ იმიტომ რომ ნახსენები იყო ოვიდიუსის მეგობარი მწიგნობარი გიგინი, გ.მ.//.
კლასიკური წყაროების შესწავლის საფუძველზე XX საუკუნის დასაწყისში გამოითქვა შეხედულება რომლის თანახმადაც იბერები //ევროპელი, ესპანელი იბერები// წარმოშობით კავკასიელები იყვნენ.
ფილიპონი 1909 წელს ლაპარაკობდა რომ აზიის (თუ აღმოსავლეთის) იბერები
დასავლეთში გადასახლდნენ ბრინჯაოს ხანის დასასრულს“ (ბელტრან ანტონიო, „იბერები“, კოლექცია „პირველი ევროპელები“, პარიზი, პარიზი-ხმელთაშუაზღვისპირეთი, 1997, გვ.4-13).
მაგრამ მითების ამ კრებულის ავტორის გაიგივება გაიუს იულიუს გიგინთან უარყოფილია მკვლევართა უმრავლესობის მიერ.
პალატინის ბიბლიოთეკის გამგე და ოვიდიუსის მეგობარი იბერი გიგინი ვერ დაწერდა ისეთი ღარიბი და შეცდომებით სავსე ლათინურით როგორითაც წერდა "მითების" ავტორი.
კარლ ლანგე თვლიდა რომ ავგუსტუსის მიერ მოწონებული იბერი გიგინის მითოგრაფიული ნაშრომები შემდეგ კარდინალურად გადაამუშავა, შეამოკლა ნახევრად განათლებულმა ანონიმმა.
ამ ჰიპოთეზის სუსტი ადგილი ისაა რომ დანამდვილებით არაფერია ცნობილი გაიუს იულიუს გიგინის ასეთი ნაშრომების არსებობის შესახებ.
ასე რომ "მითების" ავტორი გიგინის ბიოგრაფიის შესახებ არაფერია ცნობილი. მკვლევართა იარაღად რჩება მარტო ინტუიცია და ტექსტის ყურადღებით წაკითხვისგან მიღებული შთაბეჭდილება.
როუზი მას წარმოიდგენს განათლების ვერ დამსრულებელ პროვინციელ ახალგაზრდად,რომელმაც ალბათ მასწავლებლის რჩევით ხელი მოჰკიდა მისთვის ძალიან ძნელ ამოცანას. ახალგაზრდამ რამოდენიმე წლის შემდეგ სრულყო ენების და სხვა მეცნიერებათა ცოდნა და დაიწყო მუშაობა "ასტრონომიაზე" რომლის წინასიტყვაობაშიც ავტორი ამბობს რომ ის ახალგაზრდაა.
ამ პორტრეტში უეჭველი ისაა რომ ეს გიგინი ნამდვილად არ ეკუთვნის თავისი ხანის კულტურულ ელიტას.
გიგინი მთარგმნელი:
გიგინის წიგნის ძირითადი ნაწილი არის თარგმანი ბერძნულიდან. და ალბათ სხვადასხვა ბერძნული წიგნის თარგმანი.
წიგნში ასევე არის ადგილები რომელთა ლათინური წარმოშობაც უეჭველია. მათი რაოდენობა უმნიშვნელოა. ესაა ვირგილიუსის გადმომცემი ფაბულები,ციტატები ლათინი პოეტებიდან, და სხვ. უცნობია არის ეს პირველი შემდგენელი მთარგმნელის მუშაობის შედეგი თუ ეს გააკეთა ერთ-ერთმა მათგან ვინც წიგნი მოგვიანებით გადაამუშავა....
გიგინის წიგნი შედგენილი უნდა იყოს ანტონინთა ხანაში-ა.წ.პირველი საუკუნის ბოლო-მეორე საუკუნის შუა ხანები ან მეორე საუკუნის დასასრულს.
კოლხეთის სამეფოს ოჯახი, მზის შვილი აიეტის ოჯახი გიგინთან:
აიეტი:
მზის შვილ აიეტს უწინასწარმეტყველეს რომ სამეფო ძალაუფლება მას ექნება მანამდე ვიდრე ფრიქსეს მიერ მიძღვნილი საწმისი დარჩება მარსის ჭალაში. ამიტომ აიეტმა იასონს დაუწესა ასეთი გამოცდა: თუ მას უნდა საწმისის წაღება მაშინ მან ადამანტის უღელში უნდა შეაბას ბრინჯაოსფეხებიანი ცეცხლის მფრქვეველი ხარები და მათი მეშვეობით უნდა მოხნას ველი. იასონს მუზარადიდან უნდა დაეთესა დრაკონის კბილები. ამ კბილებიდან მაშინვე ჩნდებოდნენ შეიარაღებული მეომრები რომლებიც ხოცავდნენ ერთმანეთს.იუნონას კი ყოველთვის სურდა იასონის გადარჩენა იმიტომ როდესაც დედაბერის სახით მივიდა მდინარესთან ადამიანთა ზნეობის გამოსაცდელად და ითხოვა გადაყვანა იასონმა ის გადაიყვანა თუმცა ყველა დანარჩენი უარს ეუბნებოდა მას.
იუნონამ იცოდა რომ იასონი მედეას რჩევის გარეშე ვერ შეასრულებდა დავალებას და ამიტომ სთხოვა ვენერას ჩაენერგა მედეასთვის იასონის სიყვარული.
მედეამ ქალღმერთი ვენერას ჩაგონებით შეიყვარა იასონი და გაანთავისუფლა ის ყველანაირი ხიფათისგან. როდესაც იასონი ხარებით ხნავდა და მეომრებმა დაიწყეს ზრდა მან მედეას რჩევით მათ შორის ჩააგდო ქვა. მეომრები დაერივნენ ერთმანეთს და გაწყვიტეს ერთმანეთი.
დრაკონი დააძინეს საშუალებებით,იასონმა აიღო ოქროს საწმისი ჭალიდან და მედეასთან ერთად წავიდა სამშობლოში.
აფსირტე:
აიეტმა შეიტყო მედეას და იასონის გაქცევის შესახებ და მან აღჭურვა გემი და თავისი ვაჟიშვილი აფსირტე მეომრებით გააგზავნა მის დასაწევად. ისინი დაეწივნენ მედეას ისტრიასთან ადრიატიკის ზღვაში,მეფე ალკინოესთან,მაგრამ მეფე ალკინოე ჩადგა მათ შორის,არ დაუშვა შეჯახება და საქმე შემდეგი დღისთვის გადადო.
მეფე ალკინოემ მოიწყინა და მეუღლე არეტამ ჰკითხა თუ რა იყო მისი დარდის მიზეზი. მეფემ უპასუხა რომ ის აირჩიეს ორი ხალხის,კოლხების და არგოსელების დავის მსაჯულად.
არეტამ ჰკითხა მეუღლეს თუ როგორ აპირებს ის განსჯას და ალკინოემ უპასუხა რომ თუ მედეა ქალწულია ის გადასცემს მას მამას და თუ ქალია ის გადასცემს მას მეუღლეს. არეტამ გააგზავნა მაცნე იასონთან და მან ღამით გამოქვაბულში წაართვა ქალწულობა მედეას. მეორე დღეს გაიმართა სასამართლო,დადგინდა რომ მედეა ქალია და ის გადასცეს მეუღლეს.
აფსირტეს შეეშინდა რომ ის ვერ შეასრულებდა მამის ბრძანებებს და ის დაეწია იასონს და მედეას მინერვის კუნძულზე. იქ იასონი სწირავდა მსხვერპლს მინერვას როდესაც გამოჩნდა აფსირტე და იასონმა მოკლა ის.
მედეამ დაკრძალა ფსირტე და ისინი წავიდნენ იქიდან.
აფსირტესთან ერთად მისულ კოლხებს შეეშინდათ აიეტისა და დარჩნენ იქ. მათ დააარსეს ქალაქი რომელსაც აფსირტესთვის პატივის მისაგებად დაარქვეს აბსორი. ეს კუნძული არის ისტრიაში პოლას პირისპირ,კუნძული კანტის ახლოს.
მედეა:
ჩანართი -http://www.symbolarium.ru/index.php/%D0%9C%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%8F
Когда аргонавты с руном вернулись в Иолк,
Медея помогла Ясону отомстить узурпатору Пелию, убившему его отца и брата. Она погубила Пелия, убедив его дочерей, что дряхлого отца можно омолодить. Для этого тело Пелия надо разрубить на части, сварить их в котле, а потом она с помощью волшебных снадобий вернет ему молодость. Чтобы убедить дочерей, она разрубила барана, сварила его в котле, а затем превратила в ягненка; когда дочери Пелия согласились разрубить отца, однако Медея воскрешать его не стала (Paus. VIII 11,2; Ovid. Met. VII 297 след.). После этого супруги были изгнаны из Иолка и поселились в Коринфе, где Медея родила Ясону двух сыновей: Мермера и Ферета.//
მაგრამ იასონს საყვედურობდნენ რომ მას,ასეთ ლამაზ და კეთილშობილ ვაჟკაცს ცოლად ჰყავს უცხოელი კუდიანი ჯადოსანი.
კორინთოს მეფე კრეონტმა იასონს ცოლად მისცა თავისი უმცროსი ქალიშვილი გლავკა. დიდი ჯადოსანი მედეა აღაშფოთა იმან რომ ის,მზის შვილიშვილი, ვინც იასონის გულისთვის მიატოვა სამშობლო და უღალატა მამას და ძმას,იასონის ვაჟიშვილების დედა, იასონმა გაცვალა ვიღაც მეფის ასულში. მედეამ ვერ აიტანა ასეთი დამცირება და უსამართლობა და თავისი ჯადოსნური უნარის მეშვეობით გააკეთა ოქროს გვირგვინი რომლებიც თავის ვაჟიშვილებს გაატანა დედინაცვალთან.კრეუსა დაიწვა იასონთან და კრეონთან ერთად.
როდესაც მედეამ დაინახა რომ სასახლე იწვის,მან დახოცა მისი და იასონის ვაჟიშვილები მერმეროსი და ფერეტოსი და გაიქცა კორინთოდან.
/// ქალღმერთი ვენერას მიერ მოჯადოებულმა და ამ ჯადოს ზემოქმედებით სამშობლოს,მამის და ძმის მოღალატე მედეამ ამ აქტით მოსპო არა უბრალოდ თავისი შვილები არამედ ჭორებს აყოლილი და მისი მიწიურ ძალაუფლებაში გამცვლელი იასონის მთელი დინასტია,ვინაიდან იასონს აღარ დარჩა გვარის გამგრძელებელი მემკვიდრე,გ.მ.//.
ამ გამოცხადების ანარეკლს ის,კერძოდ, ხედავდა ორფიკულ საგალობელში რომლის ტერმინოლოგია ემთხვევა მისტიკურ ქრისტიანულ ღვთისმეტყველებას:
"განუხრელად ჭვრიტე ღვთაებრივი ლოგოსი,
გულით უყურე შენი გონების მოძრაობას.
იარე შენს გზაზე მტკიცედ და პირდაპირ.
უყურე მხოლოდ ყველაფრის უკვდავ მამას".
ყველაფერი ამის გათვალისწინებით არაა გასაკვირი რომ პირველი ქრისტიანები ორფეოსს პატივს მიაგებდნენ როგორც ძველი სიბრძნის ქადაგს,მეტიც,თვითონ მაცხოვრის წინამორბედს.
ევსევი კესარიელი კოსტანტინე დიდი საქებარ სიტყვაში ორფეოსს ადარებს ქრისტეს:
"...მაცხოვარმა მიიღო ადამიანის სხეულის ორგანიზმი და ყველას უძღვნა სიკეთე და ხსნა ისე როგორც მუსიკოსი ქნარის მეშვეობით ყველას აჩვენებს თავის სიბრძნეს. ელინური მითოლოგია ამბობს რომ ორფეოსი პლექტრის დარტყმით მუსიკალური საკრავების სიმებზე თავისი გალობით ხიბლავდა ყველანაირ პირუტყვებს და აწყნარებდა გააფთრებულ ველურ მხეცებს.
ელინებს სწამთ რომ უსულო ქნარს შეუძლია მხეცთა დამშვიდება და ხეები უჯერებენ მუსიკას და ცვლიან თავის ნაყოფს.
მაგრამ ღმერთის ყველაზე ბრძნული,უმშვენიერესი და ჰარმონიული სიტყვა სხვადასხვანაირად კურნავს სხვადასხვა ბოროტებისადმი დაქვემდებარებულ ადამიანთა სულებს და მან როგორც მუსიკალური საკრავი ხელში აიღო თავისი სიბრძნის ქმნილება-ადამიანი და მისი მეშვეობით უგალობს თავის საოცარ საგალობლებს არა პირუტყვ მხეცებს არამედ გონიერ არსებებს".
კლიმენტ ალექსანდრიელი წერს "სამყაროს ჰარმონიაზე" და ორფიკულ ტერმინოლოგიას იყენებს სამყაროს შექმნის საიდუმლოს ასახსნელად.
ქრისტეს სახელის მიმღებ სიტყვას კლიმენტი უწოდებს ახალ საგალობელს.
ლოგოსმა სულიწმინდას მეშვეობით "ააწყო" სამყარო და ადამიანი-მინიატურული სამყარო-და სული წმინდა "ქმნის მელოდიას ღმერთისთვის" უკრავს რა მას მრავალხმიან საკრავზე.
Орфей и Христос
Литература
Торшилов Д.О.
Об истории книги
«Истинное наслаждение — бродить среди этих сказочных образов, в которые вдохнул жизнь поэтический дух; нужно читать фабулы подряд, одну за другой, чтобы почувствовать всю благодатную полноту греческой фантазии»
Ф. Шиллер. Письмо И.-В.Гёте
от 28 августа 1798 г.
Книги, задача которых — изложить все мифы и только мифы, писали в Греции и Риме неоднократно, но сохранилось (за исключением совсем поздних) только два таких «руководства» — одно греческое, так называемая «Мифологическая библиотека» Аполлодора, и одно латинское — так называемые «Мифы» Гигина. Аполлодор сохранился лучше Гигина; кроме того, он превосходит его систематичностью, точностью и вообще наукообразием. Сравнительными же достоинствами Гигина, быть может, являются только простота и большая приспособленность для чтения и для использования в качестве справочника, а не для изучения. Аполлодор построен генеалогически, Гигин состоит из отдельных фабул. Генеалогии показывают мифологию как цельную и разветвленную систему, фабулы ясно излагают мифы по отдельности.
О существовании другой рукописи Гигина, содержавшей, вероятно, другую переработку исходного текста, свидетельствует палимпсест, найденный Б. Г. Нибуром в Ватиканской библиотеке6). На нем можно разобрать части фабул 67 («Эдип») и 71 («Эпигоны»), существенно отличающиеся от текста Мицилла. Отличаются от него и фрагменты древнего греческого перевода Гигина, о которых будет сказано ниже; эти фрагменты, в частности, позволяют утверждать, что книгу в древности называли не только «Мифами» (лат. fabulae, греч. μῦθοι), но и «Генеалогиями»; однако название Fabulae, сохраненное во Фрейзингском кодексе, точнее, хотя, наверняка, возникло позже.
В составленные Светонием биографии грамматиков (20) входят сведения о другом ученом, носившем это имя: Гай Юлий Гигин, родом из Иберии, учился у Александра Полигистора, был отпущен Августом на волю и назначен им главою Палатинской библиотеки. Он общался с Овидием и историком Клодием Лицинием и составил многочисленные сочинения, из сохранившихся названий которых ни одно не может быть связано со сборником кратких пересказов мифов. Отождествление автора «Мифов» и Гая Юлия Гигина отвергается большинством исследователей: глава Палатинской библиотеки и друг Овидия не мог писать таким бедным и не всегда правильным латинским языком, как автор «Мифов», и допускать такие ошибки в переводе с греческого, как те, примеры которых будут приведены ниже9). Карл Ланге предполагал, что мифографические труды любимца Августа были впоследствии кардинально переработаны, сокращены и интерполированы полуобразованным анонимом10); слабым местом этой гипотезы является гипотетичность самого существования у Гая Юлия Гигина таких трудов.
Таким образом, о биографии Гигина, написавшего «Мифы», ничего не известно. Дефицит живого представления об авторе, имеющий место всегда, когда речь идет о писателе, известном только по сохранившейся книге, восполняется лишь интуицией исследователей. Признаваясь, что основанием его суждений является только впечатление от внимательного чтения Гигина, Роуз11) представляет себе его недоучившимся провинциальным юношей, почти мальчиком, смело взявшимся (возможно, по совету учителя) за работу, которая была ему не совсем по силам. Через несколько лет, усовершенствовав свое знание языков и других наук, он начал работу над «Астрономией» (в предисловии к которой содержится признание автора в своей молодости). Неоспоримо в этом портрете то, что Гигин, безусловно, не принадлежал к культурной элите своего времени.
В книге есть и места, латинское происхождение которых несомненно. Число их незначительно: это фабулы, пересказывающие Вергилия (108, конец фаб. 273) и Овидия (134, 181), цитаты из латинских поэтов (фаб. 8, 177), басня о Заботе (220), а также другие места, отмеченные в комментариях. Неизвестно, являются ли они результатом работы первого составителя-переводчика или одного из тех, кто перерабатывал книгу впоследствии. При этом самые известные мифы, связанные с Римом (Эней, Ромул и Рем, Нума Помпилий) все-таки остались за пределами книги.
Забавно, что некий грамматик, не обращая внимание на греческое происхождение книги Гигина, перевел (или начал переводить) ее обратно на греческий. Случаи обратного перевода были не столь уж редки в единой, но двуязычной литературе империи. Фрагменты этого перевода, содержащие 7 фабул и заглавия еще 25-и (не все из которых сохранились в латинском тексте) были обнаружены в начале XIX века в составе так называемых Нermeneumata Leidenses, учебной хрестоматии переводов с латинского, подписанной именем Досифея Магистра13).
Terminus post quem, нижняя граница, не может быть установлен столь точно. Составитель не мог жить раньше авторов использованных им книг. Наиболее поздним из безусловных источников книги Гигина являются схолии к Аполлонию Родосскому (см. фаб. 14), составление которых датируется временем императора Тиберия или даже Клавдия и позже, т. е. первой половиной I века от Р. Х.14) Таким образом время составления книги Гигина приходится на эпоху Антонинов (конец I — середину II века от Р. Х.), или на конец II века.
Эта датировка подтверждается и данными языка «Мифов». С одной стороны, Гигин далек от грамматической правильности золотой и серебряной латыни15), а некоторые слова и словоупотребления в его книге встречаются только в языке II—III века или еще более позднем16); с другой — ему не чужда манера вставлять в текст нарочито архаические слова и формы17), получившая распространение в латинской литературе во II веке от Р. Х. благодаря деятельности школы Фронтона. Это неумение избавиться от привычек разговорной речи в сочетании со стремлением к книжной учености характеризует как самого автора, так и аудиторию, у которой «Мифы» могли найти
отклик.
Греческие и римские писатели (Плиний, Гораций, Диоскорид и др.) часто упоминали о Колхиде и Иберии как родине лекарственных растений, известных во многих странах. Учитывая соседство Грузии с Боспорским царством, М.С. Шенгелия (1975) допускает возможность непосредственной связи токсикологических опытов Митридата IV Евпатора с грузинским лекарствоведением и токсикологией. В 4—2 вв. до н.э. началось проникновение в Грузию эллинистических культурных и медицинских традиций.
Орфики верили в воздаяние за гробом (также есть элементы метемпсихоза), бессмертие души («заточённой» в «темницу» тела), раздвоенность человеческой природы на доброе (естество Загрея-Диониса) и злое (естество растерзавших его титанов) начала. Первоначально орфизм воспринимался как сугубо низовой народный культ и осмеивался различными философскими школами, впоследствии его элементы использовались неоплатонизмом для создания собственной систематизированной космологии. Учение орфиков пришло в упадок ещё в античности, оставив после себя очень малое количество свидетельств. Рядом учёных ставился
В Херсонесском музее хранятся три обломка от загадочных скульптур мифического греческого певца Орфея. Первый из них был обнаружен при раскопках городища К.К. Косцюшко-Валюжиничем в 1890 году. Сохранились ноги сидящего Орфея в длинной одежде. Второй обломок обнаружен в 1897 г. при раскопках восточного района Херсонеса у «базилики Крузе». Ступни ног и постамент отбиты, но сохранилась верхняя часть туловища Орфея (без головы) с поперечными складками плаща, охватывающего его живот. Хорошо виден ремень от лиры, переброшенный через правое плечо.
Обе скульптуры вышли из одной мастерской и сделаны из крупнозернистого мрамора. Хотя до нас дошли лишь их фрагменты, составить представление о том, как они выглядели, мы можем по прекрасному скульптурному изображению Орфея в Афинском национальном музее, которое выполнено на основе того же прототипа, что и Херсонесские образцы. (1)
Орфей – популярный герой греческих мифов, известных каждому школьнику. В находке его скульптурного изображения в античном Херсонесе не было бы ничего не обычного. Если бы не одно странное на первый взгляд обстоятельство. Указанные памятники являются не языческими, а христианскими. Орфей же изображает на них небесного Спасителя – самого Христа.
И хотя этот миф известен многим, мало кто знает, насколько велико было почитание героя его главного героя в эллинском мире. «Все греческое богословие вышло из мистического учения Орфея», - писал философ-платоник Прокл. Орфею приписывали основание мистерий (2), изобретение алфавита и даже открытие людям имен богов. Неудивительно, что понимание античной мудрости, оказавшей колоссальное влияние на духовные и мистические традиции Европы и Средиземноморья, невозможно без знания орфического учения.
Античные авторы указывают на связь учений Орфея и Пифагора. По словам Геродота, «орфическое и вакхическое» означает на самом деле «египетское и пифагорейское». Историк Ион из Хиоса (+422 до РХ) предполагал, что сам Пифагор распространял свои стихи, подписывая их именем Орфея.
По другому преданию Орфей посетил страну древней мудрости – Египет, и принес оттуда таинства Исиды и Осириса, которые на греческой почве превратились в мистерии Деметры и Диониса.
Миф о Дионисе лежал в основе орфического мировоззрения. Согласно Иону Хиосскому, Дионис был сыном Зевса и Персефоны. Кровожадные и дикие титаны завлекли его игрушками, а потом убили, растерзав на части, сварили в котле и съели. (3). Нетронутым осталось лишь сердце Диониса, которое богиня Афина сохранила в ларце. Узнав о преступлении титантов, Зевс поразил их молнией. Люди возникли из пепла титанов. Таким образом, человеку присуща темная, разрушительная «титаническая» природа. Но поскольку злобные титаны сожрали Диониса, человек содержит в себе его частицу – божественную искру.
Учение, которое приписывали Орфею, было по-настоящему революционным. Орфики делали акцент не на традиции и обычаи государства или рода, а на идею личного спасения каждого человека.
Считалось, что Орфей, посетив царство теней, узнал тайны, которые до него не знал никто из смертных. Он сообщил своим последователям, что душа существует до рождения человека и происходит из мира богов. Но за какой-то грех, природа и обстоятельства которого неясны из дошедших до нас источников, она была заключена в материальный мир и вынуждена переходить из тела в тело.
Идея о переселении душ роднит орфический культ с пифагорейством. О самом Пифагоре говорили, что он получил орфическое посвящение. Неудивительно, что после изгнания пифагорейцев из Италии многие из них присоединились к орфикам.(4).
Платон в своих диалогах пишет о том, что орфическое учение было тайным и сообщалось в ходе «секретных ритуалов». Согласно этому учению, душа заключена в тело (soma) как в могилу (semа). Наше существование в материальном теле скорее напоминает смерть, однако оно же может стать преддверием к истинной жизни. Это возможно для тех, кто избавится от титанического элемента и реализует в себе божественное – дионисийское начало. Для этого орфики практиковали особые ритуалы, передачу тайных знаний и «орфический» образ жизни.
Мистерии орфиков представляли собой инициатический ритуал и заключались в молитвенных радениях, изложении тайных знаний по священным книгам и обрядах, имевших скрытое мистическое толкование. Посвященные обязывались соблюдать аскетические правила, включая воздержание от мясной пищи и запрет на убийство. Однако главным условием обретения будущей жизни в высшем мире было получение особого знания. Непосвященные же, как полагали орфики, обречены на перевоплощения в материальном мире: «круге тяжких страданий».
Движение по кругу предполагало воплощение в новом теле. Однако сначала душа подвергалась суду, который направлял ее на тысячу лет в место наказания или блаженства, после чего она вновь одевала материальное тело. Дошедшие до нас краткие отрывки о тайном учении орфиков из Платона, Эмпедокла и Пиндара, а также археологические находки позволяют провести определенные параллели с тибетской «Книгой мертвых». (5) Поэтому есть все основания предполагать, что это учение может быть следствием откровений, полученных в состоянии мистического озарения, подобных тому трансперсональному опыту, который переживают люди в состоянии клинической смерти.
На золотых пластинках, найденных в могильниках Южной Италии и на Крите, которые датируются V веком до РХ, содержаться своеобразные инструкции для тех, чья душа отошла в мир иной. Посвященных учили, что после смерти она должна избежать вод Леты – реки забвения, из которой пили те, которым выпал жребий перевоплощения.
Вместо этого она должна была найти источник, вытекающий из озера Памяти (Мнемосины), которое охраняли стражи. «Скажи им: "Я дитя Земли и Звездного Неба, вы знаете это; но я высох от жажды и я умираю. Дайте мне скорее свежей Воды, что течет из озера Памяти". И стражи дадут тебе испить из священного источника, и после этого ты будешь царствовать среди других героев", - говориться в одном из таких текстов.
На другой пластинке приводится диалог с богиней царства мертвых Персефоной: «Я претерпел кару, которой заслуживали мои неправедные деяния... Ныне я, молясь, предстаю пред ослепительной Персефоной, чтобы ее благоволением сподобиться селений святых». Богиня милостиво принимает его: «Приветствую тебя, претерпевшего муку, какой ты никогда прежде не испытывал... Привет, привет, привет тебе, идущему правым путем к священным лугам и к рощам Персефоны».
"Я вырвался из круга тяжких страданий и скорби и быстрым шагом устремился к вожделенному венцу. Богиня отвечает: "О счастливец, о блаженный! Из человека, которым ты был, ты стал Богом", - такие слова мы встречаем на еще одной пластинке.
Видения мук преисподней, с которыми неоднократно сталкивались, пережившие трансперсональные состояния, также присутствуют в орфических текстах. Нечистые души будут погружены в «трясину», где «понесут кару за свою нравственную скверну», как свиньи любящие валяться в грязи.
Указывая на то, что эсхатологические откровения орфиков имеют многочисленные параллели в других традициях, известный специалист по истории религий Мирча Элиаде отмечает, что эти параллели могут объясняться «общим старинным наследием – результатом тысячелетнего осмысления экстазов, видений и экзальтации, сновидческих похождений и воображаемых путешествий». (6)
Указание на визионерские основы ритуальных практик, лежащих в основе многих эзотерических традиций находит подтверждение в еще одном универсальном символе, который использовали, в том числе и посвященные в орфические таинства.
Речь идет о загадочной лестнице, соединяющей небо и землю. Книга «Бытие» говорит о том, что такой сон видел легендарный праотец Иаков:
«И увидел во сне: вот, лестница стоит на земле, а верх ее касается неба; и вот, Ангелы Божии восходят и нисходят по ней».
Проснувшись Иаков возлил на этом месте елей, установил камень-менгир и назвал его «Домом Божьим». Установка менгира традиционно рассматривается как обозначение центра мира, где сходятся в одном месте небо и земля, духовный и материальный миры.
Сходные образы мы встречаем и в других традициях. В египетских погребальных текстах указывается на то, что душа после смерти может подняться по лестнице, данной богом Ра для восхождения на небо. «Для меня ставят лестницу, чтобы я видел богов», – говорится в Египетской Книге Мертвых.
В исламской традиции Магомет видит лестницу, возвышающуюся над иерусалимским Храмом (т.е. в «Центре Мира») до самого Неба, с ангелами справа и слева; по этой лестнице души праведных восходят к Богу. У Данте мы встречаем в небе Сатурна золотую лестницу, головокружительно возносящуюся к последней небесной сфере; по ней восходят души блаженных. (7).
Миф о восхождении по лестнице в небо известен во всех культурах: в Евразии, Африке, Америке, Австралии и Океании.
Аналогичный символизм присутствовал и у орфиков. Однако они пошли дальше. Поскольку считалось, что Орфей познакомил людей с музыкой и пением, ему был приписан особый метод музыкально-молитвенной концентрации с целью получения трансперсонального опыта восхождения по лестнице, направленной в Небо. Еще древние заметили, что особое сочетание звуков, частоты и ритма молитвословия может вызвать у человека измененное состояние сознания.
Под влиянием учения Пифагора о космической гармонии последователи орфического учения использовали для этой цели особые техники интонирования семи гласных греческого языка, соответствующих семи планетам халдейской астрологии.
Первым современного читателя ознакомил с таблицей соответствий звуков и планет французский аббат Жан Жак Бартелеми в конце XVIII века. Традиция, на которую опирался Бартелеми, основана на сами концентрических планетарных орбитах системы Птолемея. Согласно этой системе, которая также называется геоцентрической системой мира, поскольку земля в ней находится в центре, ближайшее к земле небесное тело Луна. Поскольку у нее самая маленькая орбита, то ей соответствует А, чье числовое значение равно 1. На втором небе находится Меркурий. Ему соответствует Е с числовым значением 5, и так далее…
Греки считали, что бог Гермес изобрел лиру. Когда он поднялся на небеса и увидел планеты, которые двигаются по своим орбитам, то бы очень удивлен, что они издают те же самые звуки, что и лира, изобретенная им на земле. Вращению каждой сферы соответствует одна из семи нот или гласных звуков, которые издаются сиренами, сидящими на краю каждого планетарного круга.
