http://www.solovki.ca/camp_20/malsagov.php
ინგუში სოზარკო მალსაგოვის მონათხრობი იმაზე თუ რა გადაიტანეს საქართველომ და კავკასიამ:
პირველი წიგნი სოლოვკების პირველ წლებზე დაწერა ინგუშმა სოზერკო მალსაგოვმა, "ველური დივიზიის" ბრწყინვალე ოფიცერმა. წიგნი 223 ფურცლიანი წიგნი "ჯოჯოხეთის კუნძული"1926 წელს ინგლისურად გამოვიდა ლონდონში. სოზარკო მალსაგოვმა 1925 წლის მაისში მუშაობის დროს პოპოვოს კუნძულზე გადასაყვან პუნქტში განაიარაღა კონვოირები და გაიქცა ფინეთში.
 |
| Созерко Мальсагов - блестящий офицер Туземной ("Дикой") дивизии в СЛОНе. |
პირველი წიგნი სოლოვკების პირველ წლებზე დაწერა ინგუშმა სოზერკო მალსაგოვმა, "ველური დივიზიის" ბრწყინვალე ოფიცერმა. წიგნი 223 ფურცლიანი წიგნი "ჯოჯოხეთის კუნძული"1926 წელს ინგლისურად გამოვიდა ლონდონში. სოზარკო მალსაგოვმა 1925 წლის მაისში მუშაობის დროს პოპოვოს კუნძულზე გადასაყვან პუნქტში განაიარაღა კონვოირები და გაიქცა ფინეთში.
სოზერკო მალსაგოვის საზარელი მოწმობა
23 -
По истечении нескольких недель я был перемещен в главную кавказскую тюрьму Метех в Тифлисе. Как и ныне, Метех использовался в 1923 году исключительно как место содержания под стражей политических заключенных; обычные уголовники размещались в государственной тюрьме. В замке находилось 2600 белогвардейцев, включая большое число грузинских меньшевиков.
Бесчисленные репрессии систематически продолжали осуществляться по отношению к беззащитным лицам—я видел много стариков, женщин и детей, ставших жертвами беззакония. Один раз в неделю, в четверг, специальная комиссия, состоявшая поочередно из членов Закавказской и Грузинской ЧК, заседала в канцелярии начальника тюрьмы и составляла список жертв, не уделяя много внимания степени вины каждого. Желание найти повод для расстрела заглушало голос человечности. Весь персонал замка Закавказской и Грузинской ЧК был укомплектован садистами.
Мальсагов Созерко Артаганович Мальсагов С. А. Адские острова : Советская тюрьма на Дальнем Севере / пер. с англ. Ш. Яндиева ; предисл. В. Г. Танкиева ; вступ. ст. М. Абсаметова. - Нальчик : Издат. центр "Эль-фа", 1996. - 127 с. - В
http://www.sakharov-center.ru/asfcd/auth/?t=page&num=4104
მალსაგოვი სოზერკო არტაგანის ძე, ჯოჯოხეთის კუნძულები, საბჭოთა ციხე შორეულ ჩრდილოეთში, ინგლისურიდან თარგმნა შ.იანდიევმა, წინასიტყვაობა გ.ტანკიევისა, შესავალი წერილი მ.აბსამეტოვისა.-ნალჩიკი,, 1996. თავი მესამე, ტფილისის ციხის საშინელებები:
თავადი მუხრანელის გამბედაობა-მეტეხი-სადისტების ხელში-წყეული ადგილი-დახვრეტების ღამეები-თვითონ გაება საკუთარ ბადეში.
