ამიერკავკასიის პერესტროიკა ანუ აგდამიზაცია-ტყვარჩალიზაცია:

აგდამი

დემოკრატიზებული კავკასია: 

03.04.2008 - 09:58

მას შემდეგ რაც დიადი საბჭოეთი სკკპ-ს ბრძნული ხელმძღვანელობით შეუდგა ბერიას ხელქვეითი აკადემიკოსი ანდრეი სახაროვის ევროპისა და აზიის საბჭოთა რესპუბლიკების კავშირის კონსტიტუციის განხორციელებას  გაუდაბურდა ამიერკავსიის მთელი რეგიონები. 

ყოფილი აზერბაიჯანული ქალაქი აგდამი რომელსაც მთელი საბჭოთა კავშირი იცნობდა იქ გაკეთებული პორტვეინის ცნობილი მარკით ნამდვილად ყოფილია იმიტომ რომ იქ უბრალოდ აღარავინაა. ქალაქი გადაიქცა უდაბნოდ ანუ ადგილად სადაც არაა ადამიანთა საზოგადოება.


 უდაბურ ქუჩებში, ნანგრევებს, სამშენებლო მასალის ნარჩენებს და არმატურას შორის იშვიათად თუ  გაივლის საბარგო მანქანა.  მთიანი ყარაბაღის მეზობელი რაიონების ერთადერთი საქმიანობაა შენობათა ნარჩენების დაშლა სამშენებლო მასალად რომელიც ჯერ კიდევ შეიძლება გამოდგეს მშენებლობისთვის.

აგდამი იყო სისხლისმღვრელი სომხურ-აზერბაიჯანული კონფლიქტის ცენტრში. 1994 წელს ტერიტორია ქალაქის ირგვლივ დაექვემდებარა სომხური ძალების კონტროლს. უკვე ამ დროისთვის ქალაქი ცარიელი იყო. მის მცხოვრებთა უმეტესობას შეადგენდნენ  აზერბაიჯანელები და მათ დატოვეს დანგრეული ქალაქი.

სინამდვილეში აგდამი საბჭოთა ხანაშიც იურიდიულად არ შედიოდა მთიანი ყარაბაღის შემადგებლობაში. ესაა ერთ-ერთი რაიონი  სომხეთის მიერ დაპყრობილი საკუთრივ აზერბაიჯანის 7 რაიონიდან. სომხები მათ არ ტოვებენ იმიტომ რომ ბაქო დაიყოლიონ მეტ დათმობებზე ყარაბაღის საკითხთან დაკავშირებით. 

აგდამის უდაბურ-გაუკაცრიელებულ მიდამოებს ამშვენებს მხოლოდ ყოფილი ქალაქის ყოფილ ცენტრში მდგარი დიდი მიზგითი. სომხებმა თავისი რელიგიური ტოლერანტულობის დასამტკიცებლად ის დემონსტრატიულად არ დაანგრიეს. მიზგითის გვერდითაა მიტოვებული აზერბაიჯანული სასაფლაო იქ აღარავინ ასაფლავებს აღარავის.  მიზგითშიც არ მსახურობს და არც ლოცულობს არავინ.

დღეს ეს 7 აზერბაიჯანული რაიონი არის უზარმაზარი უკაცური უდაბნო. ზოგჯერ შეიძლება წააწყდეთ სოფლების ნარჩენებს. იქ დასახლებას არა აქვს დიდი აზრი,მიწა კი კარგია. ყარაბაღელები მრავალ კილომეტრს გაივლიან ხოლმე გაყრილი აზერბაიჯანელების ამ მიწების დასამუშავებლად. ველები და ბაღები მოვლილია.

დღეს ზოგი სომეხი თანახმაა ამ რაიონების აზერბაიჯანისთვის დაბრუნებაზე. ბევრი კი თვლის რომ არაა საჭირო ამის გაკეთება და რეგიონი სომხებმა უნდა აითვისონ.  არც ყარაბაღში და არც სომხეთში არავის უნდა აზერბაიჯანისთვის ლაჩინის რაიონის გადაცემა. პატარა ქალაქ ლაჩინზე გამავალი გზა აკავშირებს ყარაბაღს გარეშე სამყაროსთან. ამ ერთადერთ გზას უფრო ხშირად ლაჩინის დერეფანს უძახიან. ლაჩინი რომ დაუბრუნონ აზერბაიჯანს ყარაბაღი აღმოჩნდება სრულ იზოლაციაში.

