"ინგლისური თავისუფლება აქ უადგილოა, როგორც კედლისთვის ცერცვის შეყრა...."// პირველი ბოლშევიკი პეტრე პირველი//
„როგორ არის
ჩვენი პატარა
ანცი“- ამ
სიტყვებს ამოიკითხავთ კახეთის მეფის,
არჩილ მეორეს,
მიერ დედოფალ
ნატალიასთვის გაგზავნილ
წერილში.ეს პატარა ანცი მომავალი პეტრე პირველი უნდა ყოფილიყო..."პეტრე პირველი მარტო პირველი რუსი ინტელიგენტი კი არა, პირველი რუსი ნიჰილისტიცაა... რა არის პეტრე? სასწაული თუ ურჩხული?..."
//დმ. მერეჟკოვსკი, "მომავალი ქამი", 1905//
პეტრე პირველი - პირველი ქართველი რუსეთის სათავეში?
http://www.georoyal.ge/?MTID=4&TID=3&id=590
ერთ-ერთი და ყველაზე გავრცელებული მოსაზრების თანახმად, ახალგაზრდა დედოფლის საყვარელი ქართველი უფლისწული ერეკლე გახლდათ, რომელიც რუსეთის პირველი იმპერატორის მამად მიიჩნევა. ქართველი უფლისწული ერეკლე, რომელიც, მოგვიანებით, ქართლ-კახეთის მეფე ერეკლე პირველი გახდა, რუსეთის კარზე აღიზარდა და დედოფლის სიყვარულთან ერთად, რუსი დიდგვაროვნების პატივისცემასაც იმსახურებდა. სიტუაცია შეიცვალა 1674 წელს. პეტრე პირველის დაბადებიდან 2 წლის შემდეგ, ქართველ უფლისწულს რუსეთი დაატოვებინეს. საქართველოში დაბრუნებული უფლიწული 1675 წელს ქართლ-კახეთის მეფე გახდა.
პეტრე პირველისა და ერეკლე პირველის მამა-შვილობაზე რუსული მედია დღემდე წერს. ამ საკითხის გამოკვლევას ცდილობენ როგორც ქართველი, ასევე რუსი ისტორიკოსები, მაგრამ ყველა დამადასტურებელი დოკუმენტი კომუნისტების დროს, სტალინის მმართველობის პერიოდშია, გამქრალი. გადმოცემის თანახმად, იოსებ სტალინს უთქვამს: დავუტოვოთ მათ ერთი "რუსი" მაინც, რომლითაც იამაყებენ“. გავრცელებული ცნობით, როდესაც ალექსეი ტოლსტოი მუშაობდა რომანზე "პეტრე I", მას ხელთ ჩაუვარდა რამდენიმე დოკუმენტი, რომლებიც დაუყოვნებლივ იოსებ სტალინს გააცნო, თუმცა საბჭოთა ლიდერმა საიდუმლოს შენახვა უბრძანა. ამასთანავე, როგორც ამბობდნენ, არსებობდა წერილები, რომლებიც პეტრეს ქართულ წარმომავლობას ადასტურებდნენ, მაგრამ ეს დოკუმენტები სტალინის მმართველობის დროს გაქრა.
კომუნისტების მცდელობის მიუხედავად, დღემდე შემორჩენილია რამდენიმე დოკუმენტი, რომლებიც პეტრე პირველის წარმომავლობასთან დაკავშირებულ ეჭვებს აღრმავებს. აი რას წერს რუსული მედია პეტრე პირველის ქართული წარმომავლობის დასამტკიცებლად.
პეტრე პირველის დედა ნატალია მისი გამეფების წინააღმდეგი იყო. „ის არ უნდა იყოს მეფე“ -ამბობდა დედოფალი.
პეტრე პირველის გამეფება დაუშვებლად მიაჩნდა, მის ნახევარდას, პრინცესა სოფიასაც. „არ შეიძლება ძალაუფლება უცხოელს ჩაუვარდეს ხელში“ - წერდა მეფის ასული ერთ-ერთ თავადს.
„როგორ არის
ჩვენი პატარა
ანცი“- ამ
სიტყვებს ამოიკითხავთ კახეთის მეფის,
არჩილ მეორეს,
მიერ დედოფალ
ნატალიასთვის გაგზავნილ
წერილში.„მე არ დავქორწინდები მოგვარეზე“- განაცხადა პეტრე პირველმა, როდესაც ქართველი პრინცესას ცოლად შერთვა შესთავაზეს. რაც იმას ნიშნავს, რომ რუსეთის იმპერატორისთვის მისი და ბაგრატიონთა ნათესაური კავშირი უცხო არ ყოფილა.
