"გიჟ" ვან გოგს 160 წელი შეუსრულდა და გილოცავთ:

ვინსენტ ვან გოგი, ავტოპორტრეტი 

Фото: ИТАР-ТАСС

გავიხსენოთ ისინი ვისაც დარტყმულები უძახიან გიჟებს - ვან-გოგი, ვრუბელი, კამილ კლოდელი, მუნკი, ედგარ პო...

"არაფერია ადამიანთა სიყვარულზე უფრო მხატვრული" ,"ბოლოს და ბოლოს მოგვბეზრდება ცინიზმი, სკეპტიციზმი, მასხარაობა და მოგვინდება უფრო მუსიკალურად ცხოვრება" //ვინსენტ ვან გოგი//.

ბოლო ორიოდე საუკუნეა რაც სიგიჟის და გენიას ცნებები თითქმის სინონიმები გახდა, უნიჭო ობივატელები თავის უნიჭობას და მუდრეგობას ნიღბავენ ჯანმრთელი ფსიქიკით.

და ფსევდოგენიოსი, პირიქით, თავის ექსცენტრულობას ასაღებს ნიჭად.
ამაზე კიდევ ერთხელ გვაფიქრებს ვან გოგი რომელსაც ეხლა უსრულდება 160 წელი.

მასობრივ ცნობიერებაში თითქმის ყოველი დიდი გიჟია და მისი იგიჟე ითვლება რაღაც აუცილებლად-სიგიჟის გარეშე ვერც იქნებოდა ესოდენ შთამბეჭდავი ქმნილებები.

ამ თეორიას აქვს არსებობის უფლება.
მეცნიერებისთვის წარსულ ხანათა გენიოსების მემკვიდრეობა არის წყარო მეცნიერული გამოკვლევებისა რომლებიც გვიჩვენებენ შემოქმედების კავშირს ფსიქიურ დაავადებებთან //ბიპოლარულ აფექტურ აშლილობასთან და დეპრესიასთან//.

მაგრამ გენიოსთა ტრაღედიების რომანტიული საფარველის უკან ჩვენ გვავიწყდება რომ მათ დიად ქმნილებებს ისინი სულაც არ ქმნიდნენ ავადმყოფობათა და კრიზისების დროს, პირიქით. გვავიწყდება ისიც რომ გენიოსები იყვნენ უბრალოდ ადამიანები რომლებსაც აგიჟებდა შეუწყნარებლობა საზოგადოებისა რომელსაც 21-ე საუკუნის დასაწყისშიც სჭირდება შემწყნარებლობის სწავლა.

ვან-გოგი და მისი ყური

ვინსენტ ვან გოგი იყო საგიჟეთების ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი პაციენტი.
მხატვრის ბიოგრაფიის საზოგადოდ მიღებული ვერსიის თანახმად ფერწერის სწავლა დაიწყო 27 წლის ვან გოგმა.

10 წლის მანძილზე საკუთარი სტილის ძიებაში მან გაიარა უზარმაზარი გზა და და გარდაიცვალა 37 წლისა თვითმკვლელობის მცდელობის შემდეგ.

მის სიკვდილის შემდგომ დიდებას ხელს უწყობს მოთხრობები მისი ექსცენტრული გამოხდომების შესახებ. და მისი ქმნილებების დღევანდელი სიძვირე.

1990 წელს მისი სურათი დოქტორ გაშეს პორტრეტი გაიყიდა 82,5 მილიონ დოლარად და 1889 წლით დათარიღებული მისი ერთ-ერთი ავტოპორტრეტი - 71,5 მილიონ დოლარად.

მრავალი წიგნის წყალობით //მაგ. ანრი პერიუშოს "ვან გოგის ცხოვრება" და ირვინგ სტოუნის "სიცოცხლის წყურვილი" //მისი ბიოგრაფიის ზოგი ფაქტი, მაგ. მოჭრილი ყურის ისტორია, იქცა ისტორიული ანეგდოტებად. სხვათა შორის არსებობს მომხდარის რამოდენიმე ვერსია.

პერიუშო ინციდენტს აღწერდა როგორც გოგენთან ჩხუბის შედეგს. ვან გოგი ნერვიული აფეთქების შემდეგ თითქოს სამართებლით ეცა გოგენს და შემდეგ კი გააფთრებულმა თვითონ მოიჭრა საკუთარი მარცხენა ყურის ბიბილო რომელიც ჩადო კონვერტში და აჩუქა ერთ ნაცნობ კახპას.

რამოდენიმე წლის წინ გერმანელი ხელოვნებათმცოდნეები დაეჭვდნენ ამ ისტორიის სიმართლეში იმიტომ რომ ამას ყვებოდა "გამოუსწორებელი მატყუარა" გოგენი. მათ წარმოადგინეს მომხდარის ალტერნატიური ვერსია - სწორედ საუკეთესოდ მოფარიკავე გოგენმა მოათალა ძმაკაცს ყური და შემდეგ თავის გამართლების მიზნით გაავრცელა ჩვენთვის ცნობილი ეს ყალბი ვერსია.

გალერისტმა იულიუს მეიერ-გრეფემ ვან გოგის სიკვდილის შემდეგ მისი ქმნილებების უფრო ძვირად გაყიდვის მიზნით გაშალა ნამდვილი პიარ-კამპანია რომელშიც ვან გოგი გამოჰყავდა "მისტიკოსად" და "გიჟ მარტოსულ გენიოსად".

მხატვარი ვან გოგის ის სახე რომელიც ჩარჩა საზოგადოებრივ ცნობიერებაში სწორედ მეიერ-გრეფეს გავლენითაა შექმნილი.

ვან გოგისთვის როგორც მის სიცოცხლეში ისე სიკვდილის შემდეგ დასმულ დიაგნოზთა რაოდენობამ უკვე ორ ათეულს გადააჭარბა. ფსიქიურ დაავადებათა დიაგნოსტიკა მაინც არაა ზუსტი მეცნიერება.

ყურის ინციდენტის შემდეგ ვან გოგი მოხვდა არლის კლინიკაში სადაც პრაქტიკოსმა ექიმმა რემ მას დაუსვა საფეთქებლების უბნების ეპილეფსიის დიაგნოზი. ცოტა მოგვიანებით დიაგნოზი უფრო ბუნდოვანი გახდა "დასაბმელი გიჟი ზოგადი ბოდვით".
თანამედროვე ფსიქიატრები ყველაზე ხშირად ამბობენ რომ ვან გოგს სჭირდა ბიპოლარული აფექტური სიგიჟე //ადრე ამ ავადმყოფობას უძახოდნენ მანიაკალურ-დეპრესიულ ფსიქოზს//. ესაა ემოციური აშლილობა როდესაც ადამიანის განწყობა რეგულარულად და მკვეთრად იცვლება სულიერი აღმავლობიდან რომელსაც თან ახლავს მანიის მდგომარეობა დეპრესიამდე და აპატიამდე.

ვან გოგის მიერ ძმა თეოსთვის 1882 წლის 6 ივლისს მიწერილი წერილიდან:
"ჩემი ხასიათის მრავალი თავისებურება განაპირობა ცივ ქუჩებში ღია ცის ქვეშ გატარებულმა ღამეებმა, უპუროდ დარჩენის შიშმა, დაძაბულობამ რომელსაც იწვევდა უმუშევრობა, უთანხმოება მეგობრებთან და ოჯახთან. აი აიმოტომ ვარ დრო და დრო საზიზღარ გუნებაზე და დათრგუნული.

ვიმედოვნებ რომ შენც და ისინიც ვინც დაუფიქრდება ყველაფერ ამას არ დამძრახავთ და არ ჩამთვლით აუტანლად.

მე ვცდილობ ჩემს საკუთარ თავთან ბრძოლას, მაგრამ არ შემიძლია ჩემი ხასიათის შეცვლა.

ეს ჩემი უეჭველად ცუდი ნიშანია, წყეული იყოს ის, მაგრამ ხომ მაქვს კარგი მხარეებიც!..."

ვან გოგი მრავალი წლის მანძილზე წერდა ძმას წერილებს და ისინი გვიჩვენებენ რომ მხატვარი იყო ეჭვიანი და მგრძნობიარე ადამიამი, რომ ის საკუთარ თავზე მეტად განიცდიდა როგორც ახლობლების ისე მისთვის უცხო ადამიანების გამო.

"არაფერია ადამიანთა სიყვარულზე უფრო მხატვრული", წერდა ვან გოგი ერთ-ერთ წერილში და ეს ფრაზა იქცა აფორიზმად და მხატვრის ერთგვარ დევიზად.

1890 წლის 17 ივლისს ვან გოგმა სცადა თავის მოკვლა. რამოდენიმე დღის შემდეგ ის გარდაიცვალა სისხლის დაკარგვის გამო.

თავისი ცხოვრების ბოლო წლებში ვან გოგმა განიცადა რამოდენიმე ძლიერი კრიზისი რომლებსაც ახლდა ბოდვა და ჰალუცინაციები.

თვითმკვლელობა ერთის შეხედვით ლოღიკურად ეწერება მისი ავადმყოფობის ისტორიაში - "ის ადრე თუ გვიან მოიკლავდა თავს".

მაგრამ დიდი გავლენა იქონია ირგვლივ მყოფ ადამიანთა დამოკიდებულებამაც.
ადამიანები ვერ იტანენ ფსიქიურად ავადმყოფებს და შეუწყნარებლები არიან მათ მიმართ.

ცხოვრების ბოლო წლებში ვან გოგი ცხოვრობდა არლთან რომლის მცხოვრებლებიც სდევნიდნენ ამ უცნაური და სასაცილო გარეგნობის მქონე მხატვარს //ბეწვის ქუდი ზაფხულში, საღებავებით დასვრილი სამოსი//.

არლის მცხოვრებლებმა მოგვიანებით მერს მიმართეს პეტიციით რომლითაც ითხოვდნენ ვან გოგის საგიჟეთში დამწყვდევას.

და ეს მაშინ როდესაც მხატვრობით გატაცებული მხატვარი //ფერწერა იყო მისი მანია/ არაფერს უშავებდა ქალაქის კეთილგონიერ მკვიდრებს.
---------------------------------------------------------------------------------------

მაგრამ ვან გოგის ამერიკელმა ბიოგრაფებმა სტივენ ნაიფეხმა და გრეგორი უაიტ სმიტმა განაცხადეს რომ მხატვარს არ მოუკლავს თავი, რომ დაიღუპა შემთხვევითი გასროლის შედეგად.

დიდი მხატვრის სიკვდილის თავისი ვერსია სწავლულებმა გადმოსცეს ფუნდამენტურ 900-ფურცლიან გამოკვლევაში "ვან გოგის ცხოვრება".

მკვლევართა აზრი ძირფესვიანად განსხვავდება დიდი ხნის მომხდარი ტრაღიკული ამბის საყოველთაოდ მიღებული ვერსიისგან.

ითვლება რომ დიდმა მხატვარმა თავი მოიკლა 1890 წლის 27 ივლისს პატარა ქალაქი ოვერ-სიურ-უაზის გვერდით სწორედ იმ მინდორზე რომლის ხატვაც დაამთავრა რამოდენიმე დღით ადრე. 

სასიკვდილოდ დაჭრილი ვან გოგი, რომელიც სასეირნოდ წავიდა ხატვის საშუალებებით დაბრუნდა სასტუმროში Ravoux და იქ გარდაიცვალა ორი დღის შემდეგ. სიკვდილამდე მან მოასწრო და გარკვევით თქვა: "ნურავის დააბრალებთ, მე თვითონ მინდოდა თავის მოკვლა".

მაგრამ ნაიფეხმა და უაიტ სმიტმა წიგნზე 20 წელი მუშაობის შემდეგ აღმოაჩინეს მხატვრის მრავალი მანამდე უთარგმნელი წერილი. 