В поэме об Аргонавтах сирены – демонические существа, заманивающие путников своим пением. Они плывут на звук и погибают.
"Когда они проплывали мимо Сирен, Орфей удержал аргонавтов на корабле, заглушив пение Сирен своей песней», - сообщает античный автор. (8).
В эзотерической традиции орфиков эта победа легендарного музыканта над злобными сиренами была вписана в контекст восходящего прохождения душой небесных сфер на пути в мир богов.
«Некоторые говорят, что лира у Орфея была семиструнная, соответствуя семи небесными кругам… Говорят, что душам нужна кифара для того, чтобы вознестись», - сообщает анонимный автор схолий на Вергилия. (9).
Всегда сложно говорить о ритуальных аспектах той или иной эзотерической традиции, особенно древней. Однако дошедшие до нас письменные источники позволяют с полным основанием предполагать, что орфики практиковали подражание космической музыке на лире и интонирование семи гласных в целях открытия пути, по которому душа может вернуться на небеса. (10).
Идея использования семи гласных в ритуальных целях была не нова. Античный автор Дмитрий Фалериус пишет о том, что подобное пение практиковали в Египте: «Египетские священники при пении гимнов во славу богов используют семь гласных, которые они произносят в определенной последовательности; их пение столь благозвучно, что люди слушают его вместо авлоса или кифары». (11).
У египетских жрецов эту манеру протяжных распевов гласных, чем-то напоминающую пение буддийских мантр, заимствовали первые христиане. Как сами они объясняли подобного рода ритуальное пение в ходе своих церемоний и молитв?
В апокрифическом «Евангелии египтян» говорится, что семь гласных связаны со скрытой и невидимой Тайной.
«Домедон Доксомедон возник, эон эонов, и престол в нем, и силы вокруг него, великолепия и нетленности. Отец великого света, произошедший от молчания, это великий Доксомедон-эон, в котором покоится трижды мужское дитя. И установлен в нем престол славы его, на котором имя его сокровенное начертано, на табличке (с надписью) [...] один есть слово, Отец света всего, тот, кто произошел из молчания и покоится в безмолвии, тот, чье имя в символе незримом. Скрытая, невидимая тайна возникла:
ииииииииииииииииииии ЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕ оооооооооооооооооооо уууууууууууууууууууу ееееееееееееееееееееее аааааааааааааааааааааа ОООООООООООООООООООООО»
О том, что Слово лежало в начале всего, сказано в прологе Евангелия от Иоанна:
«1. В начале было Слово, и Слово было у Бога, и Слово было Бог».
Марк Маг, один из последователей видного раннехристианского богослова Валентина, так объяснял эту загадочную фразу:
«Когда первый, непостижимый и нематериальный Отец, не мужской и не женский, пожелал невыразимое сделать выразимым, а невидимое – имеющим форму, он отверз уста и произнес подобное ему Слово. Представ [перед ним] это Слово показало ему, что оно такое: форма, явившаяся из невидимого [Отца]». (12).
Согласно учению Марка, 9 согласных букв греческого алфавита представляют собой неизреченные, непроявленные элементы, 8 полугласных причастны одновременно проявленному и непроявленному мирам, тогда как 7 гласных - «суть образы Человека и Церкви, потому что голос, происшедший от Человека, дал образование всему». То есть последовательное произнесение Небесным Человеком семи гласных звуков представляет собой развертывание или манифестацию нашего космоса с семью планетарными сферами и семью силами.
В свою очередь эти семь сил, каждой из которых соответствует один из неслышимых гласных звуков, поют хвалу своему Создателю. Эта небесная вибрация космоса лежит в основе всего живого на земле:
«Эти силы, все вместе соединившись между собою, возглашают и прославляют того, кем они произведены; а слава сего возглашения препосылается к Первоотцу. Звук этого славословия, несясь на землю …сделался образователем и родителем того, что на земле». (13).
Ритуальное песнопение ΑΕΗΙΟΥΩ заключает в себе полноту вибрации творения, включающую в себя весь космос с планетами, которые ответственны за разные составляющие человеческой души. С одной стороны, при помощи этих звуков был создан космос, а с другой небесные силы, повторяя их, восхваляют Бога.
Неудивительно, что мы находим формулу ΑΕΗΙΟΥΩ, либо ее вариации, в раннехристианских гимнах, молитвах, заклинаниях, в магических текстах и на амулетах.
Процитируем заклинание, обнаруженное в одном из коптских манускриптов:
«Я заклинаю тебя Гавриил, семью глазами Отца, Семеуо Пабаофоу Афритон Амитон Феофанаутери Аминь, Аминь, Аминь, Аминь, Аминь, Аминь, Аминь. Бафуриил, великий Отец, Бафуриил Саваоф Бобоэль Афаор Мауе, Бог Богов. Пошли мне Гавриила, ангела праведности, чтобы он мог сделать все, о чем я прошу тебя. Аминь.
ААААААА
ЕЕЕЕЕЕЕ
ЕЕЕЕЕЕЕ
ИИИИИИИ
ООООООО
УУУУУУУ
ООООООО» (14).
Все сказанное выше касается христиан-гностиков, которые позже были объявлены победившей епископальной церковью еретиками. Но традицию семи сакральных гласных хорошо знали и ортодоксальные церковные теологи. О ней упоминает Евсевий Кесарийский (IV век), автор официальной «Церковной истории».
В одной из своих работ он пишет, что комбинация семи гласных представляет собой Тайное имя, которое евреи обозначают четырьмя буквами Тетраграмматона YHWH, применяемым к высшей Божественной силе. Он приводит цитату из неизвестного греческого автора о том, что семь гласных букв это имя Бога, Отца людей, которое поют вращающиеся небесные сферы. (15).
Христианская традиция говорит о том, что ангелы славят Бога хвалебными песнями. Их невозможно воспроизвести человеку. Апостол Павел рассказывает о человеке, который был поднят на «третье небо» и слышал «неизреченные глаголы, которых человеку нельзя пересказать».(16).
Как полагают исследователи, проанализировавшее подобное словоупотребление в египетских магических папирусах и халдейских оракулах, встречающаяся в них фраза о том, что божественные имена «не могут быть произнесены ртом человека», совсем не означает, что человек не в состоянии попытаться в грубой форме имитировать Небесное пение. (В Греческом магическом папирусе №13 говорится: «Господь, я подражаю тебе, произнося 7 гласных»). (17).
Христианские литургисты всегда ассоциировали с ангельской молитвой слово «Аллилуйя». В Ветхом завете оно встречается 28 раз в Псалмах царя Давида. Его этимология и происхождение не совсем понятны. Традиционная версия гласит, что на древнееврейском «Аллилуйя» означает «Восхваляйте Господа».
Об этом сообщает поддельное «Откровение Павла», написанное в конце IV века. Ангел, отвечая на вопрос апостола, что означает «сладкозвучное» пение Аллилуйя, говорит, что оно происходит из еврейского языка, на котором разговаривают Бог и ангелы и означает «тевель маримата» - хвала Богу Основателю всего: «восхвалим его за это». Поэтому всякий, поющий аллилуйю, возносит Богу хвалу». (18).
Но, как легко понять по тексту, автор лже-Павлова «Откровения» не владел древнееврейским языком, поэтому доверять ему вряд ли стоит.
Рав Элиягу Эссас переводит слова «hаллелу» и «йя» совершенно по-другому. «Hаллелу» – глагол во множественном числе повелительного наклонения, значение которого «постигайте проявление Всевышнего и передавайте приобретенные знания другим». «Йа»- представляет собой одно из Имен Всевышнего и отражает аспект его мудрости и доброты.
Е.П. Блаватская считала, что слова «Аллилуйя» и «Аминь» не являются еврейскими и были заимствованы древними иудейскими посвященными у халдейских магов, поэтому попытки их истолкования при помощи еврейских выражений и анаграмм обречены на неудачу. (19).
Показательно то, что в греческом и славянском тексте Библии «Аллилуйя» не переводится, так как здесь оно имеет значение сакрального слова ангельского языка, на который осторожно намекает апостол Павел.
В Откровении Иоанна Богослова читаем: «Я услышал на небе громкий голос как бы многочисленного народа, который говорил: аллилуия! спасение и слава, и честь и сила Господу нашему! И слышал я как бы голос многочисленного народа, как бы шум вод многих, как бы голос громов сильных, говорящих: аллилуия! ибо воцарился Господь Бог Вседержитель. Возрадуемся и возвеселимся и воздадим Ему славу; ибо наступил брак Агнца, и жена Его приготовила себя» (20).
Сходным образом автор коптской «Книги о Воскресении» ни словом не упоминает, что «Аллилуйя» может иметь еврейские корни. Для него это слово из языка ангелов: «И они пели гимны на языки херувимов, которые все отвечали им: «Аллилуйя», «Аминь». Этот язык не является еврейским, так как ученики не могут понять воскресшего Иисуса «Когда спаситель взял нас на гору Олив, Спаситель обратился к нам (на языке), который мы не понимали, но Он без промедления открыл его нам», - пишет автор «Книги». (21).
В некоторых раннехристианских общинах при пении «Аллилуйя», которое происходило в атмосфере погружения в трансовое состояние, пропускались согласные. В результате получалось АЕОУИА – сочетание гласных, схожее с тем, которое встречаем в ритуальных песнопениях египетских жрецов и посвященных в орфические мистерии.
В других группах происходило мелизматическое расширение Аллилуйя, которое могло петься как:
Алле-йе-йе/йе-йе-йе-йе-йе/йе йе ло го/
или
Алле-йе-йе/е-йе-йе-йе-елу/ойему, ойя- йема/
Считается, что такое пение способствовало получению визионерского опыта полета на небеса. А в более поздний период, когда многие дары Святого Духа были утеряны, церковный хор сохранял эту традицию как подражание ангельскому небесному хору. (22).
В Аллилуйе можно обнаружить три гласные фонемы священного праязыка человечества, попытку реконструкции которого сделал немецкий ученый Герман Вирт.
Согласно Вирту, три основных вокальных звука А, I, U. Это фонемы Рая, от произнесения которых зависит судьба Вселенной. Звуки Е и О имеют второстепенное значение. Первый является промежуточным между А и I, второй между I и U.
Звук А – произносится с максимально открытым ртом. С буквы, обозначающей эту фонему, начинаются все основные алфавиты. А – символ начала мира и века.
Звук I – гласная, которая произносится с полузакрытым ртом. Это пронзительный и жесткий звук, близкий к согласному, символ летнего солнцестояния.
Звук U – можно произносить, не открывая рот, это закрытый, утробный звук, символизирующий конец года, мира, века.
Как утверждает известный автор-традиционалист Александр Дугин, русские старообрядцы добавили еще одно толкование Аллилуйи. Слог «Алл» дня них ассоциировался с Богом-Отцом, «ил» - с Богом-Сыном, «уйя» - с Богом-Духом Святым, тем самым приобретая одновременный смысл и тайного имени Свято Троицы, и всей Вселенной. (23)
Суфийская практика молитвы-зикра также основана на трех гласных А, I, U.
«Долгие гласные,"а", "и", "у" занимают центральное место среди прочих звуков, - пишет шейх Хаким Абу Абдуллаа Гулам Мойнуддин. - Суфийская традиция именует их константами вселенской гармонии. Эти гласные играют важнейшую роль в любой мистической системе, основанной на использовании звуков...Долгий гласный "а" движется из гортани вниз, чуть налево и останавливается в сердце... Долгий "и" устремляется в противоположном направлении: вверх, за носовую перегородку, и вибрирует в центре шишковидной железы... Долгий "у" возникает на кончике вытянутых трубочкой губ, в точке, где соединяются вдох и выдох».(24).
Античная традиция возродилась в византийском богослужении в XIV столетии, на который приходится расцвет аскетическо-духовной практики исихазма. В это время в моду вошли так называемые «Кратимы» — длинные мелодические вставки в клиросном пении, наиболее распространенной из которых было протяжное распевание слогов «те-ри-рем».
Эти «неизреченные звуки», комбинации гласных и согласных, которые не складываются в понятные человеку слова, представляли собой новую попытку отобразить пение ангелов. Византийский композитор Иоанн Кукузель по преданию услышал ангельские гласы и переложил их на музыку. Предложение соединять гласные с согласными восходит к античному автору Аристиду Квинтилиану. В своем трактате, посвященном теории музыки, он подробно описывает значение семи гласных и их соответствие планетарным сферам и знакам зодиака. Квинтилиан утверждал, что гласные не должны использоваться самостоятельно из-за своей неплотной природы. Поэтому он предложил соединять их с буквой «тау» - «самым прекрасным из согласных». Получающиеся слоги «те», «ти», «та», «то» представляют собой музыку движущейся Вселенной и находящейся в резонансе с ней человеческой души. (25).
Византийцы рассматривали Терирем как символическое имя Троицы. Числовое значение буквы «тау» - 300 указывает на то, что она представляет Отца, Сына и Святого Духа. С буквы «ро» в греческом языке начинается слово «корень» - т.е. основа, первопричина – Бог-Отец.
Так древняя эзотерическая традиция ритуального пения дошла в несколько видоизмененном виде до наших дней, и до их пор используется в православном богослужении Афона и других греческих монастырей. (26).
Многие тексты, приписываемые Орфею, находили отклик в сердцах ранних христиан. Пытаясь объяснить эллинистические параллели с христианским учением, Климент Александрийский утверждал, что Божественное откровение изначально было открыто всем народам, «согласно их достоинству». (27). Отблеск этого откровения он, в частности, видел в орфическом гимне, терминология которого, совпадает с мистическим христианским богословием:
Созерцай неотвратимо божественный Логос,
Следи сердцем за движением твоего ума,
Держи свой путь уверенно и прямо,
Смотри только на бессмертного Царя Всего. (28).
Учитывая все это, неудивительно, что Орфей почитался среди первых христиан как проповедник древней мудрости и даже предтеча самого Спасителя.
Так, Евсевий Кесарийский, сравнивает Орфея с Христом в похвальном слове Константину Великому:
«…Спаситель, приняв организм человеческого тела, всем даровал, блага и спасение, подобно тому, как музыкант посредством лиры, всем показывает свою мудрость. Эллинская мифология говорит, что Орфей, ударяя плектром по струнам музыкального инструмента, очаровывал своей песнью всякого рода зверей и укрощал ярость диких животных. В эллинской земле воспевают также и верят, что бездушная лира внушает зверям кротость, и что, повинуясь музыке, деревья изменяют свои плоды. Но наимудрейшее и в высочайшей степени прекраснейшее и гармоническое Слово Божье, различным образом врачуя человеческие, подверженные разнородному злу души, восприняло в свои руки, как бы музыкальный инструмент творение своей мудрости — человека, и посредством его начало бряцать свои чудесные песни уже не бессловесным зверям, а разумным существам». (29).
Климент Александрийский пишет о «гармони вселенной» и использует орфическую терминологию для объяснения тайны творения мира. Климент называет Слово, принявшее имя Христа, Новой Песнью. Божий Логос посредством Святого Духа «настроил» вселенную и человека – вселенную в миниатюре, а Дух Святой «творит мелодию для Господа», извлекая ее из «многозвучного инструмента». (30).
Символические изображения Христа в виде Орфея были очень популярны в первые столетия христианства, что доказывают их находки, в том числе и в Херсонесе. Скорее всего, они датируются V-VI вв, так как в VII веке на Пято-Шестом Трульском Соборе получило догматическое обоснование православное учение об образе. Согласно этому учению, ветхозаветные и раннехристианские символы-аллегории было предписано заменить на непосредственные образы, того, что они символизировали. (31).
Однако статуи Орфея-Христа не единственные памятники на Крымском полуострове, которые указывают на сложный синтез христианских и орфических доктрин.
Программа росписи самого известного склепа Северного Причерноморья – «склепа Деметры» отражает близкое к орфизму учение о спасении. Эзотерическая трактовка мифа о похищении дочери Деметры богини Персефоны сходна с тематикой, которую мы встречаем в раннехристианских погребальных памятниках.
Сюжет росписи интерпретируется исследователями следующим образом. После смерти, человек отправляется в мрачное царство Аида. Однако у него есть возможность восхождения на небо и обретения единства с Богом – обожения. Как и в христианских склепах, здесь присутствуют виноградные гроздья как символ небесного, «райского» вина, и птицы, символизирующие полет души на небеса.
Исследователи обращают внимание на общность художественного мышления авторов росписи в склепе Деметры и Уваровского христианского склепа в Херсонесе. (32).
Еще один пример тонкой грани между ранним христианством и языческими мистериями, так называемые «склепы Сабазиастов» на Боспоре. М. И. Ростовцев, автор фундаментальной работы, посвященной фрескам Южной России, связал их с мистериальным культом Диониса-Сабазия. (33). Другой дореволюционный исследователь В. Латышев полагал, что под именем Сабазия на Боспоре могли почитать Бога высочайшего и внемлящего.
Споры вокруг группы боспорских склепов, расписанных единым геометрическим стилем, со сходной цветовой гаммой и орнаментами продолжаются до сих пор. С одной стороны в этих склепах обнаружена символика, которую традиционно считают христианской: виноградная лоза с гроздьями, разнообразные корабли, птицы, кресты, буквы Альфа и Омега. (34).
С другой стороны, в некоторых из них изображены странные человеческие фигуры в длинных свободных одеяниях с палками (?) и тамбуринами в руках, исполняющие ритуальный экстатический танец, под аккомпанемент музыкальных инструментов, что было характерно для культа Сабазия.
Как тут не вспомнить обвинение язычника Цельса в том, что христиане пытаются ошеломить людей игрой на флейтах и других музыкальных инструментах, подобно впадающим в транс священнослужителям Кибелы. Обвинение, на которое знаменитый христианский апологет Ориген предпочел не отвечать. (35).
Недоумевающие специалисты называют символику «склепов Сабазиастов» «языческо-христианской», усматривая в ней смешение как мистериальных культов, так и христианского учения.
Все это показывает, что история христианства в Крыму намного сложнее, чем это кажется на первый взгляд. Но в тех памятниках, где большинство ученых усматривает лишь беспорядочное и причудливое смешение разных религий и культур, верующий человек легко увидит синтез древней мудрости и Благой вести предвечного Логоса.
© Ariston
© www.graal.org.ua
 |
მოსაუბრე და მრჩეველი შენი.
ფ. პეტრარკა
გადმოცემის თანახმად თრაკიელი მგალობელი ორფეოსის სიმღერას და დაკვრას მოჯადოებულებივით უსმენდნენ მხეცები, ფრინველები, ხეები და კლდეები.
ორფეოსი თავისი გალობით და დაკვრით ათვინიერებდა ველურ მხეცებს და ეკლესიის ძველი მამების თქმით კი ქრისტემ ღვთაებრივი სწავლებით მოათვინიერა ყველაზე უარესი მხეცი-ადამიანი.
ორფეოსი,ვისი სახითაც დევნილი რომაელი პირველქრისტიანები გამოსახავდნენ ქრისტეს, იყო კოლხეთში არგონავტთა ლაშქრობის ერთ-ერთი უაქტიურესი მონაწილე და იასონზე არანაკლები ფიგურა.
გიგინი, მითები, გამომცემნლობა ალეთეია, ლათინურიდან თარგმნა და კომენტარები დაურთო დ. ო ტორშილოვმა, საერთო რედაქცია ეკუთვნის ა.ტახო-გოდის.
ტორშილოვი დ.ო. წიგნის ისტორიაზე:
"ჭეშმარიტი ნეტარებაა ხეტიალი პოეტური სულის მიერ შთაგონებულ ამ ზღაპრულ სახეებს შორის უნდა ვიკითხოთ ფაბულები ზედიზედ,რათა ვიგრძნოთ ბერძნული ფანტაზიის კეთილი სისავსე". //შილერი, წერილი გოეთეს, 1798 წლის 28 აგვისტო//.
წიგნები რომელთა მიზანიცაა ყველა მითის და მხოლოდ მითების გადმოცემა, არაერთხელ დაუწერიათ საბერძნეთში და რომში. მაგრამ//ძალიან გვიანების გამოკლებით//გადარჩა მხოლოდ ორი ასეთი "სახელმძღვანელო"- ერთი ბერძნული, აპოლოდორის ე.წ. "მითოლოგიური ბიბლიოთეკა" და ერთი ლათინური-გიგინის ე.წ. "მითები"; გიგინის ნაშრომთან შედარებით უკეთ გადარჩა აპოლოდორის ნაშრომი. ამას გარდა აპოლოდორი უფრო სისტემატურია,უფრო ზუსტია და უფრო ჰგავს მეცნიერულ ნაშრომს.
გიგინის ნაშრომის შედარებითი ღირსებებია უბრალოება და მეტი მოხერხებულობა კითხვისთვის და ის უკეთესად გამოიყენება როგორც ცნობარი და არა კვლევისთვის.
აპოლოდორი აგებულია გენეალოგიურად. გიგინი შედგება ცალკეული ფაბულებისგან. გენეალოგიები მითოლოგიას წარმოადგენს მთლიან და გატოტვილ სისტემად,ფაბულები გარკვეულად გადმოსცემენ მითებს ცალ-ცალკე.
ხელნაწერზე:
ლათინური ლიტერატურის კლასიკოსთა ხელნაწერები ათეულობით იყო წიგნის ბეჭდვის დაწყებამდე.
გიგინის ხელმოწერის მქონე კრებულის ხელნაწერი კი ერთადერთია ცნობილი.
მეცხრე თუ მეათე საუკუნეში დაწერილი ამ ერთადერთი კოდექსის მიხედვით მითები 1535 წელს ბაზელში გამოსცა ფილოლოგმა იაკობ მიცილმა.
ტექსტი საშინელ დღეში იყო როგორც გადამწერთა მრავალი შეცდომის//პირველ რიგში საკუთარ სახელებში//ისე თვითონ ხელნაწერის ცუდი დაცულობის გამო. მრავალი ადგილი წაშლილი ან მოწყვეტილი იყო.
გამომცემლის სამუშაოს ართულებდა ისიც რომ ხელნაწერი დაწერილი იყო ლამაზი,მაგრამ გაურკვეველი//ამაზე ჩიოდა თვითონ მიცილიც// ბენევენტური დამწერლობით.
მიცილის გამოცემა еditio princeps//რომლის ძირითად ტექსტში ის ასწორებდა აშკარა შეცდომებს, რომელთაც ინარჩუნებდა შენიშვნებში// დღემდე არის კრებულის ამოსავალი ტექსტი, ვინაიდან თვითონ "ფრეიზინგის კოდექსი" დაკარგულია. როგორც გაირკვა შემდეგ, ის დაფლეთილი იყო;
რამოდენიმე ფურცელი გადარჩა ბავარიის არქივებში და ბიბლიოთეკებში. რვა უმნიშვნელო ფრაგმენტი იპოვეს რეგენსბურგში და გამოსცეს 1870 წელს. მოგვიანებით,მეორე მსოფლიოს ომის დროს ბავარიის არქიეპისკოპატში კიდევ რამოდენიმე ფურცელი იპოვა ბ.ბიშოფმა.
 |
//ეპიგონები// ნაწილები რომლებიც არსებითად განსხვავდება მიცილის ტექსტისგან. მისგან განსხვავდება გიგინის ძველი ბერძნული თარგმანის ფრაგმენტებიც.
ეს ფრაგმენტები გვაძლევს საშუალებას ვამტკიცოთ რომ წიგნს ძველად უწოდებდნენ როგორც "მითებს" ლათ. fabulae, ბერძნულად μῦθοι ისე "გენეალოგიებს". მაგრამ ფრეიზინგის კოდექსში შენარჩუნებული სახელი Fabulae უფრო ზუსტია.
ავტორზე:
გიგინის სახელით ამ კრებულის გარდა გადარჩა კიდე ერთი მითოგრაფიული თხზულება "პოეტური ასტრონომია". მასში არის გადმოცემა მითებისა თანავარსკვლავედების, "კატასტერიზმების"//ვარსკვლავებად გადაქცევების// წარმოშობის შესახებ. ამ სახის ბერძნული თხზულებებიდან გადარჩა კრებული რომლიც ავტორადაც ითვლება ერატოსთენი.
ძნელია დარწმუნებით მტკიცება იმისა რომ მითების და პოეტური ასტრონომიის ავტორი ერთი და იგივე პირია. მაგრამ ზოგი მკვლევარი,მათ შორის გიგინის ორიგინალური ტექსტის ბოლო გამომცემელი როუზი//რომლის ნაშრომიც დაედო საფუძვლად ამ გამოცემას// ამოდის ორივე ნაშრომის შინაარსის და სტილისტიკის მსგავსებიდან და ფიქრობს რომ ორივე თხზულება დაწერა ერთმა და იგივე ადამიანმა რომელმაც მეტ სიმწიფეს მიაღწია და უკეთეს მწერლურ ხელოვნებას დაეუფლა "ასტრონომიაზე" მუშაობისას.
სვეტონიუსის მიერ შედგენილ გრამატიკოსთა ბიოგრაფიებში არის ლაპარაკი სხვა მეცნიერზე რომელსაც ასევე ერქვა ეს სახელი წარმოშობით იბერიელი გაიუს იულიუს გიგინი, სწავლობდა ალექსანდრე პოლიგისტორთან, გაანთავისუფლა ავგუსტუსმა,რომელმაც ის დანიშნა პალატინის ბიბლიოთეკის გამგედ.
ამ იბერ გაიუს იულიუს გიგინს ურთიერთობა ჰქონდა ოვიდიუსთან და ისტორიკოს კლოდიუს ლიცინიუსთან, მან დაწერა მრავალი თხზულება რომელთა შემორჩენილი სათაურებიდანაც ვერც ერთი ვერ დაუკავშირდება მითების მოკლე გადმოცემების კრებულს.
----------------------------------------------------------------------------------
//პატარა ჩანართი იბერებზე მხოლოდ იმიტომ რომ ნახსენები იყო ოვიდიუსის მეგობარი მწიგნობარი გიგინი, გ.მ.//.
კლასიკური წყაროების შესწავლის საფუძველზე XX საუკუნის დასაწყისში გამოითქვა შეხედულება რომლის თანახმადაც იბერები //ევროპელი, ესპანელი იბერები// წარმოშობით კავკასიელები იყვნენ.
ფილიპონი 1909 წელს ლაპარაკობდა რომ აზიის (თუ აღმოსავლეთის) იბერები
დასავლეთში გადასახლდნენ ბრინჯაოს ხანის დასასრულს“ (ბელტრან ანტონიო, „იბერები“, კოლექცია „პირველი ევროპელები“, პარიზი, პარიზი-ხმელთაშუაზღვისპირეთი, 1997, გვ.4-13).
„ძველი წელთაღრიცხვის მესამე ათასწლეულის ბოლო საუკუნეებში აღმოსავლეთ ევროპაში დაიწყეს შეღწევა რუსეთის ტყეების ხალხებმა,
რომელთაც ჰქონდათ ცულები, იარაღი და რომლებიც ინდივიდუალურად კრძალავდნენ მიცვალებულებს:
რომელთაც ჰქონდათ ცულები, იარაღი და რომლებიც ინდივიდუალურად კრძალავდნენ მიცვალებულებს:
დამუშავებული ქვისაგან დამზადებული ეს ცულები კავკასიაში დამზადებული
ლითონის მოდელების ასლებს წარმოადგენდნენ. ძვ.წ. II ათასწლეულის
დასაწყისიდან მოსულთა რაოდენობა იზრდება. ისინი მკვიდრდებიან ბოჰემიის
ჩრდილოეთ ნაწილში,ლითონის საბადოებით მდიდარ მთებთან ახლოს, სადაც აფუძნებენ
უნეტიცეს სახელით ცნობილ მძლავრ ბრინჯაოს ცივილიზაციას.
საშუალო
ბრინჯაოს ხანაში იგი ტუმულუსის (ყორღანის) კულტურის სახელით ცნობილი
ცივილიზაციის სახით ვრცელდება ალპების ჩრდილოეთით. ლაპარაკია ხეობათა
ნეოლითის მიწათმოქმედებზე მშვიდობიანად გაბატონებული მეცხოველეების მიერ
აღმართულ არისტოკრატიულ მონუმენტებზე“ (A.Varagnac, ღ. Derolez, „კელტები და გერმანელები“, გამოცემა მსოფლიოს რელიგიები,პარიზი, 1965,გვ.14).
ფრანგი მკვლევარი ბერტრანის თქმით ევროპაში ბრინჯაოს კულტურის წარმოშობაში განსაკუთრებული როლი შეასრულა კავკასიამ (ვ.დომანსკიი, „Древняя Художественная Бронза Кавказа“ («კავკასიის ძველი მხატვრული ბრინჯაო»), მოსკოვი,1984, გვ.7). ბერტრანი იყო პარიზთან ახლოს მდებარე ქალაქი სან ჟერმენ ან ლეს მსოფლიოში სახელგანთქმული მუზეუმის
მთავარი მცველი).
მთავარი მცველი).
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
მაგრამ მითების ამ კრებულის ავტორის გაიგივება გაიუს იულიუს გიგინთან უარყოფილია მკვლევართა უმრავლესობის მიერ.
პალატინის ბიბლიოთეკის გამგე და ოვიდიუსის მეგობარი იბერი გიგინი ვერ დაწერდა ისეთი ღარიბი და შეცდომებით სავსე ლათინურით როგორითაც წერდა "მითების" ავტორი.
კარლ ლანგე თვლიდა რომ ავგუსტუსის მიერ მოწონებული იბერი გიგინის მითოგრაფიული ნაშრომები შემდეგ კარდინალურად გადაამუშავა, შეამოკლა ნახევრად განათლებულმა ანონიმმა.
ამ ჰიპოთეზის სუსტი ადგილი ისაა რომ დანამდვილებით არაფერია ცნობილი გაიუს იულიუს გიგინის ასეთი ნაშრომების არსებობის შესახებ.