პეტრე პირველის წარმომავლობა დღემდე ბურუსითაა მოცული, თუმცა აღსანიშნავია, რომ ქართველი ისტორიკოსები მის ქართველობა-არაქართველობას განსაკუთრებულ მნიშვნელობას არ ანიჭებენ, რადგან პეტრე I ისეთივე რუსი მმართველი იყო, როგორიც ივანე მრისხანე, ეკატერინე II, ალექსანდრე II და ნიკოლოზ II. პეტრე პირველს საქართველოსთვის არ უღვაწია, მან საკუთარი თავი რუსეთს შესწირა.
"პეტრე პირველი მარტო პირველი რუსი ინტელიგენტი კი არა, პირველი რუსი ნიჰილისტიცაა... რა არის პეტრე? სასწაული თუ ურჩხული?..."
//დმ. მერეჟკოვსკი, "მომავალი ქამი", 1905//
პეტრე პირველმა განსაკუთრებული როლი ითამაშა როგორც რუსეთის ისე მისი მეზობლების ისტორიაში. მისმა მიმდევრებმა და თაყვანისმცემლებმა მას დაარქვეს რუსეთის განმადიდებელი პეტრე დიდი.
მაგრამ ამ მოღვაწეს სხვანაირად უყურებდა დიდი რუსი ისტორიკოსი ნ.მ. კარამზინი. ნაშრომში "ბარათი ძველი და ახალი რუსეთის შესახებ" ის პეტრე პირველს ბრალად სდებდა "რუსების დამცირებას, იმას რომ პეტრეს სურდა რუსეთის გადაქცევა ჰოლანდიად რის შედეგადაც რუსები გახდნენ მსოფლიოს მოქალაქეები მაგრამ ზოგ შემთხვევაში აღარ იყვნენ რუსეთის მოქალაქეები".
 |
ა. ბუროვსკის წიგნი
"პეტრე პირველი
შეჩვენებული იმპერატორი"
|
რუსულ ისტორიაში პეტრე პირველის როლის შესახებ გააფთრებით ეკამათებოდნენ ერთმანეთს მედასავლეთეები // ზაპადნიკები// და სლავიანოფილები, რევოლუციონერები და რეფორმისტები.
სახელგანთქმულმა რუსმა პოეტმა მ. ვოლოშინმა 1917 წლის რევოლუციურ მოვლენებზე ლაპარაკისას პეტრე პირველს რუსეთის პირველი ბოლშევიკი უწოდა.
მისი თქმით დიდი და დიადი პეტრე იყო პირველი ბოლშევიკი რომელმაც რუსების ჯინაზე და მათ მისწრაფებათა და ზნე-ჩვეულებათა საწინააღმდეგოდ მოინდომა რუსეთის მომავალში გადასროლა და ამისთვის იყენებდა მხოლოდ ბრძანებებს,სიკვდილით დასჯას და მის მიერ დაწუნებულ ადამიანთა ტანჯვა-წამებას ვინაიდან მას ისევე როგორც ბოლშევიკებს ამისთვის სხვა იარაღი არ ჰქონდა.
Великий Петр был первый большевик,
Замысливший Россию перебросить,
Склонениям и нравам вопреки,
За сотни лет, к ее грядущим далям.
Он, как и мы, не знал иных путей,
Опричь указа, казни и застенка
К осуществленью правды на земле…
პეტრე პირველის საქმიანობამ მოიცვა კაცობრიობის ცხოვრების ყველა ფერო. ის შეეხო ქვეყნის მართვას ყველა დონეზე, ეკონომიკას, ყოფას,კულტურას.
ამის შედეგად მეფემ პუშკინის გამოთქმით "რუსეთი ყალყზე დააყენა".
მ. ვოლოშინის აზრები ეხმაურება თანამედროვე ისტორიკოსი ე.ვ.ანისიმოვის შეფასებებს. ის წერს:
"პეტრეს რეფორმების დრო ტოტალიტარული სახელმწიფოს დაარსების,შთამბეჭდავი პროპაგანდის და მასობრივ ცნობიერებაში ძლიერი პიროვნების,ბელადის, "ერის მამის", "ხალხის მასწავლებლის" კულტის ჩანერგვის, თავისი საკუთარი და საზოგადოებისთვის უცხო კანონებით მოქმედი სამამულო ბიუროკრატიის მარადიული ძრავას ამუშავების დროა.
