გრამში, ჰეგემონია კულტურაში და არა მარტო, რას ფიქრობს დუგინი

სამაჩაბლოდან გვესვრის ჩინგიზ ყაენის მემკვიდრე, საბჭოთა სამხედრო დაზვერვის გენერლის ვაჟიშვილი, ჩეკისტოკრატიის საზოგადო მოღვაწე, ფილოსოფოსი, პოლიტოლოგი, სოციოლოგი ალეკსანდრ გელის ძე დუგინი რომლის მიზანიცაა ევრაზიული ზესახელმწიფოს შექმნა, ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების და დანარჩენი მსოფლიოს გადაქცევა ჩეკისტოკრატიის ყრუ პროვინციად,

აი ამ დუგინის მოსაზრებები კულტურაში ჰეგემონიის შესახებ:

მოაზროვნე კლასის სფეროში ბატონობს ღირებულებათა და მომავლის შესახებ წარმოდგენათა გარკვეული მოდელი, და ეს ღირებულებები და წარმოდგენები ნებით თუ უნებურად გადაეცემა საზოგადოებას.

რუსეთში ბატონობს ამერიკულ-ევროპული მოდელი და რუსეთის საზოგადოების მთავარი ამოცანაა ამ ჰეგემონიის დამხობა.

ჰეგემონიის ცნება მეოცე საუკუნის პოლიტიკურ ენაში როგორც გამსაკუთრებული ცნება შეიტანა და გაავრცელა ანტონიო გრამშიმ.

დღეს ცნებას ჰეგემონია იყენებენ სრულიად სხვადასხვა მიმდინარეობის წარმომადგენლები, სულ სხვადასხვა პოლიტოლოგები, მეცნიერები, ინტელექტუალები, იყენებენ როგორც საერთაშორისო ურთიერთობებში ისე პოლიტიკურ სფეროში.

იტალიის კომპარტიის დამაარსებელი და ხელმძღვანელი ანტონიო გრამში არის მეოცე საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი მოაზროვნე. მისი იდეები ჩამოყალიბდა იტალიელ ფილოსოფოს ბ.კროჩესთან კამათში და  ცოცხალ დიალოგში 1920-ანი წლების უმსხვილეს საბჭოთა თეორეტიკოსებთან, კერძოდ ნ. ბუხარინთან.


გრამშის წერილები და შენიშვნები ეხება როგორც ესთეტიკის, ლიტერატურის,
ხელოვნების ზოგადფილოსოფიურ პრობლემებს ისე ინტელიგენციის და ხალხის ურთიერთობასთან,თანამედროვე საზოგადოებაში მასობრივი კულტურის როლთან დაკავშირებულ უფრო კერძო საკითხებს. 

მარქსისტი თეორეტიკოსი, იტალიის
კომუნისტური პარტიის დამაარსებელი
და ხელმძღვანელი ანტონიო გრამში (Gramsci)
1926 წელს დაიჭირეს და დააპატიმრეს
ფაშისტებმა. ამნისტიით გაანთავისუფლეს
1934 წელს. ფართოდაა ცნობილი მისი
ნაშრომი ციხის რვეულები.
"კულტურული ჰეგემონიის".
ისაა "მოლეკულარული ომის" და სხვა
კონცეფციების ავტორი.

გრამში მარქსისტი იყო, მაგრამ ფუნდამენტურად გადაიაზრებდა მარქსიზმს. 

მარქსი თვლიდა რომ ყველა მოვლენა პოლიტიკურ სფეროში მთლიანადაა განსაზღვრული მოვლენებით ან ძალთა განლაგებით ეკონომიკურ სფეროში. ე.ი. ბაზისი მთლიანად განსაზღვრავს მოვლენებს ზედნაშენში. 

ლენინმა თავის მხრივ დაამატა პოლიტიკური ფაქტორის მნიშვნელობა. მან აჩვენა რომ თუ კი არის შემჭიდროებული,აქტიური და ძლიერი ნებისყოფის მქონე პარტია მაშინ   სოციალისტური რევოლუციის მოხდენა შეიძლება იმ ქვეყანაშიც სადაც არ არის განვითარებული პროლეტარიატი. ამით მან აჩვენა პოლიტიკური ფაქტორის გარკვეული ავტონომია,პრაქტიკულად დაამტკიცა რომ ეს შესაძლებელია.

გრამში კი დაუკვირდა იმ სფეროს რომელსაც თვითონ მან უწოდა სამოქალაქო საზოგადოება. 

სამოქალაქო საზოგადოება კი არის აქტიური ინტელექტუალური კადრების, მხატვრების, ფილოსოფოსების, მეცნიერთა, თავისუფალი პროფესიის ადამიანთა ერთობლიობა.

ისინი არ შეადგენენ ბურჟუაზიულ კლასს //მათ არა აქვთ წარმოების საშუალებები// და არც პროლეტარები არიან ამ ცნების კლასიკური გაგებით.

ამდენად მათი ეკონომიკური მეობა განსაზღვრული არაა. ისინი არ არიან კონკრეტული პოლიტიკური სტრუქტურების,მაგალითად სახელმწიფოს ან რაღაც პოლიტიკური  პარტიების თუ მკაცრად პოლიტიკური ხასიათის სტრუქტურების წარმომადგენლები.

გრამში მიხვდა რომ მის მიერ ასე წარმოდგენილი სამოქალაქო საზოგადოება მნიშვნელოვანი და პოლიტიკურ წყობაში ბერვრი რამის განმსაზღვრელი ფაქტორია. 

გრამშიმ დაინახა რომ ინტელიგენციაზე,შემოქმედებით კლასზე როგორც მეცნიერთა,მხატვართა, კულტურის ხალხის ერთობლიობაზე ბევრი რამეა დამოკიდებული.

გრამშიმ აჩვენა რომ შემოქმედებითი კლასის წევრები მნიშვნელოვანწილად თავისუფლები არიან როგორც ეკონომიკური ისე პოლიტიკური კანონზომიერებებისგან, მაგრამ ამის მიუხედავად ისინი ბურჟუაზიულ საზოგადოებაში  ავრცელებენ ჰეგემონისტურ იდეებს, ე.ი. არიან ჰეგემონიის მატარებელნი.