ისინი ამბობენ რომ ვან გოგი ნამდვილად არ მიდიოდა საეირნოდ თავის მოკვლის მიზნით. მას შემთხვევით ესროლა გაუმართავი თოფი 16 წლის ბიჭმა რენე სეკრეტანმა რომელიც ხშირად სვამდა ვან გოგთან ერთად და რომელსაც უყვარდა კოვბოების თამაში. 

მკვლევარებს აფიქრებდა წინა ვერსიის ზოგი უზუსტობა, კერძოდ მათ ვერაფრით ახსნეს თუ როგორ მოახრხა საკმაოდ რთულ რელიეფზე დახმარების ძიებაში კილომეტრზე მეტის გავლა ადამიანმა რომელმაც თითქოს თავისი თავი დაიჭრა მკერდში. ამას გარდა ვერ იპოვეს სასეირნოდ წაღებული მოლბერტი და ფუნჯები. 

ძნელი წარმოსადგენია რომ ბიჭებმა, და ისინი ორნი იყვნენ, მხატვარს შეგნებულად ესროლეს. უფრო საფიქრებელია რომ თოფმა გაისროლა შემთხვევით. 

ვან გოგი არ ეძებდა სიკვდილს, მაგრამ ცდილობდა არ ქცეულიყო ტვირთად თავისი ძმისთვის და ამიტომ მზად იყო სიკვდილის მისაღებად. მან ამიტომ არაფერი უთხრა პოლიციას.

მკვლევარებმა ასევე ივარაუდეს რომ მხატვარს სჭირდა ეპილეფსია და არა დეპრესია.

Раскрыта загадка гибели Ван Гога
17:49 / 17.10.2011
Винсент Ван Гог умер не от собственной пули, а от случайного выстрела, совершенного двумя нетрезвыми молодыми людьми. Об этом заявили американские биографы художника Стивен Найфех и Грегори Уайт Смит.

Свою версию смерти великого художника ученые, которым ранее была присуждена Пулитцеровская премия за биографию другого живописца – Джексона Поллока, изложили в фундаментальном 900-страничном исследовании под названием "Жизнь Ван Гога". Предположения исследователей в корне отличаются от общепринятой версии трагических событий многолетней давности.

Принято считать, что великий постимпрессионист совершил самоубийство 27 июля 1890 года у городка Овер-сюр-Уаз, на том самом пшеничном поле, которое закончил писать несколькими днями раньше. Смертельно раненный, Ван Гог, который вышел на прогулку с принадлежностями для рисования, вернулся в гостиницу Ravoux и умер там два дня спустя, успев четко произнести: "Винить никого не надо: я сам хотел убить себя".

Однако Найфех и Уайт Смит, за 20 лет работы над книгой раскопавшие множество прежде не переводившихся писем художника, уверяют, что "он совершенно очевидным образом не отправлялся на прогулку в поле с целью убить себя", а роковой выстрел на самом деле был произведен из неисправного ружья 16-летнего мальчика по имени Рене Секретан, неоднократно выпивавшего с Ван Гогом и любившего играть в ковбоев.Писателей настораживал ряд неточностей в прежней версии. В частности, им так и не удалось найти объяснения тому, как человек, якобы выстреливший себе в грудь, смог пройти более километра по пересеченной местности в поисках помощи. Кроме того, не были найдены захваченные на прогулку мольберт и кисти.

"Сложно себе представить, чтобы мальчики – а их там было двое – стреляли в художника намеренно. Скорее всего, ружье выстрелило случайно. А Ван Гог, не искавший смерти, тем не менее был готов принять ее, стремясь избавить своего брата от обузы, и потому не стал пускать полицию по следу", – цитирует исследователей РИА Новости. Они также предположили, что художник страдал не депрессией, а эпилепсией.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

მიხაილ ვრუბელი და "დემონი"

მიხაილ ვრუბელზეც ხშირად ლაპარაკობენ მისი ავადმყოფობის კონტექსტში. მისი გატაცება დემონის სახით ითვლება ფსიქიურიავადმყოფობის ერთ-ერთ ადრეულ სიმპტომად და იძლევა საბაბს უკვე სულ წარმოუდგენელი ინსინუაცოებისთვის "თავისი მხატვრის დამღუპველი სურათის" შესახებ.

სინამდვილე კი როგორც ყოველთვის ბევრად უფრო რთულია, მხატვარი დიდად შესძრა სასურველი შვილის, ვრუბელისა და ნადეჟდა ზაბელას ვაჟიშვილის ავადმყოფობამ და სიკვდილმა.

1902 წლის პირველ თვეებში ვრუბელის მეუღლემ და შემდეგ სხვა ირგვლივ მყოფებმა შეამჩნიეს მისი ქცევის უცნაურობები. ნადეჟდა ზაბელას და ეკატერინე ივანეს ასული გე წერდა ამაზე:

"ყველა ახლობელი და ნაცნობი ამჩნევდა რომ მიხეილ ალექსანდრეს ძე ემართება რაღაც უჩვეულო, მაგრამ მაინც ეჭვობდნენ ვინაიდან მის სიტყვებში არ ყოფილა უაზრობა, ის ყველას სცნობდა, ყველა და ყველაფერი ახსოვდა, მხოლოდ საკუთარ თავში უფრო დარწმუნებული გახდა. აღარ გრძნობდა თავს უხერხულად ადამიანებთან და გაუთავებლად ლაპარაკობდა.

ამ დროს სურათი "დემონი" გადაიტანეს მოსკოვში გამოსაფენად და მიხეილ ალეკსანდრეს ძე, მიუხედავად იმისა რომ სურათი უკვე გამოფენილი იყო, ყოველდღე ხატავდა მას თავიდან და მე, შეძრწუნებული, ყოველ დღე ვხედავდი ცვლილებას. ზოგჯერ "დემონი" ძალიან საშინელი იყო და მერე დემონის სახეში ისევ ჩნდებოდა ღრმა დარდი და ახალი სილამაზე...

საერთოდ, ავადმყოფობის მიუხედავად, შემოქმედების უნარი არ სტოვებდა ვრუბელს, მეტიც, თითქოს უფრო ძლიერდებოდა, მაგრამ მასთან ცხოვრება აუტანელი ხდებოდა.

მას შემდეგ ხალხმა მხატვრის ავადმყოფობა მჭიდროდ დააკავშირა მის "დამხობილ დემონთან".

ვრუბელს მკურნალობდნენ ჯერ რიგაში და შემდეგ გადაიყვანეს მოსკოვში სერბსკის კლინიკაში. კრიზისმა გაიარა ექიმი უსოლცევის კერძო კლინიკაში. 8 მარტის ქუჩაზე არსებული ეს სახლი დღემდე გადარჩა და ეხლა იქ არის მოსკოვის ოლქის ცენტრალური კლინიკური ფსიქიატრული საავადმყოფო.

ექიმ უსოლცევთან მკურნალობისას ვრუბელმა ისევ დაიწყო ჭამა, ძილი და ხატვა. 1904 წელს ვრუბელი გაეწერა და მეუღლესთან ერთად გადავიდა პეტერბურგში. ეკატერინა გე წერდა:

"... უცნაურია,მაგრამ გიჟ ვრუბელს უფრო დაუჯერეს რომ ის გენიოსია და მისი ქმნილებებით აღფრთოვანებულები იყვნენ ის ადამიანები რომლებიც მანამდე არ აღიარებდნენ მის შემოქმედებას.



მაგრამ ერთი წელიც არ იყო გასული და ავადმყოფობა განმეორდა. 54 წლის ვრუბელი გარდაიცვალა 1910 წელს ფილტვების ანთებისგან.

დიაგნოზზე დიდხანს წერდნენ რომ ეს იყო უკურნებელი ავადმყოფობა ან ფსიქიური აშლილობა, მისი სიკვდილის შემდეგაც,საბჭოთა ხანაში,ცდილობდნენ არ ეხსენებინათ ბეხტერევის მიერ მისთვის დასმული დიაგნოზი //პროგრესული პარალიჩი//.

კამილა კლოდელი და "თაღლითი" როდენი
49 წლის კამილა კლოდელი მოხვდა საგიჟეთში სადაც გაატარა 30 წელი. ამ დროის მანძილზე მან ფაქტიურად შეწყვიტა რამის კეთება. უნდა ვიცოდეთ რომ ადრე ის ერთი დღეც ვერ ძლებდა მუშაობის გარეშე.

კამილა კლოდელი

Фото public domain

ის ნათესავებს, უფრო ზუსტად ძმას, ეხვეწებოდა საგიჟეთიდან გაყვანას, მაგრამ ეს არ მოხდა, ამ წლების მანძილზე ძმამ ის სულ რამოდენიმეჯერ ნახა და დედას და დას ის საერთოდ არ უნახიათ.

ფრანგ მხატვარს და მოქანდაკეს კამილა კლოდელს 1913 წელს დაუსვეს დიაგნოზი შიზოფრენია. 

შიზოფრენიის სიმპტომებს უკვე ძველი ექიმები აღწერდნენ როგორც დამოუკიდებელ ავადმყოფობას.მაგრამ შიზოფრენია მხოლოდ 1908 წელს გამოყო შვეიცარელმა ფსიქიატრმა ეიგენ ბლეიერმა. მის გამომწვევ მიზეზებზე კი დღესაც კამათობენ. ადრე ექიმთა უმრავლესობა თვლიდა რომ ესაა მემკვიდრეობითი ავადმყოფობა, მაგრამ თანამედროვე გამოკვლევები სულ უფრო და უფრო ხშირად უარყოფს ამ ფაქტს.

მხატვრის ტრაღიკული ბედი იქცა რამოდენიმე ფილმის საფუძვლად. მათგან უკანასკნელი, ბრუნო დიუმონის დრამა ეძღვნება კამილას იძულებითი ტყვეობის პირველ წლებს.

კამილა კლოდელის და როდენის რომანი საფუძვლად დაედო იბსენის პიესასა "როდესაც ჩვენ, მკვდრები, ვიღვიძებთ", და მისი ავადმყოფობის შემთხვევა აღწერილია მრავალ წიგნში, მხატვრულ ლიტერატურაში და სამეცნიერო გამოკვლევებში. მაგრამ ძნელია იმის ერთმნიშვნელოვნად თქმა თუ რა იქცა მისი ავადმყოფობის მიზეზად თუ არა, კატალიზატორად.

სხვადასხვა დროს დამნაშავეებად ცხადდებოდნენ ხან ორგული საყვარელი როდენი რომელიც ატყუებდა თავის ორ ქალს, ხან ფაქტიურად კამილას ბედის ანაბარა მიმტოვებელი დაუნდობელი ნათესავები, მეტიც, რამდენადმე დამნაშავედ თვლიდნენ მის ძმა პოლ კლოდელსაც //დიპლომატს და პოეტს// რომელიც იყო კამილას უახლოესი ადამიანი. ამბობდნენ რომ მას უნდოდა დის გადამალვა რათა მთელი ცხოვრება არ ყოფილიყო მის ჩრდილში.

მიზეზები, რა თქმა უნდა, ბევრი იყო და მთავარი იყო კამილას პიროვნების და მსოფლიოში საკუთარ ადგილზე მისი წარმოდგენის კონფლიქტი თვითონ ამ სამყაროსთან რომელიც არ იყო მზად მის მისაღებად.

ბავშვებიდან უფროსი კამილა ბავშვობიდან ცდილობდა ბრბოსგან გამორჩევას და მისი მშობლები კი ცდილობდნენ მის აღზრდას იმ დროის ტრადიციების მიხედვით, კეთილგონიერი მეუღლის და ოჯახის დედის აღზრდას. კამილას მისწრაფება შემოქმედებისკენ, რაც ადრიდან გამოვლინდა, არ შეესაბამებოდა ამ გეგმებს.