ეს ასევე არის კონტროლის ყოვლისმომცველი სისტემის,ფისკალურობის და მაბეზღარობის მუდმივი რეჟიმის დრო. ყოველივე ამის გარეშე არ შეუძლია არსებობა საბჭოთა ადმინისტრატიულ-მბრძანებლობით სისტემას.
პეტრეს დრო ასევე არის საბჭოთა საზოგადოებისთვის ესოდენ დამახასიათებელი შიშის, გულგრილობის, სოციალური დამბლადაცემულობის. პიროვნების შინაგანი და გარეგანი შებოჭილობის დრო.
დაბოლოს, გამარჯვებები ბრძოლის ველზე მეზობლობდა სამხედრო ძალის ნამდვილ კულტთან, მილიტარიზმთან და სამოქალაქო ცხოვრების, აღმშენებლობის გასამხედროებასთან.
პეტრე პირველის დროს ფორმდება აბსოლუტიზმის საფუძვლები. წოდებრივ-წარმომადგენლობითი მონარქია რუსეთი გადაიქცა აბსოლუტურ მონარქიად. უმაღლეს მმართველ ორგანოდ ბოიართა სათათბიროს ნაცვლად ხდება მმართველი სენატი, ძველი პრიკაზების მაგივრად ჩნდება კოლეგიები. იზრდება მოხელეთა რაოდენობა. მათზე ზედამხედველობისთვის ჩნდება ფისკალის, შემდეგ ობერ-ფისკალის, ობერ-პროკურორის თანამდებობა.
იცვლება ქვეყნის ადმინისტრატიულ დაყოფა. ქვეყანა დაყვეს გუბერნიებად, გუბერნიები - უეზდებად, უეზდები - პროვინციებად.
ასე იქმნება და იზრდება რთული ბიუროკრატიული მანქანა რომელშიც ყოველი მოხელე პასუხს აგებს ზემდგომი მოხელის წინაშე.
ზევით არის მეფე-გოსუდარი და მხოლოდ მან იცის თუ რა სურს ხალხს და ის მოითხოვს უსიტყვო,ულაპარაკო მორჩილებას.
ასე ჩნდება იდეა პატრენალიზმისა რომლის თანახმადაც მონარქი არის სამშობლოს და ხალხის მამა.
პეტრე პირველი გადაიქცა ქარიზმატულ ლიდერად რომლისაც სჯერათ, ეშინიათ და რომელსაც შიშით მიჰყვებიან.
"უცხოელები ამბობენ რომ მე ვმბრძანებლობ მონებზე. მე კი ვმბრძანებლობ ქვეშევრდომებზე რომლებიც ემორჩილებიან ჩემს მითითებებს. ამ მითითებებში არის სიკეთე და არა ბოროტება სახელმწიფოსთვის.
ინგლისური თავისუფლება აქ უადგილოა, როგორც კედლისთვის ცერცვის შეყრა...."
ბიუროკრატიულ სისტემაში ჩართეს ეკლესიაც. მოისპო პატრიარქობა, პატრიარქის მაგივრად ეკლესიას უძღვება მმართველი სინოდი რომლის წევრებსაც ნიშნავს ფაქტიურად ეკლესიის მეთაურად ქცეული პეტრე პირველი. ამ სინოდს კი უთვალთვალებს ობერ-პროკურორი.
ქვეშევრდომებს აშინებენ იმით რომ თუ ისინი არ ივლიან ეკლესიებში და არ მოინანიებენ ცოდვებს მათ დიდად დააჯარიმებენ და დაშინებული ქვეშევრდომები მორჩილად დადიან ეკლესიებში და ინანიებენ.
მღვდელი კი თუ გაიგებს აღსარებაზე რაღაც უკანონობის ჩადენის შესახებ ვალდებულია დააბეზღოს აღარების მთქმელი ხელისუფლებასთან. ეკლესია ასე აქციეს მაბეზღარათა და სახელმწიფოს მოსამსახურეთა ინსტიტუტად.
პეტრე პირველისთვის გარდაქმნის ნიმუში იყო არმია. ის დარწმუნებული იყო იმაში რომ არმია არის ყველაზე სრულყოფილი საზოგადოებრივი სტრუქტურა და ოცნებობდა იმაზე რომ მისი ყველა ბრძანება შესრულებულიყო ისევე უსიტყვოდ როგორც სრულდებოდა სამხედრო ბრძანებები.
პეტრე პირველი მეფობდა 36 წლის მანძილზე და ომობდა 28 წლის მანძილზე. სამხედრო რეფორმების შემდეგ პეტრე პირველის არმიამ დაამარცხა იმ დროისთვის უძლიერესი შვედური არმია.