ამიერკავკასიის ჩეკას ციხეებში ჩემთან ერთად დაპატიმრებულ ათასობით ადამიანს შორის იყო 15 ოფიცერი,მათ შორის გენერალი წულუკიძე,თავადი კამშიევი,თავადი მუხრანელი რომლის ძმაც დაქორწინებული იყო დიდი თავადი კონსტანტინ კონსტანტინოვიჩის ასულზე. ყველას ბრალდებოდა მითიური კონტრრევოლუციური შეთქმულების ორგანიზაცია და კავშირი 1923 წლის ქართულ აჯანყებასთან,ამ ადამიანებს ხანგრძლივი მტანჯველი დაკითხვების შემდეგ დახვრეტა მიუსაჯეს.
თავადმა მუხრანელმა გადაწყვიტა თავისი სიცოცხლის ძვირად გაყიდვა. მან კამერაში იპოვა დიდი ლურსმანი. როდესაც განაჩენის აღსრულების ღამეს კარი გაიღო და შევიდა ჩეკისტთა ჯგუფი ამიერკავკასიის ჩეკას კომენდანტის,"სიკვდილის კომენდანტად" ცნობილი შულმანის მეთაურობით,რათა გაეყვანათ სიკვდილმისჯილი ოფიცრები, მუხრანელმა ლურსმანი მთელი ძალით ესროლა შულმანს სახეში. მძიმე ლურსმანმა ჯალათს გაუტეხა ცხვირი. შულმანმა დაიწყო კვნესა და მაშინვე ატყდა საშინელი ყვირილი და სროლა. საკანი გაივსო ბოლით. ჩეკისტებმა ადგილზევე დახოცეს საკანში მყოფი 15 ოფიცერი.სხვა საკნებში დამწყვდეულ პატიმრებს უბრძანეს სისხლის მორეცხვა.
ოსეთში მთის რესპუბლიკის გპუს საგანგებო რწმუნებული ჯალათი ზლიევი ხმარობდა შემდეგ ხერხს.ის დაკითხვაზე მიყვანილ პატიმარს პირში უდებდა რევოლვერის ლულას,ატრიალებდა მას,ას ჭრიდა ღრძილებს და უმტვრევდა კბილებს...ასე აწამეს ჩემს საკანში მყოფი ხანში შესული ოსი რომელსაც ბრალად დასდეს ის რომ "მან ერთხელ გაიარა ჩოლოყაშვილთა სახლის კარის გვერდით".
23 -
23 -
По истечении нескольких недель я был перемещен в главную кавказскую тюрьму Метех в Тифлисе. Как и ныне, Метех использовался в 1923 году исключительно как место содержания под стражей политических заключенных; обычные уголовники размещались в государственной тюрьме. В замке находилось 2600 белогвардейцев, включая большое число грузинских меньшевиков.
Бесчисленные репрессии систематически продолжали осуществляться по отношению к беззащитным лицам—я видел много стариков, женщин и детей, ставших жертвами беззакония. Один раз в неделю, в четверг, специальная комиссия, состоявшая поочередно из членов Закавказской и Грузинской ЧК, заседала в канцелярии начальника тюрьмы и составляла список жертв, не уделяя много внимания степени вины каждого. Желание найти повод для расстрела заглушало голос человечности. Весь персонал замка Закавказской и Грузинской ЧК был укомплектован садистами.
Мальсагов Созерко Артаганович Мальсагов С. А. Адские острова : Советская тюрьма на Дальнем Севере / пер. с англ. Ш. Яндиева ; предисл. В. Г. Танкиева ; вступ. ст. М. Абсаметова. - Нальчик : Издат. центр "Эль-фа", 1996. - 127 с. - В
http://www.sakharov-center.ru/asfcd/auth/?t=page&num=4104
მალსაგოვი სოზერკო არტაგანის ძე, ჯოჯოხეთის კუნძულები, საბჭოთა ციხე შორეულ ჩრდილოეთში, ინგლისურიდან თარგმნა შ.იანდიევმა, წინასიტყვაობა გ.ტანკიევისა, შესავალი წერილი მ.აბსამეტოვისა.-ნალჩიკი,, 1996. თავი მესამე, ტფილისის ციხის საშინელებები:
თავადი მუხრანელის გამბედაობა-მეტეხი-სადისტების ხელში-წყეული ადგილი-დახვრეტების ღამეები-თვითონ გაება საკუთარ ბადეში.