უკვე 15 წლის კამილა დამოუკიდებლად და საკმაოდ წარმატებით აკეთებდა ქანდაკებებს. მამამისი საერთოდ ახალისებდა ქალიშვილის გატაცებას და მის აქტიურობას კეთილგანწყობით უყურებდა. დედასთან ურთიერთობები კი ვერ აეწყო. რეგულარული იყო ჩხუბი და სკანდალები. დედას დაუფარავად ერჩივნა მორჩილი და მისი ოცნებების განმახორციელებელი უმცროსი ქალიშვილი ლუიზა და კამილა ამას ავადმყოფურად განიცდიდა.

კამილას ახასიათებდა მკვეთრი ტემპერამენტი და ავადმყოფური სიამაყე. ის ბავშვობიდან თვლიდა თავს განსაკუთრებულ ადამიანად. პოლ კლოდელი წერდა რომ ის ბავშვობაშიც იქცეოდა საშინლად თავხედურად.

ეხლა კამილას გადარჩენილ ნამუშევრებს ხელოვნებათმცოდნეები აღწერენ როგორც საკვირველად ნიჭიერი მოქანდაკის თვითმყოფად ქმნილებებს//ბევრი თავისი ქმნილება კამილამ დალეწა ფსიქოლოგიური კრიზისის დროს//. მაგრამ სიცოცხლეში კამილას კი ესმოდა ქება მაგრამ ქების უკან მუდამ იყო მინიშნება მეორადობაზე-თანამედროვეებისთვის ის იყო როდენის მოწაფე და საყვარელი და მეტი არაფერი...

კამილა კლოდელის ქანდაკება სიმწიფის

 ხანა როდენის მუზეუმში, პარიზი.

ავადმყოფობის განვითარებაზე გავლენა მოახდინა პირადმა განცდებმაც. როდენმა რამოდენიმეჯერ უთხრა კამილას რომ დასტოვებდა როზა ბერეს და მოატყუა. მათი შემდგომი განშორება მტკივნეული იყო ორივესთვის. ზოგი ახსენებს ბავშვის დაკარგვასაც, თუმცა დოკუმენტური მოწმობები იმაზე რომ კლოდელს და როდენს ჰყავდათ შვილები არაა.

კამილა აგიჟებდა საზოგადოებას მაგალითად იმით რომ ვერნისაჟებზე ჩნდებოდა ველური მაკიაჟით რაც საუკუნის დასაწყისში აბსოლუტურად წარმოუდგენელი იყო. რამოდენიმე წლის მანძილზე დაგროვილი პირადი და პროფესიული წყენა როდენზე გადაიქცა მანიად.

კრიზისის პერიოდში კამილას აეკვიატა აზრი რომ როდენი არის მისი იდეების,ნივთების მპარავი და მისი სიკვდილის მოსურნე ქურდი თაღლითი.

ბოროტების კიდევ ერთ წყაროდ კამილასთვის იქცნენ დედამისი და და.

"საწყალი მამა, ის ვერასოდეს ხედავდა თუ ვინ ვიყავი სინამდვილეში. მას აჯერებდნენ რომ მე ვარ ჩვეულებრივი უმადური და ვერაგი ქმნილება და ეს კეთდებოდა საგანგებოდ რათა სხვებს შესძლებოდათ ყველაფრის ხელში ჩაგდება"-წერდა კამილა. სხვები იყვნენ დედა და და.

მეოცე საუკუნის დასაწყისის საზოგადოების თვალში ქალი უბრალოდ ვერ იქნებოდა მამაკაცის თანასწორი. კამილას შემოქმედებითმა ამბიციებმა და საზოგადოებრივი აზრის უსამართლობამ მის მიმართ გამოიწვია პიროვნული კონფლიქტი და ბოლოს და ბოლოს ავადმყოფობა. საბედისწერო დამთხვევა.

ედვარდ მუნკი და სიყვარული
შარშან მაისში მისი ყვირილი //1895 წ. სურათის ერთ-ერთი ვერსია// გაიყიდა 119 მილიონ 992,5 ათას დოლარად. დღეისთვის ესაა აბსოლუტური რეკორდი

ედვარდ მუნკი

Фото Public Domain

თანამედროვე სპეციალისტების აზრით მუნკს სჭირდა "მადეპერსონალიზებელი აშლილობა".

ამ ავადმყოფობის ძირითადი სიმპტომებია ფსიქიური ავტომატიზმის,

ცხოვრების რაღაც არაბუნებრიობის,პანიკური შეტევების და ა.შ. განცდა. მადეპერსონალიზებელ აშლილობას ყველაზე ხშირად იწვევენ ძლიერი სტრესები, სერიოზული ფსიქიური ტრავმების მომგვრელი ზემოქმედებები რომლებსაც ადამიანი განიცდის ცხოვრების მანძილზე //მაგ.ახლობელთა დაღუპვა//.

ყველაფერი ეს მხატვრის ცხოვრებაში საკმარისზე მეტი იყო. მუნკის დედა გარდაიცვალა როდესაც მუნკი 5 წლისა იყო. 9 წლის მუნკი შეესწრო ჭლექისგან მისი უმცროსი დის სიკვდილს.

მუნკის მამა ექიმი იყო და მას ზოგჯერ შვილი მიჰყავდა შემოვლებზე,ასე რომ მუნკი ადამიანთა ტანჯვას ხედავდა არა მარტო სახლში.

ამას გარდა მეუღლის გარდაცვალების შემდეგ კრისტიან მუნკი გახდა ფანატიკურად რელიგიური და ამბობენ რომ როდესაც მისი ქალიშვილი კვდებოდა მისი ბრძანებით მომაკვდავს მკურნალობის ნაცვლად უკითხავდნენ ლუთერანულ საგალობლებს.

დის სიკვდილმა დიდად იმოქმედა ედვარდზე და ამან ასახვა ნახა მის სურათში "ავადმყოფი გოგონა".

მხატვარს არაერთხელ უთქვამს რომ მისი ხელოვნების თავისებურ მამოძრავებელ ძალად იქცა სულიერი განცდები და დეპრესია.

"ჩემს აკვანს იცავდნენ და მთელი ცხოვრება მახლდნენ ავადმყოფობა,სიგიჟე და სიკვდილი,შავი ანგელოზები".

ედვარდ მუნკი, ყვირილი,1895 წ.

© Sotheby's

მისი "ყვირილი" არის მისი ავადმყოფობის იდეალური ილუსტრაცია. თავის დღიურებში ის ასე აღწერდა სურათის შექმნის ისტორიას:

"მე ორ მეგობართან ერთად მივსეირნობდი ქუჩაში- მზე ჩავიდა, ცა შეიღება წითელი სისხლის ფერად და მე მომიცვა მელანქოლიამ. მე გავჩერდი სიკვდილამდე დაუძლურებული და დავეყრდენი პარაპეტს; ქალაქის თავზე და შავ-ცისფერ ფიორდზე როგორც სისხლი და ცეცხლის ენები კიდია ღრუბლები: ჩემი მეგობრები აგრძელებდნენ გზას, მე კი შეშინებული მივეჭედე ადგილს. მე მომესმა ბუნების შემაძრწუნებელი დაუსრულებელი ყვირილი".

ფსიქიატრების აზრით ესაა პანიკური შეტევის ტიპიური შემთხვევის აღწერა. 

ავადმყოფობის პირველი სერიოზული შეტევა მუნკმა განიცადა 1904 წელს შეყვარებულთან, ტულა ლარსენთან ურთიერთობის გაწყვეტის შემდეგ. მათმა რომანმა მხატვრის ცხოვრებაზე იმოქმედა ძალიან დრამატულად.

ედვარდ მუნკი არც ერთხელ არ დაქორწინებულა. ის თვლიდა რომ ვარგა მხოლოდ ფერწერისთვის და მას უნდა გაეკეთებინა არჩევანი სამუშაოსა და სიყვარულს შორის. მისი პირველი სიყვარული იყო დაოჯახებული ქალი მილი ტაულოვ, რომელსაც ის უძახოდა მისის ჰეიბერგს. ეს კავშირი გარძელდა რამოდენიმე წელი, მაგრამ მკაცრი პურიტანული აღზრდის გამო მხატვარმა ვერ მოიშორა დანაშაულის მტანჯველი გრძნობა.

მდიდარი ნორვეგიელი ღვინით მოვაჭრეს ქალიშვილი ტულა ლარსენი მუნკმა გაიცნო 1898 წელს,როდესაც თავის ნამუშევრებს წარადგენდა ბერლინში. გამოფენის წარმატებამ, ნაცნობობამ მწერლებთან ავგუსტ სტრინდბერგთან და სტანისლავ პშიბიშევსკისთან მუნკი შეიყვანა ევროპული ბოჰემის სამყაროში აქედან გამომდინარე ყველა შედეგით ალკოჰოლისა და ნარკოტიკის ჩათვლით.

მუნკი წერდა მას: "მიყვარხართ და ჩემთვის ეს უბრალოდ სიგიჟეა..."

მათი რომანი საკმაოდ სწრაფი იყო და ტულამ მიზნად დაისახა მუნკის ქმრად შერთვა. მხატვარი კი გაურბოდა ამას.

ედვარდ მუნკის შეყვარებული

ტულა ლარსენი

დრამა დამთავრდა 1902 წელს როდესაც ტულამ  გადაწყვიტა სიკვდილისადმი მხატვრის თავისებური დამოკიდებულების გამოყენება. მან საერთო ნაცნობებს ათქმევინა მუნკისთვის რომ მან თავი მოიკლა. მუნკმა კი ის ცოცხალი ნახა და ამას მოჰყვა სკანდალი. რა მოხდა ამ ჩხუბის დროს უცნობია,მაგრამ მუნკმა რაღაცნაირად დაიჭრა თავი პისტოლეტიდან გასროლით. ჭრილობა არ ყოფილა მომაკვდინებელი,მან დაიშავა მარცხენა ხელის შუა თითი და ამის გამო მას უჭირდა პალიტრის დაჭერა-ტკივილები მუდამ ახსენებდა მას ამ ინციდენტს.

1908 წლის შემოდგომაზე მორიგი ნერვიული ინციდენტის დროს მუნკი მოხვდა ექიმი იაკობსონის ფსიქიატრიულ კლინიკაში კოპენჰაგენში,საიდანაც გამოეწერა რამოდენიმე თვის შემდეგ.

ამიერიდან 1944 წელს გარდაცვალებამდე მუნკი მკურნალობდა და ცხოვრობდა თავის ქალაქგარეთა სახლში დასახლება ეკელში ოსლოსთან ახლოს და ერიდებოდა კონტაქტებს ირგვლივ მყოფებთან. ამან აარიდა მუნკს რეციდივები,მაგრამ ტანჯავდნენ თუ არა მას ისევ მისი საკუთარი დემონები უცნობია.

ედგარ პოს გამოცანები
ფსიქიური ავადმყოფობისა და ნიჭის კავშირის კიდევ ერთი ტპიური მაგალითია ედგარ ალან პო. მისი,ვან გოგის და ჰემინგუეის შემთხვევები ფსიქოლოგიურ ლიტერატურაში პერიოდულად მოჰყავთ ხოლმე ბიპოლარული ავადმყოფობის მაგალითებად.

ედგარ პოს დიაგნოზებს ასე თუ ისე ადასტურებენ მისი ბნელი პროზა და, განსაკუთრებით, ქცევა რომლის შესახებაც მოწმობები მრავალია.

ედგარ პოს ცხოვრებაშიც და მისი სიკვდილის შემდეგაც მასზე ყვებოდნენ მრავალ სკანდალურ და იდუმალ ისტორიას და ბევრი ასეთი ისტორია მოიგონა თვითონ პომ .

პოს თხზულებათა ესპანურად მთარგმნელ და მასზე რამოდენიმე ნარკვევის დამწერ ხულიო კორტასარს მოჰყავს ედგარ პოს ექსცენტრული საქციელის მრავალი მაგალითი. ერთი ასეთი შემთხვევა ეხება პოს ყოფილ სეყვარებულ მერი დევეროს. ქალიშვილის ნათესავები მას ურჩევდნენ ჩამოშორებოდა მათი აზრით უღირს //ღარიბ და უცნაური გამოხდომებით ცნობილ// პოს.