ეს არმია ყალიბდებოდა რეკრუტთა გაწვევის პრინციპით, იყო რეგულარული და პროფესიონალური.
პეტრე პირველის სახელმწიფო და სამხედრო რეფორმები შეუძლებელი იქნებოდა ეკონომიკის სფეროში გარდაქმნების გარეშე.
ეკონიმიკურ გარდაქმნებში მეფე ხელმძღვანელობდა მაშინ ევროპაში მოდური მერკანტილიზმის და პროტექციონიზმის თეორიებით.
მერკანტილისტები თვლიდნენ რომ ქვეყნის სიმდიდრე იქმნება ვაჭრობის და არა სამრეწველო წარმოების სფეროში. პროტექციონიზმი ნიშნავდა სახელმწიფოს ჩარევას ეკონომიკაში.
რეალურად ეს ნიშნავდა სახელმწიფო მონოპოლიის შემოღებას ზოგი საქონლის
//მარილი, სელი, ნავთობი, პური, ქონი, ცვილი და ა.შ// წარმოებაში, ამ საქონლის გაძვირებას ქვეყნის შიგნით, ვაჭართა გაძლიერებულ დაბეგვრას და მათ გადასახლებას მყუდრო მოსკოვიდან ცივ და მოუწყობელ პეტერბურგში, მკაცრ მითითებებს იმის შესახებ თუ რომელ პორტებში რომელი საქონლით ვაჭრობაა დაშვებული.
ვაჭრები ამ ხანას ავ დროს უწოდებდნენ საბაზრო ურთიერთობები დავიწყებას მიეცა.
მიდის მრეწველობის მოდერნიზაცია. მაგრამ პეტრეს მოდერნიზაცია დასავლურისგან განსხვავდებოდა იმით რომ პირველ რიგში სამხედრო საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად შექმნილი დიდი მანუფაქტურები იქმნებოდა თვითონ მეფის, ე.ი. სახელმწიფოს და არა რუს მეწარმეთა ძალისხმევით.
სამრეწველო საწარმოები იქმნება სახელმწიფო ხარჯით და სახელმწიფო სხვადასხვა პირობებით გადასცემს მას კერძო პირებს.
ასე მოხდა რომ ურალის მეტალურგიული ქარხნების მფლობელებად იქცნენ ვაჭარი დემიდოვები რომლებმაც იკისრეს ხაზინისთვის შავი ლითონის და მისი ნაკეთობების მიწოდება.
პეტრე აძლევდა მეწარმეებს კრედიტებს, ის უზრუნველყოფდა მათ მასალებით და მოწყობილობით. მეწარმეები თავისუფლდებოდნენ სახელმწიფო სამსახურისგან და გადასახადებისგან, იღებდნენ სახელმწიფო დაკვეთებს და ხელსაყრელ საბაჟო პოლიტიკას.
რაც შეიძლება მეტი ლითონის და სასარგებლო წიაღიეულის მიღების მსურველმა პეტრემ 1700 წელს ყველა მსურველს მისცა წიღიასიეულის ძიების უფლება იქ სადაც მათ მოუნდებოდათ მიწათმფლობელთა უფლებებისთვის ანგარიშის გაწევის გარეშე.
მეფემ თავისებურად გადაჭრა მანუფაქტურასთვის საჭირო მუშახელის პრობლემა.
თუ კი დასავლეთში მანუფაქტურებში მუშაობდნენ თავისუფალი მუშები რუსეთში 1721 წლიდან მიღებული იქნა კანონი ყმა გლეხების ქარხნებზე მიწერის შესახებ. საგანგებო ბრძანებით პეტრემ დართო დამნაშავე ქალების და გომბიოების მანუფაქტურებზე გადასახლების და სიკვდილამდე იქ ყოლის უფლება.
რითი არაა გულაგი?
რუსეთის ფინანსური პოლიტიკაც შორს იყო საბაზრო პოლიტიკისგან. დაუჯერებლად იზრდებოდა პირდაპირი და ირიბი დაბეგვრა. 1715 წელს მოსახლეობის წინასწარი აღწერის შემდეგ შემოიღეს სულზე დაბეგვრა.
გლეხებს დაევალათ ფლოტის, გზების მშენებლობა, არმიის მომარაგება და ა.შ. ამის შედეგად ხაზინის შემოსავალი 1724 წელს 2,8-ჯერ გაიზარდა 1701 წელთან შედარებით, მაგრამ ხარჯები კიდევ უფრო სწრაფად იზრდებოდა.