ამიერკავკასიის ჩეკას ციხეებში ჩემთან ერთად დაპატიმრებულ ათასობით ადამიანს შორის იყო 15 ოფიცერი,მათ შორის გენერალი წულუკიძე,თავადი კამშიევი,თავადი მუხრანელი რომლის ძმაც დაქორწინებული იყო დიდი თავადი კონსტანტინ კონსტანტინოვიჩის ასულზე. ყველას ბრალდებოდა მითიური კონტრრევოლუციური შეთქმულების ორგანიზაცია და კავშირი 1923 წლის ქართულ აჯანყებასთან,ამ ადამიანებს ხანგრძლივი მტანჯველი დაკითხვების შემდეგ დახვრეტა მიუსაჯეს.
თავადმა მუხრანელმა გადაწყვიტა თავისი სიცოცხლის ძვირად გაყიდვა. მან კამერაში იპოვა დიდი ლურსმანი. როდესაც განაჩენის აღსრულების ღამეს კარი გაიღო და შევიდა ჩეკისტთა ჯგუფი ამიერკავკასიის ჩეკას კომენდანტის,"სიკვდილის კომენდანტად" ცნობილი შულმანის მეთაურობით,რათა გაეყვანათ სიკვდილმისჯილი ოფიცრები, მუხრანელმა ლურსმანი მთელი ძალით ესროლა შულმანს სახეში. მძიმე ლურსმანმა ჯალათს გაუტეხა ცხვირი. შულმანმა დაიწყო კვნესა და მაშინვე ატყდა საშინელი ყვირილი და სროლა. საკანი გაივსო ბოლით. ჩეკისტებმა ადგილზევე დახოცეს საკანში მყოფი 15 ოფიცერი.სხვა საკნებში დამწყვდეულ პატიმრებს უბრძანეს სისხლის მორეცხვა.
ოსეთში მთის რესპუბლიკის გპუს საგანგებო რწმუნებული ჯალათი ზლიევი ხმარობდა შემდეგ ხერხს.ის დაკითხვაზე მიყვანილ პატიმარს პირში უდებდა რევოლვერის ლულას,ატრიალებდა მას,ას ჭრიდა ღრძილებს და უმტვრევდა კბილებს...ასე აწამეს ჩემს საკანში მყოფი ხანში შესული ოსი რომელსაც ბრალად დასდეს ის რომ "მან ერთხელ გაიარა ჩოლოყაშვილთა სახლის კარის გვერდით".
23 -
რამოდენიმე კვირის შემდეგ გადამიყვანეს ამიერკავკასიის მთავარ ციხეში მეტეხში,ტფილისში. მეტეხი 1923 წელს,ისევე როგორც ეხლა, გამოიყენებოდა პოლიტიკური პატიმრების დასამწყვდევად. ჩვეულებრივ სისხლის სამართლის დამნაშავეებს ამწყვდევდნენ სახელმწიფო ციხეში. მეტეხის ციხეში იყო 2600 თეთრგვარდიელი,იყო ბევრი ქართველი მენშევიკი.
რეპრესიების მსხვერპლებად სისტემატურად ხდებოდნენ უდანაშაულო ადამიანები. მე ვნახე უკანონობის მსხვერპლი მრავალი მოხუცი,ქალი და ბავშვი. ციხის უფროსის კანცელარიაში კვირაში ერთხელ,ხუთშაბათობით სხდომას ატარებდა ამიერკავკასიის და საქართველოს ჩეკას წევრებისგან შემდგარი საგანგებო კომისია. ის ადგენდა მსხვერპლთა სიებს. კომისიის წევრები დიდ ყურადღებას არ აქცევდნენ ყოველი ბრალდებულის დანაშაულის ხარისხს. დახვრეტის საბაბის პოვნის სურვილი ახშობდა ადამიანობის ხმას.