მეორეს მხრივ ოფიციალურ ბაქოს არასოდეს უთქვამს რომ მზადაა ვაჭრობისთვის მთიანი ყარაბაღის დამოუკიდებლობის გასაცვლელად ოკუპირებულ ტერიტორიებში.

მთიან ყარაბაღში არის კიდევ ერთი ქალაქი-მოჩვენება, ესაა დედაქალაქი სტეპანაკერტიდან სულ 15 წუთის სამგზავრო მანძილზე მდებარე ქალაქი შუშა.

ესაა დიდი კულტურული და ისტორიული ტრადიციების მქონე ქალაქი. თავის დროზე სახანოს დედაქალაქი შუშა დღესაც აოცებს მნახველს მონუმენტური შენობებით,დახვეწილი არქიტექტურით.

შუშას დაცემა უკვე გასული საუკუნის დასაწყისში დაიწყო და საბჭოთა ხანაშიც ვერ გამოვიდა ის მდგომარეობიდან. ოდესღაც იქ ცხოვრობდა 20 ათასი კაცი,დღეს კი დარჩა არა უმეტეს 3 ათასი ადამიანისა.

შუშას დღევანდელი მოსახლეობის უმეტესობას შეადგენენ სომეხი ლტოლვილები აზერბაიჯანის სხვადასხვა რაიონიდან რომლებიც იქ დასახლდნენ ომის დამთავრების შემდეგ. საბჭოთა ხანაში ადგილობრივ მკვიდრთა უმრავლესობას აზერბაიჯანელები შეადგენდნენ.

სომეხმა ლტოლვილებმა დაიკავეს აზერბაიჯანელთა სახლების და ბინების ნაწილი.  განსხვავება შუშასა და სტეპანაკერტს შორის თვალშისაცემია უკვე ქალაქთან მიახლოებისას.

შუშას ცარიელი მრავალსართულიანი შენობები მკვეთრად განსხვავდება ევროპულად კეთილმოწყობილი დედაქალაქისგან.

თვალში გვხვდება როგორც ნგრევა ისე სრული სოციალური მოუწყობლობა. ვისაც მუშაობა შეუძლია ყველა მუშაობს სტეპანაკერტში.  თვალშისაცემია ქალაქელთა სიღატაკეც.

საქართველოში ყარაბაღისგან განსხვავებით ომი არ ყოფილა და ამიტომ მკვდარი ქალაქები ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით იქ არაა,მაგრამ მასშტაბური ეკონომიკური კრიზისის შედეგები საკმაოდ შესამჩნევია თბილისისგან მოშორებითაც.

ქვეყნის სამხრეთით არის პატარა ქალაქი წალკა. ჯერ კიდევ ცოტა ხნის წინ ადგილობრივი მოსახლეობის დიდ ნაწილს შეადგენდნენ ბერძნები,მაგრამ ზვიად გამსახურდიას ნაციონალისტური ისტერიის დროს ბერძნებს მოუწიათ საქართველოდან წასვლა და მათი სახლები დაიკავეს ქართველებმა //ისემც დაუმშვენდა ამის ავტორს ცხვირპირი, საქართველოში არც ერთ ენაზე ამბის მთქმელი აღარ დატოვეს თორე ვინმე იტყოდა რომ ძნელია კრიმინალი სტალინის მიერ შექმნილ ოხრობად გამოცხადებულ ქვეყანაში და განსაკუთრებით მისი ნგრევის პროცესში წონასწორობის შენარჩუნება. არადა საბჭოთა დემოკრატიამ სწორედ ეგ ქნა და ცდილობს მის მიერ ოხრობად გამოცხადებული საქართველოს ნგრევის ბოლომდე მიყვანას, ამასაც ჰქვია საქართველოს წინააღმდეგ საბჭოთა დემოკრატიისა და მის მოკავშირეთა ომი, გ.მ.//.

მაგრამ წალკას შენობათა ნახევარი ცარიელი დარჩა. დღეს დრო შეიცვალა მაგრამ ბერძნები არ ჩქარობენ საქართველოში დაბრუნებას. კეთილმოწყობილი წალკა გადაიქცა სოფლად.