მათი საქმიანობა კულტურაში, პოლიტიკის აღწერაში, მეცნიერებაში, ხელოვნებაში ასე თუ ისე ავრცელებს ხელისუფლების იდეებს რომლებიც ექსპლუატატორთა ეკონომიკურ კლასს ეხმარება ბურჟუაზიული დემოკრატიის ინსტიტუტების,ბურჟუაზიული სახელმწიფოს მეშვეობით პროლეტარიატის ექსპლუატაციის გაგრძელებაში.

სწორედ ამას უწოდა გრამშიმ ჰეგემონია. ეს არაა პოლიტიკური ძალაუფლება.

პოლიტიკური ძალაუფლება არის პოლიტიკური ძალაუფლება, პარტია, არჩევნები თუ რაღაც სხვა ფორმები, უზურპაცია.

ეკონომიკა ცოტა სხვა რამეა. ესაა წარმოების საშუალებებთან დამოკიდებულება.  თუ გაქვს წარმოების საშუალებები ხარ ბურჟუა, თუ არა გაქვს-ხარ პროლეტარი. აქ ყველაფერი საკმაოდ გასაგებია. 

აქაა  ეკონომიკური დომინაცია, პოლიტიკაში არის პოლიტიკური ხელისუფლება.

სამოქალაქო საზოგადოებაში, მოაზროვნე კლასში კი ხორციელდება ჰეგემონია. 

გრამშის თქმით ჰეგემონია არის მართულების მიერ შეუმჩნეველი ხელისუფლების დამყარება. 

ჩვენ გვმართავენ და ჩვენ კი ვფიქრობთ რომ ჩვენ ვმართავთ ჩვენს თავს, ჩვენ გვიდგენენ ცხოვრების და ქცევის წესებს და ჩვენ გვგონია რომ თავისუფლები ვართ,ჩვენ გვიბიძგებენ და ჩვენ კი გვგონია რომ რაღაცას ვაკეთებთ ჩვენი საკუთარი ნებით და ვახორციელებთ ჩვენს საკუთარ სურვილებს.

აი სწორედ ესაა ჰეგემონია.

ჰეგემონია ამიტომ ხვდება ფარული ხელისუფლების,ფარული ძალაუფლების კატეგორიაში. 

გრამშის აზრით ეს ჰეგემონია მნიშვნელოვანწილად ხორციელდება ამ შემოქმედებითი ინტელექტუალური კლასის გარკვეული შეხედულებების და მოქმედებების წყალობით.

სიმნამდვილეში მას არავინ აძალებს ბურჟუაზიულ ღირებულებათა და სისტემების გავრცელებას, ბურჟუაზიულ საზოგადოებაში არსებული სტატუს-კვოსთვის ხოტბის შესხმას და ამით, თავისი შემოქმედებითი პოტენციალის წყალობით ბურჟუაზიის პოლიტიკური და ეკონომიკური ბატონობის განმტკიცებას, პროლეტარის ჩაგრულ მდგომარეობაში ჩატოვებას.

გრამშის წიგნი "ხელოვნება და
პოლიტიკა" //რუსულად//.

სინამდვილეში ინტელექტუალური კლასი თავისუფალია და მას შეუძლია როგორც ჰეგემონიის ისე კონტრ-ჰეგემონიის არჩევა. ამისთვის მას არავინ უსაყვედურებს იმიტომ რომ სინამდვილეში ამ სეგმენტის მნიშვნელობა ძალიან დიდია. 

ამაზე იყო დაფუძნებული გრამშიზმი პოლიტიკაში და მან 1960-70-ან წლებში მოგვცა კოლოსალური შედეგები.

ევროპული ინტელიგენციის დამთრგუნველი უმრავლესობა იზიარებდა მარქსიზმს.  ის ლრიტიკულად უყურებდა ბურჟუაზიას. 

არც ისე ხისტი კონტრ-ჰეგემონისტური მიდგომა იქცა ნორმად.ე.ი.გრამშიზმი ამოქმედდა.

და 1970-ან წლებში ამჯერად კონსერვატულმა ფილოსოფოსმა ალენ დე ბენუამ წამოაყენა მემარჯვენე გრამშიზმი ანუ მეტაპოლიტიკა. ის მოუწოდებდა კონსერვატული წყობის ინტელიგენციას თავისი მტრების წინააღმდეგ ზუსტად ასევე გამოსვლისკენ. მოუწოდებდა,მაგალითად,მამდვილ ტრადიციონალისტურ კონსერვატიზმთან შეუთავსებელი ლიბერალების წინააღმდეგ გამოსვლისკენ.

მან მოუწოდა მეცნიერების,ხელოვნების,საქმიანობის ინტელექტუალური სფეროს გამოყენებისკენ ლიბერალური ჰეგემონიის დასამხობად.

ე.ი. გრამშისტებმა და ნეომარქსისტებმა ეს გააკეთეს მარცხნიდან და ალენ დე ბენუამ მოუწოდა ამის მარჯვნიდან გაკეთებისკენ. რატომ?

იმიტომ რომ ინტელიგენცია საკმაოდ თავისუფალი აღმოჩნდა და მას შეუძლია ანგარიში გააწევინოს თავის იდეებისთვის მიუხედავად იმისა ყავს თუ არა თავისი პოლიტიკური წარმომადგენლობა პარლამენტში და შედარებით დამოუკიდებელია ეკონომიკური ბაზისისგან. 

ინტელიგენციაში რა თქმა უნდა არიან ვიღაც დაქირავებული პოლიტიკური ორატორები. მათ ასე თუ ისე უკვეთავენ და უხდიან ხელფასს.

მაგრამ ამას არაფერი აქვს საერთო სამოქალაქო საზოგადოებასთან. ეს არაა სამოქალაქო საზოგადოება. ისინი გასტარბაიტერები არიან.