ციხის ამიერკავკასიის და საქართველოს ჩეკას მთელი პერსონალი შედგებოდა სადისტებისგან.
ყოველ კვირას ხუთშაბათობით ღამე ხვრეტდნენ 60-100 კაცს. ეს ღამე ნამდვილი ჯოჯოხეთი იყო მთელი მეტეხისთვის. ჩვენ არ ვიცოდით თუ ვინ უნდა დაეხვრიტათ და ამიტომ ყველა ველოდით სიკვდილს.ვერავინ იძინებდა.
განუწყვეტელი სისხლისღვრა ტანჯვა იყო არა მარტო პატიმრებისთვის. იტანჯებოდნენ თავისუფლად მცხოვრები ადამიანებიც, ციხის გარეთ მეტეხის ირგვლივ ქუჩები დიდი ხნის მანძილზე დაუსახლებელი იყო. ამ კვარტალის მოსახლეობა გარბოდა. ადამიანებს აღარ შეეძლოთ ჯალათთა გასროლებისა და მსხვერპლთა ყვირილის და კვნესის ატანა.
მეტეხის ჩეკისტები დადიოდნენ მთვრალები. ისინი პროფესიონალი ყასბები იყვნენ და მსგავსებას უფრო აძლიერებდა სახელოების აკაპიწების ჩვეულება და. ისინი ასე დაეხეტებოდნენ დერეფნებში და საკნებში და დრო და დრო ღვინით და ადამიანის სისხლით მთვრალები ეცემოდნენ იატაკზე.
რეპრესიების მსხვერპლებად სისტემატურად ხდებოდნენ უდანაშაულო ადამიანები. მე ვნახე უკანონობის მსხვერპლი მრავალი მოხუცი,ქალი და ბავშვი. ციხის უფროსის კანცელარიაში კვირაში ერთხელ,ხუთშაბათობით სხდომას ატარებდა ამიერკავკასიის და საქართველოს ჩეკას წევრებისგან შემდგარი საგანგებო კომისია. ის ადგენდა მსხვერპლთა სიებს. კომისიის წევრები დიდ ყურადღებას არ აქცევდნენ ყოველი ბრალდებულის დანაშაულის ხარისხს. დახვრეტის საბაბის პოვნის სურვილი ახშობდა ადამიანობის ხმას.
ციხის ამიერკავკასიის და საქართველოს ჩეკას მთელი პერსონალი შედგებოდა სადისტებისგან.
ყოველ კვირას ხუთშაბათობით ღამე ხვრეტდნენ 60-100 კაცს. ეს ღამე ნამდვილი ჯოჯოხეთი იყო მთელი მეტეხისთვის. ჩვენ არ ვიცოდით თუ ვინ უნდა დაეხვრიტათ და ამიტომ ყველა ველოდით სიკვდილს.ვერავინ იძინებდა.
განუწყვეტელი სისხლისღვრა ტანჯვა იყო არა მარტო პატიმრებისთვის. იტანჯებოდნენ თავისუფლად მცხოვრები ადამიანებიც, ციხის გარეთ მეტეხის ირგვლივ ქუჩები დიდი ხნის მანძილზე დაუსახლებელი იყო. ამ კვარტალის მოსახლეობა გარბოდა. ადამიანებს აღარ შეეძლოთ ჯალათთა გასროლებისა და მსხვერპლთა ყვირილის და კვნესის ატანა.
მეტეხის ჩეკისტები დადიოდნენ მთვრალები. ისინი პროფესიონალი ყასბები იყვნენ და მსგავსებას უფრო აძლიერებდა სახელოების აკაპიწების ჩვეულება და. ისინი ასე დაეხეტებოდნენ დერეფნებში და საკნებში და დრო და დრო ღვინით და ადამიანის სისხლით მთვრალები ეცემოდნენ იატაკზე.