გაჯავრებულმა ედგარ პომ იყიდა მათრახი და კარგად მიბეგვა მერის ბიძა და შემდეგ, როგორც წერს კორტასარი. შევარდა სახლში, დაუგდო ქალიშვილს ფეხებთან მათრახი და იყვირა: "აი მიიღე, აი შენ საჩუქარი!"

ამ ისტორიას გაგრძელებაც ჰქონდა:
ხულიო კორტასარი "ედგარ პოს ცხოვრება": 

სადღაც 1842 წლის ივლისში ნახევრად გიჟურ მდგომარეობაში ჩავარდნილი პო წავიდა ფილადელფიიდან ნიუ იორკში, საითკენაც ის უცებ მიიზიდა მერი დევეროს გახსენებამ 

//მან ოდესღაც მათრახით სცემა მერი დევეროს ბიზა//. მერი დაოჯახებული იყო. ედგარ პოს აინტერესებდა იმის გაგება უყვარს თუ არა მერის თავისი ქმარი. მან კითხვა კითხვით მონახა მისი სახლი და მოაწყო საზიზღარი სცენა. შევიდა სახლში მაშინ როდესაც მერი იქ არ იყო და შემდეგ დარჩა იქ ჩაის დასალევად. წარმოიდგინეთ თავის სახლში დაბრუნებული მერის და მისი დის სახეები. შემდეგ ედგარ პომ წვრილ წვრილად დაკუწა რამოდენიმე ბოლოკი და მოითხოვა მერისგან მისი საყვარელი სიმღერის შესრულება.

რამოდენიმე დღის შემდეგ მისის კლემმა გულისხმიერი მეზობლების დახმარებით მონახა მეზობელ ტყეებში მოხეტიალე გონებადაბნელებული ედგარ პო.

მწერლის ფსიქიურ მდგომარეობას ამძიმებდნენ ალკოჰოლი და ოპიუმი, პირადი პრობლემები //ურთიერთობის გაწყვეტა მომღებ მშობლებთან, დედას გარდაცვალება, კონფლიქტი მამასთან, მეუღლის სიკვდილი// აძლიერებდნენ ავადმყოფობას.

ედგარ პო წერდა ერთ-ერთ მეგობარს: 
"… ბუნებით ვარ მგრძნობიარე, არაჩვეულებრივად ნერვიული ადამიანი და დრო და დრო ვვარდებოდი სიგიჟეში რომელსაც ცვლიდა გამონათების საშინელი გრძელი პერიოდები. უგონოდ მყოფი ვსვამდი ღმერთმა უწყის რამდენს და რა სიხშირით. ჩემი მტრები ჩემს სიგიჟეს რა თქმა უნდა მიაწერდნენ ლოთობას და არა პირიქით".

ედგარ პოს იყო ამაყი და ფიცხი. მისი შემოქმედების ზოგი მკვლევარის აზრით მის ყოველ ნაწარმოებთან ერთად ძლიერდებოდა მისი ეგოცენტრიზმი და მისწრაფება უპირატესობის მოპოვებისკენ.

ფსიქოლოგიის პროფესორი გარდნერ-უების უნივერსიტეტიდან თავის წიგნში ედგარ ალან პოს ნევროზები წერს:

"მის სამოსს, მანერებს, ამბიციებს, რომანებს და ავადმყოფობებს ჰქონდათ ერთადერთი მიზანი - მისი გადაქცევა სამყაროს ცენტრად".

ამ მიზნის ნიღწევას პრაქტიკულად ხელს უშლიდა ყველაფერი მიმღებ ოჯახთან ურთიერთობის გაწყვეტის შემდეგ ის თითქმის ყოველთვის ცხოვრობდა სიღატაკეში, ფიცხი ხასიათის გამო პოს ჰყავდა ბევრად უფრო მეტი მტრები და მოშურნეები ვიდრე მეგობრები.

ავტორი ამტკიცებს რომ პოს არ ჰქონია არც კლინიკური დეპრესია და არც ბიპოლარული აშლილობა, მაგრამ ის დარწმუნებულია რომ პოს სტანჯავდა დეპრესიული მდგომარეობები:

"მას ხშირად ეცვლებოდა განწყობა //მანიაკალური ეპიზოდები იცვლებოდა დათრგუნული მდგომარეობით//. ის გრძნობდა რომ მას არ ძალუძდა თავისი ემოციების გაკონტროლება//დრო და დრო ეს ხდებოდა პანიკის შეტევის მიზეზი//,და თვითონ მას სჯეროდა რომ გიჟდება".

ედგარ პოს ცხოვრებას არ დაუტოვებია იმდენი გამოცანა რამდენიც დატოვა მისმა სიკვდილმა. 1849 წლის 3 დეკემბერს ის იპოვეს უგონოდ ბალტიმორის ქუჩაში და ოთხი დღის შემდეგ ის გარდაიცვალა გონებაზე სრულად მოსვლის გარეშე.

ედგარ პოს დაღუპვის მიზეზებს შორის ასახელებდნენ ლოთობასაც, დიაბეტსაც, ტვინის დაავადებებსაც და მკვლელობასაც კი.

თუმცა ყველაფერი ეს ვარაუდებია-სამედიცინო ჩანაწერები და დოკუმენტები სიკვდილის შესახებ მოწმობის ჩათვლით დაიკარგა.

თანამედროვე პოპ კულტურას ვან გოგზე, ვრუბელზე, კლოდელზე, მუნკზე მეტად მოსწონს სწორედ ედგარ პო.

ედგარ პოს ნაწარმოებების და ბიოგრაფიის ფაქტების მიხედვით გადაღებულია უამრავი ფილმი. უკანასკნელი მათგან, "მიმდევრები", არის პოს შემოქმედებით შთაგონებული სერიული მკვლელების კულტზე.

ეს უკვე არის სიგიჟის ერთგვარი მოდა.

// ნატალია პოპოვა//.

ედგარ პოს საფლავის საიდუმლო:

ბოლო 59 წელის ქალაქი ბალტიმორის სასაფლაოს მოსამსახურეები უყურებენ ერთსა და იმავე სურათს.

ამერიკელი მწერალი ედგარ ალან პოს გარდაცვალების წლისთავზე მის საფლავთან მიდის ბერიკაცი რომელიც საფლავზე სტოვებს კონიაკის ნახევრად სავსე ბოთლს და სამ წითელ ვარდს. უცნობის ვინაობის დადგენა ვერაფრით მოხერხდა.დეტექტივის და მეცნიერულ-ფანტასტიკური ჟანრის მამამთავარი დაიბადა 1809 წლის 19 იანვარს ბოსტონში. მან ბავშვობა და ახალგაზრდობა გაატარა რიჩმონდში, ვირჯინიის შტატში.

მრავალნაირად დაჯილდოებულ და მოღვაწეობის სხვადასხვა სფეროში ფენომენალურ უნართა მქონე ედგარ პოს შეეძლო სამხედრო კარიერის გაკეთება, წარმატებების მიღწევა მათემატიკის, ფსიქიატრიის, ფილოსოფიის, ბუნებისმეტყველების, კოსმოლოგიის, ჟურნალისტიკის თუ ლიტერატურული კრიტიკის სფეროებში.

მასში იყო რაღაცა აღორძინების ხანის ადამიანისგან.

41 წლის ედგარ პო კი სამწუხაროდ უდროოდ დაიღუპა 1849 წლის 7 ოქტომბერს.

იდუმალი უცნობის გამოჩენა ამერიკის უდიდესი პოეტის საფლავზე პირველად დოკუმენტურად დაფიქსირდა 1949 წლის 19 იანვარს. ყოველ წელს ამ დღეს ხდება საფლავის ქვაზე სამი ვარდის და ნახევარი ბოთლი კონიაკის დატოვების ცერემონია. ბოლო წლების მანძილზე ამას უყურებდნენ 5 დუჟინი უსაქმური და ბალტიმორში ედგარ პოს მუზეუმის პატივცემული კურატორი.

ბოლო წლებში ბევრჯერ სცადეს უცნობი ბერიკაცის ვინაობის დადგენა, მაგრამ ის ყოველთვის იპარებოდა სასაფლაოს გვერდითი კარიდან.

1976 წლის 19 იანვარს მან ესტაფეტა აიღო მამამისისგან, რომელსაც იმ დროისთვის როგორც სჩანს აღარ შეეძლო სასაფლაოზე მისვლა. ამაზე ირიბად მეტყველებს 1993 წელს საფლავთან დატოვებული დაშიფრული ბარათი გაუგებარი ფრაზით ჩირაღდნის გადაცემის შესახებ. ოჯახში დამკვიდრებული ტრადიციის შესაბამისად 1998 წელს "ჩირაღდანი" აიტაცა მისმა ვაჟიშვილმა.

კონიაკის გაჩენა შეიძლება აიხსნას იმით რომ თვითონ მწერალს უყვარდა სმა.

თვითმხილველთა მოწმობის თანახმად ედგარ პო უნახავთ მთვრალი მწოლიარე რაღაც თხრილში.

საყვარელი მეუღლის გარდაცვალების შემდეგ ედგარ პო გალოთდა და მიეჩვია ნარკოტიკებს. მაგრამ არც შპრიცი და არც ჩიბუხი მის საფლავზე არაა.

რაც შეეხება ყვავილებს. პოეტის აზრით სამყაროში აშკარად განირჩევა სილამაზის 2 ტიპი - სამყაროს, ბუნების, საცხოვრებლის, ადამიანის სხეულის, ემოციათა და რა თქმა უნდა მშვენიერი და საოცარი ვარდების სილამაზე, გარემომცველი სამყაროს ყოფითი სილამაზე.

სილამაზის მეორე ტიპია იდეალური სილამაზე.

აუხსნელი დარჩა ორი რამ - რატომ მიდიან ედგარ პოს საფლავზე მხოლოდ მამაკაცები და რატომ სტოვებენ კენტ რაოდენობას.

  

http://www.dezinfo.net/foto/58722-butylka-yelitnogo-konyaka-i-buket-roz-na-mogile-yedgara-po.html

------------------------------------------------------------------------------------------------

სხვა ცნობაც ბარემ

1930 წლის 19 იანვრიდან ედგარ პოს საფლავზე დადიოდა იდუმალი უცნობი რომელსაც უწოდეს Poe Toaster //ის ვინც სვამს ედგარ პოს სადღეგრძელოს//. ის მიდიოდა ფართოფარფლებიანი ქუდით და თეთრი შარფით,ხელებში კი ჰქონდა ელიტური კონიაკის ბოთლი და წითელი ვარდების თაიგული.

ვარდებს საფლავზე აწყობდა გარკვეული რიგით და კონიაკს ისხავდა ჭიქაში და სვამდა, როგორც ჩანს ადღეგრძელებდა დიდ მწერალს. შემდეგ დაუმთავრებელ ბოთლს ტოვებდა საფლავზე და მიდიოდა.

ზოგჯერ პო ტოსტერი ტოვებდა ბარათს "ედგარ, არ დამვიწყებიხარ". 1993 წელს ბარათზე ეწერა "ჩირაღდანი გადაცემული იქნება". 1999 წელს ბარათზე ეწერა რომ ნამდვილი ტოსტერი გარდაიცვალა და ტრადიციას აგრძელებს მისი შვილი.

2006 წელს ადამიანთა ჯგუფმა სცადა მისი დაკავება და ვინაობის გარკვევა, მაგრამ არაფერი გამოვიდა, არც მანამდე და არც შემდეგ ტრადიციის პატივისცემით არავინ მოქცეულა ასე.

2008 წელს ტოსტერის გამოჩენა ნახა 150-ზე მეტმა კაცმა, 2009 წელს - ცოტა ნაკლებმა. 2010 წელს, პირველად 70 წლის მანძილზე, ტოსტერი არ გამოჩნდა. არ გამოჩენილა ის არც 2011 და არც 2012 წლებში.