მასეთები უამრავი გვყავს-ექსპერტები რომლებიც დაკვეთით ახმაურებენ ნებისმიერ ზევიდან დავალებულ ან პოლიტიკური ოლიგარქების მიერ დაკვეთილ იდეას. 
მაგრამ ეს ექსპერტები არ ეკუთვნიან სამოქალაქო საზოგადოებას. 

გრამში ლაპარაკობს სხვებზე,იმ ადამიანებზე ვისაც შეუძლიათ პოლიტიკური და სოციალური სისტემის მიღება,მაგრამ შეუძლიათ მისი უარყოფაც.

გრამშის ანალიზი ჩვენთვის საინტერესოა იმით რომ ჩვენს საზოგადოებაში ინტელიგენცია  თუ შემოქმედებითი კლასი ავრცელებს ლიბერალური ჰეგემონიის იდეას. ვინც არ უნდა იყვნენ ეს ადამიანები და რა დავალებებსაც არ უნდა იღებდნენ ისინი ავრცელებენ ნორმატივების,ღირებულებათა და მომავლის ხატების ამერიკულ-ევროპულ მოდელს.

ე.ი. ჩვენი ინტელექტუალური კლასი,ჩვენი სამოქალაქო საზოგადოება გრამშის გაგებით არის სუპერ-ჰეგემონისტური. მაგრამ არა,ვთქვათ,სახელმწიფოს მიერ შეზღუდული ჰეგემონიის,არამედ გლობალური ჰეგემონიის მიმართ.

და მათ დაიკავეს მთელი ეს არე. ისინი ემსახურებიან არა იმდენად ჩვენს სახელმწიფოს,რამდენადაც გლობალურ დასავლურ იმპერიას,მდიდარ ჩრდილოეთს. ემსახურებიან ან საკუთარი რწმენით ან ანაზღაურების გულისთვის.

მაგრამ ეს უკვე მეორეხარისხოვანია. აქ ჩვენ ვაწყდებით ძალიან საინტერესო რამეს.

გრამში ამბობდა რომ მნიშვნელობა ველისა რომელზეც იშლება ჰეგემონია ძალიან დიდია.  დამოუკიდებლად იმისგან რომ არაა პოლიტიკური პრეზენტაცია.

ჩვენს ლიბერალებს ჩვენს პარლამენტში არ ყავთ არანაირი წარმომადგენლობა მაგრამ ისინი უშუალო და დიდ გავლენას ახდენენ ჩვენს საზოგადოებაზე,ახალგაზრდობაზე,კულტურაზე,მეცნიერებაზე,ხელოვნებაზე.

ჩემი აზრით ჩვენი საზოგადოების მთავარი ამოცანაა ამ ლიბერალური,ატლანტისტური,დასავლური-ამერიკო-ცენტრისტული,
იმპერიალისტური ჰეგემონიის გადაყირავება, რუსული ინტელექტუალური ელიტის ამ ნაწილის ფესვით მოგლეჯა,მისი უფლებების შეზღუდვა,მისი მხილება,მისი არსის ჩვენება, ჩვენება იმისა თუ რას აკეთებს ის, და კონტრ-ჰეგემონიის პროცესის დაწყება.

ჩვენმა საზოგადოებამ მარქსიზმი უკვე გაიარა,თუმცა ამ აზრით შეიძლება იყოს საინტერესო იდეები. 

მაგრამ ჩემი აზრით ყველაზე მთავარი ისაა რომ კონტრ-ჰეგემონია უნდა იქცეს ჩვენი ახალი ინტელექტუალური კონსერვატული ელიტის საქმედ. 

ამის გარეშე ჩვენ ვერ შევქმნით მდგრად,ავტონომიურ, დამოუკიდებელ, სუვერენულ საზოგადოებას. ამას კი კი  დამღუპველი შედეგები ექნება ჩვენი ეკონომიკური და პოლიტიკური სისტემისთვის.

ალეკსანდრ დუგინი
------------------------------------------------------------------------------------


ანტონიო გრამშის მოძღვრება ჰეგემონიაზე:
იტალიის კომპარტიის დამფუძნებელი და ხელმძღვანელი ანტონიო გრამშის მოძღვრების ერთ-ერთი საკვანძო თემაა მოძღვრება ჰეგემონიაზე.

ესაა რევოლუციის როგორც სახელმწიფოს ნგრევის და ახალ სოციალურ-პოლიტიკურ წყობაზე გადასვლის ზოგადი თეორიის ნაწილი, აი მოკლედ მოძღვრების არსი: 

გაბატონებული კლასის ძალაუფლება ეყრდნობა როგორც იძულება-ძალადობას ისე თანხმობას. ძალაუფლების მექანიზმია როგორც იძულება ისე დარწმუნება.

საკუთრების დაუფლება როგორც ძალაუფლების ეკონომიკური საფუძველი საკმარისი არაა-ამით მესაკუთრეთა ძალაუფლება არაა ავტომატურად გარანტირებული და სტაბილური ხელისუფლება უზრუნველყოფილი არაა. 

ამდენად სახელმწიფო,რა კლასიც არ უნდა იყოს გაბატონებული,დგას ორ ბურჯზე-ძალაზე და თანხმობაზე. 

მდგომარეობას როდესაც მიღწეულია თანხმობის საკმარისი დონე გრამში უწოდებს ჰეგემონიას. ჰეგემონია არაა ერთხელ მიღწეული მდგომარეობა. ისაა უწყვეტი დინამიური პროცესი.

ამასთან "სახელმწიფო არის იძულების ჯავშანში ჩაცმული ჰეგემონია". ანუ იძულება არის ბევრად უფრო მნიშვნელოვანი შინაარსის მცველი ჯავშანი. მეტიც, ჰეგემონია ითხოვს უბრალო კი არა კეთილგანწყობილ,აქტიურ თანხმობას როდესაც მოქალაქეებს სურთ ის რაც სჭირდება გაბატონებულ კლასს.