ეს ადგილები შორსაა საქართველოს ცენტრალური მაგისტრალებისგან და ტურისტული მარშრუტებისგან და ამიტომ წალკამდე მიღწევა შეიძლება მხოლოდ დამსხვრეული გზით.

შუშას მიზგითი

სამხრეთ საქართველოს პატარა ქალაქია ნინოწმინდაც, ყოფილი ბოგდანოვკა. ნინოწმინდასაც აქვს თავისი "პრობლემა". მისი მოსახლეობის უმეტესობას კი არა მთელ მოსახლეობას შეადგენენ სომხები. ამ ადგილებს მისი სიცივის და ძნელად მისადგომობის გამო უწოდებენ ქართულ ციმბირს. ადგილობრივი მცხოვრებლებისთვის გადაადგილების ერთადერთ ხელმისაწვდომ საშუალებად იქცა მატარებელი თბილისი-ახალქალაქი რომელიც იმდენადაა დატვირთული რომ მას უფრო სატვირთო მატარებელი უნდა დაერქვას.

უკვე დღეს ნინოწმინდა დატოვა მისი მოსახლეობის თითქმის ორმოცმა პროცენტმა. დამსხვრეულმა გზებმა,სრულმა უპერსპექტივობამ და რთულმა ურთიერთობებმა საქართველოს ხელისუფლებასთან ქალაქიდან წასვლის პროცესს მასობრივი ხასიათი მისცეს.  მაგრამ წალკისგან განსხვავებით ქართველები აქ არ სახლდებიან და ქალაქი იცლება //ისევ დაუმშვენდა ცხვირპირი ამის დამწერს. ის არაფერს არ ამბობს იმაზე რომ რომანოვების გენერალმა პასკევიჩმა გარეკა აქედან მკვიდრი ქართველები რომლებიც მას არასანდო მოსახლეობად მიაჩნდა და მათ ნასახლარზე დაამკვიდრა რომანოვებისთვის სანდო სომხები //თურქეთიდან//. ამის შემდეგ მსოფლიო უბედურებად ქცეულმა პარტია დაშნაკცუტიუნმა ეს რაიონი ისტორიულ სომხეთად გამოაცხადა და კაი ბიჭი ხარ და დასახლდი. იმ წუთში აამხედრებს მთელი მსოფლიოს სომეხ ექსტრემისტებს და ტერორისტებს და მოაწყობს მორიგ  ომს კავკასიაში. არადა მის უკან დგას საბჭოთა სამხედრო დაზვერვა გრუ და ეს სერიოზული საქმეა,გ.მ.//.
--------------------------------------------------------------------------------

ჩანართი 
სხვა ამბავია რომ სომხური ინტელიგენცია აყვირდა სომხეთიდან შრომისუნარიან სომეხთა უპრეცენდენტო და უწყვეტი წასვლის წინააღმდეგ.

სომხები თავგუდმოგლეჯილები გარბიან დემოკრატიზებული სომხეთიდან. 
"ქვეყნის დემოგრაფიული ვითარება უკიდურესად გაუარესდა. სომეხთა მიგრაცია სომხეთიდან იღებს ეროვნული და ეკონომიკური კატასტროფის სახეს", ნათქვამია ათიოდე სომხური შემოქმედებითი და საზოგადოებრივი ორგანიზაციის განცხადებაში რომელიც გაუგზავნეს სომხეთის პარლამენტის სპიკერ ოვიკ აბრამიანს და პრემიერ-მინისტრ ტიგრან სარქისიანს. 

თავისი შეშფოთება ქვეყანაში შექმნილი მდგომარეობით ინტელიგენციის წარმომადგენლებმა გადასცეს ერევანში პირველ ივლისს ჩატარებულ პრეს-კონფერენციაზე, გადმოსცემს საინფორმაციო სააგენტო რეგნუმის კორესპონდენტი. 

კერძოდ, სომხეთის მწერალთა კავშირის თავმჯდომარემ, პუბლიცისტმა და მწერალმა ლევონ ანანიანმა გადმოსცა რესპუბლიკის რაიონებში მოგზაურობიდან მიღებული შთაბეჭდილებები. 