ეს მრავალწლიანი იდუმალი ტრადიცია სამწუხაროდ გაწყდა.

------------------------------------------------------------------------------

ფსიქიატრი და მწერალი, უნივერსიტეტი პარიზი-5-ის პროფესორი ფილიპ ბრენო, გენია და სიგიჟე, მხატვრობაში, მუსიკაში, ლიტერატურაში, პარიზი, 2007,2011 //Philippe Brenot;Le Génie et la Folie; Odile Jacob, 2007, 2011//.

Добавьте подпись

"რემბოს ჰალუცინაციური კრიზისები, გოეთეს, ნერვალის,შუმანის მანიაკო-დეპრესიული ფაზები, კოლრიჯს, ბოდლერს, კოქტოს უყვარდათ ნარკოტიკი.მიქელანჯელოს სახასიათო ცელქობები, სატის ექსცენტრულობები. გოგენის, ვან გოგის,ვულფის თვითმკვლელური ტენდენციები,ნიცშეს თუ კამილ კლოდელის დაცემა,არტოს შეზოფრენია, ბეთჰოვენის, პესოას თუ ვიტგენშტეინის დეპრესია.

ლიტერატურაში, მხატვრობაში, მუსიკაში შეგვიძლია უსასრულოდ გავაგრძელოთ სია იმ ადამიანებისა რომლებშიც გენია იყო სიგიჟის გვერდით.

შემოქმედებითი გზნება მაშინ ერევა მელანქოლიას, მანიას თუ სიგიჟეს.

ფილიპ ბრენო იკვლევს ამ გამორჩეული ადამიანების ხვედრს რომელიც სვამს ცენტრალურ კითხვას:

ხომ არა აქვს შემოქმედებას ფესვი გადგმული შინაგან ტანჯვაში და ხომ არ ელის გენიოსს აუცილებლად სიგიჟე და დასუსტება? //Le figaro Littéraire, ფრანგული გაზეთი ლე ფიგაროს ლიტერატურული დამატება//.

//შემოქმედები, გენიოსები, ისმენენ და ხედავენ იმას რასაც ვერ ისმენენ და ვერ ხედავენ შემოქმედებით უნარს მოკლებული ჩვეულებრივი ადამიანები, ამიტომაა რომ შემოქმედს აიგივებდნენ ხოლმე შამანთან, სულიერ სამყაროსთან დაკავშირებულ ჯადოსანთან და მოგვთან.
ეს უბედური შემოქმედები და გენიოსები ხშირად ჩანან გიჟებად აქედან გამომდინარე ყველა შედეგით, გ.მ.//. 

არ არსებობს გენია და გენიოსი სიგიჟის მარცვლის გარეშე.
ლიტერატურაში არის ნევროტიკოსთა მთელი პაკეტი:
ნიცშეს სტანჯავს ავადმყოფური სისუსტე და ჰიპერემოციურობა რომლის კომპენსაციასაც ის ახდენს ძლიერებისკენ მისწრაფებით და ინსტინქტთა განდიდებით,არადა როგორ უნდა იყო ზეადამიანი როდესაც თავს გრძნობ ქვეადამიანად?

დოსტოევსკი ერევა თავის დამნაშავეობის ნევროზს მორჩილების, სიძულვილის, შურისძიების და მიტევების ჩვენებით. ანუ როგორ უნდა გაირემონტო თავი.

ფლობერმა თავი შეაფარა ლიტერატურას იმიტომ რომ აეტანა თავისი ხასიათის ნევროზი და სამყაროსგან განდგომა ანუ როგორ უნდა იმოგზაურო სახლიდან ფეხის მოუცვლელად.

მარსელ პრუსტს ჰქონდა ფობიური ნევროზი და აკვიატებულ-აჩემებული აზრები და ის დრო და დრო და დიდი პერიოდების მანძილზე ჰგავდა დამბლადაცემულს.

ფრანც კაფკას ჰქონდა დისმორფობია და ეშინოდა ფორმის დაკარგვისა, გამელოტებისა და ხერხემლის გამრუდებისა. ის იღებდა ყინულოვანი წყლის აბაზანებს და იწესებდა ფიზიკურ შეზღუდვებს.

ჟან0ჟაკ რუსო ღიად აღიარებს რომ მას უყვარს გამათრახება, ის არის მაზოხიზმის ზღვარზე....

ბაირონს უყვარდა თავისი ნახევრად და. ის ჩავარდა ვალებში,გალოთდა და აგრესიული გახდა.

ბოდლერი არის დაჭრილნარცისიზმიანი მეგალომანიაკი.

ჟერარ დე ნერვალი არის მანიაკო-დეპრესიული რაც ბოლოს მოუღებს მის გენიას. მას ესმოდა ადამის, მოსეს და ჟოზუეს ხმები, მისი ავადმყოფობა გაძლიერდა....

ანტონა არტოს სტანჯავდა შიზოფრენული დისოციაცია და მან 8 წელი გაატარა საგიჟეთში.

შიზოფრენიას ვერ გადაურჩა გი დე მოპასანიც....

გიჟად და ჰალუცინაციების მქონედ თვლიდნენ სოკრატესაც.

პარანოიკი ოგუსტ კომტი თავს აცხადებდა კაცობრიობის რელიგიის დიდ ქურუმად.

არტურ შოპენჰაუერი უკომპლექსოდ ადარებდა საკუთარ თავს ოესოს. მაგრამ სიდიადის ეს სიგიჟე გაძლიერდება და პარანოიაც კომფორტულად დამკვიდრდება.

კამიუ იყო მელანქოლიური და კოქტო დეპრესიული, ჰემინგუეი მანიაკო-დეპრესიული, ისევე როგორც ვირჯინია ვულფი, შილერი და გოეთე.

ძალიან დიდ ფსიქიატრად და ფსიქოანალიტიკოსად გამოცხადებული და ფილოსოფიით გატაცებული ვილჰელმ რაიხი თავს აიგივებდა--ქრისტესთან!

გიჟად და ჰალუცინაციების მქონედ გამოაცხადეს საკუთარ შინაგან ხმასთან,სულთან მოლაპარაკე ბერძენი სოკრატე და ქართველო სოკრატედ გამოაცხადეს ანდროპოვის გიუნდის მიერ ევროპის გამოსატვინებლად პრაღაში გაგზავნილი მერაბ მამარდაშვილი.

ამჯერად გვეყოფა, პერესტროიკა და საბჭოთა დემოკრატიზაციაც აგიჟებს და ამანიაკებს ადამიანებს და ფრთხილად იყავით!!! 

http://www.cogitorebello.com/2010/04/il-ny-point-de-genie-sans-un-grain-de.html

Il n'y a point de génie sans un grain de folie

mercredi 21 avril 2010

"Le génie et la folie" de Philippe Brenot paru en 1997 est un bon bouquin !
Sauf que j'allais vous dire (et même axer ce post là-dessus) que bizarrement l'auteur, psychiatre de son état, n'avait abordé que des génies issus de la littérature, la musique et la peinture. Quid des génies scientifiques ?
Sauf que... et ça c'est énorme (!) en prenant le bouquin avec moi pour m'installer devant cet ordinateur que m'aperçois-je ??? Qu'en dessous de la photo, il y a un sous-titre : En peinture, musique et littérature.
Donc... Il fallait lire "Le génie et la folie - En peinture, musique et littérature." !
Et moi qui ai cherché Einstein, Newton, Descartes partout dans le bouquin !

Donc pour résumer : j'ai appris qu'étrangement on ne trouve que très peu de dingues dans la musique, peu également dans la peinture et une palanquée de fous sévères en littérature. C'est même la catégorie reine ! Ils se regroupent tous dans le même art ! Ce qui d'ailleurs me fait dire que tous ceux qui ont échoué à devenir de prodigieux écrivains n'ont rien à regretter et  surtout que la raison à leur échec est désormais lumineuse : ils étaient lamentablement mauvais normaux !

On trouve donc en littérature un paquet de névrosés :
Nietzsche souffre de fragilité maladive et d'hyperémotivité qu'il surcompense avec "la volonté de puissance et l'exaltation des instincts" : ou comment être un surhomme quand on se sent un soushomme.
Dostoïevski dépasse sa névrose de culpabilité en mettant en scène la soumission, la haine, la vengeance et le pardon : ou comment se réparer.
Flaubert s'évade en littérature afin de supporter sa névrose de caractère et son retrait du monde : ou comment voyager sans bouger de chez soi.
Marcel Proust atteint de névrose phobique et de troubles obsessionnels ressemblait ni plus ni moins à un infirme, passant de longues périodes confiné dans sa tanière tapissée de liège et gouvernant tout de son lit.
Franz Kafka atteint de dysmorphophobie craignait  de devenir difforme, chauve, et de présenter une déviation de la colonne vertébrale (mais où pouvait-il aller chercher cela ? Quelle imagination ce Franz !). Pour déjouer son futur (et terrifiant) destin morphologique, Franz Kafka s'oblige à des bains d'eau glacée ou des contraintes corporelles...
Pour ceux qui ont lu Kafka ou entendu parler de "La métamorphose" (1912), cette dysmorphophobie éclaireront les lecteurs qui ont trouvé cette nouvelle bien énigmatique : Grégoire Samsa, simple représentant de commerce s'est éveillé un beau matin "transformé en une véritable vermine". C'est à dire que Samsa est devenu un insecte humain.
Un insecte a-t-il une colonne vertébrale ? A-t-il des cheveux ? Il ne me semble pas...
Jean-Jacques Rousseau a, lui, confessé ouvertement son amour de... la fessée !
"J'avais trouvé dans la douleur, dans la honte même, un mélange de sensualité, qui m'avait laissé plus de plaisir que de crainte de l'éprouver derechef de la même main".
Et Jean-Jacques ne s'en tient pas au seul plaisir du masochisme, il le cumule avec celui de l'exhibitionnisme : "J'allais chercher des allées sombres, des réduits cachés où je puisse m'exposer de loin aux personnes du sexe, dans l'état où j'aurais voulu être près d'elles [...] Le sot plaisir que j'avais à l'étaler à leurs yeux ne peut se décrire."
Je vous rappelle que Jean-Jacques Rousseau est particulièrement célèbre pour ses travaux sur l'Éducation...
Ce cher Lewis Carroll passera, lui, le plus clair de son temps à séduire des enfants sans, semble-t'il, n'en toucher aucun autrement qu'avec son appareil photo.
François Villon, délinquant notoire, prend la fuite après un homicide. Malgré une lettre de rémission en 1456, il remet ça et commet à nouveau un vol avec effraction ! Il entre dans la bande des Coquillards (dont le nom signifie escrocs et faussaires) et passe plusieurs années en errance, ne vivant que de larcins. Sa vie compte moult arrestations, incarcérations, condamnations mais à tout voleur, tout honneur : des tas de collèges et de lycées portent son nom !
Byron donne dans l'inceste. Il couche avec sa demi-soeur et lui fait un mioche. En dehors de cela, il cumule les dettes, l'ivresse et l'agressivité.
Beaudelaire est un mégalomaniaque au narcissisme blessé.
Gérard de Nerval est maniaco-dépressif et sa folie aura raison de son génie. Il entendait les voix d'Adam (celle là est plutôt balèze), de Moïse et de Josué. Il s'enfonce dans la maladie et son délire s'enrichit : il descendait de Folobelle de Nerva dont tous les descendants mâles portaient comme lui le tétragramme de Salomon sur la poitrine.
Antonin Arthaud souffrait également de dissociation schizophrénique et passa 8 années dans un asile.
Guy de Maupassant n'échappera pas à la schizophrénie. Evolution neurologique de la syphilis ou hérédité familiale, le fait est que notre Guy se sent envahi : "Or un soir, j'ai entendu mon parquet craqué derrière moi [sûr, sûr, sûr que je n'étais pas seul dans ma chambre. [...] Je commence à voir des images folles, des monstres, des cadavres hideux..." (La Lettre d'un fou - 1885)
Rimbaud dont on a beaucoup parlé ces temps-ci (InColdBlog affiche de belles photos) a été plus malin... Lui s'est senti sombrer. Il a tout arrêté, tout quitté et s'est enfui, loin de sa folie.