თუ კი სახელმწიფოს მთავარი ძალა და გაბატონებული კლასის ძალაუფლების საფუძველი არის ჰეგემონია მაშინ პოლიტიკური წყობის სტაბილურობის საკითხი და ,პირიქით,მისი დამხობის //რევოლუციის// პირობები დაიყვანება ჰეგემონიის მიღწევისა და დამხობის საკითხზე. ვინაა ამ პროცესში მთავარი აგენტი? როგორია ამ პროცესის ტექნოლოგიები ?

გრამშის თანახმად ჰეგემონიის დამყარებაც და დამხობაც არის "მოლეკულარული" პროცესი.

ის არაა კლასობრივ ძალთა შეჯახება. გრამში უარყოფდა ასეთ მექანისტურ ანალოგიებს რომლებითაც სავსეა ვულგარული ისტორიული მატერიალიზმი.

ჰეგემონიის დამყარებაც და დამხობაც არის ყოველი ადამიანის შეხედულებათა და განწყობის ცვლილების უხილავი პროცესი და ის ხდება მცირე პორციებით.

ჰეგემონია ეყრდნობა საზოგადოების "კულტურულ ბირთვს" რომელიც მოიცავს წარმოდგენებს სამყაროზე და ადამიანზე,სიკეთეზე და ბოროტებაზე,მშვენიერზე და საზიზღარზე,მრავალ სიმბოლოს და ხატს, ტრადიციებს და ცრურწმენებს,მრავალი საუკუნის ცოდნას და გამოცდილებას.

მანამდე სანამ ეს ბირთვი სტაბილურია საზოგადოებაში არის არსებული წესრიგის დაცვისკენ მიმართული "მდგრადი კოლექტიური ნება" და რევოლუციის წინაპირობაა ამ "კულტურული ბირთვის" და კოლექტიური ნების ნგრევა.

ამ წინაპირობის შექმნაა "მოლეკულარული აგრესია" კულტურულ ბირთვში.

ეს არაა ცნობიერებაში გადატრიალების მომხდენი რაღაც ჭეშმარიტების გაცხადება, რაღაც გამოცხადება.

ესაა წიგნების,ბროშურების, საგაზეთო და საჟურნალო წერილების, საუბრების და კამათების უზარმაზარი და გაუთავებლად განმეორებადი რაოდენობა. ისინი თავისი გიგანტური ერთობლიობით ქმნიან იმ ხანგრძლივ ძალისხმევას რომლიდანაც იბადება ერთგვაროვნების გარკვეული ხარისხის კოლექტიური ნება.

ამ ნების ხარისხი ბიძგს აძლევს გეოგრაფიულ სივრცეში კოორდინირებულ ერთდროულ მოქმედებას.

ასეთ ხანგრძლივ გიგანტურ ძალისხმევას ქმნიდა პერესტროიკის დროს საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის იდეოლოგიური მანქანა.

ამის შედეგად ჰომო სოვეტიკუსის ცნობიერებაში საბოლოოდ დაიმსხვრა საბჭოთა საზოგადოების კულტურული ბირთვი და თუნდაც მოკლე ხნით დამყარდა "პრივატიზატორთა" ჰეგემონია. 

მთელი ეს "რევოლუცია ზევიდან" // გრამშის ტერმინოლოგიით "პასიური რევოლუცია"// მოხდა ზუსტად ჰეგემონიის და კულტურულ ბირთვში მოლეკულარული აგრესიის შესახებ სწავლების შესაბამისად.

კულტურული ბირთვის რომელ ნაწილზე უნდა ვიმოქმედოთ უპირველეს ყოვლისა ჰეგემონიის დასამყარებლად ან დასამხობად?

სულაც არა მოწინააღმდეგის თეორიებზე, ამბობს გრამში. უნდა ვიმოქმედოთ ყოფით,ჩვეულებრივ ცნობიერებაზე. საშუალო ადამიანის ყოველდღიურ, "პატარა" აზრებზე.

და ზემოქმედების საუკეთესო საშუალებაა ერთი და იგივე მტკიცებების დაუღალავი გამეორება რათა მათ მიეჩვიონ და მიიღონ რწმენით და არა გონებით.

გრამშის თქმით მასები როგორც ასეთები ფილოსოფიას აღიქვამენ მხოლოდ როგორც რწმენას. გრამში მიუთითებდა ეკლესიაზე რომელიც რელიგიურ რწმენას ინარჩუნებს ლოცვების და რიტუალების უწყვეტი განმეორებით.

გრამშის კარგად ესმოდა რომ ყოველდღიური ყოფითი ცნობიერებისთვის უნდა იბრძოლონ როგორც თავისი ჰეგემონიის დამცველმა ისე რევოლუციურმა ძალებმა. ორივე ძალას აქვს გამარჯვების შანსი იმიტომ რომ კულტურული ბირთვი და და ყოფითი ცნობიერება კონსერვატულიცაა და ცვალებადიც.

ყოფითი ცნობიერების ის ნაწილი რომელსაც გრამშიმ დაარქვა საღი აზრი //მშრომელთა სტიქიური ფილოსოფია// გახსნილია კომუნისტური იდეების აღქმისთვის.
აქაა "განმანთავისუფლებელი ჰეგემონიის" წყარო.

თავისი ჰეგემონიის შენარჩუნების ან დამყარების მსურველი ბურჟუაზიისთვის მნიშვნელოვანია ამ საღი აზრის ნეიტრალიზება ან დათრგუნვა ცნობიერებაში ფანტასტიური მითების ჩანერგვით.
ვინაა მთავარი მოქმედი პირი ჰეგემონიის დამყარებასა თუ დამხობაში?
გრამშის პასუხი ერთმნიშვნელოვანია : ინტელიგენცია.

და აქ ის ავითარებს მთელ თავს ინტელიგენციის არსის,მისი გაჩენის,საზოგადოებაში მისი როლის და ხელისუფლებასთან მისი ურთიერთობის შესახებ.

ინტელიგენციის მთავარი საზოგადოებრივი როლი არაა პროფესიული //ინჟინერი, მეცნიერი, მღვდელი და ა.შ.//.