ასე რომ "მითების" ავტორი გიგინის ბიოგრაფიის შესახებ არაფერია ცნობილი. მკვლევართა იარაღად რჩება მარტო ინტუიცია და ტექსტის ყურადღებით წაკითხვისგან მიღებული შთაბეჭდილება.
 |
ამ პორტრეტში უეჭველი ისაა რომ ეს გიგინი ნამდვილად არ ეკუთვნის თავისი ხანის კულტურულ ელიტას.
გიგინი მთარგმნელი:
გიგინის წიგნის ძირითადი ნაწილი არის თარგმანი ბერძნულიდან. და ალბათ სხვადასხვა ბერძნული წიგნის თარგმანი.
წიგნში ასევე არის ადგილები რომელთა ლათინური წარმოშობაც უეჭველია. მათი რაოდენობა უმნიშვნელოა. ესაა ვირგილიუსის გადმომცემი ფაბულები,ციტატები ლათინი პოეტებიდან, და სხვ. უცნობია არის ეს პირველი შემდგენელი მთარგმნელის მუშაობის შედეგი თუ ეს გააკეთა ერთ-ერთმა მათგან ვინც წიგნი მოგვიანებით გადაამუშავა....
გიგინის წიგნი შედგენილი უნდა იყოს ანტონინთა ხანაში-ა.წ.პირველი საუკუნის ბოლო-მეორე საუკუნის შუა ხანები ან მეორე საუკუნის დასასრულს.
კოლხეთის სამეფოს ოჯახი, მზის შვილი აიეტის ოჯახი გიგინთან:
აიეტი:
მზის შვილ აიეტს უწინასწარმეტყველეს რომ სამეფო ძალაუფლება მას ექნება მანამდე ვიდრე ფრიქსეს მიერ მიძღვნილი საწმისი დარჩება მარსის ჭალაში. ამიტომ აიეტმა იასონს დაუწესა ასეთი გამოცდა: თუ მას უნდა საწმისის წაღება მაშინ მან ადამანტის უღელში უნდა შეაბას ბრინჯაოსფეხებიანი ცეცხლის მფრქვეველი ხარები და მათი მეშვეობით უნდა მოხნას ველი. იასონს მუზარადიდან უნდა დაეთესა დრაკონის კბილები. ამ კბილებიდან მაშინვე ჩნდებოდნენ შეიარაღებული მეომრები რომლებიც ხოცავდნენ ერთმანეთს.იუნონას კი ყოველთვის სურდა იასონის გადარჩენა იმიტომ როდესაც დედაბერის სახით მივიდა მდინარესთან ადამიანთა ზნეობის გამოსაცდელად და ითხოვა გადაყვანა იასონმა ის გადაიყვანა თუმცა ყველა დანარჩენი უარს ეუბნებოდა მას.
იუნონამ იცოდა რომ იასონი მედეას რჩევის გარეშე ვერ შეასრულებდა დავალებას და ამიტომ სთხოვა ვენერას ჩაენერგა მედეასთვის იასონის სიყვარული.
მედეამ ქალღმერთი ვენერას ჩაგონებით შეიყვარა იასონი და გაანთავისუფლა ის ყველანაირი ხიფათისგან. როდესაც იასონი ხარებით ხნავდა და მეომრებმა დაიწყეს ზრდა მან მედეას რჩევით მათ შორის ჩააგდო ქვა. მეომრები დაერივნენ ერთმანეთს და გაწყვიტეს ერთმანეთი.
დრაკონი დააძინეს საშუალებებით,იასონმა აიღო ოქროს საწმისი ჭალიდან და მედეასთან ერთად წავიდა სამშობლოში.
აფსირტე:
აიეტმა შეიტყო მედეას და იასონის გაქცევის შესახებ და მან აღჭურვა გემი და თავისი ვაჟიშვილი აფსირტე მეომრებით გააგზავნა მის დასაწევად. ისინი დაეწივნენ მედეას ისტრიასთან ადრიატიკის ზღვაში,მეფე ალკინოესთან,მაგრამ მეფე ალკინოე ჩადგა მათ შორის,არ დაუშვა შეჯახება და საქმე შემდეგი დღისთვის გადადო.
მეფე ალკინოემ მოიწყინა და მეუღლე არეტამ ჰკითხა თუ რა იყო მისი დარდის მიზეზი. მეფემ უპასუხა რომ ის აირჩიეს ორი ხალხის,კოლხების და არგოსელების დავის მსაჯულად.
არეტამ ჰკითხა მეუღლეს თუ როგორ აპირებს ის განსჯას და ალკინოემ უპასუხა რომ თუ მედეა ქალწულია ის გადასცემს მას მამას და თუ ქალია ის გადასცემს მას მეუღლეს. არეტამ გააგზავნა მაცნე იასონთან და მან ღამით გამოქვაბულში წაართვა ქალწულობა მედეას. მეორე დღეს გაიმართა სასამართლო,დადგინდა რომ მედეა ქალია და ის გადასცეს მეუღლეს.
აფსირტეს შეეშინდა რომ ის ვერ შეასრულებდა მამის ბრძანებებს და ის დაეწია იასონს და მედეას მინერვის კუნძულზე. იქ იასონი სწირავდა მსხვერპლს მინერვას როდესაც გამოჩნდა აფსირტე და იასონმა მოკლა ის.
მედეამ დაკრძალა ფსირტე და ისინი წავიდნენ იქიდან.
აფსირტესთან ერთად მისულ კოლხებს შეეშინდათ აიეტისა და დარჩნენ იქ. მათ დააარსეს ქალაქი რომელსაც აფსირტესთვის პატივის მისაგებად დაარქვეს აბსორი. ეს კუნძული არის ისტრიაში პოლას პირისპირ,კუნძული კანტის ახლოს.
მედეა:
ჩანართი -http://www.symbolarium.ru/index.php/%D0%9C%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%8F
Когда аргонавты с руном вернулись в Иолк,
Медея помогла Ясону отомстить узурпатору Пелию, убившему его отца и брата. Она погубила Пелия, убедив его дочерей, что дряхлого отца можно омолодить. Для этого тело Пелия надо разрубить на части, сварить их в котле, а потом она с помощью волшебных снадобий вернет ему молодость. Чтобы убедить дочерей, она разрубила барана, сварила его в котле, а затем превратила в ягненка; когда дочери Пелия согласились разрубить отца, однако Медея воскрешать его не стала (Paus. VIII 11,2; Ovid. Met. VII 297 след.). После этого супруги были изгнаны из Иолка и поселились в Коринфе, где Медея родила Ясону двух сыновей: Мермера и Ферета.//
მაგრამ იასონს საყვედურობდნენ რომ მას,ასეთ ლამაზ და კეთილშობილ ვაჟკაცს ცოლად ჰყავს უცხოელი კუდიანი ჯადოსანი.
კორინთოს მეფე კრეონტმა იასონს ცოლად მისცა თავისი უმცროსი ქალიშვილი გლავკა. დიდი ჯადოსანი მედეა აღაშფოთა იმან რომ ის,მზის შვილიშვილი, ვინც იასონის გულისთვის მიატოვა სამშობლო და უღალატა მამას და ძმას,იასონის ვაჟიშვილების დედა, იასონმა გაცვალა ვიღაც მეფის ასულში. მედეამ ვერ აიტანა ასეთი დამცირება და უსამართლობა და თავისი ჯადოსნური უნარის მეშვეობით გააკეთა ოქროს გვირგვინი რომლებიც თავის ვაჟიშვილებს გაატანა დედინაცვალთან.კრეუსა დაიწვა იასონთან და კრეონთან ერთად.
როდესაც მედეამ დაინახა რომ სასახლე იწვის,მან დახოცა მისი და იასონის ვაჟიშვილები მერმეროსი და ფერეტოსი და გაიქცა კორინთოდან.
/// ქალღმერთი ვენერას მიერ მოჯადოებულმა და ამ ჯადოს ზემოქმედებით სამშობლოს,მამის და ძმის მოღალატე მედეამ ამ აქტით მოსპო არა უბრალოდ თავისი შვილები არამედ ჭორებს აყოლილი და მისი მიწიურ ძალაუფლებაში გამცვლელი იასონის მთელი დინასტია,ვინაიდან იასონს აღარ დარჩა გვარის გამგრძელებელი მემკვიდრე,გ.მ.//.
________________________________________________________________
/// ჩანართი. როდესაც არგონავტები დაბრუნდნენ იოლკოსში მედეა დაეხმარა იასონს შურია ეძია მისი მამის და ძმის მკვლელ პელიასზე. მედეამ დაღუპა პელიასი იმით რომ დაარწმუნა მისი ქალიშვილები იმაში რომ შესაძლებელია დაუძლურებული ბერიკაცის გაახალგაზრდავება. ამისთვის კი საჭიროა პელიასის სხეულის დაჩეხვა და მოხარშვა ქვაბში,რის შემდეგაც მედეა ჯადისნური საშუალებების მეშვეობით დაუბრუნებს მას ახალგაზრდობას.
ქალიშვილების დასაჯერებლად მედეამ დაჩეხა ცხვარი,მოხარშა ქვაბში და გადააქცია ის ბატკნად. ქალიშვილები დათანხმდნენ მამას დაჩეხვაზე მაგრამ მედეამ არ აღადგინა ის// პავსანიუსი მერვე 11,2,ოვიდ. მეტ. მე-7 297 შემდ.// ამის შემდეგ მეუღლეები გააძევეს იოლკოსიდან და ისინი დასახლდნენ კორინთოში, სადაც მედეამ გააჩინა მისი და იასონის ორი ვაჟი-მერმეროსი და ფერეტოსი. და ისინი მეუღლესთან ერთად ერთად ცხოვრობდნენ თანხმობით.
მედეას ისეთი თვისებები როგორიცაა მიცვალებულთა გაცოცხლების,ცაში ფრენის და ა.შ. უნარები გვაფიქრებინებენ რომ მედეა თავიდან ითვლებოდა ქალღმერთად. მედეას სახეში ალბათ ერთმანეთს შეერწყა კოლხთა მზის ქალღმერთის,დიდი ჯადოსანის // იოლკოსი თესალიაში იყო// და კორინთული ეპოსის ქალი გმირის ნიშნები. ამ ეპოსში მედეა და მამამისი აიეტი კორინთელებად ითვლებოდნენ.
მედეა არის ბერძნული მითოლოგიის დიდებული ჯადოსანი. კოლხი მედეა ახლოსაა თრაკიის მთვარის ღმერთ ჰეკატესთან და არის მისი ქურუმი. მედეამ იცის სამკურნალო,შხამიანი და გამაბრუებელი მცენარეების საიდუმლოებები.
შურისმაძიებელი ცოლის სახე გააჩინა ევრიპიდეს პიესამ "მედეა". "მეტამორფოზებში" დაწვრილებითაა ლაპარაკი მედეას ჯადოსნურ ძალაზე,მის მაგიურ საშუალებებზე და ა.შ და მხოლოდ გაკვრითაა ლაპარაკი ტრაღედიის დეტალებზე.
მედეა იქ აახალგაზრდავებს იასონის მოხუც მამა ესონს და ამას აკეთებს ესონის ძველი სისხლის გამოშვებით და ამ სისხლის შეცვლით მის მიერ ბალახებისგან დამზადებული საგანგებო ნახარშით.
მედეა დგას მბოლავი ქვაბის გვერდით და ქვაბში ყრის ინგრედიენტებს. ამასობაში გვერდით წევს შიშველი ესონი// 7 298-350//.
მედეამ მოხიბლა იასონის ბიძა უზურპატორი პელიასი რომელმაც მიითვისა ესონის ტახტი.მედეა დაპირდა პელიასის ქალიშვილებს რომ იგივე ოპერაციას გაუკეთებდა მათ მამას. მედეამ დაითანხმა პელიას ქალიშვილები და მათაც აიღეს დანები და გამოუშვეს მათი მამის სისხლი.მედეა კი გაფრინდა ფრთოსანი გველებით და ტოვა ისინი გვამთან. ქალებს ჩვეულებრივ გამოსახავენ იმ დროს როდესაც ისინი დანებს ურტყავენ მოხუცს.
მედეას გვერდით მდგომი კრავი მიუთითებს მედეას მიერ ცხვრის მაგიურ გაახალგაზრდავებაზე რომელიც მედეამ გააკეთა პელიასის ასულების თავის ძალაში დასარწმუნებლად.
ზოგჯერ მედეას გამოსახავენ დრაკონებშებმულ ეტლზე.
Когда аргонавты с руном вернулись в Иолк,
Медея помогла Ясону отомстить узурпатору Пелию, убившему его отца и брата. Она погубила Пелия, убедив его дочерей, что дряхлого отца можно омолодить. Для этого тело Пелия надо разрубить на части, сварить их в котле, а потом она с помощью волшебных снадобий вернет ему молодость. Чтобы убедить дочерей, она разрубила барана, сварила его в котле, а затем превратила в ягненка; когда дочери Пелия согласились разрубить отца, однако Медея воскрешать его не стала (Paus. VIII 11,2; Ovid. Met. VII 297 след.). После этого супруги были изгнаны из Иолка и поселились в Коринфе, где Медея родила Ясону двух сыновей: Мермера и Ферета.
Такие черты образа Медеи, как способность оживлять мёртвых, летать по небу и пр., позволяют предполагать, что первоначально Медея почиталась как богиня. Возможно, в образе Медеи слились черты почитавшейся в Колхиде солнечной богини, могущественной колдуньи фессалийских сказок (Иолк находился в Фессалии) и героини коринфского эпоса, в котором Медея и её отец считались выходцами из Коринфа.
Медея — величественная волшебница в греческой мифологии. Колхидская Медея близка к фракийской лунной богине Гекате и является её жрицей. Она владеет всеми тайнами растений, целебных, ядовитых, дурманящих.
Образ мстительной жены рожден пьесой Еврипида "Медея. В «Метаморфозах» он подробно говорит о силе колдовства Медеи, её магических зельях и так далее и лишь походят упоминает о подробностях трагедии. Так (7:164-294) Медея изображается омолаживающей престарелого Эсона, отца Ясона, — она делает это посредством пуска его старой крови и замены её специальным, ею изготовленным травяным отваром. Она стоит у дымящегося котла и бросает в него пригоршню ингредиентов, тем временем Эсон лежит рядом обнаженный. Уловкой Медея расположила к себе дядю Ясона Пелия, который захватил трон Эсона (7:298-350). Она обещала дочерям Пелия, что проделает ту же операцию над их отцом, и уговорила их взять ножи и пустить его кровь. Когда они так и сделали, Медея «умчалась на змеях крылатых», оставив их с трупом. Женщины обычно изображаются в момент нанесения старику ударов ножом. Овца или барашек, стоящий рядом с Медеей, намекает на её более раннее магическое омоложение барана, совершенное для того, чтобы убедить дочерей Пелея в своей силе. Иногда Медея изображается на своей колеснице; её везут Драконы (7:350, 398).
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
განდევნილი მედეა:
მედეა გაიქცა კორინთოდან და ათენში ისარგებლა პანდიონის შვილი ეგეოსის სტუმართმოყვარეობით. ის ცოლად გაყვა ეგეოსს. მათ გაუჩნდათ მედი.
მაგრამ ძლევამოსილ ჯადოსან მედეას დევნა დაუწყო დიანას ქურუმმა ქალმა. ის მეფეს ეუბნებოდა რომ სათანადოდ წმინდად ვერ შეწირავდა მსხვერპლს იმიტომ რომ მათ ქალაქში არის კუდიანი დამნაშავე.
მაშინ მედეა ისევ გააძევეს. მედეა დრაკონებშებმული ეტლით დაბრუნდა კოლხეთში. მან გზად გაიარა ქალაქ აბსორიდაში,სადაც დაკრძალული იყო მისი ძმა აფსირტე. აბსორიდის მცხოვრებლები წინააღმდეგობას ვერ უწევდნენ გველთა სიმრავლეს. მათი თხოვნით მედეამ შეაგროვა გველები და დაფლა ისინი ძმის საფლავში. ისინი იქ არიან დღემდე. თუ კი რომელიმე გველი გამოძვრება საფლავიდან ის მაშინვე უბრუნებს ვალს ბუნებას.
მედი:
მზის შვილ სპარსს //რუსულად პერს//, აიეტის ძმას უწინასწარმეტყველეს რომ მისი მკვლელი იქნებოდა აიეტის შთამომავალი.
როდესაც მედი გაჰყვა დედას ქარიშხალმა ის მიიყვანა მეფე სპარსამდე. მცველებმა ის მიიყვანეს მეფესთან. მედმა დაინახა რომ ის მოხვდა მტრის ხელში და მან,ეგეოსის და მედეას შვილმა,მოიტყუა რომ ისაა კრეონტის შვილი გიპოტი. მეფემ მკაცრად დაკითხა ის და ბრძანა მისი დატუსაღება.
ამბობენ რომ მაშინ დაიწყო უნაყოფობა და პურის უკმარისობა.
როდესაც მედეა ჩავიდა იქ დრაკონებშებმული ეტლით მან მოატყუა მეფე და უთხრა რომ ისაა დიანას ქურუმი. მან თქვა რომ შეუძლია უნაყოფობის შეწყვეტა და როდესაც მეფისგან შეიტყო რომ მას დატუსაღებული ჰყავს კრეონტის შვილი გიპოტი მან იფიქრა რომ ბედმა ის აქ იმისთვის გამოაგზავნა რომ გამოესყიდა მამამისის მიერ მოყენებული წყენა და იქვე გასცა თავისი შვილი ისე რომ არც იცოდა. მან დაარწმუნა მეფე რომ ეს გიპოტი კი არა დედამისის მიერ მის მოსაკლავად გამოგზავნილი მედია,ეგეოსის შვილი. მედეამ ითხოვა რომ მისთვის მიეცათ მედის მოკვლის უფლება ვინაიდან ფიქრობდა რომ ისაა გიპოტი. და როდესაც მოიყვანეს მედი რათა ის სიკვდილით დაესაჯათ ტყუილისთვის მედეამ დაინახა სიმართლე. მან თქვა რომ სურს მასთან საუბარი და მისცა მედს ხმალი,უბრძანა გამოესყიდა ბაბუასთვის მიყენებული წყენა.
ამის გამგონე მედმა მოკლა სპარსი და დაეუფლა ბაბუას ტახტს. თავისი სახელის მიხედვით მან ქვეყანას დაარქვა მიდია.
_____________________________________________________________
დანართები.
ირანის უძველესი ისტორიული ხალხები იყვნენ სწორედ გიგინის აზრით აკოლხი მედეას შთამომავალი მიდიელები და აიეტის ძმა სპარსის//პერსის// შთამომავალი სპარსელები. მიდიელები და სპარსელები დიდი ხნის მანძილზე იყვნენ ასურეთის უღელს ქვეშ. ძვ.წ. მე-7 საუკუნეში მიდიელები განთავისუფლდნენ ამ უღლისგან და მათ დაიმორჩილეს სპარსელები. 600 წლისთვის მიდიელთა სამეფო უკვე ასრულებდა მნიშვნელოვან როლს საერთაშორისო პოლიტიკაში. მე-6 საუკუნის შუა ხანებში პირველობა ირანში გადავიდა სპარსელების ხელში. მათმა მეფე კიროსმა დაიმორჩილა მიდია,ლიდია და ბაბილონია და ასე დაარსა ძლიერი სპარსული მონარქია რომელიც კამბიზის დროს გაიზარდა ეგვიპტის დაპყრობით და დარიუს პირველის დროს ბალკანეთის ნახევარკუნძულის ნაწილის დაპყრობით.
евнейшими историческими народами, населявшими Иран, были мидяне и персы, долгое время находившиеся под властью Ассирии. В VII в. до Р.Х. мидяне освободились от этой власти и подчинили себе персов. Около 600 г. Мидийское царство играло уже значительную роль в международной политике, но в середине VI в. первенство в Иране перешло к персам (§ 44—46). Их царь Кир подчинил себе Мидию, Лидию и Вавилонию, основав таким образом могущественную Персидскую монархию, которая при Камбизе увеличилась завоеванием Египта, а при Дарий I — подчинением части Балканского полуострова.
ბერძენი და რომაელი ავტორები //პლინიუსი, ჰორაციუსი, დიოსკორიდი და სხვ.// ხშირად ახსენებდნენ კოლხეთს და იბერიას როგორც მრავალ ქვეყანაში ცნობილი სამკურნალო მცენარეების სამშობლოს. .
Греческие и римские писатели (Плиний, Гораций, Диоскорид и др.) часто упоминали о Колхиде и Иберии как родине лекарственных растений, известных во многих странах.
არსებობს სპეციფიური, ორფიკული არგონავტიკაც //მეოთხე-მეხუთე სს.//.
1400 ჰექსამეტრისგან შემდგარ ამ ანონიმურ ეპიკურ პოემას საფუძვლად უდევს მითი ოქროს საწმისის მოსაპოვებლად კოლხეთში არგონავტების ლაშქრობის შესახებ. მისი ავტორის კონცეფცია დიდად განსხვავდება აპოლონიოს როდოსელის და ვალერიუს ფლაკუსის კონცეფციებისგან.
პოემას გამოარჩევს საკულტო ხასიათი,რაც ასახავს მეორე საუკუნეში ქრისტიანობასთან ერთად დიდად გავრცელებულ ორფიკულ მოძღვრებას.
ყველა ეპიკური პოემისგან განსხვავებით ორფიკული არგონავტიკა დაწერილია პირველი პირისაგან. ესაა ორფეოსის მიერ ლაშქრობის გახსენება რომელსაც ის უგზავნის მითიურ პოეტ მუსეოსს.
შესავლის თემაა კოსმოგონია. ჩამოთვლილია სხვადასხვა მითი.
პირველი ღვთაება ორფიკოსთა მოძღვრების თანახმად არის ეროტი. რელიგიურ შეხედულებათა ეპოქისთვის დამახასიათებელი სინკრეტიზმი ვლინდება მზისადმი მიმართვაში,რითიც იხსნება პოემა.
ორფიზმის ღამეულ კულტს ეძლევა მზის თაყვანისცემის ნიშნები.
ორფეოსი პოემაში არის არგონავტთა ლაშქრობის მონაწილე. სწორედ ის და არა იასონი ხელმძღვანელობს საწმისის მოტაცებას. სწორედ ის და არა მედეა აჯადოებს საწმისის მოდარაჯე ურჩხულს.
ლაშქრობის დასასრულს ორფეოსი განწმენდს არგონავტებს და უხსნის მათ გზას სამშობლოსკენ.
ორფეოსი ახშობს მაცდურ სირინოზთა გალობას.
სიუჟეტი ორფიკულ არგონავტიკაში გადმოცემულია არაორიგინალურად და მშრალად.
ლაშქრობის მონაწილეები მუდამ განიცდიან ბედის წნეხს.
ორფეოსიც კი ლაშქრობაში მიდის ბედის განკარგულებით და არა საკუთარი ნებით.
ზღაპრულად ბუნდოვანად აღწერილია გველის ჭალა, მსხვერპლშეწირვები ჰეკატეს.
ორფიკულ არგონავტიკას განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ორფიკოსთა საიდუმლო კულტის შესწავლისათვის. ამ კულტზე ცნობები ძალზე მწირია.
ორფიზმი არის ანტიკური მითოლოგიის მიმდინარეობა მის გვიანეპიკურ ვარიანტში. ის დაკავშირებულია მუსეოსის,ეპიმენიდის სახელებთან და გენეტიკურად ადის ლეგენდარული ორფეოსის პიროვნებამდე //ორფეოსის როგორც ისტორიული ფიგურის რეალობაში დაეჭვდნენ უკვე ანტიკურ ხანაში არისტოტელედან//.
კოსმოგენეზისის ჰომეროსის და ჰესიოდეს მითოლოგიური ვერსიების გვერდით ორფიზმიც გამოვიდა ანტიკური ფილოსოფიის ჩამოყალიბების უმთავრეს წყაროდ.
ორფიზმის მოძღვრების ფილოსოფიური საფუძველია ორფიკოსი პოეტი ონომაკრიტის
/// ჩანართი. როდესაც არგონავტები დაბრუნდნენ იოლკოსში მედეა დაეხმარა იასონს შურია ეძია მისი მამის და ძმის მკვლელ პელიასზე. მედეამ დაღუპა პელიასი იმით რომ დაარწმუნა მისი ქალიშვილები იმაში რომ შესაძლებელია დაუძლურებული ბერიკაცის გაახალგაზრდავება. ამისთვის კი საჭიროა პელიასის სხეულის დაჩეხვა და მოხარშვა ქვაბში,რის შემდეგაც მედეა ჯადისნური საშუალებების მეშვეობით დაუბრუნებს მას ახალგაზრდობას.
ქალიშვილების დასაჯერებლად მედეამ დაჩეხა ცხვარი,მოხარშა ქვაბში და გადააქცია ის ბატკნად. ქალიშვილები დათანხმდნენ მამას დაჩეხვაზე მაგრამ მედეამ არ აღადგინა ის// პავსანიუსი მერვე 11,2,ოვიდ. მეტ. მე-7 297 შემდ.// ამის შემდეგ მეუღლეები გააძევეს იოლკოსიდან და ისინი დასახლდნენ კორინთოში, სადაც მედეამ გააჩინა მისი და იასონის ორი ვაჟი-მერმეროსი და ფერეტოსი. და ისინი მეუღლესთან ერთად ერთად ცხოვრობდნენ თანხმობით.
მედეას ისეთი თვისებები როგორიცაა მიცვალებულთა გაცოცხლების,ცაში ფრენის და ა.შ. უნარები გვაფიქრებინებენ რომ მედეა თავიდან ითვლებოდა ქალღმერთად. მედეას სახეში ალბათ ერთმანეთს შეერწყა კოლხთა მზის ქალღმერთის,დიდი ჯადოსანის // იოლკოსი თესალიაში იყო// და კორინთული ეპოსის ქალი გმირის ნიშნები. ამ ეპოსში მედეა და მამამისი აიეტი კორინთელებად ითვლებოდნენ.
მედეა არის ბერძნული მითოლოგიის დიდებული ჯადოსანი. კოლხი მედეა ახლოსაა თრაკიის მთვარის ღმერთ ჰეკატესთან და არის მისი ქურუმი. მედეამ იცის სამკურნალო,შხამიანი და გამაბრუებელი მცენარეების საიდუმლოებები.
შურისმაძიებელი ცოლის სახე გააჩინა ევრიპიდეს პიესამ "მედეა". "მეტამორფოზებში" დაწვრილებითაა ლაპარაკი მედეას ჯადოსნურ ძალაზე,მის მაგიურ საშუალებებზე და ა.შ და მხოლოდ გაკვრითაა ლაპარაკი ტრაღედიის დეტალებზე.
მედეა იქ აახალგაზრდავებს იასონის მოხუც მამა ესონს და ამას აკეთებს ესონის ძველი სისხლის გამოშვებით და ამ სისხლის შეცვლით მის მიერ ბალახებისგან დამზადებული საგანგებო ნახარშით.
მედეა დგას მბოლავი ქვაბის გვერდით და ქვაბში ყრის ინგრედიენტებს. ამასობაში გვერდით წევს შიშველი ესონი// 7 298-350//.
მედეამ მოხიბლა იასონის ბიძა უზურპატორი პელიასი რომელმაც მიითვისა ესონის ტახტი.მედეა დაპირდა პელიასის ქალიშვილებს რომ იგივე ოპერაციას გაუკეთებდა მათ მამას. მედეამ დაითანხმა პელიას ქალიშვილები და მათაც აიღეს დანები და გამოუშვეს მათი მამის სისხლი.მედეა კი გაფრინდა ფრთოსანი გველებით და ტოვა ისინი გვამთან. ქალებს ჩვეულებრივ გამოსახავენ იმ დროს როდესაც ისინი დანებს ურტყავენ მოხუცს.
მედეას გვერდით მდგომი კრავი მიუთითებს მედეას მიერ ცხვრის მაგიურ გაახალგაზრდავებაზე რომელიც მედეამ გააკეთა პელიასის ასულების თავის ძალაში დასარწმუნებლად.
ზოგჯერ მედეას გამოსახავენ დრაკონებშებმულ ეტლზე.
Когда аргонавты с руном вернулись в Иолк,
Медея помогла Ясону отомстить узурпатору Пелию, убившему его отца и брата. Она погубила Пелия, убедив его дочерей, что дряхлого отца можно омолодить. Для этого тело Пелия надо разрубить на части, сварить их в котле, а потом она с помощью волшебных снадобий вернет ему молодость. Чтобы убедить дочерей, она разрубила барана, сварила его в котле, а затем превратила в ягненка; когда дочери Пелия согласились разрубить отца, однако Медея воскрешать его не стала (Paus. VIII 11,2; Ovid. Met. VII 297 след.). После этого супруги были изгнаны из Иолка и поселились в Коринфе, где Медея родила Ясону двух сыновей: Мермера и Ферета.
Такие черты образа Медеи, как способность оживлять мёртвых, летать по небу и пр., позволяют предполагать, что первоначально Медея почиталась как богиня. Возможно, в образе Медеи слились черты почитавшейся в Колхиде солнечной богини, могущественной колдуньи фессалийских сказок (Иолк находился в Фессалии) и героини коринфского эпоса, в котором Медея и её отец считались выходцами из Коринфа.
Медея — величественная волшебница в греческой мифологии. Колхидская Медея близка к фракийской лунной богине Гекате и является её жрицей. Она владеет всеми тайнами растений, целебных, ядовитых, дурманящих.