Chez nos amis philosophes on notera le très halluciné et délirant Socrate ainsi que le paranoïaque Auguste Comte qui se proclamait "Grand-Prêtre de la religion de l'Humanité".
Arthur Schopenhauer se croyait victime d'un complot destiné à étouffer son oeuvre... et se comparait sans complexe à Jésus. Mais ce délire des grandeurs va se durcir et la paranoïa confortablement s'installer : il se met à rédiger ses notes en latin, grec, sanscrit pour éviter toute indiscrétion.
Camus était un mélancolique et Cocteau, un dépressif. Hemingway un maniaco-dépressif ainsi que Virginia Woolf, tout comme Schiller et Goethe.

Wilhem Reich, très grand psychiatre et psychanalyste, passionné de philosophie, s'identifiait au... Christ ! (On vous a prévenu... la psychanalyse c'est dan-ge-reux !).

De même, question sexe, les écrivains géniaux sont à la peine !
Mis à part des Simenon aux 10 000 femmes ou des Victor Hugo, l'écrivain ne brille pas par ses prouesses d'amant ! Et Marguerite Duras confirme : "Beaucoup d'intellectuels sont des amants maladroits, timides et effrayés, distraits... J'ai remarqué que les écrivains qui font superbement l'amour sont beaucoup moins de grands écrivains que ceux qui le font moins bien et dans la peur." Et TOC !
Ce qui peut également grandement valoriser les écrivains ratés... Ils peuvent remercier Marguerite qui leur a donné quelques lettres de noblesse, peut-être pas celles qu'ils espéraient mais bon... C'est tout de même ça de pris.

Beaucoup de génies furent célibataires et nombre de créateurs littéraires furent homosexuels (clairement définis ou cachés) ; ceci pour résister à la tentation interdite, la plus grande, la plus massive de toutes : coucher avec maman ! Philippe Brenot, l'auteur, le dit mieux que moi certes "cette fréquente homosexualité masculine peut se comprendre dans le rapport oedipien à cette mère jocastienne qui focalise toute l'énergie pulsionelle sur sa relation exclusive." Il n'empêche que dans la liste des auteurs qui auraient bien fricoté avec leur mère si l'inceste était moralement possible, nous retrouvons des "fils à maman" avérés et d'autres moins : Proust, Genet, Jouhandeau, Verlaine, Roussel, Wilde, Montaigne, Montherland, Cocteau, Rimbaud, Loti, Gide, Andersen...
Et dans l'autre camps, celui des femmes écrivaines qui auraient bien été sous la couette avec papa, mais parce que "c'est-carrément-pas-possible", ont vécu peu ou prou une relation homosexuelle, nous avons : George Sand, Colette, Virginia Woolf...

Si vous désirez entrer plus en profondeur dans la vie des écrivains, des peintres et des musiciens qui font partis du cercle des barrés, barjos, cintrés, timbrés, ou peut-être tout simplement du cercle des êtres extraordinaires, je vous conseille ce bouquin qui se lit facilement et agréablement.
Si vous êtes atrocement ordinaire, n'espérez plus devenir génial mais ce bouquin pourra néanmoins (lot de consolation) vous montrer à quel point la vie d'un génie n'est pas une vie facile et ça fait du bien !   

начиная с 19 января 1930 года на его могилу приходил таинственный незнакомец, которого прозвали Poe Toaster ("Поднимающий тост за По"). Он приходил в широкополой шляпе и белом шарфе, в руках у него была бутылка элитного коньяка и букет красных роз.

Розы раскладывал в определённом порядке на могиле, а коньяк наливал в рюмку и выпивал, по всей видимости, в память великого писателя. Затем оставлял недопитую бутылку на могиле и уходил.

Иногда По Тостер оставлял записки вида «Эдгар, я не забыл тебя». В 1993-м году записка гласила «Факел будет передан», а в 1999-м — сообщала, что оригинальный Тостер умер и традиция перешла к его сыну.

В 2006-м году группа людей пыталась задержать его силой, чтобы раскрыть личность, но ничего не вышло. Ни до этого инцидента, ни после никто не поступал так из уважения к традиции. В 2008-м появление Тостера наблюдало более 150 человек, в 2009-м — несколько меньше. А в 2010-м, впервые за 70 лет, Тостер не появился. Не пришёл он ни в 2011-м, ни в 2012-м. Видимо, эта многолетняя таинственная традиция, к сожалению, прервалась.

Могила Эдгара Аллана По в его день рождения:
Тайна могилы Эдгара По

Каждый год в течение последних 59-ти лет служащие кладбища города Балтимор наблюдают одну и туже картину. В годовщину смерти американского писателя Эдгара Аллана По к его склепу приходит дряхлый старичок, который постоянно оставляет половину бутылки коньяка и три красных розы. Все попытки установить личность незнакомца оказались безуспешными.

Родоначальник детектива и научно-фантастического жанра родился 19 января 1809 года в Бостоне. Детство и юность Эдгара По прошли Ричмонде, штат Виржиния. Разносторонне одаренный человек, обладавший феноменальными способностями в разных областях деятельности, он мог бы сделать военную карьеру, достичь выдающихся успехов на научном поприще, как математик, психиатр, философ, естествоиспытатель, космолог, блестящий журналист или литературный критик. В нем было нечто от человека эпохи Возрождения. К сожалению, он безвременно скончался 7 октября 1849 года на 41-м году жизни.

Впервые появление таинственного незнакомца на могиле величайшего поэта Америки документально зафиксировано 19 января 1949 года. Ежегодно в этот день происходит церемония оставления на надгробии трех роз и полбутылки коньяка. В последние годы за этим пристально наблюдали не только пять дюжин зевак, но и уважаемый куратор музея Эдгара По в Балтиморе мистер Джефф Джером, пишет немецкая «Вельт».

В последние годы предпринимались неоднократные попытки установить личность старика, но всякий раз тот незаметно ускользал через боковой кладбищенский выход. По мнению Джерома, отец этого загадочного незнакомца впервые появился на могиле поэта, больше известной как «Poe Toaster», 19 января 1976 года. Он перенял эстафету из рук родного отца, который к тому времени видимо не мог сам навещать могилку. Об этом косвенно свидетельствует оставленная в 1993 году у склепа зашифрованная записка с непонятной фразой о «передачи факела». С 1998 года «факел» по установившейся в семье традиции подхватил его сын.

Объяснить появление спиртного можно тем, что сам писатель был привержен этому греху. Сохранились свидетельства очевидцев, видевших пьяного Эдгара лежавшим в канаве. После смерти горячо любимой супруги По страшно пил и пристрастился к наркотикам. Однако ни шприца, ни трубки на его могиле нет. Что касается цветов. По теории поэта в мире ясно различаются два типа Красоты: красота мира и Идеальная Красота. К первой относятся – окружающая нас бытовая красота: природы, жилища, человеческого тела, эмоции. И, конечно, прекрасных и чудных роз.

Невозможным объяснить осталось две вещи. Почему навещать могилу Эдгара По принято только по мужской линии в семье и отчего количество роз непременно должно составлять нечетное число.

заставляет жить.

начиная с 19 января 1930 года на его могилу приходил таинственный незнакомец, которого прозвали Poe Toaster ("Поднимающий тост за По"). Он приходил в широкополой шляпе и белом шарфе, в руках у него была бутылка элитного коньяка и букет красных роз.

Розы раскладывал в определённом порядке на могиле, а коньяк наливал в рюмку и выпивал, по всей видимости, в память великого писателя. Затем оставлял недопитую бутылку на могиле и уходил.

Иногда По Тостер оставлял записки вида «Эдгар, я не забыл тебя». В 1993-м году записка гласила «Факел будет передан», а в 1999-м — сообщала, что оригинальный Тостер умер и традиция перешла к его сыну.

В 2006-м году группа людей пыталась задержать его силой, чтобы раскрыть личность, но ничего не вышло. Ни до этого инцидента, ни после никто не поступал так из уважения к традиции. В 2008-м появление Тостера наблюдало более 150 человек, в 2009-м — несколько меньше. А в 2010-м, впервые за 70 лет, Тостер не появился. Не пришёл он ни в 2011-м, ни в 2012-м. Видимо, эта многолетняя таинственная традиция, к сожалению, прервалась.

Могила Эдгара Аллана По в его день рождения:

© Public Domain
Эдгар По
ედგარ პო

Эта история имела и продолжение:

Хулио Кортасар "Жизнь Эдгара По": Где-то в июле 1842 года, впав в полубезумное состояние, он совершил путешествие из Филадельфии в Нью-Йорк, куда его вдруг повлекли воспоминания о Мэри Деверо, о той самой девушке, дядю которой Эдгар когда-то отстегал хлыстом. Мэри была замужем, и Эдгаром овладело абсурдное желание дознаться, любит ли она своего мужа. Ему пришлось несколько раз туда–сюда переправиться через реку на пароме, спрашивая у всех встречных адрес Мэри. Но он все же добрался до ее дома и устроил там безобразную сцену. Потом остался пить чай (легко вообразить себе  лица Мэри и ее сестры, которым против воли пришлось терпеть его, так как он проник в дом в их отсутствие). Наконец гость удалился, но прежде искрошил ножом несколько редисок и потребовал, чтобы Мэри спела его любимую песню. Только несколько дней спустя сбившейся с ног миссис Клемм удалось с помощью отзывчивых соседей отыскать Эдгара, который в полном помрачении рассудка бродил по окрестным лесам.

Усугубляли психическое состояние писателя алкоголь и опиум, а личные проблемы (разрыв с приемными родителями, смерть матери и конфликт с отцом, смерть жены) создавали "благодатную почву" для болезни.

Эдгар По писал одному из друзей: "…будучи от природы человеком чувствительным и необычайно нервным, я временами  впадал в безумие, сменявшееся долгими  периодами  ужасного  просветления.  В  этих  состояниях совершенной бессознательности я пил - один  господь знает, сколько и как часто. Разумеется, мои враги приписывали безумие злоупотреблению вином, но отнюдь не наоборот".

Гордый нрав и вспыльчивость всегда были свойственны его характеру, как отмечали некоторые исследователи творчества писателя, с каждым новым произведением рос эгоцентризм и жажда превосходства. Профессор психологии Джон Кауфхолд из университета Гарднер-Уэбб в своей книге "Неврозы Эдгара Аллана По" пишет: "Его одежда, манеры, амбиции, романы и болезни, все имело одну единственную цель – сделать его центром вселенной".  Мешало этим целям практически все: после разрыва с приемной семьей он почти всегда живет в состоянии нищеты, из-за вспыльчивого характера в жизни По гораздо больше врагов и завистников, чем друзей.