დახვრეტის ღამეს ყოველი საკნიდან გაჰყავდათ 5-10 ადამიანი. ჩეკისტები რაც შეიძლება დიდხანს ჭიმავდნენ სიკვდილმისჯილთა სიის კითხვას და ყოველ საკანში მათი ყოფნის საშუალო მინიმუმი იყო დაახლოებით 15 წუთი. ყოველი სახელის წინ კეთდებოდა დიდი პაუზები როდესაც ყველა პატიმარი შეძრწუნებული ცახცახებდა. ასეთი წამების გაძლება არ შეეძლოთ ძალიან მაგარი ნერვების მქონე ადამიანებსაც. ოთხშაბათს ღამით ციხის პატიმართა ნახევარი დილამდე ტიროდა. მეორე დღეს არავის შეეძლო ლუკმის გადაყლაპვა და ციხის სადილი ხელუხლებელი რჩებოდა. ეს ყოველ კვირას ხდებოდა.
1925 წელს სოლოვკებში ჩამოსული პატიმრები მთის რესპუბლიკიდან გვიყვებოდნენ რომ ეს გრძელდებოდა მერეც. ადამიანები ვერ უძლებდნენ ხანგრძლივ კოშმარს და გიჟდებოდნენ. სხვები თავს იკლავდნენ ნებისმიერი საშუალებებით.
როდესაც მე ვიყავი ციხეში კარგად ცნობილი თბილისელი ჩეკისტი ზოზულია,ყუბანელი კაზაკი, პროვოკატორად შეუშვეს პატიმრებში. ამ ჯალათმა შედარებით მოკლე ხანში საკუთარი ხელით დახვრიტა 600 ადამიანი//ამ ფაქტს არც თვითონ ზოზულია უარყოფდა//. ბოლოს ის გაამჟღავნეს და პატიმრებმა ის მოკლეს.
მე 4,5 თვე ვიყავი მეტეხში და ყოველ ხუთშაბათს ვემზადებოდი სიკვდილისთვის. მეტეხიდან გადამისროლეს თბილისის სახელმწიფო ციხეში,მერე ორი კვირა ვიყავი ბაქოს ციხეში,შემდეგ პეტროვკაში ვჩკს ციხეში.3 კვირა. შემდეგ გროზნოში. შემდეგ სპეციალურად პატიმრებისთვის აგებული სტოლიპინის ვაგონით გადამიყვანეს ვლადიკავკაზში.
და ყველგან იყო ერთი და იგივე-ადამიანის პიროვნების აბსოლუტური დათრგუნვა,წამებები დაკითხვებზე,შიმშილი და ცემამ უკანონო და უწესრიგო დახვრეტები.
И везде было одно и то же — абсолютное подавление человеческой личности, пытки на ночных допросах, голод и избиения, те же беззаконные и беспорядочные расстрелы.
ГЛАВА 3
УЖАСЫ ТИФЛИССКОЙ ТЮРЬМЫ
Решительность князя Мухранского — Метех — В руках садистов — Проклятое место — Ночи расстрелов — Сам попал в собственные сети.
Среди тысяч людей, заключенных в тюрьмы Закавказской ЧК одновременно со мной, было пятнадцать офицеров. Среди них генерал Цулукидзе, князь Камшиев, князь Мухранский, брат которого был женат на дочери Великого князя Константина Константиновича. Все они обвинялись в организации мифического контрреволюционного заговора и в связях с Грузинским восстанием 1923 г. Эти люди после продолжительных мучительных допросов были приговорены к расстрелу.
Князь Мухранский решил дорого продать свою жизнь. Ему удалось раздобыть большой гвоздь (он нашел его в камере). Когда в ночь исполнения приговора открылась дверь и группа чекистов, возглавляемая Шульманом, комендантом Закавказской ЧК, известным как «комендант смерти», вошла, чтобы увести осужденных офицеров, Мухранский бросил гвоздь со всей возможной силой в лицо Шульману, целясь ему в глаза. Тяжелый гвоздь сломал палачу нос. Шульман застонал от боли, и сразу же раздались ужасные крики и выстрелы. Камера наполнилась дымом. Все пятнадцать офицеров, находившиеся в камере, были убиты конвоем на месте. Заключенным из других камер был отдан приказ смыть потоки крови.