Образ мстительной жены рожден пьесой Еврипида "Медея. В «Метаморфозах» он подробно говорит о силе колдовства Медеи, её магических зельях и так далее и лишь походят упоминает о подробностях трагедии. Так (7:164-294) Медея изображается омолаживающей престарелого Эсона, отца Ясона, — она делает это посредством пуска его старой крови и замены её специальным, ею изготовленным травяным отваром. Она стоит у дымящегося котла и бросает в него пригоршню ингредиентов, тем временем Эсон лежит рядом обнаженный. Уловкой Медея расположила к себе дядю Ясона Пелия, который захватил трон Эсона (7:298-350). Она обещала дочерям Пелия, что проделает ту же операцию над их отцом, и уговорила их взять ножи и пустить его кровь. Когда они так и сделали, Медея «умчалась на змеях крылатых», оставив их с трупом. Женщины обычно изображаются в момент нанесения старику ударов ножом. Овца или барашек, стоящий рядом с Медеей, намекает на её более раннее магическое омоложение барана, совершенное для того, чтобы убедить дочерей Пелея в своей силе. Иногда Медея изображается на своей колеснице; её везут Драконы (7:350, 398).
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
 |
| მედეა დრაკონებით შებმულ ეტლზე |
მედეა გაიქცა კორინთოდან და ათენში ისარგებლა პანდიონის შვილი ეგეოსის სტუმართმოყვარეობით. ის ცოლად გაყვა ეგეოსს. მათ გაუჩნდათ მედი.
მაგრამ ძლევამოსილ ჯადოსან მედეას დევნა დაუწყო დიანას ქურუმმა ქალმა. ის მეფეს ეუბნებოდა რომ სათანადოდ წმინდად ვერ შეწირავდა მსხვერპლს იმიტომ რომ მათ ქალაქში არის კუდიანი დამნაშავე.
მაშინ მედეა ისევ გააძევეს. მედეა დრაკონებშებმული ეტლით დაბრუნდა კოლხეთში. მან გზად გაიარა ქალაქ აბსორიდაში,სადაც დაკრძალული იყო მისი ძმა აფსირტე. აბსორიდის მცხოვრებლები წინააღმდეგობას ვერ უწევდნენ გველთა სიმრავლეს. მათი თხოვნით მედეამ შეაგროვა გველები და დაფლა ისინი ძმის საფლავში. ისინი იქ არიან დღემდე. თუ კი რომელიმე გველი გამოძვრება საფლავიდან ის მაშინვე უბრუნებს ვალს ბუნებას.
მედი:
მზის შვილ სპარსს //რუსულად პერს//, აიეტის ძმას უწინასწარმეტყველეს რომ მისი მკვლელი იქნებოდა აიეტის შთამომავალი.
როდესაც მედი გაჰყვა დედას ქარიშხალმა ის მიიყვანა მეფე სპარსამდე. მცველებმა ის მიიყვანეს მეფესთან. მედმა დაინახა რომ ის მოხვდა მტრის ხელში და მან,ეგეოსის და მედეას შვილმა,მოიტყუა რომ ისაა კრეონტის შვილი გიპოტი. მეფემ მკაცრად დაკითხა ის და ბრძანა მისი დატუსაღება.
ამბობენ რომ მაშინ დაიწყო უნაყოფობა და პურის უკმარისობა.
როდესაც მედეა ჩავიდა იქ დრაკონებშებმული ეტლით მან მოატყუა მეფე და უთხრა რომ ისაა დიანას ქურუმი. მან თქვა რომ შეუძლია უნაყოფობის შეწყვეტა და როდესაც მეფისგან შეიტყო რომ მას დატუსაღებული ჰყავს კრეონტის შვილი გიპოტი მან იფიქრა რომ ბედმა ის აქ იმისთვის გამოაგზავნა რომ გამოესყიდა მამამისის მიერ მოყენებული წყენა და იქვე გასცა თავისი შვილი ისე რომ არც იცოდა. მან დაარწმუნა მეფე რომ ეს გიპოტი კი არა დედამისის მიერ მის მოსაკლავად გამოგზავნილი მედია,ეგეოსის შვილი. მედეამ ითხოვა რომ მისთვის მიეცათ მედის მოკვლის უფლება ვინაიდან ფიქრობდა რომ ისაა გიპოტი. და როდესაც მოიყვანეს მედი რათა ის სიკვდილით დაესაჯათ ტყუილისთვის მედეამ დაინახა სიმართლე. მან თქვა რომ სურს მასთან საუბარი და მისცა მედს ხმალი,უბრძანა გამოესყიდა ბაბუასთვის მიყენებული წყენა.
ამის გამგონე მედმა მოკლა სპარსი და დაეუფლა ბაბუას ტახტს. თავისი სახელის მიხედვით მან ქვეყანას დაარქვა მიდია.
_____________________________________________________________
დანართები.
ირანის უძველესი ისტორიული ხალხები იყვნენ სწორედ გიგინის აზრით აკოლხი მედეას შთამომავალი მიდიელები და აიეტის ძმა სპარსის//პერსის// შთამომავალი სპარსელები. მიდიელები და სპარსელები დიდი ხნის მანძილზე იყვნენ ასურეთის უღელს ქვეშ. ძვ.წ. მე-7 საუკუნეში მიდიელები განთავისუფლდნენ ამ უღლისგან და მათ დაიმორჩილეს სპარსელები. 600 წლისთვის მიდიელთა სამეფო უკვე ასრულებდა მნიშვნელოვან როლს საერთაშორისო პოლიტიკაში. მე-6 საუკუნის შუა ხანებში პირველობა ირანში გადავიდა სპარსელების ხელში. მათმა მეფე კიროსმა დაიმორჩილა მიდია,ლიდია და ბაბილონია და ასე დაარსა ძლიერი სპარსული მონარქია რომელიც კამბიზის დროს გაიზარდა ეგვიპტის დაპყრობით და დარიუს პირველის დროს ბალკანეთის ნახევარკუნძულის ნაწილის დაპყრობით.
евнейшими историческими народами, населявшими Иран, были мидяне и персы, долгое время находившиеся под властью Ассирии. В VII в. до Р.Х. мидяне освободились от этой власти и подчинили себе персов. Около 600 г. Мидийское царство играло уже значительную роль в международной политике, но в середине VI в. первенство в Иране перешло к персам (§ 44—46). Их царь Кир подчинил себе Мидию, Лидию и Вавилонию, основав таким образом могущественную Персидскую монархию, которая при Камбизе увеличилась завоеванием Египта, а при Дарий I — подчинением части Балканского полуострова.
ბერძენი და რომაელი ავტორები //პლინიუსი, ჰორაციუსი, დიოსკორიდი და სხვ.// ხშირად ახსენებდნენ კოლხეთს და იბერიას როგორც მრავალ ქვეყანაში ცნობილი სამკურნალო მცენარეების სამშობლოს. .
Греческие и римские писатели (Плиний, Гораций, Диоскорид и др.) часто упоминали о Колхиде и Иберии как родине лекарственных растений, известных во многих странах.
არსებობს სპეციფიური, ორფიკული არგონავტიკაც //მეოთხე-მეხუთე სს.//.
1400 ჰექსამეტრისგან შემდგარ ამ ანონიმურ ეპიკურ პოემას საფუძვლად უდევს მითი ოქროს საწმისის მოსაპოვებლად კოლხეთში არგონავტების ლაშქრობის შესახებ. მისი ავტორის კონცეფცია დიდად განსხვავდება აპოლონიოს როდოსელის და ვალერიუს ფლაკუსის კონცეფციებისგან.
პოემას გამოარჩევს საკულტო ხასიათი,რაც ასახავს მეორე საუკუნეში ქრისტიანობასთან ერთად დიდად გავრცელებულ ორფიკულ მოძღვრებას.
ყველა ეპიკური პოემისგან განსხვავებით ორფიკული არგონავტიკა დაწერილია პირველი პირისაგან. ესაა ორფეოსის მიერ ლაშქრობის გახსენება რომელსაც ის უგზავნის მითიურ პოეტ მუსეოსს.
შესავლის თემაა კოსმოგონია. ჩამოთვლილია სხვადასხვა მითი.
პირველი ღვთაება ორფიკოსთა მოძღვრების თანახმად არის ეროტი. რელიგიურ შეხედულებათა ეპოქისთვის დამახასიათებელი სინკრეტიზმი ვლინდება მზისადმი მიმართვაში,რითიც იხსნება პოემა.
ორფიზმის ღამეულ კულტს ეძლევა მზის თაყვანისცემის ნიშნები.
ორფეოსი პოემაში არის არგონავტთა ლაშქრობის მონაწილე. სწორედ ის და არა იასონი ხელმძღვანელობს საწმისის მოტაცებას. სწორედ ის და არა მედეა აჯადოებს საწმისის მოდარაჯე ურჩხულს.
ლაშქრობის დასასრულს ორფეოსი განწმენდს არგონავტებს და უხსნის მათ გზას სამშობლოსკენ.
ორფეოსი ახშობს მაცდურ სირინოზთა გალობას.
სიუჟეტი ორფიკულ არგონავტიკაში გადმოცემულია არაორიგინალურად და მშრალად.
ლაშქრობის მონაწილეები მუდამ განიცდიან ბედის წნეხს.
ორფეოსიც კი ლაშქრობაში მიდის ბედის განკარგულებით და არა საკუთარი ნებით.
ზღაპრულად ბუნდოვანად აღწერილია გველის ჭალა, მსხვერპლშეწირვები ჰეკატეს.
ორფიკულ არგონავტიკას განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ორფიკოსთა საიდუმლო კულტის შესწავლისათვის. ამ კულტზე ცნობები ძალზე მწირია.
ორფიზმი არის ანტიკური მითოლოგიის მიმდინარეობა მის გვიანეპიკურ ვარიანტში. ის დაკავშირებულია მუსეოსის,ეპიმენიდის სახელებთან და გენეტიკურად ადის ლეგენდარული ორფეოსის პიროვნებამდე //ორფეოსის როგორც ისტორიული ფიგურის რეალობაში დაეჭვდნენ უკვე ანტიკურ ხანაში არისტოტელედან//.
კოსმოგენეზისის ჰომეროსის და ჰესიოდეს მითოლოგიური ვერსიების გვერდით ორფიზმიც გამოვიდა ანტიკური ფილოსოფიის ჩამოყალიბების უმთავრეს წყაროდ.
ორფიზმის მოძღვრების ფილოსოფიური საფუძველია ორფიკოსი პოეტი ონომაკრიტის
//ათენი, ძვ.წ.მე-6 ს.// და სხვა ორფიკოსების მიერ შეგროვებული ლექსების კრებულები. ლექსების ნაწილის ავტორად ითვლება თვითონ ორფეოსი.
პითაგორა და პლატონი იზიარებდნენ ორფიკოსთა მოძღვრებას.
ორფიზმი განსაკუთრებით გავრცელდა მესამე-მეოთხე საუკუნეებში, წარმართობის, ქრისტიანობის, ნეოპლატონიზმის, გნოსტიციზმის, მანიქევლობის ბრძოლის ხანაში.
უზარმაზარი ორფიკული ლიტერატურიდან ჩვენამდე მოაღწია მხოლოდ ორმა ძეგლმა- კრებულმა "ჰიმნები ორფეოსისთვის" და "ორფიკულმა არგონავტიკამ".
ორფიკული იდეოლოგიის შესახებ ცნობების უმთავრესი წყაროებია ნეოპლატონიკოსი დამასკიოსის //მე-6 ს.// "ტრაქტატი პრინციპებზე" და "ელჩობა ქრისტიანთა საქმეზე"- ათენაგორ ათენელის//მეორე ს.// ადრექრისტიანული აპოლოგია.
ცნობები ორფიზმის შესახებ არის აგრეთვე ევრიპიდესთან, არისტოფანესთან, ალკეოსთან, პინდარესთან, ისოკრატესთან, პლატონთან, არისტოტელესთან. პროკლესთან, პავსანიუსთან, კლიმენტ ალექსანდრიელთან და სხვებთან.
თეოგონია და ეთიკა ორფიკოსთა მოძღვრებაში განუყოფელია ერთმანეთისგან. მათი თეოგონია ჰგავს ჰესიოდეს თეოგონიას. ის ეფუძნება მონოთეიზმს. არსთა იერარქიის მწვერვალზეა ერთიანი შემოქმედი ზევსი. ის, მისი მეუღლე-დედა პერსეფონა და შვილი დიონისე ზაგრევსი შეადგენენ ერთიან სამებას.
კოსმოგენეზისი იწყება სამყაროს პრა-საწყისიდან //ქრო-ნოს//, რომელიც აჩენს ქაოსს და ეთერს. ეთერში ქრონოსმა შექმნა "ვერცხლის კვერცხი". ის გაიყო და გაჩნდა ღმერთი ფანეტი //"კაშკაშა", "ბრწყინვალე"//. კვერცხის ნახევრებიდან წარმოიქმნა ცა და მიწა. ფანეტი თავის თავში შეიცავს ყველა ღმერთს და ერთიანია მათთან. ფანეტმა გააჩინა ღამე //ექიდნა//, რომელმაც გააჩინა ურანი და გეა.
შემდგომი თეოგონია ვითარდება ჰესიოდეს თანახმად-ახალი ზევსის გაჩენა,ღმერთების და ტიტანების ბრძოლა,ზევსის შვილი ზაგრევსის დაგლეჯა,მისი გულის გადარჩენა ათენას მიერ,ზაგრევსის ახალი გაჩენა სამყაროსთვის. ტიტანების მოსპობა ზევსის ელვებით. ტიტანების ნაშთებიდან ადამიანთა შექმნა და გაჩენა-მესამე სამყაროს დაწყების შემდეგ //პირველი-ოქროსი, ფანესთან, მეორე-ვერცხლის ქრონოსთან// რომელშიც "ბოროტი ტიტანური ბუნება"//პლატონი,კანონები// შეერთებულია ღვთაებრივ "დიონისურ ბუნებასთან.
ეთიკური იდეა დაფუძნებულია სულის მატერიისგან განთავისუფლების იდეაზე.
ბოროტი საწყისისგან //მატერიისგან// შექმნილი და სულის-სიცოცხლის ღვთაებრივი ნაპერწკალის მქონე ადამიანი უნდა დაადგეს ზნეობრივი სრულყოფის გზას, განიწნინდოს. ეს მას მისცემს ღვთაებრივ მდგომარეობაში დაბრუნების საშუალებას.
გზის აუცილებელი ელემენტებია ასკეტიზმი, თავშეკავება, განსაცდელები, გმირობები.
ორფიზმი ეფუძნება მოძღვრებას სულთა გადასახლების შესახებ. მისთვის სხეული არის სულის დროებითი ტყვეობის ადგილი. სულის ერთი სხეულიდან მეორეში გადასახლება აუცილებელია სრულყოფისთვის, უკვდავების მიღწევისთვის და ღმერთთა სასუფეველში გადასახლებისთვის. ეს სასუფეველი ორფიკოსებისთვის არის სხვა პლანეტები და ვარსკვლავები.
ორფეოსის მოძღვრებამ უშუალოდ და ირიბად ჩაუყარა საფუძველი საბერძნეთში მომავალ ანტიკურ ფილოსოფიას. მან დიდად იმოქმედა პითაგორეიზმის შინაარსზე,ანაკსიმანდრის,ჰერაკლიტეს,პარმენიდის,ემპედოკლეს და ნაწილობრივ პლატონის კოსმოგონიაზე. ორფიზმმა გაწმინდა რელიგია ქურუმთა დოგმატიზმისგან და რიტუალიზმისგან .//ვ.ლობაჩი//
ორფიზმზე //ვიკიპედიიდან//:
ორფიზმი-მისტიკური მოძღვრება ძველ საბერძნეთში და თრაკიაში. ის დაკავშირებულია მითიური პოეტი და მომღერალი ორფეოსის სახელთან. გაჩნდა ძვ.წ. მე-6 საუკუნისთვის. ამ დროთი თარიღდება პირველი ორფიკული საგალობლები. მოძღვრებას ჰქონდა ხაზგასმით ეზოტერული ხასიათი, რაც მას აახლოებს პითაგორეიზმთან და ელევსინის მისტერიებთან.
ორფიკოსებს სწამდათ სიკვდილის შემდგომი ანაზღაურებისა //არის ასევე მეტემფსიქოზის ელემენტები//, სხეულის "დილეგში" დატუსაღებული სულის უკვდავებისა,ადამიანის ბუნების გაყოფისა კეთილ //ზაგრევს-დიონისეს// და ბოროტ
პითაგორა და პლატონი იზიარებდნენ ორფიკოსთა მოძღვრებას.
ორფიზმი განსაკუთრებით გავრცელდა მესამე-მეოთხე საუკუნეებში, წარმართობის, ქრისტიანობის, ნეოპლატონიზმის, გნოსტიციზმის, მანიქევლობის ბრძოლის ხანაში.
უზარმაზარი ორფიკული ლიტერატურიდან ჩვენამდე მოაღწია მხოლოდ ორმა ძეგლმა- კრებულმა "ჰიმნები ორფეოსისთვის" და "ორფიკულმა არგონავტიკამ".
ორფიკული იდეოლოგიის შესახებ ცნობების უმთავრესი წყაროებია ნეოპლატონიკოსი დამასკიოსის //მე-6 ს.// "ტრაქტატი პრინციპებზე" და "ელჩობა ქრისტიანთა საქმეზე"- ათენაგორ ათენელის//მეორე ს.// ადრექრისტიანული აპოლოგია.
ცნობები ორფიზმის შესახებ არის აგრეთვე ევრიპიდესთან, არისტოფანესთან, ალკეოსთან, პინდარესთან, ისოკრატესთან, პლატონთან, არისტოტელესთან. პროკლესთან, პავსანიუსთან, კლიმენტ ალექსანდრიელთან და სხვებთან.
თეოგონია და ეთიკა ორფიკოსთა მოძღვრებაში განუყოფელია ერთმანეთისგან. მათი თეოგონია ჰგავს ჰესიოდეს თეოგონიას. ის ეფუძნება მონოთეიზმს. არსთა იერარქიის მწვერვალზეა ერთიანი შემოქმედი ზევსი. ის, მისი მეუღლე-დედა პერსეფონა და შვილი დიონისე ზაგრევსი შეადგენენ ერთიან სამებას.
კოსმოგენეზისი იწყება სამყაროს პრა-საწყისიდან //ქრო-ნოს//, რომელიც აჩენს ქაოსს და ეთერს. ეთერში ქრონოსმა შექმნა "ვერცხლის კვერცხი". ის გაიყო და გაჩნდა ღმერთი ფანეტი //"კაშკაშა", "ბრწყინვალე"//. კვერცხის ნახევრებიდან წარმოიქმნა ცა და მიწა. ფანეტი თავის თავში შეიცავს ყველა ღმერთს და ერთიანია მათთან. ფანეტმა გააჩინა ღამე //ექიდნა//, რომელმაც გააჩინა ურანი და გეა.
შემდგომი თეოგონია ვითარდება ჰესიოდეს თანახმად-ახალი ზევსის გაჩენა,ღმერთების და ტიტანების ბრძოლა,ზევსის შვილი ზაგრევსის დაგლეჯა,მისი გულის გადარჩენა ათენას მიერ,ზაგრევსის ახალი გაჩენა სამყაროსთვის. ტიტანების მოსპობა ზევსის ელვებით. ტიტანების ნაშთებიდან ადამიანთა შექმნა და გაჩენა-მესამე სამყაროს დაწყების შემდეგ //პირველი-ოქროსი, ფანესთან, მეორე-ვერცხლის ქრონოსთან// რომელშიც "ბოროტი ტიტანური ბუნება"//პლატონი,კანონები// შეერთებულია ღვთაებრივ "დიონისურ ბუნებასთან.
ეთიკური იდეა დაფუძნებულია სულის მატერიისგან განთავისუფლების იდეაზე.
ბოროტი საწყისისგან //მატერიისგან// შექმნილი და სულის-სიცოცხლის ღვთაებრივი ნაპერწკალის მქონე ადამიანი უნდა დაადგეს ზნეობრივი სრულყოფის გზას, განიწნინდოს. ეს მას მისცემს ღვთაებრივ მდგომარეობაში დაბრუნების საშუალებას.
გზის აუცილებელი ელემენტებია ასკეტიზმი, თავშეკავება, განსაცდელები, გმირობები.
ორფიზმი ეფუძნება მოძღვრებას სულთა გადასახლების შესახებ. მისთვის სხეული არის სულის დროებითი ტყვეობის ადგილი. სულის ერთი სხეულიდან მეორეში გადასახლება აუცილებელია სრულყოფისთვის, უკვდავების მიღწევისთვის და ღმერთთა სასუფეველში გადასახლებისთვის. ეს სასუფეველი ორფიკოსებისთვის არის სხვა პლანეტები და ვარსკვლავები.
ორფეოსის მოძღვრებამ უშუალოდ და ირიბად ჩაუყარა საფუძველი საბერძნეთში მომავალ ანტიკურ ფილოსოფიას. მან დიდად იმოქმედა პითაგორეიზმის შინაარსზე,ანაკსიმანდრის,ჰერაკლიტეს,პარმენიდის,ემპედოკლეს და ნაწილობრივ პლატონის კოსმოგონიაზე. ორფიზმმა გაწმინდა რელიგია ქურუმთა დოგმატიზმისგან და რიტუალიზმისგან .//ვ.ლობაჩი//
ორფიზმზე //ვიკიპედიიდან//:
ორფიზმი-მისტიკური მოძღვრება ძველ საბერძნეთში და თრაკიაში. ის დაკავშირებულია მითიური პოეტი და მომღერალი ორფეოსის სახელთან. გაჩნდა ძვ.წ. მე-6 საუკუნისთვის. ამ დროთი თარიღდება პირველი ორფიკული საგალობლები. მოძღვრებას ჰქონდა ხაზგასმით ეზოტერული ხასიათი, რაც მას აახლოებს პითაგორეიზმთან და ელევსინის მისტერიებთან.
ორფიკოსებს სწამდათ სიკვდილის შემდგომი ანაზღაურებისა //არის ასევე მეტემფსიქოზის ელემენტები//, სხეულის "დილეგში" დატუსაღებული სულის უკვდავებისა,ადამიანის ბუნების გაყოფისა კეთილ //ზაგრევს-დიონისეს// და ბოროტ
//ზაგრევსის დამგლეჯი ტიტანების// საწყისებად.
თავიდან ორფიზმი ითვლებოდა მდაბიოთა მასობრივ,ხალხურ კულტად და მას მასხრად იგდებდნენ ფილოსოფიური სკოლები. შემდეგ ორფიზმის ელემენტები თავისი საკუთარი სისტემატიზებული კოსმოლოგიის ასაგებად გამოიყენა ნეოპლატონიზმმა.
ორფიზმი დაკნინდა უკვე ანტიკურ ხანაში. მან მაცირერიცხოვანი მოწმობები დატოვა. ზოგი მეცნიერის თქმით ორფიზმმა გავლენა მოახდინა ქრისტიანობაზე.
ორფეოსი თავისი დაკვრით და გალობით ათვინიერებდა მხეცებს და მცენარეებს და თოკავდა აშვებულ ვნებებს.
ფაქტი ისაა რომ რომის გამხეცებული იმპერატორებისგან რომის მიწისქვეშა კატაკომბებში დამალული პირველი ქრისტიანები ქრისტეს გამოხატავდნენ ქნარზე დამკვრელი ორფეოსის სახით. ასეა,მაგალითად,კალიქსტეს კატაკომბებში.
მარია ლუიჯი კარლო ზენობიო სალვატორე კერუბინი // Maria Luigi Carlo Zenobio Salvatore Cherubini, 1760 წლის 14 სექტემბერი-1842 წლის 15 მარტი//. იტალიელი კომპოზიტორი და მუსიკალური თეორეტიკოსი. თხზავდა ბავშვობიდან და ოცი წლისაზე ცოტა მეტ ასაკში მას უკვე დაწერილი ჰქონდა საკმაოდ ბევრი საეკლესიო მუსიკა. ამავე დროს ის დაეუფლა საოპერო კომპოზიტორის ხელოვნებას. მისი პირველი ოპერა "კვინტუს ფაბიუსი" დაიდგა უკვე 1778 წელს. 1795 წელს პარიზის კონსერვატორიის დაარსებასთან ერთად კერუბინი გახდა მისი მასწავლებელი,1816 წელს მისი პროფესორი და 1822 წელს მისი დირექტორი.
კერუბინის ოპერებიდან ყველაზე წარმატებულ და დღემდე პოპულარულ ოპერად ითვლება პირველ რიგში მედეა //ფრ.Médéé,1797.//.
Médée-მედეა
Керубини. «Медея». Sinfonia (Оркестр Академии Св. Сесилии, Рим, п/у Л. Гарделли)
ლუიჯი კერუბინის ლირიკული ტრაღედია სამ მოქმედებად. ლიბრეტო პ.დ.კორნელის იმავე სახელის ტრაღედიის მიხედვით დაწერა ფ.ბ.ოფმანმა//კორნელის ტრაღედია თავის მხრივი მიდის სენეკას და ევრიპიდეს ტრაღედიებამდე/,ჩ.ძანგარინის იტალიური ვერსია.
პირველი წარმოდგენა 1797 წლის 13 მარტს გაიმართა პარიზში,თეატრში "ფეიდო".
მოქმედი პირები-კრეონტი //ბანი//, გლავკა //სოპრანო//, იასონი //ტენორი//, მედეა
//სოპრანო//, ნერისი/ /მეცო-სოპრანო//, გუშაგთა უფროსი //ბანი//, პირველი მხევალი
//სოპრანო//, მეორე მხევალი //ეცო-სოპრანო//, მედეას და იასონის ორი პატარა შვილი, გლავკას მხევლები, არგონავტები,ქურუმები, მეომრები, კორინთოს ხალხი.
.პირველი მოქმედება
კორინთოს მეფე კრეონტის სასახლე. მისი ასული გლავკა იასონთან დაქორწინების წინ ღელავს, მას ეშინია რომ შურს იძიებს იასონის პირველი ცოლი ჯადოსანი მედეა რომელიც ოდესღაც იასონს დაეხმარა ოქროს საწმისის მოპოვებაში. იასონს მედეასგან ჰყავს ორი შვილი. გლავკას ეშინია რომ დაკარგავს სიყვარულს. სცენაზე არგონავტების,მეომრების და კორინთოს ხალხის თანხლებით გამოდიან კრეონტი და იასონი. იასონი ცდილობს გლავკას დამშვიდებას. კრეონტი ღმერთებს სთხოვს რომ მათ მფარველობა გაუწიონ მომავალ მეუღლეებს. მას უერთდებიან ისინიც და კორინთოს ხალხიც. საყოველთაო სიხარულს ბოლო ეღება. ჩნდება და იმუქრება არაჩვეულებრივი გარეგნობის ქალი. ეს მედეაა. კრეონტი აშინებს მას და აგდებს. მედეა იასონს ახსენებს რომ ისაა იასონის ორი ვაჟიშვილის დედა და დაბრუნებას სთხოვს.
იასონი ხელს კრავს მედეას და ის იმუქრება საშინელი შურისძიებით.
მეორე მოქმედება
მედეა კრეონტს სთხოვს სასახლეში კიდევ ერთი დღით დარჩენის უფლებას. კრეონტი ბოლოს და ბოლოს თანხმდება. მედეა არწმუნებს იასონს იმაში რომ ის შეურიგდა თავის ბედს და იასონი მას აძლევს შვილების ნახვის უფლებას. შემდეგ მედეა მსახურებს უბრძანებს გლავკას წაუღონ საქორწინო საჩუქრები მაგიური დიადემა და პეპლოსი.
მესამე მოქმედება
მთიანი ადგილი. სიღრმეში ტაძარია. განზეა კრეონტის სასახლე. მედეამ გადაწყვიტა ვაჟიშვილების დახოცვა. ვაჟიშვილები მასთან მიჰყავს მხევალ ნერისს,მაგრამ ტანჯულ მედეას დანა უვარდება ხელიდან. მიუხედავად ამისა მედეას არ შეუძლია შერიგება, სასახლიდან ისმის მოთქმა,გარდაიცვალა მედეას საჩუქრების მიერ მოკლული გლავკა. ჯადოსანი მხევალთან და შვილებთან ერთად იმალება ტაძარში. მალე ის ჩნდება ზღურბლზე და აჩვენებს დასისხლიანებულ ხანჯალს რომლითაც დახოცა შვილები.
"რა დაგიშავე,სასტიკო?"-ეკითხება იასონი. "ისინი შენი შვილები იყვნენ",პასუხობს მედეა და ქრება ალმოდებულ ტაძარში რომელსაც ცეცხლი თვითონ მედეამ წაუკიდა. ის იასონს უწინასწარმეტყველებს მალე სიკვდილს.
მაგრამ მთელი საქმე იმაშია რომ ეს ძეგლები არაა წარმართული ქანდაკებები. ესაა ქრისტიანული ქანდაკებები და ორფეოსი გამოსახავს მაცხოვარს,თვითონ ქრისტეს.
ფართოდაა ცნობილი ისტორია იმაზე თუ როგორ ცდილობდა თრაკიელი მუსიკოსი ორფეოსი თავისი მეუღლის გამოხსნას მიცვალებულთა სამეფოდან.
ორფეოსი იმდენად დახელოვნებული იყო ქნარზე დაკვრაში რომ მის მოსასმენად მიდიოდნენ მხეცები და ფრინველები,მდინარეები ჩერდებოდნენ ,ქვებიც კი მოგორავდნენ მთებიდან.
თავისი დაკვრით ორფეოსმა გული აუჩუყა მიცვალებულთა სამეფოში გადამყვან ქარონს,შემზარავ ძაღლ ცერბერს და თვითონ აიდის მბრძანებელს რომელმაც პოეტს მისცა მეუღლის მიწისქვეშა სამყაროდან გაყვანის უფლება. პირობა მხოლოდ ის იყო რომ თუ კი ორფეოსი ვერ მოითმენდა და უკან მიიხედავდა ევრიდიკას დასანახად მანამდე ვიდრე ის დღის სინათლეზე გავიდოდა ევრიდიკა სამუდამოდ უნდა დაბრუნებულიყო მიცვალებულთა სამეფოში.