როგორც განსაკუთრებული სოციალური ჯგუფი ინტელიგენცია გაჩნდა სწორედ თანამედროვე საზოგადოებაში მაშინ როდესაც გაჩნდა იდეოლოგიის მეშვეობით ჰეგემონიის დამყარების მოთხოვნილება.

ინტელიგენციის არსებობის მთავარი ზრია ამა თუ იმ კლასის ჰეგემონიის დამყარება ან დამხობა.

ინტელიგენცია ყიდის თავის შრომას და მიიწევს იქითკენ სადაც ფულია.

გრამშის თქმით ინტელიგენტები ემსახურებიან გაბატონებულ ჯგუფს.

მაგრამ საზოგადოებაში ყოველთვის რჩება ინტელიგენციის ის ნაწილი რომელიც ემსახურებოდა ჰეგემონიის დამკარგავ ჯგუფს, მაგრამ რომელსავ არ შეუცვლია დროშა.
ჰეგემონიის მიმღები ახალი ჯგუფი ჩვეულებრივ ცდილობს მის მორჯულებას და მოთვინიერებას.

ამას გარდა თავისი ჰეგემონიისთვის ბრძოლისთვის მომწიფებული ჯგუფები ქმნიან თავის ინტელიგენციას რომელიც გადაიქცევა კულტურულ ბირთვზე გავლენის მოხდენის და ჰეგემონიის მოპოვების მთავარ აგენტად.

კულტუროლოგები გრამშის თეორიაზე დაყრდნობით ხსნიან საგნის,ფართო მოხმარების როლს დასავლურ საზოგადოებაში ბურჟუაზიის ჰეგემონიის დამყარებასა და შენარჩუნებაში.

საგნები //მატერიალური კულტურა// ქმნიან გარემომცველ გარემოს რომელშიც ცხოვრობს საშუალო ადამიანი.

ეს საგნები ატარებენ ინფორმაციას რომელიც დიდ გავლენას ახდენს ჩვეულებრივ ცნობიერებაზე.

თუ კი საგნები კეთდება მათი როგორც ნიშნებისა და სიმბოლოების ფუნქციის გათვალისწინებით ისი შეიძლება იქცნენ გადამწყვეტ ძალად ყოველდღიური ცნობიერების ჩამოყალიბებაში.

სწორედ ფართო მოხმარების საგნების //განსაკუთრებული ადგილი უკავია მათში ავტომობილს// დიზაინი იქცა ამერიკის შეერთებულ შტატებში ცნობიერებაში კულტურული ღირებულებების ჩანერგვის// "კულტურული ბირთვის" შექმნის და შენარჩუნების// მთავარ მექანიზმად.

სამოქალაქო საზოგადოებაში სადაც საჭიროა ადამიანთა "ატომიზაცია"-ინდივიდუალიზაციის შენარჩუნება მნიშვნელოვანია სტანდარტიზაცია და სეგმენტაცია.
,მაგრამ ამავე დროს საჭიროა "სეგმენტების" ერთმანეთთან დაკავშირება ისე რომ არ გაჩნდეს ჰეგემონიისთვის საშიში ორგანული ერთიანობა.

გრამშის მეთოდოლოგიით ჩატარებულმა გამოკვლევებმა აჩვენა რომ ამის ეფექტურ საშუალებად ამერიკის შეერთებულ შტატებში იქცა სპორტი. ის აჩენდა ისეთ სიმბოლოებს და ხატებს რომლებიც რბილი და ჰეგემონიისთვის უხიფათო კავშირებით აკავშირებდნენ ერთმანეთთან საზოგადოების სულ სხვადასხვა სეგმენტებს ზანგური ფსკერიდან ბურჟუაზიულ ელიტამდე.

სპორტი ქმნიდა საერთო მასობრივი კულტურის და ჩვეულებრივი ცნობიერების განსაკუთრებულ ჭრილს.

გრამშის მეთოდოლოგია კარგად ხსნის როკფელერის ინიციატივით შექმნილი "სამმხრივი კომისიის" //ხელმძღვანელი ზ.ბჟეზინსკი// საქმიანობის არსს. ესაა ჩრდილოვანი "მსოფლიო მთავრობის" ერთ-ერთი ყველაზე დახურული და გავლენიანი ორგანიზაცია.
მასში შედის 300-ოდე წევრი აშშ-დან, ევროპიდან და იაპონიიდან. მისი მიზანია ახალი მსოფლიო წესრიგის სტაბილიზაცია, ტრანსეროვნული კორპორაციების დაუბრკოლებელი შეღწევა მსოფლიოს ყველა ქვეყანაში, განსაკუთრებით ფინანსურ სფეროში და ენერგეტიკაში.

მაგრამ აღიარებულია რომ სინამდვილეში სამმხრივმა კომისიამ ხელი შეუწყო ეხლანდელი გლობალური ფინანსური კრიზისის გაჩენას და 1970-ან წლებთან შედარებით მსოფლიოს დესტაბილიზაციას.

მაგრამ ჩვენთვის მნიშვნელოვანია სხვა დასკვნა:
ამ ჩრდილოვანმა ორგანიზაციამ შესძლო ყველა მთავარ ქვეყანაში გავლენიან ძალთა მობილიზაცია საზოგადოებრივ აზრზე ისე ზემოქმედების მიზნით რომ ადამიანებს დაევიწყებინათ მისი საქმიანობის უარყოფითი სედეგები. ამ შედეგებზე აღარ ლაპარაკობდნენ საჯარო დებატების დროს. ამ ძალებმა //მეცნიერებმა, პრესამ.სულიერმა ლიდერებმა// გააკეთეს ისე თითქოს ადამიანები ვეღარ ხედავენ თვალშისაცემს. ადამიანებს გამოურთეს ის რასაც ჰქვია საღი აზრი.

მე ვფიქრობ რომ ეხლა შეიძლება ლაპარაკი გრამშის ტრაღედიაზე. ის მიზნად ისახავდა ადამიანთა საღი აზრის მობილიზაციას. მშრომელთა მასების ამაღლებას ინტელიგენციის დონემდე, მათი უნარის მობილიზაციას "განმანთავისუფლებელი ჰეგემონიის" მოპოვებისთვის.