Палач Злиев, чрезвычайный уполномоченный ГПУ Горской республики в Осетии, прибегал к следующему. Он насильно вставлял дуло револьвера в рот заключенного, которого допрашивал, поворачивал его и, таким образом, раня десны, выбивал зубы. Мой сокамерник по тюрьме Гор. ГПУ подвергался такой пытке. Это был пожилой осетин, которого обвинили в следующем преступлении (цитата из обвинительного заключения): «Обвиняется в том, что однажды прошел мимо дверей дома Челокаевых».
- 23 -
По истечении нескольких недель я был перемещен в главную кавказскую тюрьму Метех в Тифлисе. Как и ныне, Метех использовался в 1923 году исключительно как место содержания под стражей политических заключенных; обычные уголовники размещались в государственной тюрьме. В замке находилось 2600 белогвардейцев, включая большое число грузинских меньшевиков.
Бесчисленные репрессии систематически продолжали осуществляться по отношению к беззащитным лицам—я видел много стариков, женщин и детей, ставших жертвами беззакония. Один раз в неделю, в четверг, специальная комиссия, состоявшая поочередно из членов Закавказской и Грузинской ЧК, заседала в канцелярии начальника тюрьмы и составляла список жертв, не уделяя много внимания степени вины каждого. Желание найти повод для расстрела заглушало голос человечности. Весь персонал замка Закавказской и Грузинской ЧК был укомплектован садистами.
Каждую неделю в четверг ночью расстреливалось от шестидесяти до ста человек. Эта ночь была сущим адом для всего Метеха. Мы не знали, кому суждено быть расстрелянным, и поэтому каждый ожидал смерти. Ни один человек не смог сомкнуть глаз до самого утра. Непрерывное кровопролитие оказалось пыткой не только для заключенных, но и для людей, живущих на свободе, вне тюрьмы Все улицы вокруг Метеха долгое время были необитаемы. Население этого квартала бросало свои дома, будучи не в состоянии больше слышать выстрелы палачей и пронзительные крики и стоны их жертв.
Чекисты Метеха всегда ходили пьяными. Это были профессиональные мясники. Их сходство с последними усиливалось привычкой закатывать рукава по локоть и таким образом расхаживать по коридорам и камерам. Время от времени они падали на пол, опьяненные вином и человеческой кровью.
В ночь расстрела из каждой камеры забиралось от пяти до десяти человек. Чекисты как можно дольше затягивали процедуру зачитывания списка обреченных на смерть, и средний минимум их пребывания составлял около четверти часа в каждой камере. Делались длинные паузы перед каждым именем, во время которых все арестованные трепетали от ужаса. Такую пытку не могли выдержать даже люди с очень крепкими нервами. В ночь под четверг половина заключенных замка пла-
- 24 -
кала до самого утра. На следующий день никто не мог съесть даже маленького кусочка пищи, тюремный обед оставался нетронутым. Это случалось каждую неделю.
Заключенные из Горской республики, которые прибыли на Соловки в 1925 году, рассказывали нам, что это продолжалось и потом. Многие люди не могли вынести длительного кошмара и сходили с ума. Другие совершали самоубийства любыми доступными способами.
Когда я находился в замке, хорошо известный тифлисский чекист Зозуля, кубанский казак, был помещен среди заключенных для провокаторской деятельности. Этот палач в сравнительно короткий промежуток времени собственноручно расстрелял шестьсот человек (факт, который не отрицал сам Зозуля). Под конец он был разоблачен, и заключенные его убили.
Я провел четыре с половиной месяца в Метехе и каждый раз, каждый четверг, приготавливал себя к смерти.