სახლისკენ მიმავალმა ორფეოსმა ვერ მოითმინა,დაარღვია პირობა და სამუდამოდ დაკარგა მეუღლე. დარჩენილი ცხოვრება მან გლოვაში და მწუხარებაში გაატარა.
მთელი ბერძნული ღვთისმეტყველება გამოვიდა ორფეოსის მისტიკური მოძღვრებიდან, წერდა ფილოსოფოსი პლატონიკოსი პროკლე. ორფეოსს მიაწერდნენ მისტერიების დაფუძნებას,ანბანის გამოგონებას,მეტიც,ადამიანებისთვის ღმერთების სახელების გამხელას.
ევროპისა და ხმელთაშუაზღვისპირეთის სულიერ და მისტიკურ ტრადიციებზე უზარმაზარი გავლენის მომხდენი ანტიკური სიბრძნის გაგება შეუძლებელია ორფიზმის მოძღვრების ცოდნის გარეშე.
ანტიკური ავტორები მიუთითებენ ორფეოსის მოძღვრების კავშირზე პითაგორას მოძღვრებასთან.
ჰეროდოტეს თქმით "ორფიული და ბაკქიური სინამდვილეში ნიშნავს ეგვიპტურს და პითაგორულს".ისტორიკოსი იონ ქიოსელი //გარდ.ძვ.წ.422წ.// თვლიდა რომ პითაგორა ავრცელებდა თავის ლექსებს და მათ ხელს აწერდა ორფეოსის სახელით.
სხვა თქმულებით ორფეოსმა მოინახულა ძველი სიბრძნის ქვეყანა ეგვიპტე და იქიდან ჩაიტანა ისიდას და ოსირისის მისტერიები რომლებიც ბერძნულ ნიადაგზე გადაიქცნენ დემეტრეს და დიონისეს მისტერიებად.
ორფიკულ მსოფლმხედველობას საფუძვლად ედო მითი დიონისზე.
იონ ქიოსელის თანახმად დიონისე იყო ზევსის და პერსეფონას შვილი. სისხლისმსმელმა და ველურმა ტიტანებმა ის შეიტყუეს სათამაშოებით,შემდეგ კი მოკლეს,დაჯიჯგნეს,მოხარშეს ქვაბში და შეჭამეს. ხელუხლებელი დარჩა მხოლოდ დიონისეს გული რომელიც შეინახა ქალღმერთმა ათინამ.
დანაშაულის შესახებ შეიტყო ზევსმა და განრისხებულმა ელვით მოსპო ტიტანები.
ადამიანები გაჩნდნენ ტიტანთა ფერფლისგან და ამიტომ ადამიანს აქვს ბნელი,დამანგრეველი "ტიტანური" ბუნება. მაგრამ ვინაიდან ავმა ტიტანებმა შეჭამეს დიონისე ადამიანში არის მისი ნაწილიც,ღვთაებრივი ნაპერწკალი.
მოძღვრება რომელსაც მიაწერდნენ ორფეოსს ნამდვილად რევოლუციური მოძღვრება იყო. ორფიკოსები აქცენტს სვამდნენ ყოველი ადამიანის პირად ხსნაზე და არა სახელმწიფოს თუ გვარის ტრადიციებზე და ჩვეულებებზე.
ითვლებოდა რომ საიქიოში ნამყოფმა ორფეოსმა გაიგო საიდუმლოებები რომლებიც მანამდე არ იცოდა არც ერთმა მოკვდავმა.
მან თავის მიმდევრებს უთხრა რომ სული არსებობს დაბადებამდე და მოდის ღმერთთა სამყაროდან,მაგრამ რაღაც ცოდვის შედეგად სული დამწყვდეული იქნა მატერიალურ სამყაროში და იძულებულია გადავიდეს სხეულიდან სხეულში.
სულთა გადასახლების იდეა ორფიკულ კულტს ანათესავებს პითაგორევლობასთან.
თვითონ პითაგორაზე ამბობდნენ რომ მან მიიღო ორფიკული ზიარება. არაა გასაკვირი რომ პითაგორელების იტალიიდან განდევნის შემდეგ მრავალი პითაგორელი შეუერთდა ორფიკოსებს.
პლატონი თავის დიალოგებში ამბობს რომ ორფიკული მოძღვრება იყო საიდუმლო და გადაიცემოდა "საიდუმლო რიტუალების" დროს.
ამ მოძღვრების თანახმად სული არის სხეულში როგორც საფლავში.ჩვენი ყოფნა მატერიალურ სხეულში უფრო ჰგავს სიკვდილს,მაგრამ ის შეიძლება იქცეს ჭეშმარიტი სიცოცხლის წინკარად.
ეს შესაძლებელია მათთვის ვინც შესძლებს ტიტანური ელემენტისგან განთავისუფლებას და თავის თავში განახორციელებს ღვთაებრივ,დიონისურ საწყისს.
ამისთვის ორფიკოსებს ჰქონდათ განსაკუთრებული რიტუალები. ისინი გადასცემდნენ საიდუმლო ცოდნას და იცავდნენ ცხოვრების "ორფიკულ" წესს.
ორფიკოსების მისტერიები იყო ინიციაციური რიტუალი და მდგომარეობდა ლოცვებში წმინდა წიგნების და რიტუალების საშუალებით საიდუმლო ცოდნის გადაცემაში. რიტუალებს ჰქონდათ მისტიკური განმარტება.
ნაზიარებებებს,ორფიკოსებს ევალებოდათ ასკეტური წესების დაცვა/ ამ წესებს შორის იყო სავალდებულო ვეგეტარიანელობა და მკვლელობის აკრძალვა. მაგრამ მომავალი ცხოვრებისთვის მთავარი პირობა იყო განსაკუთრებული ცოდნის შეძენა.
უზიარებლებს კი ორფიკოსთა აზრით ელოდა გარდასახვა მატერიალურ სამყაროში,მძიმე ტანჯვათა წრეში.
წრიული მოძრაობა გულისხმობდა განხორციელებას ახალ სხეულში.მაგრამ თავიდან სულს ელოდა სასამართლო რომელიც მას ათასი წლით აგზავნიდა ან სასჯელის ან ნეტარების ადგილას. რის შემდეგაც სული ისევ იმოსავდა მატერიალურ სხეულს.
პლატონის,ემპედოკლეს,პინდარეს მიერ მოწოდებული მოკლე ორფიკული ნაწყვეტები და არქოლოგიური აღმოჩენები გვიჩვენებს გარკვეულ პარალელებს ტიბეტურ "მიცვალებულთა წიგნთან".
ამიტომ შეიძლება ვიფიქროთ რომ მოძღვრება არის მისტიკური გასხივოსნების დროს მიღებული გამოცხადების შედეგი. ეს გამოცხადება კი უნდა ჰგავდეს კლინიკური სიკვდილის დროს მიღებულ ტრანსპერსონალურ განცდა-გამოცდილებას.
სამხრეთ იტალიის და კრეტას სამარხებში ნაპოვნ ძვ.წ. მეხუთე საუკუნის ოქროს ფირფიტებზე არის თავისებური ინსტრუქციები საიქიოში წასული სულებისთვის. ნაზიარებებს,განდობილებს ასწავლიდნენ რომ ისინი უნდა მოერიდონ დავიწყების მდინარე ლეთას წყალს რომელსაც სვავდნენ ისინი ვისაც ერგო გარდასახვის ხვედრი.
ამის მაგივრად სულმა უნდა იპოვოს მეხსიერების //მნემოსინის// ტბიდან მომდინარე წყარო რომელსაც იცავენ გუშაგები.
"უთხარი მათ: "მე ვარ მიწის და ვარსკვლავიანი ცის შვილი; თქვენ იცით ეს მაგრამ მე მახრჩობს წყურვილი და სწრაფად მომეცით მეხსიერების ტბიდან მომდინარე წყალი". და გუშაგები მოგცემენ წმინდა წყაროს წყალს და ამის შემდეგ იმეფებ სხვა გმირთა შორის", ლაპარაკობს ერთ-ერთი ასეთი ტექსტი.
სხვა ფირფიტაზე მოყვანილია დიალოგი მიცვალებულთა სამეფოს ქალღმერთ პერსეფონასთან:
"მე გადავიტანე ჩემი უსამართლო ქმედებების გამო დამსახურებული სასჯელი...ეხლა ლოცვით წარვდგები დამაბრმავებელი პერსეფონას წინაშე რათა მისი კეთილგანწყობით დავიმსახურო წმინდანთა დასახლებები". ქალღმერთი გულმოწყალედ იღებს მას: "მოგესალმები გადამტანს ტანჯვისა რომელიც მანამდე არ გადაგიტანია...სალამი,სალამი,სალამი შენ რომელიც სწორი გზით მიდიხარ პერსეფონას წმინდა ველებისკენ და ჭალებისკენ".
"მე გამოვაღწიე მძიმე ტანჯვათა და მწუხარების წრიდან და სწრაფი ნაბიჯით გავემართე სასურველი გვირგვინისკენ. ქალღმერთი მპასუხობს: "ო ბედნიერო,ო ნეტარო! ადამიანიდან,როგორიც იყავი,შენ იქეცი ღმერთად", ასეთ სიტყვებს ვხვდებით კიდევ ერთ ფირფიტაზე.
ორფიკულ ტექსტებში არის ჯოჯოხეთის ხილვები, რომლებიც არაერთხელ უნახავთ იმათ ვინც გადაიტანეს ტრანსპერსონალური მდგომარეობები.
უწმინდური სულები სიკვდილის შემდეგ ეფლობიან ჭაობში სადაც განიცდიან სასჯელს თავისი ზნეობრივი უწმინდურობის გამო. ისე როგორც ტალახში გორაობის მოყვარული ღორები.
რელიგიათა ისტორიის სახელგანთქმული სპეციალისტი მიუთითებს იმაზე რომ ორფიკოსთა გამოცხადებებს ბევრი პარალელი აქვს სხვა ტრადიციებში და აღნიშნავს რომ ეს პარალელები შეიძლება აიხსნას საერთო ძველი მემკვიდრეობით-ექსტაზების, ხილვათა და ეგზალტაციების, ძილში თავგადასავლების და წარმოსახვითი მოგზაურობების ათასწლოვანი გააზრების შედეგი.
კიბე ცაშიორფიკოსები იყენებდნენ კიდევ ერთ უნივერსალურ,საყოველთაო სიმბოლოს. ცისა და მიწის შემაერთებელ იდუმალ კიბეს.
ბიბლია ლაპარაკობს იმაზე რომ იაკობს დაესიზმრა მიწაზე მდგომი კიბე რომლის წვერი ეხება ცას და ღმერთის ანგელოსები ადიოდნენ და ჩამოდიოდნენ ამ კიბეზე.
გაღვიძებულმა იაკობმა ამ ადგილს მოასხა წმინდა სითხე, დააყენა იქ ქვა-მენჰირი და დაარქვა მას "ღვთის სახლი".
მენჰირის აღმართვა ტრადიციულად განიხილება როგორც სამყაროს ცენტრის აღნიშნვა,ცენტრისა სადაც ერთმანეთს ხვდება ცა და დედამიწა,სულიერი და მატერიალური სამყაროები.
მსგავს ხატებს ჩვენ ვხვდებით სხვა ტრადიციებშიც. ეგვიპტურ დასაკრძალ ტექსტებში მითითებულია იმაზე რომ სული სიკვდილის შემდეგ შეიძლება ავიდეს კიბეზე რომელიც ღმერთმა რამ მისცა ცაზე ასასვლელად.
ისლამურ ტრადიციაში მუჰამედი ხედავს იერუსალიმის ტაძრის თავზე//ე.ი. "სამყაროს ცენტრში"//ცამდე აღმართულ კიბეს რომლის მარჯვნივ და მარცხნივ არიან ანგელოსები. ამ კიბით მართალთა სულები ადიან ღმერთამდე.
დანტესთან სატურნის ცაში ვხვდებით ცის უკანასკნელი სფეროსკენ მიმავალ ოქროს კიბეს რომელზეც ადიან ნეტართა სულები.
კიბით ცაში ასვლის მითი გვხვდება ყველა კულტურაში-ევრაზიაში, აფრიკაში, ამერიკაში, ავსტრალიაში და ოკეანიაში.
ანალოგიური სიმბოლიზმი ჰქონდათ ორფიკოსებსაც, მაგრამ ისინი უფრო შორს წავიდნენ.
ითვლებოდა რომ ორფეოსმა გააცნო ადამიანებს მუსიკა და სიმღერა და ითვლებოდა რომ მას ცაში ამავალ კიბეზე ასვლის ტრანსპერსონალური გამოცდილების მისაღებად ჰქონდა მუსიკალურ-ლოცვითი კონცენტრაციის განსაკუთრებული მეთოდი.
უკვე ძველებმა შეამჩნიეს რომ ბგერების,ლოცვის სიხშირის და რიტმის განსაკუთრებულ შეხამებას შეუძლია ადამიანში ცნობიერების შეცვლილი მდგომარეობის გამოწვევა.
კოსმიური ჰარმონიის შესახებ პითაგორას მოძღვრების გავლენით ორფიკოსები იყენებდნენ ბერძნული ენის 7 თანხმოვანის //ისინი შეესაბამებოდა ქალდეური ასტროლოგიის 7 პლანეტას// ინტონირების განსაკუთრებულ ტექნიკებს.
ბგერების და პლანეტების შესაბამისობათა ტაბულა თანამედროვე მკითხველს მე-18 საუკუნის ბოლოს პირველად გააცნო ფრანგმა აბატმა ჟაკ ბარტელემიმ. ტრადიცია,რომელსაც ეყრდნობოდა ბარტელემი ეფუძნება პტოლემეუსის სისტემის შვიდ კონცენტრულ პლანეტარულ ორბიტას.
ამ სისტემას ასევე ეწოდება გეოცენტრული,ვინაიდან მის ცენტრში არის დედამიწა. დედამიწასთან ყველაზე ახლო ციური სხეული არის მთვარე. მისი ორბიტა ყველაზე პატარაა და ამიტომ მას შეესაბამება ა,რომელიც უდრის ერთს. მეორე ცაზე არის მერკური,რომელსაც შეესაბამება -5, და ა.შ....
შესაბამისობათა ტაბულა
ბერძნები თვლიდნენ რომ ქნარი მოიგონა ღმერთმა ჰერმესმა. ცაში ასულმა მან დაინახა თავის-თავის ორბიტებზე მოძრავი პლანეტები და დიდად გაიოცა იმით რომ ისინი გამოსცემენ იგივე ხმებს რასაც გამოსცემს მის მიერ დედამიწაზე მოგონილი ქნარი.
ყოველი სფეროს ბრუნვას შეესაბამება ერთ-ერთი ნოტა 7 ნოტიდან ან ხმოვანი ბგერებიდან რომლებსაც გამოსცემენ ყოველი პლანეტარული წრის ნაპირზე მჯდარი სირინოზები
პოემაში არგონავტების შესახებ სირინოზები არიან დემონური არსებები რომლებიც იტყუებენ თავისი სიმღერით მგზავრებს და მოგზაურებს. მოგზაურები მიცურავენ ხმებისკენ და იღუპებიან.
ანტიკური ავტორი ყვება რომ სირინოზების ახლოს გაცურვისას ორფეოსმა არგონავტები გემზე გააჩერა იმით რომ თავისი სიმღერით ჩაახშო სირინოზების სიმღერა.
ორფიკოსთა ეზოტერული ტრადიციის თანახმად ლეგენდარული მუსიკოსის მიერ ბოროტი სირინოზების დამარცხება ეწერება ღმერთთა სამყაროსკენ მიმავალი სულის მიერ ციურ სფეროთა გავლის კონტექსტში.
ზოგის თქმით ორფეოსს ჰქონდა 7-სიმიანი ქნარი,რაც შეესაბამება ცის შვიდ წრეს...ამბობენ რომ სულებს ამაღლებისთვის სჭირდება ქნარი-კითარა,ამბობს ვირგილიუსზე სქოლიების ანონიმი ავტორი.
კოსმოსის სისტემა პტოლემეოსის თანახმად
ამა თუ იმ ეზოტერული ტრადიციის, განსაკუთრებით ძველის, რიტუალურ ასპექტებზე ლაპარაკი ყოველთვის ძნელია. მაგრამ ჩვენამდე მოღწეული წერილობითი წყაროები გვაფიქრებინებენ რომ ორფიკოსები კოსმიურ მუსიკას ბაძავდნენ ქნარით და 7 ხმოვნის ინტონირებით რითაც სურდათ სულისთვის ცისკენ მიმავალი გზის გახსნა...
ქრისტიანული "მანტრები":
7 ხმოვნის გამოყენება რიტუალური მიზნებით არ ყოფილა ახალი იდეა. ანტიკური ავტორი დიმიტრი ფალერიუსი წერს რომ ასე გალობდნენ ეგვიპტეში:
"ეგვიპტელი ქურუმები ღმერთების მადიდებელი საგალობლების გალობისას იყენებენ შვიდ ხმოვანს რომელთაც წარმოთქვამენ გარკვეული თანმიმდევრობით. მათი გალობა იმდენად კეთილხმოვანია რომ ადამიანები მას უსმენენ ავლოსისა და კითარას ნაცვლად".
გალობის ეს ეგვიპტური, რამდენადმე ბუდისტური მანტრების მსგავსი, მანერა გადაიღეს პირველმა ქრისტიანებმა.
აპოკრიფულ "ეგვიპტელთა სახარებაში" ნათქვამია რომ 7 ხმოვანი დაკავშირებულია ფარულ და უხილავ საიდუმლოსთან.
"დომედონ დოკსომედონი გაჩნდა,ეონთა ეონი, და ტახტი მასში,და ძალები მის ირგვლივ,ბრწყინვალებისა და უხრწნელობის,მამა დიდი სინათლისა,წარმოქმნილი დუმილისგან,ესაა დიდი დოკსომედონ-ეონი,რომელშიც დასვენებულია სამჯერ კაცური ბავშვი. და დადგენილია მასში მისი დიდების ტახტი რომელზეც წარწერილია მისი საიდუმლო სახელი,დაფაზე//წარწერით//...
ერთი არის მამა, მთელი სინათლის მამა, ის ვინც წარმოიშვა დუმილისგან და დასვენებულია დუმილში, ის, ვისი სახელიცაა უხილავ სიმბოლოში. გაჩნდა ფარული,უხილავი საიდუმლო":
------------------------------------------------------------------
ის რომ ყველაფრის საწყისში იყო სიტყვა ნათქვამია იოანეს სახარების პროლოგში:
დასაწყისში იყო სიტყვა და სიტყვა იყო ღმერთთან და სიტყვა იყო ღმერთი.
ადრექრისტიანული ღვთისმეტყველი ვალენტინის ერთ-ერთი მიმდევარი მარკოზ მოგვი ასე ხსნიდა ამ ფრაზას:
"როდესაც პირველმა არამატერიულმა მამამ, არც მამაკაცურმა და არც ქალურმა,მოისურვა გამოუხატავის გადაქცევა გამოსახატად, უხილავის კი-ფორმის მქონედ,მან გააღო ბაგენი და წარმოთქვა მისი მსგავსი სიტყვა. მის წინაშე წარმდგარმა ამ სიტყვამ აჩვენა თუ რაა ის უხილავი მამისგან გაჩენილი ფორმა".
მარკოზის მოძღვრების თანახმად ბერძნული ანბანის 9 თანხმოვანი არის გამოუთქმელი, გაუმჟღავნებელი ელემენტები, 8 ნახევრადხმოვანი ნაზიარებია როგორც გაუმჟღავნებელ ისე გამჟღავნებულ სამყაროებთან და 7 ხმოვანი არის ადამიანის და ეკლესიის სახეები ვინაიდან ყველაფერს ფორმა მისცა ადამიანის ხმამ.ე.ი.ციური ადამიანის მიერ 7 ხმოვანის თანმიმდევრული წარმოთქმა არის ჩვენი სამყაროს გახსნა მანიფესტაცია 7 პლანეტარული სფეროთი და 7 ძალით.
ყოველ ძალას ამ 7 ძალიდან შეესაბამება თითო ხმოვანი რომელიც არ გვესმის. ეს 7 ძალა განადიდებს თავის შემოქმედს.
კოსმოსის ეს ციური ვიბრაცია საფუძვლად უდევს ყველაფერ ცოცხალს დედამიწაზე:
"ეს 7 ძალა უკავშირდება ერთმანეთს და ყველანი ერთად ხოტბას ასხავენ თავის შემოქმედს. და ამ განცხადების დიდება ეგზავნება პირველმამას. ამ ხოტბის ხმა მოვიდა დედამიწაზე და იქცა აქ ყველაფერი არსებულის შემქმნელად და მშობელად".
რიტუალური საგალობელი ΑΕΗΙΟΥΩ თავის თავში შეიცავს ქმნილების ვიბრაციის მთელ სისავსეს. ის შეიცავს მთელ კოსმოსს პლანეტებით,რომლებიც პასუხისმგებლები არიან ადამიანის სულის სხვადასხვა შემადგენელ ელემენტზე. ერთის მხრივ ამ ბგერების მეშვეობით შეიქმნა კოსმოსი,მეორეს მხრივ ციური ძალები მათი განმეორებით ადიდებენ ღმერთს.
არაა გასაკვირი რომ ფორმულას ΑΕΗΙΟΥΩ,ან მის ვარიაციებს,ვხედავთ ადრექრისტიანულ საგალობლებში, შელოცვებში, მაგიურ ტექსტებში და ავგაროზებზე.
ზემოთქმული ეხება შემდეგ ერეტიკოსებად გამოცხადებულ ქრისტიან გნოსტიკოსებს. მაგრამ 7 საკრალური ხმოვნის ტრადიცია კარგად იცოდნენ ორთოდოქსმა საეკლესიო თეოლოგებმაც. მას ახსენებს ევსევი კესარიელი //მეოთხე ს.//, ეკლესიის ისტორიის შესახებ ოფიციალური თხზულების ავტორი.
თავის ერთ-ერთ ნაშრომში ის წერს რომ 7 ხმოვნის კომბინაცია წარმოადგენს საიდუმლო სახელს რომელსაც ებრაელები აღნიშნავენ ტეტრაგრამატონის ოთხი ასოთი YHWH, რომელიც გამოიყენება უმაღლესი ღვთაებრივი ძალის მიმართ.
მას მოჰყავს უცნობი ბერძენი ავტორის ციტატა იმაზე რომ 7 ხმოვანი ასო არის ადამიანთა მამის, ღმერთის სახელი რომელსაც მღერიან მბრუნავი ციური სფეროები.
ქრისტიანული ტრადიცია ამბობს იმაზე რომ ანგელოზები ღმერთს ადიდებენ მადიდებელი საგალობლებით. მოციქული პავლე ყვება "მესამე ცაზე" აყვანილ ადამიანზე რომელსაც ესმოდა "წარმოუთქმელი სიტყვები რომელთა წარმოთქმა ადამიანისთვის არ შეიძლება".
ქრისტიანი ლიტურგისტები ანგელოზთა ლოცვას მუდამ უკავშირებდნენ სიტყვას "ალილუია". ძველ აღთქმაში ის გვხვდება 28-ჯერ მეფე დავითის ფსალმუნებში. ტრადიციულად ითვლება რომ ალილუია ებრაულად ნიშნავს "ადიდეთ უფალი".
ე.პ. ბლავატსკაია კი თვლიდა რომ სიტყვები ალილუია და ამინ ძველმა იუდეველმა განდობილებმა გადაიღეს ქალდეველი მოგვებისგან...
ბიბლოის ბერძნულ და სლავურ ტექსტებში სიტყვა ალილუია არ ითარგმნება ვინსიდან მას აქ აქვს ანგელოსური ენის საკრალური სიტყვის მნიშვნელობა. ამ ენაზე ფრთხილად მიუთითებს მოციქული პავლე.
ზოგ ადრექრისტიანულ თემში ალილუიას მღეროდნენ ტრანსის მდგომარეობაში ჩავარდნის ატმოსფეროში და მაშინ თანმხოვნებს სტოვებდნენ. შედეგად გამოდიოდა აეოუია-შეთანხმება ხმოვნებისა რომელიც ჰგავს იმას რასაც ვხვდებით ეგვიპტური ქურუმების და ორფიკულ მისტერიებში განდობილების რიტუალურ საგალობლებში.
სხვა ჯგუფებში ხდებოდა ალილუიას მელიზმატური გაფართოება.
ითვლებოდა რომ ასეთი გალობა ხელს უწყობდა ცაში ფრენის ვიზიონერული გამოცდილების მიღებას.
გვიან,როდესაც სულიწმინდის მრავალი ძღვენი დაიკარგა,საეკლესიო გუნდი ინარჩუნებდა ამ ტრადიციას როგორც ანგელოსური ციური გუნდისდმი მიბაძვას....
В других группах происходило мелизматическое расширение Аллилуйя, которое могло петься как:
Алле-йе-йе/йе-йе-йе-йе-йе/йе йе ло го/
или
Алле-йе-йе/е-йе-йе-йе-елу/ойему, ойя- йема/
Считается, что такое пение способствовало получению визионерского опыта полета на небеса. А в более поздний период, когда многие дары Святого Духа были утеряны, церковный хор сохранял эту традицию как подражание ангельскому небесному хору. (22).
В Аллилуйе можно обнаружить три гласные фонемы священного праязыка человечества, попытку реконструкции которого сделал немецкий ученый Герман Вирт.
Согласно Вирту, три основных вокальных звука А, I, U. Это фонемы Рая, от произнесения которых зависит судьба Вселенной. Звуки Е и О имеют второстепенное значение. Первый является промежуточным между А и I, второй между I и U.
Звук А – произносится с максимально открытым ртом. С буквы, обозначающей эту фонему, начинаются все основные алфавиты. А – символ начала мира и века.
Звук I – гласная, которая произносится с полузакрытым ртом. Это пронзительный и жесткий звук, близкий к согласному, символ летнего солнцестояния.
Звук U – можно произносить, не открывая рот, это закрытый, утробный звук, символизирующий конец года, мира, века.
ორფეოსის ახალი სიმღერა
ორფეოსის მრავალი ტექსტი გამოხმაურებას პოულობდა ადრეულ ქრისტიანებში.
კლიმენტ ალექსანდრიელი ცდილობდა ქრისტიანობასთან ელინისტური პარალელების ახსნას და ამბობდა რომ ღვთაებრივი გამოცხადება თავიდან გახსნილი იყო ყველა ხალხისთვის, "ღირსების თანახმად".
თავიდან ორფიზმი ითვლებოდა მდაბიოთა მასობრივ,ხალხურ კულტად და მას მასხრად იგდებდნენ ფილოსოფიური სკოლები. შემდეგ ორფიზმის ელემენტები თავისი საკუთარი სისტემატიზებული კოსმოლოგიის ასაგებად გამოიყენა ნეოპლატონიზმმა.
ორფიზმი დაკნინდა უკვე ანტიკურ ხანაში. მან მაცირერიცხოვანი მოწმობები დატოვა. ზოგი მეცნიერის თქმით ორფიზმმა გავლენა მოახდინა ქრისტიანობაზე.
ორფეოსი თავისი დაკვრით და გალობით ათვინიერებდა მხეცებს და მცენარეებს და თოკავდა აშვებულ ვნებებს.
ფაქტი ისაა რომ რომის გამხეცებული იმპერატორებისგან რომის მიწისქვეშა კატაკომბებში დამალული პირველი ქრისტიანები ქრისტეს გამოხატავდნენ ქნარზე დამკვრელი ორფეოსის სახით. ასეა,მაგალითად,კალიქსტეს კატაკომბებში.
მარია ლუიჯი კარლო ზენობიო სალვატორე კერუბინი // Maria Luigi Carlo Zenobio Salvatore Cherubini, 1760 წლის 14 სექტემბერი-1842 წლის 15 მარტი//. იტალიელი კომპოზიტორი და მუსიკალური თეორეტიკოსი. თხზავდა ბავშვობიდან და ოცი წლისაზე ცოტა მეტ ასაკში მას უკვე დაწერილი ჰქონდა საკმაოდ ბევრი საეკლესიო მუსიკა. ამავე დროს ის დაეუფლა საოპერო კომპოზიტორის ხელოვნებას. მისი პირველი ოპერა "კვინტუს ფაბიუსი" დაიდგა უკვე 1778 წელს. 1795 წელს პარიზის კონსერვატორიის დაარსებასთან ერთად კერუბინი გახდა მისი მასწავლებელი,1816 წელს მისი პროფესორი და 1822 წელს მისი დირექტორი.
კერუბინის ოპერებიდან ყველაზე წარმატებულ და დღემდე პოპულარულ ოპერად ითვლება პირველ რიგში მედეა //ფრ.Médéé,1797.//.
Médée-მედეა
პირველი წარმოდგენა 1797 წლის 13 მარტს გაიმართა პარიზში,თეატრში "ფეიდო".
მოქმედი პირები-კრეონტი //ბანი//, გლავკა //სოპრანო//, იასონი //ტენორი//, მედეა
//სოპრანო//, ნერისი/ /მეცო-სოპრანო//, გუშაგთა უფროსი //ბანი//, პირველი მხევალი
//სოპრანო//, მეორე მხევალი //ეცო-სოპრანო//, მედეას და იასონის ორი პატარა შვილი, გლავკას მხევლები, არგონავტები,ქურუმები, მეომრები, კორინთოს ხალხი.