© public domain
Жена Эдгара По Виргиния Клемм
ედგარ პოს მეუღლე ვირგინია კლემი

Хотя автор утверждает, что у По не было ни клинической депрессии, ни биполярного расстройства, он уверен, что По страдал от депрессивных состояний: " У него были частые смены настроения (маниакальные эпизоды сменялись подавленным состоянием). Он чувствовал, будто был не в состоянии контролировать свои эмоции (время от времени, это становилось причиной приступов паники), и сам верил, что он сходит с ума".
Смерть Эдгара По оставила еще больше загадок, чем жизнь. Как известно, 3 октября 1849 года он был найден лежащим на улице Балтимора в невменяемом состоянии, и четыре дня спустя скончался, так и не придя в полное сознание. Среди причин гибели называли и алкоголизм, и диабет, и заболевания мозга, и даже убийство. Впрочем, все это тоже лишь предположения – все медицинские записи и документы, включая свидетельство о смерти, были утеряны.
Образ Эдгара По из всех упомянутых гениев, пожалуй, наиболее привлекателен для современной поп-культуры. По мотивам его произведений и фактов биографии снято множество фильмов, последний из которых - сериал "Последователи" о целом культе серийных убийц, вдохновленных творчеством По, – рассказывает уже о некоей "моде на безумие".
Подготовила Наталья Попова

http://ria.ru/art/20130330/811839438.html
30/03/2013
8 апреля — 14 апреля

Винсент Ван Гог, его ухо и другие сумасшедшие

© public domain

10:30 30/03/2013

"Гений и безумство". За последнюю пару веков эти два понятия стали почти синонимами. Здоровой психикой обыватель прикрывает собственную бесталанность, а псевдо-гений напротив выдает свою эксцентричность за талант. В очередной раз об этом заставляет вспомнить юбилей Винсента Ван Гога, со дня рождения которого сегодня исполняется 160 лет. В массовом сознании почти каждый "великий" оказывается не от мира сего, а его болезнь воспринимается как нечто совершенно необходимое – не будь безумия, не было бы и столь ярких произведений. Эта теория имеет право на существование. Для ученых, наследие гениев ушедших эпох – источник для научных изысканий, позволяющих проследить связь между творчеством и психическими заболеваниями (биполярным аффективным расстройством и депрессией).
Но за "романтическим флером" трагедий гениев мы постепенно забываем о том, что свои великие произведения создавали они отнюдь не в периоды болезней и кризисов, а наоборот. А также о том, что все они были просто людьми, и толкали их в "пучину безумия" часто вовсе не собственные творения, а нетерпимость общества, которое и к началу ХХI века все еще учится толерантности. РИА Новости предлагает вспомнить пять историй тех, чье творчество мы уже давно не воспринимаем без "безумного" подтекста.
Винсент Ван Гог и его ухо
Винсент Ван Гог - один из самых знаменитых пациентов лечебниц для душевнобольных. Согласно общепринятой версии биографии художника, он начал учиться живописи в 27 лет,  за десять лет прошел огромный путь в поисках собственного стиля и умер в 37 после попытки самоубийства. Феномен его посмертной славы активно подогревают истории об эксцентричных выходках художника, а также суммы, в которые сейчас оцениваются его работы - в 1990-м его "Портрет доктора Гаше" был продан на "Кристис" за 82,5 миллиона долларов, а один из автопортретов, датированный 1889 годом, в 1998-м ушел за 71,5 миллион долларов.

© Public Domain

Винсент ван Гог. Портрет доктора Гаше, 1890

Благодаря множеству книг, например, "Жизнь Ван Гога" Анри Перрюшо или "Жажда жизни" Ирвинга Стоуна, некоторые факты его биографии, как история с отрезанным ухом, превратились в исторические анекдоты. Кстати, версий случившегося несколько. Перрюшо описывал инцидент как последствия нервного срыва: Ван Гог после ссоры с Гогеном, на которого он якобы бросился с бритвой, обратил ярость против себя и сам отсек себе часть левого уха (мочку), которую запечатал в конверт и отдал знакомой проститутке "на память". Несколько лет назад немецкие искусствоведы  усомнились в подлинности этой истории, так как преподносилась она со слов "неисправимого лгуна" Гогена, и представили альтернативную версию произошедшего. Во время ссоры именно Гоген, отличный фехтовальщик, поднаторевший в драках, отсек приятелю ухо, а потом, дабы отвести от себя подозрения, рассказал известную нам всем историю.
Подлил масла в огонь славы и галерист Юлиус Мейер-Грефе. После смерти художника он, чтобы повыгоднее продавать картины, развернул настоящую PR-кампанию, в которой Ван Гог представал "мистиком" и "безумным гением-одиночкой". Сложившийся в общественном сознании образ художника Ван Гога во многом сформирован под влиянием Мейер-Грефе.
Число диагнозов, поставленных художнику до и после смерти, тоже уже перевалило за пару десятков, диагностика психических заболеваний все же неточная наука. После инцидента с ухом Ван Гог попал в клинику в Арле, где врач-практикант Рей поставил ему диагноз "эпилепсия височных долей", чуть позже диагноз стал более расплывчатым - "буйное помешательство с общим бредом". Современные же психиатры все чаще квалифицируют болезнь художника как "биполярное аффективное расстройство" (ранее это заболевание называли маниакально-депрессивным психозом) - эмоциональное расстройство, при котором настроение человека регулярно и резко меняется от душевного подъема, сопровождающегося состоянием мании, до депрессии и апатии.

Из письма Ван Гога брату Тео от 6 июля 1882 года: "…Ночи, проведенные на холодных улицах под открытым небом, страх остаться без хлеба, напряжение, в котором меня держало, в сущности, постоянное отсутствие работы, раздоры с друзьями и семьей - вот что, по меньшей мере на три четверти, повинно во многих особенностях моего характера, вот чему следует приписать то, что по временам я бываю в отвратительном настроении и нахожусь в состоянии подавленности. Надеюсь, что ни ты, ни другие, кто возьмет на себя труд подумать обо всем этом, не осудите меня и не сочтете невыносимым. Я стараюсь бороться с собой, но не властен изменить свой характер. Это, безусловно, моя дурная черта, будь она проклята, но ведь есть же у меня и хорошие стороны!.."

© Public Domain

Винсент Ван Гог. Автопортрет, 1889

Письма Винсента Ван Гога, которые он писал брату многие годы, раскрывают его характер как очень чувствительного и мнительного человека, переживавшего и за родных, и за чужих ему людей гораздо больше, чем за самого себя. А фраза из одного из них - "Нет ничего более подлинно художественного, чем любить людей" - стала уже афоризмом и своего рода девизом художника.
27 июля 1890 года Ван Гог  предпринял попытку самоубийства, выстрелив себе в грудь из пистолета. Спустя почти сутки после ранения художник скончался от потери крови. В последние пару лет своей жизни Ван Гог пережил несколько сильных кризисов, сопровождавшихся бредом и галлюцинациями, и самоубийство на первый взгляд логично укладывается в историю течения его болезни – "рано или поздно он бы это сделал". Но не меньшую роль в трагедии сыграло и отношение окружающих. Люди всегда были нетерпимы к душевнобольным. Жители Арля, в окрестностях которого Ван Гог жил в последние годы жизни, буквально травили его за "странный" и "нелепый" внешний вид (меховая шапка летом, испачканная краской одежда): оскорбления и камни в спину, а позже даже петиция мэру с требованием поместить Ван Гога в лечебницу. И это учитывая тот факт, что увлеченный творчеством художник (живопись и правда была его манией) вряд ли мешал кому-либо из добропорядочных жителей города.
Михаил Врубель и "Демон"
О творчестве Михаила  Врубеля тоже часто говорят в контексте его болезни. Его одержимость образом Демона считается одним из ранних симптомов расстройства и дает повод для совсем уж надуманных инсинуаций на тему "проклятой картины, сгубившей своего создателя". На самом деле все, как всегда, намного сложнее. Болезнь и смерть долгожданного ребенка – сын Врубеля и Надежды Забелы родился с "заячьей" губой и прожил меньше двух лет – стала сильным потрясением для художника.

© РИА Новости

Михаил Врубель. Автопортрет. 1904-1905 годы

В первые месяцы 1902 года супруга Врубеля, а вскоре и окружающие стали замечать за ним странности поведения. Сестра Надежды Забелы, Екатерина Ивановна Ге, писала об этом:

"Все близкие и знакомые замечали, что с Михаилом Александровичем происходит что-то неладное, но и сомневались постоянно все-таки, так как в речах его никогда не было бессмыслицы, он узнавал всех, все помнил, он сделался лишь гораздо самоувереннее перестал стесняться с людьми и говорил без умолку.  В это время картину "Демон" перевезли в Петербург для выставки "Мира искусства", и Михаил Александрович, несмотря на то, что картина была уже выставлена, каждый день с раннего утра переписывал ее, и я с ужасом видела каждый день перемену. Были дни, что "Демон" был очень страшен, и потом опять появлялись в выражении лица Демона глубокая грусть и новая красота… Вообще, несмотря на болезнь, способность к творчеству не покидала Врубеля, даже как будто росла, но жить с ним уже делалось невыносимо". С тех пор народная молва прочно связала болезнь художника с его "Поверженным Демоном".

© Public Domain

Картина Михаила Врубеля "Демон поверженный"

Врубеля лечили сначала в Риге, затем перевели в клинику Сербского в Москве. Кризис прошел в частной лечебнице доктора Усольцева. Это здание на улице 8 Марта сохранилось до наших дней, и сейчас там располагается Центральная Московская областная клиническая психиатрическая больница. Под наблюдением доктора Усольцева Врубель снова начал есть, спать и рисовать. Летом 1904 года Врубель выписался и с супругой переехал в Петербург. Екатерина Ге писала:

"…странное дело, сумасшедшему Врубелю все больше чем никогда поверили, что он гений, и его произведениями стали восхищаться люди, которые прежде не признавали его". 

Но менее года спустя случился рецидив болезни. Скончался Врубель в 1910 году от воспаления легких, в возрасте 54 лет. О диагнозе художника долго писали просто "неизлечимая болезнь" или "душевное расстройство" (и после его смерти, и в советский период), стараясь не называть диагноз, поставленный ему Бехтеревым: прогрессивный паралич.
Камилла Клодель и "мошенник" Роден
В 49 лет Камилла Клодель попала в клинику для душевнобольных и провела там 30 лет, в течение которых практически перестала творить, учитывая, что раньше ни дня не могла прожить без работы, все это время умоляла родных, точнее брата, забрать ее, но этого так и не произошло. За эти годы брат навестил ее лишь несколько раз, мать и сестра - ни разу.

© Фото public domain

Французская художница и скульптор Камилла Клодель

В 1913 году Камилле Клодель был поставлен диагноз шизофрения. И хотя симптомы этой болезни описывались еще в трудах медиков древности  как самостоятельное заболевание, шизофрения была выделена лишь в 1908 году швейцарским психиатром Эйгеном Блейером, о причинах же, ее вызывающих, споры идут до сих пор. Если раньше большинство придерживалось теории, что это наследственное заболевание, то современные исследования все чаще опровергают этот факт.
Трагическая судьба художницы стала основой нескольких фильмов, последний из которых – драма Бруно Дюмона, посвященная первым годам вынужденного заключения Камиллы. Их роман с Роденом лег в основу пьесы Ибсена "Когда мы, мертвые, пробуждаемся", а случай ее болезни описан во множестве книг, художественных и научных. Но сказать однозначно, что же стало если не причиной болезни, то ее катализатором, сложно.
В разное время виновниками объявлялись то Роден, неверный любовник, обманывавший двух своих женщин и разбивший Камилле сердце, жестокие родственники, фактически бросившие ее на произвол судьбы, и даже в какой-то степени брат. Поль Клодель (дипломат и поэт) был самым близким человеком в жизни Камиллы, но и его обвиняли в намерении спрятать сестру подальше от мира, чтобы не оставаться вечно в ее тени.
Но, конечно же, причин была масса и главная из них – конфликт личности Камиллы, ее восприятие собственного места в мире и этого самого мира, не готового ее принять. С самого детства Камилла, старшая из детей, старалась выделяться из толпы, как мы бы сейчас сказали. Родители всеми силами пытались воспитать ее в традициях того времени, вырастить будущую добропорядочную жену и мать семейства и ее стремление к творчеству, проявившееся весьма рано, никак не соответствовало этим планам. В 15 лет она самостоятельно и весьма успешно занималась скульптурой, заставляя всю семью часами позировать ей. Но если отец, в общем поощрявший увлечение дочери, относился к ее затеям благосклонно, то отношения с матерью оставляли желать лучшего. Ссоры и скандалы между ними происходили регулярно, и усугубляло конфликт то, что мать открыто предпочитала Камилле младшую дочь Луизу, послушную и воплощавшую в жизнь ее мечты об идеальной дочери. Камилла весьма болезненно переживала это отношение, учитывая особенности ее характера: резкий темперамент и болезненную гордость. Она с детства считала себя  особенной. Поль Клодель писал о том, что даже в детстве она часто вела себя по отношению к окружающим "ужасно высокомерно".
Сейчас большинство сохранившихся работ Камиллы (многие она разбила в момент психологического кризиса) описываются искусствоведами как самобытные работы удивительно талантливого скульптора, но при жизни Камилла, хотя и слышала похвалы, но за ними всегда стоял намек на вторичность – для современников она была лишь ученица и любовница Родена.