После Метеха пошла неокончаемая серия путешествий по новым тюрьмам. Из метехской тюрьмы я был переброшен в государственную тюрьму в Тифлисе. Оттуда в «Тимахика» — бакинскую тюрьму, где провел две недели. Затем тюрьма ВЧК в Петровке. Три недели. Потом Грозный, из Грозного в столыпинском вагоне, специально сконструированном для заключенных, во Владикавказ.
И везде было одно и то же — абсолютное подавлен
1925 წელს სოლოვკებში ჩამოსული პატიმრები მთის რესპუბლიკიდან გვიყვებოდნენ რომ ეს გრძელდებოდა მერეც. ადამიანები ვერ უძლებდნენ ხანგრძლივ კოშმარს და გიჟდებოდნენ. სხვები თავს იკლავდნენ ნებისმიერი საშუალებებით.
როდესაც მე ვიყავი ციხეში კარგად ცნობილი თბილისელი ჩეკისტი ზოზულია,ყუბანელი კაზაკი, პროვოკატორად შეუშვეს პატიმრებში. ამ ჯალათმა შედარებით მოკლე ხანში საკუთარი ხელით დახვრიტა 600 ადამიანი//ამ ფაქტს არც თვითონ ზოზულია უარყოფდა//. ბოლოს ის გაამჟღავნეს და პატიმრებმა ის მოკლეს.
მე 4,5 თვე ვიყავი მეტეხში და ყოველ ხუთშაბათს ვემზადებოდი სიკვდილისთვის. მეტეხიდან გადამისროლეს თბილისის სახელმწიფო ციხეში,მერე ორი კვირა ვიყავი ბაქოს ციხეში,შემდეგ პეტროვკაში ვჩკს ციხეში.3 კვირა. შემდეგ გროზნოში. შემდეგ სპეციალურად პატიმრებისთვის აგებული სტოლიპინის ვაგონით გადამიყვანეს ვლადიკავკაზში.
და ყველგან იყო ერთი და იგივე-ადამიანის პიროვნების აბსოლუტური დათრგუნვა,წამებები დაკითხვებზე,შიმშილი და ცემამ უკანონო და უწესრიგო დახვრეტები.
И везде было одно и то же — абсолютное подавление человеческой личности, пытки на ночных допросах, голод и избиения, те же беззаконные и беспорядочные расстрелы.
ГЛАВА 3
УЖАСЫ ТИФЛИССКОЙ ТЮРЬМЫ
Решительность князя Мухранского — Метех — В руках садистов — Проклятое место — Ночи расстрелов — Сам попал в собственные сети.
Среди тысяч людей, заключенных в тюрьмы Закавказской ЧК одновременно со мной, было пятнадцать офицеров. Среди них генерал Цулукидзе, князь Камшиев, князь Мухранский, брат которого был женат на дочери Великого князя Константина Константиновича. Все они обвинялись в организации мифического контрреволюционного заговора и в связях с Грузинским восстанием 1923 г. Эти люди после продолжительных мучительных допросов были приговорены к расстрелу.
Князь Мухранский решил дорого продать свою жизнь. Ему удалось раздобыть большой гвоздь (он нашел его в камере). Когда в ночь исполнения приговора открылась дверь и группа чекистов, возглавляемая Шульманом, комендантом Закавказской ЧК, известным как «комендант смерти», вошла, чтобы увести осужденных офицеров, Мухранский бросил гвоздь со всей возможной силой в лицо Шульману, целясь ему в глаза. Тяжелый гвоздь сломал палачу нос. Шульман застонал от боли, и сразу же раздались ужасные крики и выстрелы. Камера наполнилась дымом. Все пятнадцать офицеров, находившиеся в камере, были убиты конвоем на месте. Заключенным из других камер был отдан приказ смыть потоки крови.