ყველაფერი ეს სრულიად საპირისპირო მიზნებით, საღი აზრის დასათრგუნავად, ადამიანის დასამდაბლებლად, მისი ცნობიერებით მანიპულაციისთვის,გაბატონებული უმცირესობის ჰეგემონიის გასაძლიერებლად შეისწავლა და გამოიყენა მოწინააღმდეგემ.
 
გრამშის მიხედვით ამ მუშაობის მწვერვალი რა თქმა უნდა იყო პერესტროიკა საბჭოთა კავშირში.

წყარო- http://www.kara-murza.ru/manipul.htm

Учение о гегемонии Антонио Грамши

«Антонио Грамши, основатель и теоретик Итальянской коммунистической партии, депутат парламен­та, был арестован фашистами в 1926 г., заключен в тюрьму, освобожден совершенно больным по амнистии 1934 г. и умер в 1937 г. В начале 1929 г. ему разрешили в тюрьме писать, и он начал свой огромный труд «Тюремные тетради». Опубликован он был впервые в Италии в 1948-1951 гг., в 1975 г. вышло четырех­том­ное научно-критическое издание с комментариями. С тех пор переиздания на всех языках, кроме русского, следуют одно за другим, а исследовательская литература, посвященная этому труду, необозрима — тысячи книг и статей. На русском языке вышла примерно четверть «Тюремных тетрадей», а с начала 70-х годов, когда на всех парах пошла скрытая подготовка к перестройке, на имя Грамши идеологи КПСС наложили полный запрет (хотя судя по косвенным признакам можно сказать, что самими идеологами перестройки работы Грамши усиленно изучались). Один из ключевых разделов труда Грамши — учение о гегемонии. Это — часть общей теории революции как слома государства и перехода к новому социально-политическому порядку. Вот, кратко, суть учения. Согласно Грамши, власть господствующего класса держится не только на насилии, но и на согласии. Механизм власти — не только принуждение, но и убеждение. Овладение собственностью как экономическая основа власти недостаточно — господство собственников тем самым автоматически не гарантируется и стабильная власть не обеспечивается. Таким образом, государство, какой бы класс ни был господствующим, стоит на двух китах — силе и согласии. Положение, при котором достигнут достаточный уровень согласия, Грамши называет гегемони­ей. Гегемония — не застывшее, однажды достигнутое состояние, а тонкий и динамичный, непрерывный процесс. При этом «государство является гегемонией, облеченной в броню принуждения». Иными словами, принуждение — лишь броня гораздо более значительного содержания. Более того, гегемония предполагает не просто согласие, но благожелательное (активное) согласие, при котором граждане желают того, что требуется господствующему классу. Если главная сила государства и основа власти господствующего класса — гегемония, то вопрос стабильности политического порядка и, напротив, условия его слома (революции) сводятся к вопросу о том, как достигается или подрывается гегемония. Кто в этом процессе является главным агентом? Каковы «технологии» процесса? По Грамши, и установление, и подрыв гегемонии — «молекулярный» процесс. Он протекает не как столкновение классовых сил (Грамши отрицал такие механистические аналогии, которыми полон вульгарный исторический материализм), а как невидимое, малыми порциями, изменение мнений и настроений в сознании каждого человека. Гегемония опирается на «культурное ядро» общества, которое включает в себя совокупность представлений о мире и человеке, о добре и зле, прекрасном и отвратительном, множество символов и образов, традиций и предрассудков, знаний и опыта многих веков. Пока это ядро стабильно, в обществе имеется «устойчивая коллективная воля», направленная на сохранение существующего порядка. Подрыв этого «культурного ядра» и разрушение этой коллективной воли — условие революции. Создание этого условия — «молекулярная» агрессия в культурное ядро. Это — не изречение некой истины, которая совершила бы переворот в сознании, какое-то озарение. Это «огромное количество книг, брошюр, журнальных и газетных статей, разговоров и споров, которые без конца повторяются и в своей гигантской совокупности образуют то длительное усилие, из которого рождается коллективная воля определенной степени однородности, той степени, которая необходима, чтобы получилось действие, координированное и одновременное во времени и географическом пространстве». Мы помним, как такое длительное гигантское усилие создавала идеологическая машина КПСС в ходе перестройки, прежде чем в сознании «совка» было окончательно сломано культурное ядро советского общества и установлена, хотя бы на короткий срок, гегемония «приватизаторов». Вся эта «революция сверху» (по терминологии Грамши «пассивная революция») была в точности спроектирована в соответствии с учением о гегемонии и молекулярной агрессии в культурное ядро. На что в культурном ядре надо прежде всего воздействовать для установления (или подрыва) гегемонии? Вовсе не на теории противника, говорит Грамши. Надо воздействовать на обыденное сознание, повседневные, «маленькие» мысли среднего человека. И самый эффективный способ воздействия — неустанное повторение одних и тех же утверждений, чтобы к ним привыкли и стали принимать не разумом, а на веру. «Массы как таковые, — пишет Грамши — не могут усваивать философию иначе, как веру». И он обращал внимание на церковь, которая поддерживает религиозные убеждения посредством