.პირველი მოქმედება
კორინთოს მეფე კრეონტის სასახლე. მისი ასული გლავკა იასონთან დაქორწინების წინ ღელავს, მას ეშინია რომ შურს იძიებს იასონის პირველი ცოლი ჯადოსანი მედეა რომელიც ოდესღაც იასონს დაეხმარა ოქროს საწმისის მოპოვებაში. იასონს მედეასგან ჰყავს ორი შვილი. გლავკას ეშინია რომ დაკარგავს სიყვარულს. სცენაზე არგონავტების,მეომრების და კორინთოს ხალხის თანხლებით გამოდიან კრეონტი და იასონი. იასონი ცდილობს გლავკას დამშვიდებას. კრეონტი ღმერთებს სთხოვს რომ მათ მფარველობა გაუწიონ მომავალ მეუღლეებს. მას უერთდებიან ისინიც და კორინთოს ხალხიც. საყოველთაო სიხარულს ბოლო ეღება. ჩნდება და იმუქრება არაჩვეულებრივი გარეგნობის ქალი. ეს მედეაა. კრეონტი აშინებს მას და აგდებს. მედეა იასონს ახსენებს რომ ისაა იასონის ორი ვაჟიშვილის დედა და დაბრუნებას სთხოვს.
იასონი ხელს კრავს მედეას და ის იმუქრება საშინელი შურისძიებით.
მეორე მოქმედება
მედეა კრეონტს სთხოვს სასახლეში კიდევ ერთი დღით დარჩენის უფლებას. კრეონტი ბოლოს და ბოლოს თანხმდება. მედეა არწმუნებს იასონს იმაში რომ ის შეურიგდა თავის ბედს და იასონი მას აძლევს შვილების ნახვის უფლებას. შემდეგ მედეა მსახურებს უბრძანებს გლავკას წაუღონ საქორწინო საჩუქრები მაგიური დიადემა და პეპლოსი.
მესამე მოქმედება
მთიანი ადგილი. სიღრმეში ტაძარია. განზეა კრეონტის სასახლე. მედეამ გადაწყვიტა ვაჟიშვილების დახოცვა. ვაჟიშვილები მასთან მიჰყავს მხევალ ნერისს,მაგრამ ტანჯულ მედეას დანა უვარდება ხელიდან. მიუხედავად ამისა მედეას არ შეუძლია შერიგება, სასახლიდან ისმის მოთქმა,გარდაიცვალა მედეას საჩუქრების მიერ მოკლული გლავკა. ჯადოსანი მხევალთან და შვილებთან ერთად იმალება ტაძარში. მალე ის ჩნდება ზღურბლზე და აჩვენებს დასისხლიანებულ ხანჯალს რომლითაც დახოცა შვილები.
"რა დაგიშავე,სასტიკო?"-ეკითხება იასონი. "ისინი შენი შვილები იყვნენ",პასუხობს მედეა და ქრება ალმოდებულ ტაძარში რომელსაც ცეცხლი თვითონ მედეამ წაუკიდა. ის იასონს უწინასწარმეტყველებს მალე სიკვდილს.
კერუბინიმ დაწერა დაახლოებით 30 დიდი და პატარა,კომიკური და სერიოზული ოპერა,მაგრამ ის განსაკუთრებით ცნობილია როგორც ოპერა მედეას ავტორი. ამ ოპერამ 1952 წლიდან ისევ მოიპოვა პოპულარობა მარია კალასის ბრწყინვალე შესრულების წყალობით.
ამასობაში ოპერამ დიდი წარმატება მოიპოვა უკვე 1797 წლის პირველ წარმოდგენაზე.
ბრამსმა ოპერა "მედეა" დაახასიათა როგორც დრამატული მუსიკის უმაღლესი მიღწევა. უფრო ადრე ბეთჰოვენი კერუბინის ოპერებს თვლიდა ყველა სხვა თეატრალურ ქმნილებებზე უკეთეს ქმნილებებად..
მედეას თემაზე შექნილი ნაწარმოებებიდან
მე-17 ს. პ.კორნელის მედეა
მე-18 ს. ფ.ვ.გოტერის "მედეა",ფ.მ.კლინგერის "მედეა კორინთოში" და (მედეა კავკასიაში", ლ.ტიკის "მედეა." მე-19 ს. ჯ.ბ.ნიკოლინის "მედეა". ფ.გრილპაცერის დრამატული ტრილოგია "ოქროს საწმისის" ნაწილი.
მე-20 ს. ჟ. ანუის და ფ.ტ.ტოკორის "მედეა".
მითს ფართოდ იყენებდნენ მუსიკალურ-დრამატულ ხელოვნებაში. ოპერებს შორისაა
მე-17 ს.მ.ა.შარპანტიეს და სხვ. "მედეა",
მე-18 ს.ი.მისლივჩეკის, ი.ბენდას, ი.გ.ნაუმანის, ლ.კერუბინის და სხვ. "მედეა".
მე-19 ს. მერკადამტეს "მედეა" და სხვ.
მეოცე ს.დ.მიიოს ე. კშენეკის და სხვ."მედეა".
პაზოლინის მიერ გადაღებული ცნობილი ფილმი მედეაზე //მთავარ როლშო მარია კალასი// უშვებს მითის სოციალურ-პოლიტიკურ ინტერპრეტაციას.
ანტიკურ ხანაში და მრავალრიცხოვან გვიან ინტერპრეტაციებში მედეას გმობდნენ როგორც ბარბაროსს,პაზოლინი კი მედეას მხარეს დადგა.
პაზოლინი ქმნის ფანტასტიკურ,ფანტაზიის აღმძვრელ სურათებს რომლებიც მაყურებლებს აძლევს კოლხეთის ბარბაროსულ სამყაროსთან ზიარების და მისი მიღების საშუალებას. ამდენად ძველი თქმულება შეიძლება იყოს წაკითხული მატერიალისტურ დასავლურ ტექნოკრატიებთან ურთიერთობის მქონე მესამე სამყაროს ისტორიად.
//ისემც დაუმშვენდა ცხვირი გიგინის და ორფიკოსთა გარდა ყველა დანარჩენს და პაზოლინის. ძველ კოლხეთთან შედარებით იმდროინდელი დასავლეთი და თანამედროვეობაა ბარბაროსული სამყარო. როგორ მოიქცეოდა თვითონ პაზოლინი ის რომ ისე გაებურთავებინათ სასტიკ ღმერთებს და უნამუსო იასონს როგორც იმათ გააბურთავეს დიდი ჯადოსანი, მცენარეული სამყაროს მომთვინიერებელი,ადამიანთა მკურნალი და მედიცინის დედა მედეა,გ.მ.//.
http://graal.org.ua/en/articles/2012-03-18-09-22-14/104-orphic
ორფეოსი და ქრისტე
ხერსონესის მუზეუმში არის მითიური ბერძენი მგალობელი ორფეოსის იდუმალ ქანდაკებათა სამი ნატეხი. პირველი მათგანი ნაქალაქარის გათხრებისას 1890 წელს აღმოაჩინა კ.კ.კოსციუშკო-ვალიჟინიჩმა. გადარჩა გრძელი სამოსის მქონე მჯდომი ორფეოსის ფეხები. მეორე ნამტვრევი 1897 წელს აღმოაჩინეს ხერსონესის აღმოსავლეთი რაიონის გათხრებისას, ბაზილიკა კრუზესთან.ფეხების ტერფები და პოსტამენტი მომტვრეულია, მაგრამ გადარჩა ორფეოსის სხეულის ზედა ნაწილი//უთავოდ// მისი მუცლის მომცველი ლაბადის განივი ნაოჭებით. კარგად ჩანს მარჯვენა მხარზე გადასროლილი ქნარის ქამარი.
მსხვილმარცვლიანი მარმარილოსგან გაკეთებული ქანდაკებები ერთ სახელოსნოშია დამზადებული. ჩვენამდე მოაღწია მხოლოდ ფრაგმენტებმა,მაგრამ მათი სახე შეიძლება წარმოვიდგინოთ ორფეოსის გამოსახულებით ათენის ეროვნულ მუზეუმში. მას და ხერსონესის ნიმუშებსაც საფუძვლად უდევს ერთი და იგივე პროტოტიპი.
ორფეოსი ბერძნული მითების პოპულარული გმირია. ანტიკურ ხერსონესში მისი გამოსახულების პოვნა არაა მოულოდნელობა.
|
| ქნარზე დამკვრელი ორფეოსი, ქრისტეს ალეგორია, ათენის მუზეუმი. |
ფართოდაა ცნობილი ისტორია იმაზე თუ როგორ ცდილობდა თრაკიელი მუსიკოსი ორფეოსი თავისი მეუღლის გამოხსნას მიცვალებულთა სამეფოდან.
ორფეოსი იმდენად დახელოვნებული იყო ქნარზე დაკვრაში რომ მის მოსასმენად მიდიოდნენ მხეცები და ფრინველები,მდინარეები ჩერდებოდნენ ,ქვებიც კი მოგორავდნენ მთებიდან.
თავისი დაკვრით ორფეოსმა გული აუჩუყა მიცვალებულთა სამეფოში გადამყვან ქარონს,შემზარავ ძაღლ ცერბერს და თვითონ აიდის მბრძანებელს რომელმაც პოეტს მისცა მეუღლის მიწისქვეშა სამყაროდან გაყვანის უფლება. პირობა მხოლოდ ის იყო რომ თუ კი ორფეოსი ვერ მოითმენდა და უკან მიიხედავდა ევრიდიკას დასანახად მანამდე ვიდრე ის დღის სინათლეზე გავიდოდა ევრიდიკა სამუდამოდ უნდა დაბრუნებულიყო მიცვალებულთა სამეფოში.
სახლისკენ მიმავალმა ორფეოსმა ვერ მოითმინა,დაარღვია პირობა და სამუდამოდ დაკარგა მეუღლე. დარჩენილი ცხოვრება მან გლოვაში და მწუხარებაში გაატარა.
მთელი ბერძნული ღვთისმეტყველება გამოვიდა ორფეოსის მისტიკური მოძღვრებიდან, წერდა ფილოსოფოსი პლატონიკოსი პროკლე. ორფეოსს მიაწერდნენ მისტერიების დაფუძნებას,ანბანის გამოგონებას,მეტიც,ადამიანებისთვის ღმერთების სახელების გამხელას.
ევროპისა და ხმელთაშუაზღვისპირეთის სულიერ და მისტიკურ ტრადიციებზე უზარმაზარი გავლენის მომხდენი ანტიკური სიბრძნის გაგება შეუძლებელია ორფიზმის მოძღვრების ცოდნის გარეშე.
ანტიკური ავტორები მიუთითებენ ორფეოსის მოძღვრების კავშირზე პითაგორას მოძღვრებასთან.
ჰეროდოტეს თქმით "ორფიული და ბაკქიური სინამდვილეში ნიშნავს ეგვიპტურს და პითაგორულს".ისტორიკოსი იონ ქიოსელი //გარდ.ძვ.წ.422წ.// თვლიდა რომ პითაგორა ავრცელებდა თავის ლექსებს და მათ ხელს აწერდა ორფეოსის სახელით.
სხვა თქმულებით ორფეოსმა მოინახულა ძველი სიბრძნის ქვეყანა ეგვიპტე და იქიდან ჩაიტანა ისიდას და ოსირისის მისტერიები რომლებიც ბერძნულ ნიადაგზე გადაიქცნენ დემეტრეს და დიონისეს მისტერიებად.
ორფიკულ მსოფლმხედველობას საფუძვლად ედო მითი დიონისზე.
იონ ქიოსელის თანახმად დიონისე იყო ზევსის და პერსეფონას შვილი. სისხლისმსმელმა და ველურმა ტიტანებმა ის შეიტყუეს სათამაშოებით,შემდეგ კი მოკლეს,დაჯიჯგნეს,მოხარშეს ქვაბში და შეჭამეს. ხელუხლებელი დარჩა მხოლოდ დიონისეს გული რომელიც შეინახა ქალღმერთმა ათინამ.
დანაშაულის შესახებ შეიტყო ზევსმა და განრისხებულმა ელვით მოსპო ტიტანები.
ადამიანები გაჩნდნენ ტიტანთა ფერფლისგან და ამიტომ ადამიანს აქვს ბნელი,დამანგრეველი "ტიტანური" ბუნება. მაგრამ ვინაიდან ავმა ტიტანებმა შეჭამეს დიონისე ადამიანში არის მისი ნაწილიც,ღვთაებრივი ნაპერწკალი.
მოძღვრება რომელსაც მიაწერდნენ ორფეოსს ნამდვილად რევოლუციური მოძღვრება იყო. ორფიკოსები აქცენტს სვამდნენ ყოველი ადამიანის პირად ხსნაზე და არა სახელმწიფოს თუ გვარის ტრადიციებზე და ჩვეულებებზე.
ითვლებოდა რომ საიქიოში ნამყოფმა ორფეოსმა გაიგო საიდუმლოებები რომლებიც მანამდე არ იცოდა არც ერთმა მოკვდავმა.
მან თავის მიმდევრებს უთხრა რომ სული არსებობს დაბადებამდე და მოდის ღმერთთა სამყაროდან,მაგრამ რაღაც ცოდვის შედეგად სული დამწყვდეული იქნა მატერიალურ სამყაროში და იძულებულია გადავიდეს სხეულიდან სხეულში.
სულთა გადასახლების იდეა ორფიკულ კულტს ანათესავებს პითაგორევლობასთან.
თვითონ პითაგორაზე ამბობდნენ რომ მან მიიღო ორფიკული ზიარება. არაა გასაკვირი რომ პითაგორელების იტალიიდან განდევნის შემდეგ მრავალი პითაგორელი შეუერთდა ორფიკოსებს.
პლატონი თავის დიალოგებში ამბობს რომ ორფიკული მოძღვრება იყო საიდუმლო და გადაიცემოდა "საიდუმლო რიტუალების" დროს.
ამ მოძღვრების თანახმად სული არის სხეულში როგორც საფლავში.ჩვენი ყოფნა მატერიალურ სხეულში უფრო ჰგავს სიკვდილს,მაგრამ ის შეიძლება იქცეს ჭეშმარიტი სიცოცხლის წინკარად.
ეს შესაძლებელია მათთვის ვინც შესძლებს ტიტანური ელემენტისგან განთავისუფლებას და თავის თავში განახორციელებს ღვთაებრივ,დიონისურ საწყისს.
ამისთვის ორფიკოსებს ჰქონდათ განსაკუთრებული რიტუალები. ისინი გადასცემდნენ საიდუმლო ცოდნას და იცავდნენ ცხოვრების "ორფიკულ" წესს.
ორფიკოსების მისტერიები იყო ინიციაციური რიტუალი და მდგომარეობდა ლოცვებში წმინდა წიგნების და რიტუალების საშუალებით საიდუმლო ცოდნის გადაცემაში. რიტუალებს ჰქონდათ მისტიკური განმარტება.
ნაზიარებებებს,ორფიკოსებს ევალებოდათ ასკეტური წესების დაცვა/ ამ წესებს შორის იყო სავალდებულო ვეგეტარიანელობა და მკვლელობის აკრძალვა. მაგრამ მომავალი ცხოვრებისთვის მთავარი პირობა იყო განსაკუთრებული ცოდნის შეძენა.
უზიარებლებს კი ორფიკოსთა აზრით ელოდა გარდასახვა მატერიალურ სამყაროში,მძიმე ტანჯვათა წრეში.
წრიული მოძრაობა გულისხმობდა განხორციელებას ახალ სხეულში.მაგრამ თავიდან სულს ელოდა სასამართლო რომელიც მას ათასი წლით აგზავნიდა ან სასჯელის ან ნეტარების ადგილას. რის შემდეგაც სული ისევ იმოსავდა მატერიალურ სხეულს.
პლატონის,ემპედოკლეს,პინდარეს მიერ მოწოდებული მოკლე ორფიკული ნაწყვეტები და არქოლოგიური აღმოჩენები გვიჩვენებს გარკვეულ პარალელებს ტიბეტურ "მიცვალებულთა წიგნთან".
ამიტომ შეიძლება ვიფიქროთ რომ მოძღვრება არის მისტიკური გასხივოსნების დროს მიღებული გამოცხადების შედეგი. ეს გამოცხადება კი უნდა ჰგავდეს კლინიკური სიკვდილის დროს მიღებულ ტრანსპერსონალურ განცდა-გამოცდილებას.
სამხრეთ იტალიის და კრეტას სამარხებში ნაპოვნ ძვ.წ. მეხუთე საუკუნის ოქროს ფირფიტებზე არის თავისებური ინსტრუქციები საიქიოში წასული სულებისთვის. ნაზიარებებს,განდობილებს ასწავლიდნენ რომ ისინი უნდა მოერიდონ დავიწყების მდინარე ლეთას წყალს რომელსაც სვავდნენ ისინი ვისაც ერგო გარდასახვის ხვედრი.
ამის მაგივრად სულმა უნდა იპოვოს მეხსიერების //მნემოსინის// ტბიდან მომდინარე წყარო რომელსაც იცავენ გუშაგები.
"უთხარი მათ: "მე ვარ მიწის და ვარსკვლავიანი ცის შვილი; თქვენ იცით ეს მაგრამ მე მახრჩობს წყურვილი და სწრაფად მომეცით მეხსიერების ტბიდან მომდინარე წყალი". და გუშაგები მოგცემენ წმინდა წყაროს წყალს და ამის შემდეგ იმეფებ სხვა გმირთა შორის", ლაპარაკობს ერთ-ერთი ასეთი ტექსტი.
სხვა ფირფიტაზე მოყვანილია დიალოგი მიცვალებულთა სამეფოს ქალღმერთ პერსეფონასთან:
"მე გადავიტანე ჩემი უსამართლო ქმედებების გამო დამსახურებული სასჯელი...ეხლა ლოცვით წარვდგები დამაბრმავებელი პერსეფონას წინაშე რათა მისი კეთილგანწყობით დავიმსახურო წმინდანთა დასახლებები". ქალღმერთი გულმოწყალედ იღებს მას: "მოგესალმები გადამტანს ტანჯვისა რომელიც მანამდე არ გადაგიტანია...სალამი,სალამი,სალამი შენ რომელიც სწორი გზით მიდიხარ პერსეფონას წმინდა ველებისკენ და ჭალებისკენ".
"მე გამოვაღწიე მძიმე ტანჯვათა და მწუხარების წრიდან და სწრაფი ნაბიჯით გავემართე სასურველი გვირგვინისკენ. ქალღმერთი მპასუხობს: "ო ბედნიერო,ო ნეტარო! ადამიანიდან,როგორიც იყავი,შენ იქეცი ღმერთად", ასეთ სიტყვებს ვხვდებით კიდევ ერთ ფირფიტაზე.
ორფიკულ ტექსტებში არის ჯოჯოხეთის ხილვები, რომლებიც არაერთხელ უნახავთ იმათ ვინც გადაიტანეს ტრანსპერსონალური მდგომარეობები.
უწმინდური სულები სიკვდილის შემდეგ ეფლობიან ჭაობში სადაც განიცდიან სასჯელს თავისი ზნეობრივი უწმინდურობის გამო. ისე როგორც ტალახში გორაობის მოყვარული ღორები.
რელიგიათა ისტორიის სახელგანთქმული სპეციალისტი მიუთითებს იმაზე რომ ორფიკოსთა გამოცხადებებს ბევრი პარალელი აქვს სხვა ტრადიციებში და აღნიშნავს რომ ეს პარალელები შეიძლება აიხსნას საერთო ძველი მემკვიდრეობით-ექსტაზების, ხილვათა და ეგზალტაციების, ძილში თავგადასავლების და წარმოსახვითი მოგზაურობების ათასწლოვანი გააზრების შედეგი.
კიბე ცაშიორფიკოსები იყენებდნენ კიდევ ერთ უნივერსალურ,საყოველთაო სიმბოლოს. ცისა და მიწის შემაერთებელ იდუმალ კიბეს.
ბიბლია ლაპარაკობს იმაზე რომ იაკობს დაესიზმრა მიწაზე მდგომი კიბე რომლის წვერი ეხება ცას და ღმერთის ანგელოსები ადიოდნენ და ჩამოდიოდნენ ამ კიბეზე.
გაღვიძებულმა იაკობმა ამ ადგილს მოასხა წმინდა სითხე, დააყენა იქ ქვა-მენჰირი და დაარქვა მას "ღვთის სახლი".
მენჰირის აღმართვა ტრადიციულად განიხილება როგორც სამყაროს ცენტრის აღნიშნვა,ცენტრისა სადაც ერთმანეთს ხვდება ცა და დედამიწა,სულიერი და მატერიალური სამყაროები.
მსგავს ხატებს ჩვენ ვხვდებით სხვა ტრადიციებშიც. ეგვიპტურ დასაკრძალ ტექსტებში მითითებულია იმაზე რომ სული სიკვდილის შემდეგ შეიძლება ავიდეს კიბეზე რომელიც ღმერთმა რამ მისცა ცაზე ასასვლელად.
|
| კიბე, ეკატერინე სინაელის მონასტერი, მე-12 ს. |
ისლამურ ტრადიციაში მუჰამედი ხედავს იერუსალიმის ტაძრის თავზე//ე.ი. "სამყაროს ცენტრში"//ცამდე აღმართულ კიბეს რომლის მარჯვნივ და მარცხნივ არიან ანგელოსები. ამ კიბით მართალთა სულები ადიან ღმერთამდე.
დანტესთან სატურნის ცაში ვხვდებით ცის უკანასკნელი სფეროსკენ მიმავალ ოქროს კიბეს რომელზეც ადიან ნეტართა სულები.
კიბით ცაში ასვლის მითი გვხვდება ყველა კულტურაში-ევრაზიაში, აფრიკაში, ამერიკაში, ავსტრალიაში და ოკეანიაში.
ანალოგიური სიმბოლიზმი ჰქონდათ ორფიკოსებსაც, მაგრამ ისინი უფრო შორს წავიდნენ.
ითვლებოდა რომ ორფეოსმა გააცნო ადამიანებს მუსიკა და სიმღერა და ითვლებოდა რომ მას ცაში ამავალ კიბეზე ასვლის ტრანსპერსონალური გამოცდილების მისაღებად ჰქონდა მუსიკალურ-ლოცვითი კონცენტრაციის განსაკუთრებული მეთოდი.
უკვე ძველებმა შეამჩნიეს რომ ბგერების,ლოცვის სიხშირის და რიტმის განსაკუთრებულ შეხამებას შეუძლია ადამიანში ცნობიერების შეცვლილი მდგომარეობის გამოწვევა.
კოსმიური ჰარმონიის შესახებ პითაგორას მოძღვრების გავლენით ორფიკოსები იყენებდნენ ბერძნული ენის 7 თანხმოვანის //ისინი შეესაბამებოდა ქალდეური ასტროლოგიის 7 პლანეტას// ინტონირების განსაკუთრებულ ტექნიკებს.
ბგერების და პლანეტების შესაბამისობათა ტაბულა თანამედროვე მკითხველს მე-18 საუკუნის ბოლოს პირველად გააცნო ფრანგმა აბატმა ჟაკ ბარტელემიმ. ტრადიცია,რომელსაც ეყრდნობოდა ბარტელემი ეფუძნება პტოლემეუსის სისტემის შვიდ კონცენტრულ პლანეტარულ ორბიტას.
ამ სისტემას ასევე ეწოდება გეოცენტრული,ვინაიდან მის ცენტრში არის დედამიწა. დედამიწასთან ყველაზე ახლო ციური სხეული არის მთვარე. მისი ორბიტა ყველაზე პატარაა და ამიტომ მას შეესაბამება ა,რომელიც უდრის ერთს. მეორე ცაზე არის მერკური,რომელსაც შეესაბამება -5, და ა.შ....
შესაბამისობათა ტაბულა
ბერძნები თვლიდნენ რომ ქნარი მოიგონა ღმერთმა ჰერმესმა. ცაში ასულმა მან დაინახა თავის-თავის ორბიტებზე მოძრავი პლანეტები და დიდად გაიოცა იმით რომ ისინი გამოსცემენ იგივე ხმებს რასაც გამოსცემს მის მიერ დედამიწაზე მოგონილი ქნარი.
ყოველი სფეროს ბრუნვას შეესაბამება ერთ-ერთი ნოტა 7 ნოტიდან ან ხმოვანი ბგერებიდან რომლებსაც გამოსცემენ ყოველი პლანეტარული წრის ნაპირზე მჯდარი სირინოზები
პოემაში არგონავტების შესახებ სირინოზები არიან დემონური არსებები რომლებიც იტყუებენ თავისი სიმღერით მგზავრებს და მოგზაურებს. მოგზაურები მიცურავენ ხმებისკენ და იღუპებიან.
ანტიკური ავტორი ყვება რომ სირინოზების ახლოს გაცურვისას ორფეოსმა არგონავტები გემზე გააჩერა იმით რომ თავისი სიმღერით ჩაახშო სირინოზების სიმღერა.
ორფიკოსთა ეზოტერული ტრადიციის თანახმად ლეგენდარული მუსიკოსის მიერ ბოროტი სირინოზების დამარცხება ეწერება ღმერთთა სამყაროსკენ მიმავალი სულის მიერ ციურ სფეროთა გავლის კონტექსტში.
ზოგის თქმით ორფეოსს ჰქონდა 7-სიმიანი ქნარი,რაც შეესაბამება ცის შვიდ წრეს...ამბობენ რომ სულებს ამაღლებისთვის სჭირდება ქნარი-კითარა,ამბობს ვირგილიუსზე სქოლიების ანონიმი ავტორი.
კოსმოსის სისტემა პტოლემეოსის თანახმად
ამა თუ იმ ეზოტერული ტრადიციის, განსაკუთრებით ძველის, რიტუალურ ასპექტებზე ლაპარაკი ყოველთვის ძნელია. მაგრამ ჩვენამდე მოღწეული წერილობითი წყაროები გვაფიქრებინებენ რომ ორფიკოსები კოსმიურ მუსიკას ბაძავდნენ ქნარით და 7 ხმოვნის ინტონირებით რითაც სურდათ სულისთვის ცისკენ მიმავალი გზის გახსნა...
ქრისტიანული "მანტრები":
7 ხმოვნის გამოყენება რიტუალური მიზნებით არ ყოფილა ახალი იდეა. ანტიკური ავტორი დიმიტრი ფალერიუსი წერს რომ ასე გალობდნენ ეგვიპტეში:
"ეგვიპტელი ქურუმები ღმერთების მადიდებელი საგალობლების გალობისას იყენებენ შვიდ ხმოვანს რომელთაც წარმოთქვამენ გარკვეული თანმიმდევრობით. მათი გალობა იმდენად კეთილხმოვანია რომ ადამიანები მას უსმენენ ავლოსისა და კითარას ნაცვლად".
გალობის ეს ეგვიპტური, რამდენადმე ბუდისტური მანტრების მსგავსი, მანერა გადაიღეს პირველმა ქრისტიანებმა.
აპოკრიფულ "ეგვიპტელთა სახარებაში" ნათქვამია რომ 7 ხმოვანი დაკავშირებულია ფარულ და უხილავ საიდუმლოსთან.
"დომედონ დოკსომედონი გაჩნდა,ეონთა ეონი, და ტახტი მასში,და ძალები მის ირგვლივ,ბრწყინვალებისა და უხრწნელობის,მამა დიდი სინათლისა,წარმოქმნილი დუმილისგან,ესაა დიდი დოკსომედონ-ეონი,რომელშიც დასვენებულია სამჯერ კაცური ბავშვი. და დადგენილია მასში მისი დიდების ტახტი რომელზეც წარწერილია მისი საიდუმლო სახელი,დაფაზე//წარწერით//...
ერთი არის მამა, მთელი სინათლის მამა, ის ვინც წარმოიშვა დუმილისგან და დასვენებულია დუმილში, ის, ვისი სახელიცაა უხილავ სიმბოლოში. გაჩნდა ფარული,უხილავი საიდუმლო":
------------------------------------------------------------------
ის რომ ყველაფრის საწყისში იყო სიტყვა ნათქვამია იოანეს სახარების პროლოგში:
დასაწყისში იყო სიტყვა და სიტყვა იყო ღმერთთან და სიტყვა იყო ღმერთი.
ადრექრისტიანული ღვთისმეტყველი ვალენტინის ერთ-ერთი მიმდევარი მარკოზ მოგვი ასე ხსნიდა ამ ფრაზას:
"როდესაც პირველმა არამატერიულმა მამამ, არც მამაკაცურმა და არც ქალურმა,მოისურვა გამოუხატავის გადაქცევა გამოსახატად, უხილავის კი-ფორმის მქონედ,მან გააღო ბაგენი და წარმოთქვა მისი მსგავსი სიტყვა. მის წინაშე წარმდგარმა ამ სიტყვამ აჩვენა თუ რაა ის უხილავი მამისგან გაჩენილი ფორმა".
მარკოზის მოძღვრების თანახმად ბერძნული ანბანის 9 თანხმოვანი არის გამოუთქმელი, გაუმჟღავნებელი ელემენტები, 8 ნახევრადხმოვანი ნაზიარებია როგორც გაუმჟღავნებელ ისე გამჟღავნებულ სამყაროებთან და 7 ხმოვანი არის ადამიანის და ეკლესიის სახეები ვინაიდან ყველაფერს ფორმა მისცა ადამიანის ხმამ.ე.ი.ციური ადამიანის მიერ 7 ხმოვანის თანმიმდევრული წარმოთქმა არის ჩვენი სამყაროს გახსნა მანიფესტაცია 7 პლანეტარული სფეროთი და 7 ძალით.
ყოველ ძალას ამ 7 ძალიდან შეესაბამება თითო ხმოვანი რომელიც არ გვესმის. ეს 7 ძალა განადიდებს თავის შემოქმედს.
კოსმოსის ეს ციური ვიბრაცია საფუძვლად უდევს ყველაფერ ცოცხალს დედამიწაზე:
"ეს 7 ძალა უკავშირდება ერთმანეთს და ყველანი ერთად ხოტბას ასხავენ თავის შემოქმედს. და ამ განცხადების დიდება ეგზავნება პირველმამას. ამ ხოტბის ხმა მოვიდა დედამიწაზე და იქცა აქ ყველაფერი არსებულის შემქმნელად და მშობელად".