Палач Злиев, чрезвычайный уполномоченный ГПУ Горской республики в Осетии, прибегал к следующему. Он насильно вставлял дуло револьвера в рот заключенного, которого допрашивал, поворачивал его и, таким образом, раня десны, выбивал зубы. Мой сокамерник по тюрьме Гор. ГПУ подвергался такой пытке. Это был пожилой осетин, которого обвинили в следующем преступлении (цитата из обвинительного заключения): «Обвиняется в том, что однажды прошел мимо дверей дома Челокаевых».
- 23 -
По истечении нескольких недель я был перемещен в главную кавказскую тюрьму Метех в Тифлисе. Как и ныне, Метех использовался в 1923 году исключительно как место содержания под стражей политических заключенных; обычные уголовники размещались в государственной тюрьме. В замке находилось 2600 белогвардейцев, включая большое число грузинских меньшевиков.
 |
Каждую неделю в четверг ночью расстреливалось от шестидесяти до ста человек. Эта ночь была сущим адом для всего Метеха. Мы не знали, кому суждено быть расстрелянным, и поэтому каждый ожидал смерти. Ни один человек не смог сомкнуть глаз до самого утра. Непрерывное кровопролитие оказалось пыткой не только для заключенных, но и для людей, живущих на свободе, вне тюрьмы Все улицы вокруг Метеха долгое время были необитаемы. Население этого квартала бросало свои дома, будучи не в состоянии больше слышать выстрелы палачей и пронзительные крики и стоны их жертв.
Чекисты Метеха всегда ходили пьяными. Это были профессиональные мясники. Их сходство с последними усиливалось привычкой закатывать рукава по локоть и таким образом расхаживать по коридорам и камерам. Время от времени они падали на пол, опьяненные вином и человеческой кровью.
В ночь расстрела из каждой камеры забиралось от пяти до десяти человек. Чекисты как можно дольше затягивали процедуру зачитывания списка обреченных на смерть, и средний минимум их пребывания составлял около четверти часа в каждой камере. Делались длинные паузы перед каждым именем, во время которых все арестованные трепетали от ужаса. Такую пытку не могли выдержать даже люди с очень крепкими нервами. В ночь под четверг половина заключенных замка пла-
- 24 -
кала до самого утра. На следующий день никто не мог съесть даже маленького кусочка пищи, тюремный обед оставался нетронутым. Это случалось каждую неделю.
Заключенные из Горской республики, которые прибыли на Соловки в 1925 году, рассказывали нам, что это продолжалось и потом. Многие люди не могли вынести длительного кошмара и сходили с ума. Другие совершали самоубийства любыми доступными способами.
Когда я находился в замке, хорошо известный тифлисский чекист Зозуля, кубанский казак, был помещен среди заключенных для провокаторской деятельности. Этот палач в сравнительно короткий промежуток времени собственноручно расстрелял шестьсот человек (факт, который не отрицал сам Зозуля). Под конец он был разоблачен, и заключенные его убили.
Я провел четыре с половиной месяца в Метехе и каждый раз, каждый четверг, приготавливал себя к смерти.
После Метеха пошла неокончаемая серия путешествий по новым тюрьмам. Из метехской тюрьмы я был переброшен в государственную тюрьму в Тифлисе. Оттуда в «Тимахика» — бакинскую тюрьму, где провел две недели. Затем тюрьма ВЧК в Петровке. Три недели. Потом Грозный, из Грозного в столыпинском вагоне, специально сконструированном для заключенных, во Владикавказ.
И везде было одно и то же — абсолютное подавлен
 |
| მეტეხი. ქვევით კლდეში პატარა გამოქვაბული არის არაბი მხეცების მიერ არაბი აბოს წამების და მოკვლის ადგილი.ცოტა ზევით მარცხნივ კი მეტეხის ის ციხეა სადაც გულმოდგინედ და მუხლჩაუხრელად შრომობდნენ არაბი ჯალათების სამართალმემკვიდრე ჩეკისტი ჯალათები. |
No comments:
Post a Comment