მან აღნიშნა რომ მოსახლეობა ადრეც მიდიოდა ქვეყნიდან უკეთესი ხვედრის საძებნელად, მაგრამ ეხლა შორეულ მხარეებში წამსვლელებს არც კი აინტერესებთ თუ სად მოხვდებიან და ცხოვრების როგორი პირობებია იქ.

ყოველდღიური ლუკმაპურის გულისთვის სომხები მიდიან რუსეთში, ევროპაში, ამერიკაში ,თურქეთშიც კი. //ესე იგი დემოკრატიზებული სომხები დემოკრატიზებული სომხეთიდან სომხებისთვის გენოციდის მომწყობ თურქეთშიც კი გარბიან,გ.მ.//.

ამასთან მწერალმა შენიშნა რომ განსაკუთრებულ შეშფოთებას იწვევს სასაზღვრო სოფლების დაცარიელება-გაუდაბურება. 
-----------------------------------------------------------------------------------------

Интеллигенция Армении бьет тревогу по поводу беспрецедентной и непрекращающейся миграции трудоспособного населения из страны. "Демографическая в стране ситуация крайне ухудшилась. Миграция из Армении перерастает в национальную и экономическую катастрофу", - говорится в совместном обращении почти десятка творческих и общественных организаций, адресованном спикеру парламента Армении Овику Абрамяну и премьер-министру Тиграну Саркисяну. Свою обеспокоенность бедственной ситуацией в стране представители интеллигенции передали в ходе пресс-конференции, которая состоялась 1 июля в Ереване, передает корреспондент ИА REGNUM.

В частности, председатель Союза писателей Армении (СПА), публицист и писатель Левон Ананян поделился своими впечатлениями, полученными в ходе недавней поездки по районам республики. Он отметил, что население и раньше уезжало из страны в поисках лучшей участи, но теперь "отбывающих в далекие края" даже не интересует, куда они попадут и какие там условия для жизни. "Потребность в хлебе насущном толкает людей на миграцию в Россию, Европу, Америку и даже в Турцию",- сказал писатель. При этом он заметил, что особенную тревогу за завтрашний день нации вызывает "опустынивание приграничных сел".


Подробности: http://www.regnum.ru/news/fd-abroad/armenia/1421149.html#ixzz1YDj2aEqp
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на ИА REGNUM
------------------------------------------------------------------------------

აფხაზეთის მთებში არის მაღაროელთა გატყვარჩალებული ქალაქი ტყვარჩელი. 

საბჭოთა ხანაში ამ კეთილმოწყობილ ქალაქში ცხოვრობდა 35 ათასი კაცი. ქართულ-აფხაზური ომის დროს ის მოექცა სასტიკ ბლოკადაში. აფხაზეთში  ტყვარჩელის გარემოცვას ადარებენ ლენინგრადის ბლოკადას. ქალაქს ალყა დაარტყეს ქართულმა ჯარებმა რომლებმაც ვერ მოახერხეს მისი აღება. 

  გატყვარჩალებული ტყვარჩელი

მაგრამ ქალაქი იზოლაციაში აღმოჩნდა. 1992-93 წლების ცივ ზამთარში ათობით მოქალაქე მოკვდა შიმშილისგან,ასობით მოქალაქე უმძიმესი პირობების გამო აღმოჩნდა სიკვდილის ზღვარზე.

ომის დამთავრებას არ შეუმსუბუქებია ტყვარჩელელთა მდგომარეობა. მაღაროების აღდგენა ვერ მოხერხდა და ტყვარჩელელებმა დაიწყეს ტყვარჩელიდან წასვლა. 1995-96 წლებში ამ პროცესმა მიიღო მასობრივი სახე. 

მაღაროელთა ოდესღაც კეთილმოწყობილი დასახლებები ეხლა წარმოგვიდგენენ აპოკალიპტურ სანახაობას....დღეს ერთადერთი ცოცხალი ადგილია ბუდრუგუნა ქალაქის ცენტრში სადაც ხუთ მანეთად ყიდიან ადგილობრივ უფილტრო სიგარეტებს "ასტრა" და 40 მანეთად რამოდენიმე ბოთლ ადგილობრივ არაყს. 
                           
გატყვარჩალებულ ტყვარჩელში ეხლა სიცოცხლე ძლივს ფეთქავს.