რიტუალური საგალობელი ΑΕΗΙΟΥΩ თავის თავში შეიცავს ქმნილების ვიბრაციის მთელ სისავსეს. ის შეიცავს მთელ კოსმოსს პლანეტებით,რომლებიც პასუხისმგებლები არიან ადამიანის სულის სხვადასხვა შემადგენელ ელემენტზე. ერთის მხრივ ამ ბგერების მეშვეობით შეიქმნა კოსმოსი,მეორეს მხრივ ციური ძალები მათი განმეორებით ადიდებენ ღმერთს.
არაა გასაკვირი რომ ფორმულას ΑΕΗΙΟΥΩ,ან მის ვარიაციებს,ვხედავთ ადრექრისტიანულ საგალობლებში, შელოცვებში, მაგიურ ტექსტებში და ავგაროზებზე.
|
| იესო-ორფეოსი,პეტრეს კატაკომბები რომში |
თავის ერთ-ერთ ნაშრომში ის წერს რომ 7 ხმოვნის კომბინაცია წარმოადგენს საიდუმლო სახელს რომელსაც ებრაელები აღნიშნავენ ტეტრაგრამატონის ოთხი ასოთი YHWH, რომელიც გამოიყენება უმაღლესი ღვთაებრივი ძალის მიმართ.
მას მოჰყავს უცნობი ბერძენი ავტორის ციტატა იმაზე რომ 7 ხმოვანი ასო არის ადამიანთა მამის, ღმერთის სახელი რომელსაც მღერიან მბრუნავი ციური სფეროები.
ქრისტიანული ტრადიცია ამბობს იმაზე რომ ანგელოზები ღმერთს ადიდებენ მადიდებელი საგალობლებით. მოციქული პავლე ყვება "მესამე ცაზე" აყვანილ ადამიანზე რომელსაც ესმოდა "წარმოუთქმელი სიტყვები რომელთა წარმოთქმა ადამიანისთვის არ შეიძლება".
ქრისტიანი ლიტურგისტები ანგელოზთა ლოცვას მუდამ უკავშირებდნენ სიტყვას "ალილუია". ძველ აღთქმაში ის გვხვდება 28-ჯერ მეფე დავითის ფსალმუნებში. ტრადიციულად ითვლება რომ ალილუია ებრაულად ნიშნავს "ადიდეთ უფალი".
ე.პ. ბლავატსკაია კი თვლიდა რომ სიტყვები ალილუია და ამინ ძველმა იუდეველმა განდობილებმა გადაიღეს ქალდეველი მოგვებისგან...
ბიბლოის ბერძნულ და სლავურ ტექსტებში სიტყვა ალილუია არ ითარგმნება ვინსიდან მას აქ აქვს ანგელოსური ენის საკრალური სიტყვის მნიშვნელობა. ამ ენაზე ფრთხილად მიუთითებს მოციქული პავლე.
ზოგ ადრექრისტიანულ თემში ალილუიას მღეროდნენ ტრანსის მდგომარეობაში ჩავარდნის ატმოსფეროში და მაშინ თანმხოვნებს სტოვებდნენ. შედეგად გამოდიოდა აეოუია-შეთანხმება ხმოვნებისა რომელიც ჰგავს იმას რასაც ვხვდებით ეგვიპტური ქურუმების და ორფიკულ მისტერიებში განდობილების რიტუალურ საგალობლებში.
სხვა ჯგუფებში ხდებოდა ალილუიას მელიზმატური გაფართოება.
ითვლებოდა რომ ასეთი გალობა ხელს უწყობდა ცაში ფრენის ვიზიონერული გამოცდილების მიღებას.
გვიან,როდესაც სულიწმინდის მრავალი ძღვენი დაიკარგა,საეკლესიო გუნდი ინარჩუნებდა ამ ტრადიციას როგორც ანგელოსური ციური გუნდისდმი მიბაძვას....
В других группах происходило мелизматическое расширение Аллилуйя, которое могло петься как:
Алле-йе-йе/йе-йе-йе-йе-йе/йе йе ло го/
или
Алле-йе-йе/е-йе-йе-йе-елу/ойему, ойя- йема/
Считается, что такое пение способствовало получению визионерского опыта полета на небеса. А в более поздний период, когда многие дары Святого Духа были утеряны, церковный хор сохранял эту традицию как подражание ангельскому небесному хору. (22).
В Аллилуйе можно обнаружить три гласные фонемы священного праязыка человечества, попытку реконструкции которого сделал немецкий ученый Герман Вирт.
Согласно Вирту, три основных вокальных звука А, I, U. Это фонемы Рая, от произнесения которых зависит судьба Вселенной. Звуки Е и О имеют второстепенное значение. Первый является промежуточным между А и I, второй между I и U.
Звук А – произносится с максимально открытым ртом. С буквы, обозначающей эту фонему, начинаются все основные алфавиты. А – символ начала мира и века.
Звук I – гласная, которая произносится с полузакрытым ртом. Это пронзительный и жесткий звук, близкий к согласному, символ летнего солнцестояния.
Звук U – можно произносить, не открывая рот, это закрытый, утробный звук, символизирующий конец года, мира, века.
ორფეოსის ახალი სიმღერა
ორფეოსის მრავალი ტექსტი გამოხმაურებას პოულობდა ადრეულ ქრისტიანებში.
კლიმენტ ალექსანდრიელი ცდილობდა ქრისტიანობასთან ელინისტური პარალელების ახსნას და ამბობდა რომ ღვთაებრივი გამოცხადება თავიდან გახსნილი იყო ყველა ხალხისთვის, "ღირსების თანახმად".
ამ გამოცხადების ანარეკლს ის,კერძოდ, ხედავდა ორფიკულ საგალობელში რომლის ტერმინოლოგია ემთხვევა მისტიკურ ქრისტიანულ ღვთისმეტყველებას:
"განუხრელად ჭვრიტე ღვთაებრივი ლოგოსი,
გულით უყურე შენი გონების მოძრაობას.
იარე შენს გზაზე მტკიცედ და პირდაპირ.
უყურე მხოლოდ ყველაფრის უკვდავ მამას".
ყველაფერი ამის გათვალისწინებით არაა გასაკვირი რომ პირველი ქრისტიანები ორფეოსს პატივს მიაგებდნენ როგორც ძველი სიბრძნის ქადაგს,მეტიც,თვითონ მაცხოვრის წინამორბედს.
ევსევი კესარიელი კოსტანტინე დიდი საქებარ სიტყვაში ორფეოსს ადარებს ქრისტეს:
"...მაცხოვარმა მიიღო ადამიანის სხეულის ორგანიზმი და ყველას უძღვნა სიკეთე და ხსნა ისე როგორც მუსიკოსი ქნარის მეშვეობით ყველას აჩვენებს თავის სიბრძნეს. ელინური მითოლოგია ამბობს რომ ორფეოსი პლექტრის დარტყმით მუსიკალური საკრავების სიმებზე თავისი გალობით ხიბლავდა ყველანაირ პირუტყვებს და აწყნარებდა გააფთრებულ ველურ მხეცებს.
ელინებს სწამთ რომ უსულო ქნარს შეუძლია მხეცთა დამშვიდება და ხეები უჯერებენ მუსიკას და ცვლიან თავის ნაყოფს.
მაგრამ ღმერთის ყველაზე ბრძნული,უმშვენიერესი და ჰარმონიული სიტყვა სხვადასხვანაირად კურნავს სხვადასხვა ბოროტებისადმი დაქვემდებარებულ ადამიანთა სულებს და მან როგორც მუსიკალური საკრავი ხელში აიღო თავისი სიბრძნის ქმნილება-ადამიანი და მისი მეშვეობით უგალობს თავის საოცარ საგალობლებს არა პირუტყვ მხეცებს არამედ გონიერ არსებებს".
კლიმენტ ალექსანდრიელი წერს "სამყაროს ჰარმონიაზე" და ორფიკულ ტერმინოლოგიას იყენებს სამყაროს შექმნის საიდუმლოს ასახსნელად.
ქრისტეს სახელის მიმღებ სიტყვას კლიმენტი უწოდებს ახალ საგალობელს.
ლოგოსმა სულიწმინდას მეშვეობით "ააწყო" სამყარო და ადამიანი-მინიატურული სამყარო-და სული წმინდა "ქმნის მელოდიას ღმერთისთვის" უკრავს რა მას მრავალხმიან საკრავზე.
|
| ჯვარცმული ორფეოსი-"ჭეშმარიტი ღმერთი"-ცილინდრული ბეჭედი, 300 წლისთვის. |
ორფეოსის სახით გამოსახული ქრისტეს სიმბოლური გამოსახულებები ძალიან პოპულარული იყო ქრისტიანობის პირველ საუკუნეებში. ამას ამტკიცებენ აღმოჩენები, მათ შორის ქერსონესში. ისინი უნდა თარიღდებოდეს მეხუთე-მეექვსე საუკუნეებით ვინაიდან მეშვიდე საუკუნეში ტრულის მეხუთე-მეექვსე კრებაზე მიღებული იქნა ხატის მართლმადიდებლური მოძღვრება. გადაწყვეტილი იქნა ძველი აღთქმის და ადრექრისტიანული ალეგორიული სიმბოლოების შეცვლა უშუალო
Орфей и Христос
There are no translations available.
Литература
Торшилов Д.О.
Об истории книги
«Истинное наслаждение — бродить среди этих сказочных образов, в которые вдохнул жизнь поэтический дух; нужно читать фабулы подряд, одну за другой, чтобы почувствовать всю благодатную полноту греческой фантазии»
Ф. Шиллер. Письмо И.-В.Гёте
от 28 августа 1798 г.
Книги, задача которых — изложить все мифы и только мифы, писали в Греции и Риме неоднократно, но сохранилось (за исключением совсем поздних) только два таких «руководства» — одно греческое, так называемая «Мифологическая библиотека» Аполлодора, и одно латинское — так называемые «Мифы» Гигина. Аполлодор сохранился лучше Гигина; кроме того, он превосходит его систематичностью, точностью и вообще наукообразием. Сравнительными же достоинствами Гигина, быть может, являются только простота и большая приспособленность для чтения и для использования в качестве справочника, а не для изучения. Аполлодор построен генеалогически, Гигин состоит из отдельных фабул. Генеалогии показывают мифологию как цельную и разветвленную систему, фабулы ясно излагают мифы по отдельности.
О рукописи
В отличие от классиков латинской литературы, чьи сочинения существовали к началу книгопечатания в десятках рукописей, рукопись сборника, подписанного именем Гигина, была известна только одна. По этому единственному кодексу1), написанному в IХ или Х веке, «Мифы» были изданы филологом Якобом Мициллом в Базеле в 1535 году2). Текст находился в плачевном состоянии как из-за многочисленных ошибок переписчиков (прежде всего в именах собственных), так и из-за плохой сохранности самой рукописи: многие места были стерты или оборваны. Работу издателя усложняло и то, что рукопись была написана красивым, но неразборчивым (на что жаловался и сам Мицилл) беневентинским письмом3). Издание Мицилла, еditio princeps (в основном тексте которого он исправлял откровенные ошибки, сохраняя их в примечаниях) является с тех пор исходным текстом сборника, так как сам «Фрейзингский кодекс» утрачен. Как выяснилось впоследствии, он был разорван на части; несколько листов сохранились в архивах и библиотеках Баварии. Восемь незначительных фрагментов были обнаружены в Регенсбурге и изданы в 1870 году4). Позднее, во время второй мировой войны, еще несколько листов нашел Б. Бишофф в архиве баварского архиепископата5).О существовании другой рукописи Гигина, содержавшей, вероятно, другую переработку исходного текста, свидетельствует палимпсест, найденный Б. Г. Нибуром в Ватиканской библиотеке6). На нем можно разобрать части фабул 67 («Эдип») и 71 («Эпигоны»), существенно отличающиеся от текста Мицилла. Отличаются от него и фрагменты древнего греческого перевода Гигина, о которых будет сказано ниже; эти фрагменты, в частности, позволяют утверждать, что книгу в древности называли не только «Мифами» (лат. fabulae, греч. μῦθοι), но и «Генеалогиями»; однако название Fabulae, сохраненное во Фрейзингском кодексе, точнее, хотя, наверняка, возникло позже.
Об авторе
Под именем Гигина, кроме настоящего сборника, сохранилось еще одно мифографическое сочинение, так называемая «Поэтическая астрономия». Оно содержит пересказы мифов о происхождении созвездий, «катастеризмов» («превращений в звезды»); из греческих сочинений этого рода сохранился сборник, приписываемый Эратосфену. Нельзя с уверенностью утверждать, что автор «Мифов» и автор «Поэтической астрономии» являются одним и тем же лицом; однако некоторые исследователи, в том числе предпоследний издатель оригинального текста Гигина Роуз (работа которого7) положена в основу настоящего издания), исходя из сходства содержания и стилистики обоих сочинений, склоняются к тому, что их написал один и тот же человек, возможно, ко времени работы над «Астрономией» достигший большей зрелости и лучшего владения пером8).В составленные Светонием биографии грамматиков (20) входят сведения о другом ученом, носившем это имя: Гай Юлий Гигин, родом из Иберии, учился у Александра Полигистора, был отпущен Августом на волю и назначен им главою Палатинской библиотеки. Он общался с Овидием и историком Клодием Лицинием и составил многочисленные сочинения, из сохранившихся названий которых ни одно не может быть связано со сборником кратких пересказов мифов. Отождествление автора «Мифов» и Гая Юлия Гигина отвергается большинством исследователей: глава Палатинской библиотеки и друг Овидия не мог писать таким бедным и не всегда правильным латинским языком, как автор «Мифов», и допускать такие ошибки в переводе с греческого, как те, примеры которых будут приведены ниже9). Карл Ланге предполагал, что мифографические труды любимца Августа были впоследствии кардинально переработаны, сокращены и интерполированы полуобразованным анонимом10); слабым местом этой гипотезы является гипотетичность самого существования у Гая Юлия Гигина таких трудов.
Таким образом, о биографии Гигина, написавшего «Мифы», ничего не известно. Дефицит живого представления об авторе, имеющий место всегда, когда речь идет о писателе, известном только по сохранившейся книге, восполняется лишь интуицией исследователей. Признаваясь, что основанием его суждений является только впечатление от внимательного чтения Гигина, Роуз11) представляет себе его недоучившимся провинциальным юношей, почти мальчиком, смело взявшимся (возможно, по совету учителя) за работу, которая была ему не совсем по силам. Через несколько лет, усовершенствовав свое знание языков и других наук, он начал работу над «Астрономией» (в предисловии к которой содержится признание автора в своей молодости). Неоспоримо в этом портрете то, что Гигин, безусловно, не принадлежал к культурной элите своего времени.
Гигин-переводчик
Основная часть книги Гигина является переводом с греческого (совсем не обязательно одной и той же книги). Свидетельство этого — остающиеся в ней фрагменты недопереведенного греческого текста (например, не поддающиеся переводу этимологии в фабуле 7 или ставящие Гигина в тупик сложные греческие слова, как в фабулах 12, 14), а также неясные места, которые могут быть объяснены только переводом с греческого (ср. фаб. 15). Гигин иногда даже создает латинские «неологизмы», калькируя греческие слова или придавая им латинскую форму12). В отдельных случаях, насколько можно судить, имело место непонимание греческого текста (см. прим. к фаб. 12, 135, 165). В целом же, как можно предполагать, в процессе перевода «аттическая» простота оригинала, сохраненная у близких Гигину по форме и дошедших по-гречески Антонина Либерала или Парфения, часто оборачивалась примитивностью, лаконизм — сбивчивой краткостью, а место искусственной и искусной наивности ученых греков занимала неподдельная наивность далеко не столь ученого переводчика.В книге есть и места, латинское происхождение которых несомненно. Число их незначительно: это фабулы, пересказывающие Вергилия (108, конец фаб. 273) и Овидия (134, 181), цитаты из латинских поэтов (фаб. 8, 177), басня о Заботе (220), а также другие места, отмеченные в комментариях. Неизвестно, являются ли они результатом работы первого составителя-переводчика или одного из тех, кто перерабатывал книгу впоследствии. При этом самые известные мифы, связанные с Римом (Эней, Ромул и Рем, Нума Помпилий) все-таки остались за пределами книги.
Забавно, что некий грамматик, не обращая внимание на греческое происхождение книги Гигина, перевел (или начал переводить) ее обратно на греческий. Случаи обратного перевода были не столь уж редки в единой, но двуязычной литературе империи. Фрагменты этого перевода, содержащие 7 фабул и заглавия еще 25-и (не все из которых сохранились в латинском тексте) были обнаружены в начале XIX века в составе так называемых Нermeneumata Leidenses, учебной хрестоматии переводов с латинского, подписанной именем Досифея Магистра13).
О датировке и языке
Эти выписки из греческого перевода Гигина ценны тем, что они датированы; они сделаны 11 сентября 207 года от Р. Х., причем книга Гигина была тогда, по словам переводчика, всем известна; сам перевод на греческий был, следовательно, сделан еще раньше. Это устанавливает terminus ante quem, верхнюю границу датировки.Terminus post quem, нижняя граница, не может быть установлен столь точно. Составитель не мог жить раньше авторов использованных им книг. Наиболее поздним из безусловных источников книги Гигина являются схолии к Аполлонию Родосскому (см. фаб. 14), составление которых датируется временем императора Тиберия или даже Клавдия и позже, т. е. первой половиной I века от Р. Х.14) Таким образом время составления книги Гигина приходится на эпоху Антонинов (конец I — середину II века от Р. Х.), или на конец II века.
Эта датировка подтверждается и данными языка «Мифов». С одной стороны, Гигин далек от грамматической правильности золотой и серебряной латыни15), а некоторые слова и словоупотребления в его книге встречаются только в языке II—III века или еще более позднем16); с другой — ему не чужда манера вставлять в текст нарочито архаические слова и формы17), получившая распространение в латинской литературе во II веке от Р. Х. благодаря деятельности школы Фронтона. Это неумение избавиться от привычек разговорной речи в сочетании со стремлением к книжной учености характеризует как самого автора, так и аудиторию, у которой «Мифы» могли найти
отклик.
2. ЭЭТ22)
Ээту, сыну Солнца, было предсказано, что царская власть будет принадлежать ему, пока руно, которое посвятил Фрикс, остается в священной роще Марса. Поэтому Ээт назначил Ясону такое испытание: если он хочет забрать руно, пусть впряжет в адамантовое ярмо медноногих быков, которые ноздрями выдыхали огонь, и пашет на них, и посеет из шлема зубы дракона, из которых тотчас рождались вооруженные воины и убивали друг друга. Юнона же всегда хотела спасти Ясона за то, что, когда она в виде старухи пришла к реке и, чтобы испытать нравы людей, просила перенести ее, то он перенес ее, хотя все переправлявшиеся отказывались. Поэтому, поскольку она знала, что Ясон без совета Медеи не может исполнить приказанное ему, она попросила у Венеры, чтобы та внушила Медее любовь к нему. Медея по внушению Венеры полюбила Ясона и ее стараниями он был освобожден от всякой опасности, потому что, когда он пахал на быках и стали расти воины, он по совету Медеи бросил между них камень. Они, сражаясь друг с другом, перебили друг друга. Дракона усыпили снадобьями, Ясон забрал руно из рощи и отправился с Медеей на родину.23. АБСИРТ23)
Когда Ээт узнал, что Медея бежала с Ясоном, он, снарядив корабль, послал своего сына Абсирта с воинами догнать ее. Когда они догнали ее около Истрии в Адриатическом море, у царя Алкиноя, и хотели вступить в битву, Алкиной встал между ними, чтоб они не воевали. Они выбрали его судьей и он отложил дело на завтра. Так как он был грустен, его супруга Арета спросила его, в чем причина грусти, и он сказал, что его выбрали судьей между двумя разными народами, колхами и аргивянами. Когда Арета спросила его, как он собирается судить, Алкиной ответил, что если Медея девушка, он отдаст ее отцу, а если женщина, супругу. Когда Арета услышала это от супруга, она послала вестника к Ясону, и тот ночью в пещере лишил Медею девственности. А на следующий день, когда все пришли на суд и было установлено, что Медея женщина, ее передали супругу. Тем не менее, когда они уже отправились, Абсирт, боясь не исполнить приказаний отца, догнал их на острове Минервы. Там, когда Ясон приносил жертву Минерве и появился Абсирт, он был убит Ясоном. Медея похоронила его тело и они отправились оттуда. Колхи, которые пришли с Абсиртом, боясь Ээта, остались там и основали город, который по имени Абсирта назвали Абсором. Этот остров находится в Истрии напротив Полы, вблизи острова †Канты.25. МЕДЕЯ25)
Когда Медея, дочь Ээта и Идии, родила Ясону сыновей Мермера и Ферета и они с мужем жили в полном согласии, его стали упрекать, что у такого храброго, красивого и благородного человека жена чужеземка и колдунья. Креонт, сын Менекея, царь Коринфа, дал ему в жены свою младшую дочь Главку. Когда Медея увидела, что она, столько сделав для Ясона, подвергается такому позору, она сделала с помощью снадобий золотой венок и велела своим сыновьям отнести его в подарок мачехе. Получив подарок, Креуса сгорела вместе с Ясоном и Креонтом. Когда Медея увидела, что дворец горит, она убила своих детей от Ясона Мермера и Ферета и бежала из Коринфа.26. МЕДЕЯ–ИЗГНАННИЦА26)
Медея, бежав из Коринфа, воспользовалась в Афинах гостеприимством Эгея, сына Пандиона, и вышла за него замуж. У них родился Мед. Потом Медею стала преследовать жрица Дианы. Она говорила царю, что не может совершать священнодействия в должной чистоте, потому что в их городе находится колдунья и преступница. Тогда ее опять изгнали. На упряжке драконов Медея из Афин вернулась в Колхиду. По дороге она пришла в город Абсориду, где был похоронен ее брат Абсирт. Там абсоридяне не могли сопротивляться множеству змей. Медея по их просьбе собрала змей и бросила их в могилу брата. Они остаются там до сих пор, а если только какая-нибудь выползет из могилы, сразу отдает свой долг природе.27. МЕД27)
Персу, сыну Солнца, брату Ээта, было предсказано, чтобы он опасался смерти от потомства Ээта. Когда Мед отправился вслед за матерью, он был принесен бурей к царю Персу. Стражники взяли его и привели к царю. Увидев, что он попал в руки врага, Мед, сын Эгея и Медеи, солгал, что он Гиппот, сын Креонта. Царь тщательно допросил его и приказал посадить под стражу. Тогда, говорят, началось бесплодие и недостаток хлеба. Когда Медея прибыла туда на колеснице, запряженной драконами, она солгала царю, что она жрица Дианы. Она сказала, что может прекратить бесплодие, а когда услышала от царя, что у него под стражей Гиппот, сын Креонта, сочла, что судьба послала его сюда, чтобы искупить обиду, нанесенную ей его отцом, и тут же выдала сына, сама не зная этого: она убедила царя, что это не Гиппот, а Мед, сын Эгея, посланный матерью убить его, и попросила, чтобы ей разрешили убить Меда, думая, что это Гиппот. И вот когда привели Меда, чтобы наказать смертью за ложь, а Медея увидела, что все иначе, чем она думала, она сказала, что хочет поговорить с ним и дала ему меч, велев искупить обиду, нанесенную его деду. Услышав это, Мед убил Перса и овладел дедовским царством. По своему имени он назвал страну Мидией.Греческие и римские писатели (Плиний, Гораций, Диоскорид и др.) часто упоминали о Колхиде и Иберии как родине лекарственных растений, известных во многих странах. Учитывая соседство Грузии с Боспорским царством, М.С. Шенгелия (1975) допускает возможность непосредственной связи токсикологических опытов Митридата IV Евпатора с грузинским лекарствоведением и токсикологией. В 4—2 вв. до н.э. началось проникновение в Грузию эллинистических культурных и медицинских традиций.
Орфическая Аргонавтика
- (IV - V вв.)др.-гр. анонимная эпич. поэма в 1400 гексаметрах, в основу к-рой положен миф о походе аргонавтов в Колхиду за золотым руном. О. А. заметно отличается трактовкой мифа от построенных на том же материале поэм Аполлония Родосского и Валерия Флакка. Это связано прежде всего с культовым характером поэмы, отразившей черты мистич. орфического учения, к-рое со II в. н. э. имело широкое распространение наряду с христианством. В отл. от всех эпич. поэм О. А. написана от 1-го лица, в виде воспоминаний Орфея о походе, к-рые он адресует миф. певцу Мусею. Темой введения явл. космогония: перечисляются разнообразные мифы, причем первым божеством, согласно учению орфиков, явл. Эрот. Характерный для эпохи синкретизм религиозных воззрений проявляется в обращении к Солнцу, к-рым открывается поэма. Ночному культу орфизма придаются т. о. черты солнцепоклонения. Орфей оказывается в поэме гл. участником похода. Именно он, а не Ясон, руководит похищением руна, он, а не Медея, заклинает Змея, сторожащего руно. В конце похода Орфей, очищая аргонавтов, открывает им путь на родину. Он же заглушает пение сирен. Мифолог, сюжет изложен в О. А. неоригинально и сухо. Поэму отличает мистический и мрачный колорит. Участники похода постоянно ощущают гнет судьбы: даже Орфей отправляется в поход не по доброй воле, а по велению рока. Сказочно-туманно описаны роща Змея, жертвоприношения Гекате. О. А. имеет особое знач. как источник для изучения тайного культа орфиков, сведения о к-ром крайне скудны.Р.3.(Античная культура: литература, театр, искусство, философия, наука. Словарь-справочник / Под редакцией В.Н.Ярхо. М., 1995.)
http://bdn-steiner.ru/glossword/index.php/term/%D0%A4%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D1%81%D0%BE%D1%84%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C,%D0%9E%D0%A0%D0%A4%D0%98%D0%97%D0%9C.xhtml
илософский+словарь,ОРФИЗМ.xhtml
РФИЗМ - течение античной мифологии в позднеэпиче-ском ее варианте, связанное с именами Мусея, Эпименида и генетически возводящееся к личности легендарного Орфея (реальность которого как исторической фигуры была подвергнута рациональной критике уже в рамках античности - начиная с Аристотеля). Наряду с мифологическими версиями космогенеза Гомера и Гесиода, О. выступил важнейшим источником формирования античной философии. Философской основой учения являются сборники стихотворений, собранных поэтом-орфиком Ономакритом (Афины, 6 в. до н.э.), другими орфиками. Часть стихотворений приписывается самому Орфею Пифагор и Платон изучали и принимали учение орфиков. Особое распространение О. получил в 3-4 вв., в период борьбы язычества, христианства, неоплатонизма, гностицизма, манихейства. Из огромной орфической литературы до нас дошли только два памятника: Сб. 87 "Гимнов Орфею" и "Орфическая аргонавтика"; важнейшими источниками сведений об орфической теологии выступает трактат "О принципах" неоплатоника Дамаския (6 в.) и "Посольство по делам христиан" - раннехристианская апология Афеногора Афинского (2 в.), обращенная к Марку Аврелию. Сведения об О. содержатся также у Еврипида, Аристофана, Алкея, Пинда-ра, Исократа, Платона, Аристотеля, Прокла, Павсания, Климента Александрийского и др.). Теогония и этика в учении орфиков связаны неразрывно. Их теогония подобна теогонии Гесиода. Она основана на монотеизме. На вершине иерархии бытия стоит единый творец Зевс. Он, его супруга - мать Персефона и сын Дионис Загрей составляют единую троицу. Космогенезис начинается с Праначала мира (Хро-нос), рождающего хаос и эфир. В эфире Хронос "сотворил серебряное яйцо". Оно разделилось пополам и родился Бог Фанет ("Сияющий"). Из половинок яйца образовались небо и земля. Фанет заключает в себе всех других Богов и един с Ними. От Фанета родилась Ночь (Ехидна), от нее - Уран и Гея. Дальнейшая теогония развивается по Гесиоду: рождение нового Зевса, битва Богов и Титанов, растерзание Диониса Загрея, сына Зевса, спасение его сердца Афиной, новое рождение Загрея для мира, уничтожение Титанов молниями Зевса, создание и рождение из их праха человеческого рода - третьего от начала мира (1-й - золотой при Фанесе, 2-й - серебряный при Кроносе), в котором "злая титаническая природа" (Платон, Законы 701в) соединена с божественной дионисической. Этическое учение основано на идее освобождения души из материи. Каждый человек, сотворенный из злого начала (материя) и имеющий душу - божественную искру жизни, - для того, чтобы вернуться к Божественному состоянию, должен очиститься, пройдя путь нравственного совершенствования. Аскетизм, воздержание, испытания в мистериях, подвиги в жизни - неотъемлемые элементы пути. О. опирается на учение о переселении душ, понимая тело как место временного заточения души. Перевоплощение - переход души из одного тела в другое - необходим для совершенствования, достижения бессмертия и переселения в царство Богов, мыслимое в О. как другие планеты и звезды. Учение Орфея прямо и косвенно заложило фундаментальные основы будущей античной философии в Греции, особенно сильно повлияв на содержание пифагореизма, а также на космогонию Анаксимандра, Гераклита, Парменида, Эмпедокла и, отчасти, Платона, и очищало религию от жреческой догматики и культовой обрядности.
В.В. Лобач
Орфизм
Материал из Википедии — свободной энциклопедии
Орфическая Аргонавтика
Орфики верили в воздаяние за гробом (также есть элементы метемпсихоза), бессмертие души («заточённой» в «темницу» тела), раздвоенность человеческой природы на доброе (естество Загрея-Диониса) и злое (естество растерзавших его титанов) начала. Первоначально орфизм воспринимался как сугубо низовой народный культ и осмеивался различными философскими школами, впоследствии его элементы использовались неоплатонизмом для создания собственной систематизированной космологии. Учение орфиков пришло в упадок ещё в античности, оставив после себя очень малое количество свидетельств. Рядом учёных ставился
Орфей и Христос
There are no translations available.