непрестанного повторения молитв и обрядов. Сам Грамши прекрасно отдавал себе отчет, что за обыденное сознание должны бороться как силы, защищающие свою гегемонию, так и революционные силы. И те, и другие имеют шанс на успех, ибо культурное ядро и обыденное сознание не только консервативны, но и изменчивы. Та часть обыденного сознания, которую Грамши назвал «здравый смысл» (стихийная философия трудящихся), открыта для восприятия коммунистических идей. Здесь — источник «освободительной гегемонии». Если же речь идет о буржуазии, стремящейся сохранить или установить свою гегемонию, то ей важно этот здравый смысл нейтрализовать или подавлять, внедряя в сознание фантастические мифы. Кто же главное действующее лицо в установлении или подрыве гегемонии? Ответ Грамши однозначен: интеллигенция. И здесь он развивает целую главу о сути интеллигенции, ее зарождении, роли в обществе и отношении с властью. Главная общественная функция интеллигенции — не профессиональная (инженер, ученый, священник и т.д.). Как особая социальная группа, интеллигенция зародилась именно в современном обществе, когда возникла потребность в установлении гегемонии через идеологию. Именно создание и распространение идеологий, установление или подрыв гегемонии того или иного класса — главный смысл существования интеллигенции. Продавая свой труд, интеллигенция тянется туда, где деньги. Грамши пишет: «Интеллигенты служат «приказчиками» господствующей группы, используемыми для осуществления функций, подчиненных задачам социальной гегемонии и политического управления». Правда, всегда в обществе остается часть интеллигенции, которую Грамши называет «традиционной» — та интеллигенция, которая служила группе, утратившей гегемонию, но не сменила знамя. Обычно новая получившая гегемонию группа старается ее приручить. Кроме того, общественные движения, созревающие для борьбы за свою гегемонию, порождают собственную интеллигенцию, которая и становится главным агентом по воздействию на культурное ядро и завоеванию гегемонии. Опираясь на теорию Грамши, культурологи объясняют роль вещи («ширпотреба») в установлении и поддержании гегемонии буржуазии в западном обществе. Вещи (материальная культура) создают окружающую среду, в которой живет средний человек. Они несут «сообщения», оказывающие мощное воздействие на обыденное сознание. Если же вещи проектируются с учетом этой их функции как «знаков» («информационных систем из символов»), то в силу огромных масштабов и разнообразия их потока они могут стать решающей силой в формировании обыденного сознания. Именно дизайн ширпотреба (особое место в нем занимает автомобиль) стал в США главным механизмом внедрения в сознание культурных ценностей (создания и сохранения «культурного ядра»). Стандартизация и сегментация — важное условие гегемонии в гражданском обществе, где требуется сохранять «атомизацию», индивидуализацию людей. Но, в то же время, надо соединять «сегменты» связями, не приводящими к органическому единству — безопасными для гегемонии. Как показали исследования по методологии Грамши, эффективным средством для этого стал в США спорт. Он порождал такие символы и образы, которые связывали мягкими, ни к какому социальному единству не ведущими, связями самые разные сегменты общества — от негритянского дна до буржуазной элиты. Спорт создавал особый срез общей массовой культуры и обыденного сознания. Методология Грамши хорошо вскрывает суть деятельности со­зданной по инициативе Н.Рок­фел­лера «Трехсторонней комиссии» под руководством З.Бжезинского. Это — одна из самых закрытых и влиятельных организаций теневого «мирового правительства». В нее входит около трех сотен членов из США, Европы и Японии. Цель — стабилизировать новый мировой порядок, добившись беспрепятственного доступа транснациональных корпораций во все страны мира, особенно в финансовую сферу и энергетику. Признано, однако, что в действительности Трехсторонняя комиссия способствовала возникновению нынешнего глобального финансового кризиса и в целом дестабилизации мира по сравнению с 70-ми годами. Но для нас важен другой вывод: эта теневая организация смогла мобилизовать во всех главных странах влиятельные силы для воздействия на общественное мнение так, чтобы «неприятные» последствия ее деятельности вообще исчезли из публичных дебатов. Эти силы (ученые, пресса, «духовные лидеры») смогли в мировом масштабе так повлиять на обыденное сознание, что люди как бы перестали видеть очевидное. У них отключили «здравый смысл». Я думаю, сегодня можно говорить о трагедии Грамши. Почти все из его гениальных мыслей и предупреждений, с которыми он обращался к товарищам ради того, чтобы научиться мобилизовать здравый смысл людей, поднять массы трудящихся до уровня интеллигенции, мобилизовать их способности к завоеванию «освободительной гегемонии» — почти все было изучено и использовано противником в совершенно противоположных целях. Для подавления здравого смысла, для принижения человека, для эффективной манипуляции его сознанием, для усиления гегемонии господствующего меньшинства. Вершиной этой «работы по Грамши» была, конечно, перестройка в СССР». Источник - http://www.kara-murza.ru/manipul.htm