ერთადერთი შემოსავლიანი საწარმოა თურქული საინვესტიციო პროექტი "ტამსაშ",რომელმაც ნახშირის მაღაროების რეაბილიტაციაში ჩადო 40 მილიონი დოლარი. მაგრამ ეს სულ არ ყოფნის მთელი ქალაქის რეაბილიტაციას.

სოციალური პირობები გაუმჯობესდა,მაგრამ ადამიანები არ ჩქარობენ აქ დაბრუნებას.

გამოტყვარჩალებული ტყვარჩელი არის ყველაზე ღატაკი ქალაქი აფხაზეთში. იქ ცარიელია და პატრონებს ელოდება 9-სართულიანი სახლების მთელი სადარბაზოები.
------------------------------------------------------------------------

//ისემც დაუმშვენდა ცხვირი ამის დამწერს. არ ყოფილა არავითარი ქართულ-აფხაზური თუ ქართულ-ოსური ომი. ბერიას ყოფილმა ხელქვეითმა აკადემიკოსმა ანდრეი სახაროვმა მოსოფლიოს ერთ-ერთი უძველესი ქვეყანა საქართველო 1988 წელს  გამოაცხადა კრიმინალი სტალინის მიერ შექმნილ ოხრობად,მცირე იმპერიად და დაიწყო დემოკრატიზაციად წოდებული ომი საქართველოს წინააღმდეგ. ამის შედეგები ზოგიერთისთვის მაინც ცნობილია, გ.მ.//.
--------------------------------------------------------------------------------------------