В Херсонесском музее хранятся три обломка от загадочных скульптур мифического греческого певца Орфея. Первый из них был обнаружен при раскопках городища К.К. Косцюшко-Валюжиничем в 1890 году. Сохранились ноги сидящего Орфея в длинной одежде. Второй обломок обнаружен в 1897 г. при раскопках восточного района Херсонеса у «базилики Крузе». Ступни ног и постамент отбиты, но сохранилась верхняя часть туловища Орфея (без головы) с поперечными складками плаща, охватывающего его живот. Хорошо виден ремень от лиры, переброшенный через правое плечо.
Обе скульптуры вышли из одной мастерской и сделаны из крупнозернистого мрамора. Хотя до нас дошли лишь их фрагменты, составить представление о том, как они выглядели, мы можем по прекрасному скульптурному изображению Орфея в Афинском национальном музее, которое выполнено на основе того же прототипа, что и Херсонесские образцы. (1)
Орфей – популярный герой греческих мифов, известных каждому школьнику. В находке его скульптурного изображения в античном Херсонесе не было бы ничего не обычного. Если бы не одно странное на первый взгляд обстоятельство. Указанные памятники являются не языческими, а христианскими. Орфей же изображает на них небесного Спасителя – самого Христа.
Рисунок 1. Орфей, играющий на лире, аллегория Христа, Афинский музей.
Миф об Орфее
С детских лет многие помнят увлекательную историю о том, как
фракийский музыкант Орфей попытался освободить свою супругу Эвридику из
царства мертвых. Орфей был столь искусен в игре на лире, что звери и
птицы собирались, чтобы послушать его, реки останавливали свое течение, и
даже камни спускались с гор. Своей музыкой Орфей тронул сердце
перевозчика в царство мертвых Харона, жуткого пса Цербера и самого
владыки Аида. Он разрешил поэту вывести супругу из подземного мира, но с
условием: если Орфей оглянется и посмотрит на нее, прежде чем Эвридика
выйдет на свет дня, она должна будет навечно вернуться в царство
мертвых. На пути домой Орфей не выдержал, и взглянул на свою
возлюбленную, которая была потеряна для него навсегда, а сам он провел
остаток дней в горе и тоске. И хотя этот миф известен многим, мало кто знает, насколько велико было почитание героя его главного героя в эллинском мире. «Все греческое богословие вышло из мистического учения Орфея», - писал философ-платоник Прокл. Орфею приписывали основание мистерий (2), изобретение алфавита и даже открытие людям имен богов. Неудивительно, что понимание античной мудрости, оказавшей колоссальное влияние на духовные и мистические традиции Европы и Средиземноморья, невозможно без знания орфического учения.
Античные авторы указывают на связь учений Орфея и Пифагора. По словам Геродота, «орфическое и вакхическое» означает на самом деле «египетское и пифагорейское». Историк Ион из Хиоса (+422 до РХ) предполагал, что сам Пифагор распространял свои стихи, подписывая их именем Орфея.
По другому преданию Орфей посетил страну древней мудрости – Египет, и принес оттуда таинства Исиды и Осириса, которые на греческой почве превратились в мистерии Деметры и Диониса.
Миф о Дионисе лежал в основе орфического мировоззрения. Согласно Иону Хиосскому, Дионис был сыном Зевса и Персефоны. Кровожадные и дикие титаны завлекли его игрушками, а потом убили, растерзав на части, сварили в котле и съели. (3). Нетронутым осталось лишь сердце Диониса, которое богиня Афина сохранила в ларце. Узнав о преступлении титантов, Зевс поразил их молнией. Люди возникли из пепла титанов. Таким образом, человеку присуща темная, разрушительная «титаническая» природа. Но поскольку злобные титаны сожрали Диониса, человек содержит в себе его частицу – божественную искру.
Рисунок 2. Густав Моро. Фракийская девушка с головой убитого Орфея, 1865.
Учение, которое приписывали Орфею, было по-настоящему революционным. Орфики делали акцент не на традиции и обычаи государства или рода, а на идею личного спасения каждого человека.
Считалось, что Орфей, посетив царство теней, узнал тайны, которые до него не знал никто из смертных. Он сообщил своим последователям, что душа существует до рождения человека и происходит из мира богов. Но за какой-то грех, природа и обстоятельства которого неясны из дошедших до нас источников, она была заключена в материальный мир и вынуждена переходить из тела в тело.
Идея о переселении душ роднит орфический культ с пифагорейством. О самом Пифагоре говорили, что он получил орфическое посвящение. Неудивительно, что после изгнания пифагорейцев из Италии многие из них присоединились к орфикам.(4).
Платон в своих диалогах пишет о том, что орфическое учение было тайным и сообщалось в ходе «секретных ритуалов». Согласно этому учению, душа заключена в тело (soma) как в могилу (semа). Наше существование в материальном теле скорее напоминает смерть, однако оно же может стать преддверием к истинной жизни. Это возможно для тех, кто избавится от титанического элемента и реализует в себе божественное – дионисийское начало. Для этого орфики практиковали особые ритуалы, передачу тайных знаний и «орфический» образ жизни.
Мистерии орфиков представляли собой инициатический ритуал и заключались в молитвенных радениях, изложении тайных знаний по священным книгам и обрядах, имевших скрытое мистическое толкование. Посвященные обязывались соблюдать аскетические правила, включая воздержание от мясной пищи и запрет на убийство. Однако главным условием обретения будущей жизни в высшем мире было получение особого знания. Непосвященные же, как полагали орфики, обречены на перевоплощения в материальном мире: «круге тяжких страданий».
Движение по кругу предполагало воплощение в новом теле. Однако сначала душа подвергалась суду, который направлял ее на тысячу лет в место наказания или блаженства, после чего она вновь одевала материальное тело. Дошедшие до нас краткие отрывки о тайном учении орфиков из Платона, Эмпедокла и Пиндара, а также археологические находки позволяют провести определенные параллели с тибетской «Книгой мертвых». (5) Поэтому есть все основания предполагать, что это учение может быть следствием откровений, полученных в состоянии мистического озарения, подобных тому трансперсональному опыту, который переживают люди в состоянии клинической смерти.
Рисунок 3. Старец с орфическим свитком и Орфей, играющий на кифаре. Амфора ок. 330 до РХ. Базельский музей древности.
На золотых пластинках, найденных в могильниках Южной Италии и на Крите, которые датируются V веком до РХ, содержаться своеобразные инструкции для тех, чья душа отошла в мир иной. Посвященных учили, что после смерти она должна избежать вод Леты – реки забвения, из которой пили те, которым выпал жребий перевоплощения.
Вместо этого она должна была найти источник, вытекающий из озера Памяти (Мнемосины), которое охраняли стражи. «Скажи им: "Я дитя Земли и Звездного Неба, вы знаете это; но я высох от жажды и я умираю. Дайте мне скорее свежей Воды, что течет из озера Памяти". И стражи дадут тебе испить из священного источника, и после этого ты будешь царствовать среди других героев", - говориться в одном из таких текстов.
На другой пластинке приводится диалог с богиней царства мертвых Персефоной: «Я претерпел кару, которой заслуживали мои неправедные деяния... Ныне я, молясь, предстаю пред ослепительной Персефоной, чтобы ее благоволением сподобиться селений святых». Богиня милостиво принимает его: «Приветствую тебя, претерпевшего муку, какой ты никогда прежде не испытывал... Привет, привет, привет тебе, идущему правым путем к священным лугам и к рощам Персефоны».
"Я вырвался из круга тяжких страданий и скорби и быстрым шагом устремился к вожделенному венцу. Богиня отвечает: "О счастливец, о блаженный! Из человека, которым ты был, ты стал Богом", - такие слова мы встречаем на еще одной пластинке.
Видения мук преисподней, с которыми неоднократно сталкивались, пережившие трансперсональные состояния, также присутствуют в орфических текстах. Нечистые души будут погружены в «трясину», где «понесут кару за свою нравственную скверну», как свиньи любящие валяться в грязи.
Указывая на то, что эсхатологические откровения орфиков имеют многочисленные параллели в других традициях, известный специалист по истории религий Мирча Элиаде отмечает, что эти параллели могут объясняться «общим старинным наследием – результатом тысячелетнего осмысления экстазов, видений и экзальтации, сновидческих похождений и воображаемых путешествий». (6)
Лестница в небеса
Указание на визионерские основы ритуальных практик, лежащих в основе многих эзотерических традиций находит подтверждение в еще одном универсальном символе, который использовали, в том числе и посвященные в орфические таинства.
Речь идет о загадочной лестнице, соединяющей небо и землю. Книга «Бытие» говорит о том, что такой сон видел легендарный праотец Иаков:
«И увидел во сне: вот, лестница стоит на земле, а верх ее касается неба; и вот, Ангелы Божии восходят и нисходят по ней».
Проснувшись Иаков возлил на этом месте елей, установил камень-менгир и назвал его «Домом Божьим». Установка менгира традиционно рассматривается как обозначение центра мира, где сходятся в одном месте небо и земля, духовный и материальный миры.
Сходные образы мы встречаем и в других традициях. В египетских погребальных текстах указывается на то, что душа после смерти может подняться по лестнице, данной богом Ра для восхождения на небо. «Для меня ставят лестницу, чтобы я видел богов», – говорится в Египетской Книге Мертвых.
Рисунок 4. Лествица, монастырь Екатерины Синайской XII век.
В исламской традиции Магомет видит лестницу, возвышающуюся над иерусалимским Храмом (т.е. в «Центре Мира») до самого Неба, с ангелами справа и слева; по этой лестнице души праведных восходят к Богу. У Данте мы встречаем в небе Сатурна золотую лестницу, головокружительно возносящуюся к последней небесной сфере; по ней восходят души блаженных. (7).
Миф о восхождении по лестнице в небо известен во всех культурах: в Евразии, Африке, Америке, Австралии и Океании.
Аналогичный символизм присутствовал и у орфиков. Однако они пошли дальше. Поскольку считалось, что Орфей познакомил людей с музыкой и пением, ему был приписан особый метод музыкально-молитвенной концентрации с целью получения трансперсонального опыта восхождения по лестнице, направленной в Небо. Еще древние заметили, что особое сочетание звуков, частоты и ритма молитвословия может вызвать у человека измененное состояние сознания.
Под влиянием учения Пифагора о космической гармонии последователи орфического учения использовали для этой цели особые техники интонирования семи гласных греческого языка, соответствующих семи планетам халдейской астрологии.
Первым современного читателя ознакомил с таблицей соответствий звуков и планет французский аббат Жан Жак Бартелеми в конце XVIII века. Традиция, на которую опирался Бартелеми, основана на сами концентрических планетарных орбитах системы Птолемея. Согласно этой системе, которая также называется геоцентрической системой мира, поскольку земля в ней находится в центре, ближайшее к земле небесное тело Луна. Поскольку у нее самая маленькая орбита, то ей соответствует А, чье числовое значение равно 1. На втором небе находится Меркурий. Ему соответствует Е с числовым значением 5, и так далее…
Рисунок 5. Таблица соответствий.
Греки считали, что бог Гермес изобрел лиру. Когда он поднялся на небеса и увидел планеты, которые двигаются по своим орбитам, то бы очень удивлен, что они издают те же самые звуки, что и лира, изобретенная им на земле. Вращению каждой сферы соответствует одна из семи нот или гласных звуков, которые издаются сиренами, сидящими на краю каждого планетарного круга.
В поэме об Аргонавтах сирены – демонические существа, заманивающие путников своим пением. Они плывут на звук и погибают.
"Когда они проплывали мимо Сирен, Орфей удержал аргонавтов на корабле, заглушив пение Сирен своей песней», - сообщает античный автор. (8).
В эзотерической традиции орфиков эта победа легендарного музыканта над злобными сиренами была вписана в контекст восходящего прохождения душой небесных сфер на пути в мир богов.
«Некоторые говорят, что лира у Орфея была семиструнная, соответствуя семи небесными кругам… Говорят, что душам нужна кифара для того, чтобы вознестись», - сообщает анонимный автор схолий на Вергилия. (9).
Рисунок 6. Система космоса по Птолемею.
Всегда сложно говорить о ритуальных аспектах той или иной эзотерической традиции, особенно древней. Однако дошедшие до нас письменные источники позволяют с полным основанием предполагать, что орфики практиковали подражание космической музыке на лире и интонирование семи гласных в целях открытия пути, по которому душа может вернуться на небеса. (10).
Христианские «мантры»
Идея использования семи гласных в ритуальных целях была не нова. Античный автор Дмитрий Фалериус пишет о том, что подобное пение практиковали в Египте: «Египетские священники при пении гимнов во славу богов используют семь гласных, которые они произносят в определенной последовательности; их пение столь благозвучно, что люди слушают его вместо авлоса или кифары». (11).
У египетских жрецов эту манеру протяжных распевов гласных, чем-то напоминающую пение буддийских мантр, заимствовали первые христиане. Как сами они объясняли подобного рода ритуальное пение в ходе своих церемоний и молитв?
В апокрифическом «Евангелии египтян» говорится, что семь гласных связаны со скрытой и невидимой Тайной.
«Домедон Доксомедон возник, эон эонов, и престол в нем, и силы вокруг него, великолепия и нетленности. Отец великого света, произошедший от молчания, это великий Доксомедон-эон, в котором покоится трижды мужское дитя. И установлен в нем престол славы его, на котором имя его сокровенное начертано, на табличке (с надписью) [...] один есть слово, Отец света всего, тот, кто произошел из молчания и покоится в безмолвии, тот, чье имя в символе незримом. Скрытая, невидимая тайна возникла:
ииииииииииииииииииии ЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕ оооооооооооооооооооо уууууууууууууууууууу ееееееееееееееееееееее аааааааааааааааааааааа ОООООООООООООООООООООО»
О том, что Слово лежало в начале всего, сказано в прологе Евангелия от Иоанна:
«1. В начале было Слово, и Слово было у Бога, и Слово было Бог».
Марк Маг, один из последователей видного раннехристианского богослова Валентина, так объяснял эту загадочную фразу:
«Когда первый, непостижимый и нематериальный Отец, не мужской и не женский, пожелал невыразимое сделать выразимым, а невидимое – имеющим форму, он отверз уста и произнес подобное ему Слово. Представ [перед ним] это Слово показало ему, что оно такое: форма, явившаяся из невидимого [Отца]». (12).
Согласно учению Марка, 9 согласных букв греческого алфавита представляют собой неизреченные, непроявленные элементы, 8 полугласных причастны одновременно проявленному и непроявленному мирам, тогда как 7 гласных - «суть образы Человека и Церкви, потому что голос, происшедший от Человека, дал образование всему». То есть последовательное произнесение Небесным Человеком семи гласных звуков представляет собой развертывание или манифестацию нашего космоса с семью планетарными сферами и семью силами.
В свою очередь эти семь сил, каждой из которых соответствует один из неслышимых гласных звуков, поют хвалу своему Создателю. Эта небесная вибрация космоса лежит в основе всего живого на земле:
«Эти силы, все вместе соединившись между собою, возглашают и прославляют того, кем они произведены; а слава сего возглашения препосылается к Первоотцу. Звук этого славословия, несясь на землю …сделался образователем и родителем того, что на земле». (13).
Ритуальное песнопение ΑΕΗΙΟΥΩ заключает в себе полноту вибрации творения, включающую в себя весь космос с планетами, которые ответственны за разные составляющие человеческой души. С одной стороны, при помощи этих звуков был создан космос, а с другой небесные силы, повторяя их, восхваляют Бога.
Неудивительно, что мы находим формулу ΑΕΗΙΟΥΩ, либо ее вариации, в раннехристианских гимнах, молитвах, заклинаниях, в магических текстах и на амулетах.
Процитируем заклинание, обнаруженное в одном из коптских манускриптов:
«Я заклинаю тебя Гавриил, семью глазами Отца, Семеуо Пабаофоу Афритон Амитон Феофанаутери Аминь, Аминь, Аминь, Аминь, Аминь, Аминь, Аминь. Бафуриил, великий Отец, Бафуриил Саваоф Бобоэль Афаор Мауе, Бог Богов. Пошли мне Гавриила, ангела праведности, чтобы он мог сделать все, о чем я прошу тебя. Аминь.
ААААААА
ЕЕЕЕЕЕЕ
ЕЕЕЕЕЕЕ
ИИИИИИИ
ООООООО
УУУУУУУ
ООООООО» (14).
Рисунок 7. Иисус-Орфей, катакомбы Петра в Риме.
Ангельские гласы
Все сказанное выше касается христиан-гностиков, которые позже были объявлены победившей епископальной церковью еретиками. Но традицию семи сакральных гласных хорошо знали и ортодоксальные церковные теологи. О ней упоминает Евсевий Кесарийский (IV век), автор официальной «Церковной истории».
В одной из своих работ он пишет, что комбинация семи гласных представляет собой Тайное имя, которое евреи обозначают четырьмя буквами Тетраграмматона YHWH, применяемым к высшей Божественной силе. Он приводит цитату из неизвестного греческого автора о том, что семь гласных букв это имя Бога, Отца людей, которое поют вращающиеся небесные сферы. (15).
Христианская традиция говорит о том, что ангелы славят Бога хвалебными песнями. Их невозможно воспроизвести человеку. Апостол Павел рассказывает о человеке, который был поднят на «третье небо» и слышал «неизреченные глаголы, которых человеку нельзя пересказать».(16).
Как полагают исследователи, проанализировавшее подобное словоупотребление в египетских магических папирусах и халдейских оракулах, встречающаяся в них фраза о том, что божественные имена «не могут быть произнесены ртом человека», совсем не означает, что человек не в состоянии попытаться в грубой форме имитировать Небесное пение. (В Греческом магическом папирусе №13 говорится: «Господь, я подражаю тебе, произнося 7 гласных»). (17).
Христианские литургисты всегда ассоциировали с ангельской молитвой слово «Аллилуйя». В Ветхом завете оно встречается 28 раз в Псалмах царя Давида. Его этимология и происхождение не совсем понятны. Традиционная версия гласит, что на древнееврейском «Аллилуйя» означает «Восхваляйте Господа».
Об этом сообщает поддельное «Откровение Павла», написанное в конце IV века. Ангел, отвечая на вопрос апостола, что означает «сладкозвучное» пение Аллилуйя, говорит, что оно происходит из еврейского языка, на котором разговаривают Бог и ангелы и означает «тевель маримата» - хвала Богу Основателю всего: «восхвалим его за это». Поэтому всякий, поющий аллилуйю, возносит Богу хвалу». (18).
Но, как легко понять по тексту, автор лже-Павлова «Откровения» не владел древнееврейским языком, поэтому доверять ему вряд ли стоит.
Рав Элиягу Эссас переводит слова «hаллелу» и «йя» совершенно по-другому. «Hаллелу» – глагол во множественном числе повелительного наклонения, значение которого «постигайте проявление Всевышнего и передавайте приобретенные знания другим». «Йа»- представляет собой одно из Имен Всевышнего и отражает аспект его мудрости и доброты.
Е.П. Блаватская считала, что слова «Аллилуйя» и «Аминь» не являются еврейскими и были заимствованы древними иудейскими посвященными у халдейских магов, поэтому попытки их истолкования при помощи еврейских выражений и анаграмм обречены на неудачу. (19).
Показательно то, что в греческом и славянском тексте Библии «Аллилуйя» не переводится, так как здесь оно имеет значение сакрального слова ангельского языка, на который осторожно намекает апостол Павел.
В Откровении Иоанна Богослова читаем: «Я услышал на небе громкий голос как бы многочисленного народа, который говорил: аллилуия! спасение и слава, и честь и сила Господу нашему! И слышал я как бы голос многочисленного народа, как бы шум вод многих, как бы голос громов сильных, говорящих: аллилуия! ибо воцарился Господь Бог Вседержитель. Возрадуемся и возвеселимся и воздадим Ему славу; ибо наступил брак Агнца, и жена Его приготовила себя» (20).
Сходным образом автор коптской «Книги о Воскресении» ни словом не упоминает, что «Аллилуйя» может иметь еврейские корни. Для него это слово из языка ангелов: «И они пели гимны на языки херувимов, которые все отвечали им: «Аллилуйя», «Аминь». Этот язык не является еврейским, так как ученики не могут понять воскресшего Иисуса «Когда спаситель взял нас на гору Олив, Спаситель обратился к нам (на языке), который мы не понимали, но Он без промедления открыл его нам», - пишет автор «Книги». (21).
В некоторых раннехристианских общинах при пении «Аллилуйя», которое происходило в атмосфере погружения в трансовое состояние, пропускались согласные. В результате получалось АЕОУИА – сочетание гласных, схожее с тем, которое встречаем в ритуальных песнопениях египетских жрецов и посвященных в орфические мистерии.
В других группах происходило мелизматическое расширение Аллилуйя, которое могло петься как:
Алле-йе-йе/йе-йе-йе-йе-йе/йе йе ло го/
или
Алле-йе-йе/е-йе-йе-йе-елу/ойему, ойя- йема/
Считается, что такое пение способствовало получению визионерского опыта полета на небеса. А в более поздний период, когда многие дары Святого Духа были утеряны, церковный хор сохранял эту традицию как подражание ангельскому небесному хору. (22).
В Аллилуйе можно обнаружить три гласные фонемы священного праязыка человечества, попытку реконструкции которого сделал немецкий ученый Герман Вирт.
Согласно Вирту, три основных вокальных звука А, I, U. Это фонемы Рая, от произнесения которых зависит судьба Вселенной. Звуки Е и О имеют второстепенное значение. Первый является промежуточным между А и I, второй между I и U.
Звук А – произносится с максимально открытым ртом. С буквы, обозначающей эту фонему, начинаются все основные алфавиты. А – символ начала мира и века.
Звук I – гласная, которая произносится с полузакрытым ртом. Это пронзительный и жесткий звук, близкий к согласному, символ летнего солнцестояния.
Звук U – можно произносить, не открывая рот, это закрытый, утробный звук, символизирующий конец года, мира, века.
Как утверждает известный автор-традиционалист Александр Дугин, русские старообрядцы добавили еще одно толкование Аллилуйи. Слог «Алл» дня них ассоциировался с Богом-Отцом, «ил» - с Богом-Сыном, «уйя» - с Богом-Духом Святым, тем самым приобретая одновременный смысл и тайного имени Свято Троицы, и всей Вселенной. (23)
Суфийская практика молитвы-зикра также основана на трех гласных А, I, U.
«Долгие гласные,"а", "и", "у" занимают центральное место среди прочих звуков, - пишет шейх Хаким Абу Абдуллаа Гулам Мойнуддин. - Суфийская традиция именует их константами вселенской гармонии. Эти гласные играют важнейшую роль в любой мистической системе, основанной на использовании звуков...Долгий гласный "а" движется из гортани вниз, чуть налево и останавливается в сердце... Долгий "и" устремляется в противоположном направлении: вверх, за носовую перегородку, и вибрирует в центре шишковидной железы... Долгий "у" возникает на кончике вытянутых трубочкой губ, в точке, где соединяются вдох и выдох».(24).
Античная традиция возродилась в византийском богослужении в XIV столетии, на который приходится расцвет аскетическо-духовной практики исихазма. В это время в моду вошли так называемые «Кратимы» — длинные мелодические вставки в клиросном пении, наиболее распространенной из которых было протяжное распевание слогов «те-ри-рем».
Эти «неизреченные звуки», комбинации гласных и согласных, которые не складываются в понятные человеку слова, представляли собой новую попытку отобразить пение ангелов. Византийский композитор Иоанн Кукузель по преданию услышал ангельские гласы и переложил их на музыку. Предложение соединять гласные с согласными восходит к античному автору Аристиду Квинтилиану. В своем трактате, посвященном теории музыки, он подробно описывает значение семи гласных и их соответствие планетарным сферам и знакам зодиака. Квинтилиан утверждал, что гласные не должны использоваться самостоятельно из-за своей неплотной природы. Поэтому он предложил соединять их с буквой «тау» - «самым прекрасным из согласных». Получающиеся слоги «те», «ти», «та», «то» представляют собой музыку движущейся Вселенной и находящейся в резонансе с ней человеческой души. (25).
Византийцы рассматривали Терирем как символическое имя Троицы. Числовое значение буквы «тау» - 300 указывает на то, что она представляет Отца, Сына и Святого Духа. С буквы «ро» в греческом языке начинается слово «корень» - т.е. основа, первопричина – Бог-Отец.
Так древняя эзотерическая традиция ритуального пения дошла в несколько видоизмененном виде до наших дней, и до их пор используется в православном богослужении Афона и других греческих монастырей. (26).
Новая песнь Орфея
Многие тексты, приписываемые Орфею, находили отклик в сердцах ранних христиан. Пытаясь объяснить эллинистические параллели с христианским учением, Климент Александрийский утверждал, что Божественное откровение изначально было открыто всем народам, «согласно их достоинству». (27). Отблеск этого откровения он, в частности, видел в орфическом гимне, терминология которого, совпадает с мистическим христианским богословием:
Созерцай неотвратимо божественный Логос,
Следи сердцем за движением твоего ума,
Держи свой путь уверенно и прямо,
Смотри только на бессмертного Царя Всего. (28).
Учитывая все это, неудивительно, что Орфей почитался среди первых христиан как проповедник древней мудрости и даже предтеча самого Спасителя.
Так, Евсевий Кесарийский, сравнивает Орфея с Христом в похвальном слове Константину Великому:
«…Спаситель, приняв организм человеческого тела, всем даровал, блага и спасение, подобно тому, как музыкант посредством лиры, всем показывает свою мудрость. Эллинская мифология говорит, что Орфей, ударяя плектром по струнам музыкального инструмента, очаровывал своей песнью всякого рода зверей и укрощал ярость диких животных. В эллинской земле воспевают также и верят, что бездушная лира внушает зверям кротость, и что, повинуясь музыке, деревья изменяют свои плоды. Но наимудрейшее и в высочайшей степени прекраснейшее и гармоническое Слово Божье, различным образом врачуя человеческие, подверженные разнородному злу души, восприняло в свои руки, как бы музыкальный инструмент творение своей мудрости — человека, и посредством его начало бряцать свои чудесные песни уже не бессловесным зверям, а разумным существам». (29).
Климент Александрийский пишет о «гармони вселенной» и использует орфическую терминологию для объяснения тайны творения мира. Климент называет Слово, принявшее имя Христа, Новой Песнью. Божий Логос посредством Святого Духа «настроил» вселенную и человека – вселенную в миниатюре, а Дух Святой «творит мелодию для Господа», извлекая ее из «многозвучного инструмента». (30).
Рисунок 8. Орфей распятый – «Истинный Бог», цилиндрическая печать около 300 г.
Символические изображения Христа в виде Орфея были очень популярны в первые столетия христианства, что доказывают их находки, в том числе и в Херсонесе. Скорее всего, они датируются V-VI вв, так как в VII веке на Пято-Шестом Трульском Соборе получило догматическое обоснование православное учение об образе. Согласно этому учению, ветхозаветные и раннехристианские символы-аллегории было предписано заменить на непосредственные образы, того, что они символизировали. (31).
Однако статуи Орфея-Христа не единственные памятники на Крымском полуострове, которые указывают на сложный синтез христианских и орфических доктрин.
Программа росписи самого известного склепа Северного Причерноморья – «склепа Деметры» отражает близкое к орфизму учение о спасении. Эзотерическая трактовка мифа о похищении дочери Деметры богини Персефоны сходна с тематикой, которую мы встречаем в раннехристианских погребальных памятниках.
Рисунок 9. Плутон похищает Прозерпину, фреска из склепа Деметры, Керчь.
Сюжет росписи интерпретируется исследователями следующим образом. После смерти, человек отправляется в мрачное царство Аида. Однако у него есть возможность восхождения на небо и обретения единства с Богом – обожения. Как и в христианских склепах, здесь присутствуют виноградные гроздья как символ небесного, «райского» вина, и птицы, символизирующие полет души на небеса.
Исследователи обращают внимание на общность художественного мышления авторов росписи в склепе Деметры и Уваровского христианского склепа в Херсонесе. (32).
Еще один пример тонкой грани между ранним христианством и языческими мистериями, так называемые «склепы Сабазиастов» на Боспоре. М. И. Ростовцев, автор фундаментальной работы, посвященной фрескам Южной России, связал их с мистериальным культом Диониса-Сабазия. (33). Другой дореволюционный исследователь В. Латышев полагал, что под именем Сабазия на Боспоре могли почитать Бога высочайшего и внемлящего.
Споры вокруг группы боспорских склепов, расписанных единым геометрическим стилем, со сходной цветовой гаммой и орнаментами продолжаются до сих пор. С одной стороны в этих склепах обнаружена символика, которую традиционно считают христианской: виноградная лоза с гроздьями, разнообразные корабли, птицы, кресты, буквы Альфа и Омега. (34).
Рисунок 10. Фрески «склепа Сабазиастов», христианская символика.
С другой стороны, в некоторых из них изображены странные человеческие фигуры в длинных свободных одеяниях с палками (?) и тамбуринами в руках, исполняющие ритуальный экстатический танец, под аккомпанемент музыкальных инструментов, что было характерно для культа Сабазия.
Рисунок 11 Фрески «склепа Сабазиастов», экстатический танец.
Как тут не вспомнить обвинение язычника Цельса в том, что христиане пытаются ошеломить людей игрой на флейтах и других музыкальных инструментах, подобно впадающим в транс священнослужителям Кибелы. Обвинение, на которое знаменитый христианский апологет Ориген предпочел не отвечать. (35).
Недоумевающие специалисты называют символику «склепов Сабазиастов» «языческо-христианской», усматривая в ней смешение как мистериальных культов, так и христианского учения.
Все это показывает, что история христианства в Крыму намного сложнее, чем это кажется на первый взгляд. Но в тех памятниках, где большинство ученых усматривает лишь беспорядочное и причудливое смешение разных религий и культур, верующий человек легко увидит синтез древней мудрости и Благой вести предвечного Логоса.
© Ariston
© www.graal.org.ua
No comments:
Post a Comment