http://newsland.com/news/detail/id/1074052/

Александр Дугин: гегемония в культуре

14.11.2012МУСТАФА5819512

Теги: политика, культура, социология, гражданское общество, россия

В сфере мыслящего класса, господствует определённая модель ценностей и образов будущего, которая намеренно или ненамеренно, транслируются в общество. В России господствует американо-европейская модель, и сегодня перед нашим обществом стоит главная задача – опрокинуть эту гегемонию.
"Понятие гегемонии в политический язык в XX веке, как особый термин, ввёл Антонио Грамши. Но с его лёгкой руки он получил широкое распространение.
И сегодня понятием «гегемония» оперируют представители самых разных течений, самые разные политологи, учёные, интеллектуалы в разных сферах - в международных отношениях, в политической сфере. Само понятие «гегемония» чрезвычайно интересно. Грамши был марксистом. Но он фундаментально переосмысливал марксизм с точки зрения наиболее действенных факторов, которые влияют на политическую ситуацию.
Маркс считал, что все события в политической сфере полностью предопределяются событиями или раскладкой сил в экономической области. Т.е. базис полностью предопределяет события в надстройке.
Ленин, со своей стороны, добавил значение политического фактора, показав, что можно осуществить социалистическую революцию в стране с неразвитым пролетариатом, если партия будет сплоченная, активная и волевая. Т.е. показал определённую автономию политического фактора, на практике доказав, что это возможно.
И Грамши задумался о следующем. Если политика может быть автономной по отношению к базису и подчас вести за собой базис, как в случае ленинизма, то есть ещё одна сфера, которую сам Грамши называл гражданским обществом. И понимал под ним совокупность активных интеллектуальных кадров, художников, философов, артистов, учёных – людей свободных профессий, которые не входят ни, строго говоря, в экономический процесс, т.е. не обладают собственностью на средства производства, т.е. не являются строго буржуазным классом, но и не являются пролетариями в классическом понимании.
Соответственно, их экономическая идентичность не определена. Также не являются представителями конкретных политических структур, например, государства или каких-либо политических партий, или институтов строго политического характера.
Так вот: это гражданское общество (то, что Грамши под этим понимал, с его точки зрения) является очень важным фактором, предопределяющим многие вопросы в политическом устройстве. Грамши обратил внимание, что эта прослойка – интеллигенция, можно сказать, или творческий класс, гражданское общество как совокупность ученых, художников, людей культуры - от них много что зависит.
И Грамши показал, что они в значительной степени свободны и от экономических закономерностей, и политических. Но, тем не менее, в буржуазном обществе они транслируют гегемонистский дискурс, т.е. они являются носителями гегемонии. И поэтому их деятельность в культуре, в описании политики, в науке, искусстве, так или иначе, ретранслирует властные установки, которые помогают в свою очередь экономическому классу эксплуататоров с помощью политических институтов буржуазной демократии, буржуазного государства продолжать эксплуатацию пролетариата.
Это он и назвал гегемонией. Гегемония - это не политическая власть. Политическая власть - это и есть политическая власть, партия, выборы или какие-то другие формы, узурпация.
Экономика - это тоже немножко другое. Это отношение к средствам производства: если ты имеешь средства производства, то ты буржуа, если не имеешь – ты пролетарий. Здесь всё довольно понятно. А здесь есть экономическая доминация, в политике есть политическая власть. А вот в сфере гражданского общества, в сфере мыслящего класса реализуется гегемония.
Грамши определил гегемонию как установление властных отношений, которые не замечаются теми, по отношению к кому они устанавливаются. Т.е. когда нами правят, а мы думаем, что мы сами собой правим. Когда нас кодируют, а мы полагаем, что мы свободны. Когда нас подталкивают, а мы уверены, что мы делаем нечто по собственной воле, и реализуем собственные желания. Вот это и есть гегемония.
Гегемония поэтому попадает под категорию скрытой власти. Так вот: с точки зрения Грамши эта гегемония реализуется в значительной степени благодаря определённым установкам этого креативного интеллектуального класса. На самом деле никто не заставляет их транслировать буржуазные ценности, буржуазные системы, воспевать статус-кво, существующий в буржуазном обществе, тем самым, благодаря своему творческому потенциалу, закреплять политическое господство буржуазии, также экономическую доминацию над пролетарием.
Интеллектуальный класс свободен. Он может выбрать гегемонию, а может выбрать контр-гегемонию. И никто его за это не одёрнет, потому что, на самом деле, значение этого сегмента чрезвычайно важно. На этом был основан грамшизм в политике, который дал колоссальные результаты. К 60-70-м годам подавляющее большинство европейской интеллигенции было марксистким. Она была критически ориентированной к буржуазии. Хотя не так жёстко, но контр-гегемонистский дискурс стал нормой европейской интеллигенции, т.е. грамшизм заработал.
И в 70-е годы Ален де Бенуа, консервативный на сей раз философ, провозгласил грамшизм справа, или метополитику, призывая интеллигенцию консервативного уклада точно так же свободно выступать против своих врагов. Например, тех же либералов, которые несопоставимы с таким традиционалистским настоящим консерватизмом, призвал использовать сферу науки, искусства, интеллектуальную область занятий для свержения либеральной гегемонии.
Т.е. грамшисты и неомарксисты делали это слева, а Ален де Бенуа предложил делать это справа. И вот эта гегемония чрезвычайно важна. Почему? Потому что, на самом деле, как оказалось, и теоретически у Грамши, и на опыте интеллигенция оказалась достаточно свободна, и может заставить считаться со своими идеями, независимо от того, имеет ли она политическое представительство в парламенте или нет, и в относительной независимости от экономического базиса.
Конечно, есть какие-то нанятые политические спикеры в интеллигенции, которым так или иначе идут заказы или оплаты их труда. Но это вообще не гражданское общество, это гастарбайтеры. У нас их полно - эксперты, которые заказным образом озвучивают любую спускаемую либо сверху, либо проплаченную политическими олигархами любую идею, - но они не относятся к этому обществу. Грамши говорит о других людях, которые могут сказать «да» политической и социальной системе, а могут сказать «нет».
Грамшистский анализ интересен для нас, что в нашем обществе интеллигенция или креативный класс транслирует идею либеральной гегемонии. Кем бы эти люди не были и какие задания не получали, они транслируют американо-европейскую модель нормативов, ценностей и образов будущего.
Т.е. они - наш интеллектуальный класс, наше гражданское общество в грамшистском понимании - являются супер-гегемонистским. Но не по отношению, скажем, к гегемонии, ограниченной государством, а по отношению к глобальной гегемонии. И они захватили всё это поле. Они служат не столько нашему государству, сколько глобальной Западной империи, богатому Северу. Служат либо по собственным убеждениям, либо за плату.
Но это уже второстепенно. И здесь мы сталкиваемся с очень интересной вещью. Грамши говорил, что значение этого поля, где развёртывается гегемония, чрезвычайно важно, независимо от того, что нет политической презентации. Наши либералы в нашем парламенте не имеют никакого представительства. А на наше общество на молодежь, на культуру, науку, искусство, образование влияют самым непосредственным образом.
Я думаю, что сегодня перед нашим обществом стоит главная задача – опрокинуть эту либеральную, атлантистскую, западную, американо-центричную, империалистическую гегемонию, вырвать с корнем эту часть российской интеллектуальной элиты, ограничить её в правах, разоблачить её, показать её сущность, показать, что она делает, и начать процесс контр-гегемонии. Причём наше общество марксизм уже прошло, хотя и в этом отношении могут быть интересные идеи.
Но самое главное, на мой взгляд, что контр-гегемония должна стать делом нашей новой интеллектуальной консервативной элиты. Без этого мы не сможем создать устойчивое, автономное, самостоятельное, суверенное общество. А рано или поздно это даст свои разрушительные результаты и в отношении нашей политической и экономической системы."



Александр ДугинИсточник: tv.russia.ru


Александр ДугинИсточник: tv.russia.ru

Александр ДугинИсточник: tv.russia.ru
Александр ДугинИсточник: tv.russia.ru Александр ДугинИсточник: tv.russia.ru