http://www.segodnia.ru/content/20787
Мертвые города Кавказа

03.04.2008 - 09:58

Конфликты и экономический кризис в странах Южного Кавказа сделали безлюдными целые районы Бывший азербайджанский город Агдам весь Советский Союз знал благодаря известной марке портвейна, которую производили здесь. Теперь же это в полном смысле слова «бывший город». Здесь не только не производят портвейн, здесь просто никого нет. Изредка по пустынным улицам, среди завалов из остатков стройматериалов и арматуры продвигается грузовик. Единственная хозяйственная деятельность, которую ведут в городе жители окрестных районов Нагорного Карабаха, - разбор остатков зданий на стройматериалы, которые еще могут пригодиться для строительства. Агдам находился в центре кровопролитной армяно-азербайджанской войны. После ее завершения в 1994 году территория вокруг города перешла под контроль армянских сил. Уже к этому времени город был пуст, большинство его жителей были азербайджанцы и покинули разрушенный город. На самом деле юридически Агдам не входил в состав Нагорного Карабаха и в советское время. Это один из семи оккупированных Арменией районов собственно Азербайджана, которые удерживаются и по настоящее время для большей уступчивости Баку в вопросах, связанных с урегулированием конфликта вокруг Карабаха. Панораму безлюдных окрестностей Агдама украшает лишь большая мечеть в бывшем центре бывшего города. Это единственное строение, которое сохранилось здесь. Армяне демонстративно не стали разрушать мечеть, доказывая таким образом свою религиозную толерантность. Рядом с мечетью заброшенное азербайджанское кладбище. Здесь некого и некому хоронить, также как некому и не для кого служить в мечети. Сегодня эти семь азербайджанских районов - громадная безлюдная пустыня. Иногда можно наткнуться на остатки деревень. Селиться здесь не имеет большого смысла, а вот земля хорошая. Карабахцы преодолевают много километров, чтобы добраться сюда и обработать землю. Все поля и сады ухоженные. Сегодня Армения разделилась во мнении о необходимости возвращения этих районов Азербайджану. Многие считают, что этого не стоит делать, и регион нужно осваивать самим. Ни для кого, ни в Армении, ни в Карабахе не стоит вопрос о передаче Азербайджану одного из этих районов - Лачинского. Через небольшой городок Лачин проходит единственная дорога, связывающая Карабах с внешним миром. Чаще ее называют «Лачинским коридором». Если вернуть Лачин Азербайджану, то Карабах окажется в полной изоляции. С другой стороны, официальный Баку никогда не проговаривал того, что готов вести торг о независимости Нагорного Карабаха в обмен на оккупированные территории. В Нагорном Карабахе есть еще один город, который может претендовать на статус города-призрака. Это расположенный всего в 15 минутах езды от столицы Степанакерт город Шуша. Шуша - город с большими культурными и историческими традициями. В свое время столица ханства, этот город и сегодня удивляет монументальными зданиями, изысканной архитектурой. Впрочем, упадок Шуши начался еще в начале прошлого века, и даже в советское время он не смог выбраться из запустения. Сегодня здесь проживает не более 3 тыс. из некогда 20-ти тысячного населения. Большинство из сегодняшних жителей Шуши армянские беженцы из разных районов Азербайджана, поселившиеся здесь после окончания войны. В советское время большая часть местного населения были азербайджанцы. Беженцы заняли часть их домов и квартир. Разница между Шушой и Степанакертом бросается в глаза еще на подъездах к городу. Пустые многоэтажки Шуши очень контрастируют с по-европейски благоустроенной столицей. В глаза бросается не только разруха, но и полная социальная необустроенность. Все, кто могут работать, работают в Степанакерте. Бедность горожан тоже бросается в глаза. В Грузии, в отличие от Карабаха, войны не было, и потому в полном смысле мертвых городов здесь тоже нет. Однако последствия масштабного экономического кризиса, даже на небольшом удалении от Тбилиси весьма заметны. На юге страны расположен небольшой город Цалка. Еще недавно большей частью местного населения в нем являлись греки. Но во времена националистической истерии Звиада Гамсахурдиа грекам пришлось покинуть Грузию. Их дома заняли грузины, но больше половины строений так и осталось пустыми. Сегодня времена изменились, но греки не спешат возвращаться в Грузию. А некогда благоустроенная Цалка превратилась в деревню. Эти места находятся вдалеке от центральных магистралей и туристских маршрутов Грузии. Поэтому добраться до Цалки можно только по разбитой дороге. Ниноцминда, бывшая Богдановка - тоже небольшой городок на юге Грузии. У Ниноцминды своя «проблема». Здесь даже не большинством, а всем населением являются армяне. Здешние места называются «грузинской Сибирью», и не только потому, что это самый холодный регион в стране, но еще и потому, что сюда очень трудно добраться. Поезд Тбилиси – Ахалкалаки, который уместнее назвать товарным из-за количества грузов, стал единственно доступным средством передвижения для местных жителей. Уже сегодня Ниноцминду оставило почти 40% ее населения. Разбитые дороги, полная бесперспективность и сложные отношения с властями Грузии сделали процесс покидания этого города массовым. Только, в отличие от Цалки, грузины здесь не селятся и город пустеет. В горах Абхазии расположен шахтерский город Ткварчели, или как его теперь называют - Ткварчал. В советское время презентабельный, благоустроенный город с 35-тысячным населением во время грузино-абхазской войны находился в жесткой блокаде. В Абхазии блокаду Ткварчала часто сравнивают с блокадой Ленинграда. Город был окружен грузинскими войсками, но взять они его так и не смогли. Но связь с миром была практически прервана. Холодной зимой 1992-1993 гг. десятки горожан умерли от голода, сотни людей оказались на грани жизни из-за тяжелейших условий, в которых оказался шахтерский город. Завершение войны не принесло облегчения жителям города. Шахты восстановить не удалось, люди начали уезжать. В 1995-1996 годах процесс принял массовый характер, и за короткое время, из более чем 30 тыс. жителей, в Ткварчели осталось 5-6 тыс. человек. А некогда комфортабельные шахтерские поселки представляют из себя апокалипсическое зрелище. Поселок Акармара некогда был самым престижным районом города: школы, детские сады, рынок, большие сталинские дома. Сегодня единственным живым местом здесь является будка в центре поселка, где продают местные сигареты без фильтра «Астра» за пять рублей и несколько бутылок местной же водки за 40 рублей. Сегодня жизнь в Ткварчале еле теплится. Единственным прибыльным предприятием является турецкий инвестиционный проект «Тамсаш», вложивший в реанимацию угольных шахт до 40 млн. долларов (!). Однако этого критически мало для жизнедеятельности всего города. Социальные условия улучшились, но люди не спешат пока возвращаться сюда. Сегодня Ткварчал - самый бедный город в Абхазии, где целые подъезды девятиэтажных домов пустуют в ожидании хозяев.