"Всякий раз как я пускаю в обращение новую модель, на ней накручивают миллионы — литейщики, форматоры, художники и торговцы, а мне... нуль плюс нуль равняется нулю. В прошлом году мой сосед господин Пикар (приятель Родена), брат инспектора Сюрте, проник ко мне, подделав ключ, у стены стояла моя женщина в желтом. После чего он сделал несколько женщин в желтом в человеческий рост, в точности похожих на мою, и выставил их... с тех пор они все делают женщин в желтом, а когда я захочу выставить свою, они объединятся и добьются запрета..." - писала она друзьям.

© AFP, Patrick Hertzog

Скульптура Камиллы Клодель "Эпоха зрелости" в музее Родена в Париже

Повлияли на развитие болезни и личные переживания. Роден несколько лет обманывал ее, обещая оставить Розу Бёре, и их последовавший разрыв был весьма болезненным для обоих. Некоторые упоминают еще и потерю ребенка, хотя документальных свидетельств того, что у Клодель и Родена были дети, нет. Камилла эпатировала публику, например, появляясь на вернисажах с диким макияжем, что в начале века было абсолютно немыслимо. Копившаяся в течение нескольких лет обида на Родена (и личная, и профессиональная) переросла буквально в одержимость. Главная навязчивая идея Камиллы в период кризиса: Роден - мошенник, ворующий ее идеи, ее вещи и, в конце концов, желающий ее смерти.  Еще одним источником зла для Камиллы стали ее сестра и мать.

"Бедный папа, он никогда не видел меня той, кем я была на самом деле. Его всегда заставляли верить, что я обыкновенное, неблагодарное и коварное создание, это делалось специально, чтобы другие могли всем завладеть" - писала она, под "другими" понимая мать и сестру.

В глазах общества в начале ХХ века женщина просто не могла быть на равных с мужчиной. Творческие амбиции Камиллы и несправедливость общественного мнения к ней привели к личностному конфликту и стали в итоге катализатором болезни. Роковое стечение обстоятельств - именно к этому объяснению в конечном итоге приходят исследователи.
Эдвард Мунк и любовь
Еще один "самый дорогой" художник в нашем списке - Эдвард Мунк. В мае прошлого года его "Крик", датированный 1895 годом, (одна из версий картины) ушел с молотка за 119 миллионов 992,5 тысячи долларов. На данный момент это абсолютный мировой рекорд.

© Фото Public Domain

Художник Эдвард Мунк

По мнению современных специалистов, Мунк - обладатель диагноза "деперсонализационное расстройство".
Основные симптомы этого заболевания - ощущение психического автоматизма, некоей неестественности жизни, панические атаки и т.п. Чаще всего деперсонализационное расстройство вызывается сильными стрессами, серьёзными психотравмирующими воздействиями, имевшими место в течение жизни (например, гибель близких людей).
Всего этого в биографии художника было предостаточно. Его мать умерла, когда ему было около пяти лет, а когда исполнилось девять, он стал свидетелем смерти младшей сестры от туберкулеза. Отец Мунка был врачом и иногда брал сына с собой во время обходов, так что наблюдать человеческие страдания Эдварду приходилось не только дома. К тому же после смерти жены Кристиан Мунк стал религиозен до фанатизма, и якобы когда его дочь умирала, велел ей петь лютеранские гимны вместо лечения. Смерть сестры сильно повлияла на Эдварда и впоследствии нашла отражение в его картине "Больная девочка". Художник не раз признавал, что душевные переживания и депрессия стали своеобразной движущей силой его искусства.

"Болезнь, безумие и смерть – черные ангелы, которые стояли на страже моей колыбели и сопровождали меня всю жизнь".

Его "Крик" - идеальная иллюстрация и к его заболеванию. В своих дневниках он так описывал историю создания картины:  "Я прогуливался с двумя друзьями вдоль улицы – солнце зашло, небо окрасилось в кроваво-красный цвет – и меня охватило чувство меланхолии. Я остановился, обессиленный до смерти, и оперся на парапет; над городом и над черно-голубым фьордом, как кровь и языки огня, висят тучи: мои друзья продолжали свою дорогу, а я стоял пригвожденный к месту, дрожа от страха. Я услышал ужасающий, нескончаемый крик природы". По мнению психиатров – это описание типичного приступа панической атаки.

© Sotheby's

Эдвард Мунк. "Крик". 1895 год

Первый серьезный приступ болезни Мунк пережил в 1904-м после разрыва со своей возлюбленной Туллой Ларсен. Их роман вообще сказался на жизни художника самым драматичным образом.
Эдвард Мунк ни разу не был женат,  всю жизнь считал, что "пригоден лишь к живописи" и должен сделать выбор между работой и любовью. Его первой любовью стала Милли Таулов, замужняя женщина, которую он в своих дневниках называет миссис Хэйберг (Mrs Heiberg). И хотя эта связь продлилась несколько лет, все это время строгое пуританское воспитание не давало художнику избавиться от мучительного чувства вины.

© public domain

Возлюбленная Эдварда Мунка Тулла Ларсен

Знакомство же с Туллой Ларсен, дочерью богатого норвежского виноторговца,  состоялось в 1898 году, когда Мунк представлял свои работы на выставке в Берлине. Успех его выставки, знакомство с писателями Августом Стриндбергом и Станиславом Пшибышевским приводит Мунка в мир европейской богемы со всеми вытекающими из этого последствиями, включая алкоголь и наркотики. Мунк писал ей: "… я люблю вас, и для меня это просто безумие…"
Их роман был весьма стремительным, и Тулла поставила своей целью женить Мунка на себе, чего художник старался избежать. Развязка этой драмы произошла в 1902-м, когда Тулла решила "сыграть" на своеобразном отношении художника к смерти, подговорив общих знакомых сообщить Эдварду о ее самоубийстве. Когда же Мунк обнаружил ее живой и здоровой, последовал скандал. Что произошло во время этой ссоры доподлинно неизвестно, но каким-то образом Мунк ранит сам себя выстрелом из пистолета. Ранение не смертельное, он повредил средний палец левой руки, но впоследствии из-за этого ранения ему становится тяжело держать палитру – боли постоянно напоминали об этом инциденте.
Осенью 1908 года после очередного нервного срыва Мунк попал в психиатрическую лечебницу доктора Якобсона в Копенгагене, откуда выписался несколько месяцев спустя.
Лечение и замкнутый образ жизни в последующие годы (до своей смерти в 1944 году Мунк жил в своем загородном доме в местечке Экели недалеко от Осло, старательно избегая контактов с окружающими) позволили ему избежать рецидивов, но перестали ли его мучить собственные демоны, неизвестно.
Загадки Эдгара По
Еще одним "типичным" примером связи между психическим расстройством и талантом является Эдгар Аллан По. Его случай (вместе с Ван Гогом и Хемингуэем) в психологической литературе периодически приводится в качестве иллюстрации биполярного расстройства. "Мрачная" проза и поэзия Эдгара Аллана По и более всего - его поведение, свидетельства которого сохранились в больших количествах, в той или иной мере подтверждают его диагнозы.
И при жизни и после смерти о По ходило множество историй, и скандальных, и таинственных, многие из которых он придумывал сам. Хулио Кортасар, переводивший произведения По на испанский и посвятивший ему несколько эссе в том числе и биографическое, приводит множество примеров "эксцентричных" поступков, один из которых касался его бывшей возлюбленной Мэри Деверо. Родные девушки всячески старались оградить ее от общений с недостойным по их мнению человеком (По был беден, да и предыдущие выходки не шли на пользу его репутации). В результате дело закончилось абсолютно диким скандалом: Эдгар По купил хлыст и избил им дядю Мэри, а затем, как пишет Кортасар, "вломился в дом и наконец бросил хлыст к ногам девушки с криком: "На, получай, вот тебе подарок!".

© Public Domain

Эдгар По

Эта история имела и продолжение:

Хулио Кортасар "Жизнь Эдгара По": Где-то в июле 1842 года, впав в полубезумное состояние, он совершил путешествие из Филадельфии в Нью-Йорк, куда его вдруг повлекли воспоминания о Мэри Деверо, о той самой девушке, дядю которой Эдгар когда-то отстегал хлыстом. Мэри была замужем, и Эдгаром овладело абсурдное желание дознаться, любит ли она своего мужа. Ему пришлось несколько раз туда–сюда переправиться через реку на пароме, спрашивая у всех встречных адрес Мэри. Но он все же добрался до ее дома и устроил там безобразную сцену. Потом остался пить чай (легко вообразить себе лица Мэри и ее сестры, которым против воли пришлось терпеть его, так как он проник в дом в их отсутствие). Наконец гость удалился, но прежде искрошил ножом несколько редисок и потребовал, чтобы Мэри спела его любимую песню. Только несколько дней спустя сбившейся с ног миссис Клемм удалось с помощью отзывчивых соседей отыскать Эдгара, который в полном помрачении рассудка бродил по окрестным лесам.

© public domain

Жена Эдгара По Виргиния Клемм

Усугубляли психическое состояние писателя алкоголь и опиум, а личные проблемы (разрыв с приемными родителями, смерть матери и конфликт с отцом, смерть жены) создавали "благодатную почву" для болезни.

Эдгар По писал одному из друзей: "…будучи от природы человеком чувствительным и необычайно нервным, я временами  впадал в безумие, сменявшееся долгими  периодами  ужасного  просветления.  В  этих  состояниях совершенной бессознательности я пил - один  господь знает, сколько и как часто. Разумеется, мои враги приписывали безумие злоупотреблению вином, но отнюдь не наоборот".

Гордый нрав и вспыльчивость всегда были свойственны его характеру, как отмечали некоторые исследователи творчества писателя, с каждым новым произведением рос эгоцентризм и жажда превосходства. Профессор психологии Джон Кауфхолд из университета Гарднер-Уэбб в своей книге "Неврозы Эдгара Аллана По" пишет: "Его одежда, манеры, амбиции, романы и болезни, все имело одну единственную цель – сделать его центром вселенной".  Мешало этим целям практически все: после разрыва с приемной семьей он почти всегда живет в состоянии нищеты, из-за вспыльчивого характера в жизни По гораздо больше врагов и завистников, чем друзей.
Хотя автор утверждает, что у По не было ни клинической депрессии, ни биполярного расстройства, он уверен, что По страдал от депрессивных состояний: " У него были частые смены настроения (маниакальные эпизоды сменялись подавленным состоянием). Он чувствовал, будто был не в состоянии контролировать свои эмоции (время от времени, это становилось причиной приступов паники), и сам верил, что он сходит с ума".
Смерть Эдгара По оставила еще больше загадок, чем жизнь. Как известно, 3 октября 1849 года он был найден лежащим на улице Балтимора в невменяемом состоянии, и четыре дня спустя скончался, так и не придя в полное сознание. Среди причин гибели называли и алкоголизм, и диабет, и заболевания мозга, и даже убийство. Впрочем, все это тоже лишь предположения – все медицинские записи и документы, включая свидетельство о смерти, были утеряны.
Образ Эдгара По из всех упомянутых гениев, пожалуй, наиболее привлекателен для современной поп-культуры. По мотивам его произведений и фактов биографии снято множество фильмов, последний из которых - сериал "Последователи" о целом культе серийных убийц, вдохновленных творчеством По, – рассказывает уже о некоей "моде на безумие".
Подготовила Наталья Попова