პეტრეს დროს არ წყდებოდა გლეხთა მღელვარებები და აჯანყებები.
საპასუხოდ მკაცრდებოდა სისხლის სამართლის კანონმდებლობა, უფრო ხშირად იყენებდნენ სიკვდილით დასჯას.
ქვეყანა მდირდებოდა - ხალხი ღარიბდებოდა.
უამრავი გარდაქმნაა კულტურისა და ყოფის სფეროში. ყველა ამ გარდაქმნამ წვერების მოპარსვიდან ეროვნული ტანისამოსის გადაყრამდე და ევროპული სამოსის ჩაცმამდე და წიგნის ბეჭდვის განვითარებამდე და მეცნიერებათა აკადემიის დაარსებამდე ხელი შეუწყო რუსის ცნობიერების შეცვლას.
ბალტიის ზღვაზე გასვლამ, ევროპასთან კავშირის გაძლიერებამ რუსებს მისცა საკუთარი თავის ევროპელებად წარმოდგენის საშუალება.
სამხედრო გამარჯვებები აჩენდა სახელმწიფოს და პეტრეს ძლიერების რწმენას.
წიგნის ბეჭდვის, სკოლების გავრცელება, მუზეუმების გახსნა, სამეცნიერო ექსპედიციები ხელს უწყობდნენ სამეცნიერო მსოფლმხედველობის გაჩენას, ასამბლეები, პარიკები, ყოფაში უცხო ენის გამოყენება მოწმობდნენ საერო მსოფლმხედველობის განვითარებაზე.
მაგრამ ყველა ეს ცვლილება შეეხო მხოლოდ მმართველ კლასებს და ამან გააღრმავა ხალხსა და არისტოკრატიას შორის უამისოდაც არსებული უფსკრული, მაგრამ ამ გარდაქმნების გარეშე რუსეთის განვითარება უკვე წარმოუდგენელი იყო.
პეტრეს გარდაქმნების შეჯამებისას უნდა ითქვას რომ სწორედ ამ დროს ჩამოყალიბდა ახალი რუსეთი.
ქვეყანა იქცა ძლიერ სახელმწიფოდ, ტერიტორიით მსოფლიოს უდიდეს სახელმწიფოდ. რუსეთის არმიამ და ფლოტმა სახელი მოიხვეჭეს ბრძოლებში და რუსულმა მრეწველობამ დაიწყო არმიის რუსული იარაღით მომარაგება. მოხდა მკვეთრი ეკონომიკური ნახტომი. სამრეწველო მშენებლობა მიდიოდა არნახული ტემპებით და მე-18 საუკუნის პირველ ნახევარში გაჩნდა ორასზე მეტი მანუფაქტურა. ლითონის და მოწყობილობის შემტანი ქვეყნიდან რუსეთი გადაიქცა ლითონის საზღვარგარეთ გამტან ქვეყნად.
ქვეყნის შემოსავლები გაიზარდა 1701 წელს 3 მილიონი რუბლიდან 1724 წელს 8,5 მილიონ რუბლამდე. ნევას ნაპირებზე გაჩნდა არქიტექტურის, ხელოვნების, ფერწერის შესანიშნავი ძეგლებით დამშვენებული ახალი დედაქალაქი პეტერბურგი. ყველაფერი ეს პეტრეს ხანას გადააქცევს ნამდვილად დიდი გარდაქმნების ხანად.
მაგრამ რა ფასად იქნა ყველაფერი ეს მიღწეული?
მ.ვ. ლომონოსოვი ხოტბას ასხამს პეტრეს მოღვაწეობას. ის დარწმუნებულია რომ "რუსი აიტანს ყველა რეფორმას ვინაიდან რეფორმები ისევე უხიფათოა როგორც წვერის გაპარსვა, გერმანული სამოსის ჩაცმა, თავაზიანი ურთიერთობა სხვა რჯულის ხალხთან, ზაფხულის მარხვისას ხორცის ჭამა, ბოიართა, პატრიარქობის და სტრელცების მოსპობა და მათ მაგივრად მმართველი სენატის, წმინდა სინოდის, ახალი რეგულარული ჯარის შექმნა, დედაქალაქის გადატანა ცარიელ ადგილზე და ახალი წლის სხვა თვეში გადატანა. რუსუ ხალხი მოქნილია!"
მაგრამ რა მოქნილიც არ უნდა ყოფილიყო რუსი ხალხი ის ვერ იტანდა ბატონყმობას რომელიც პეტრე პირველის დროს არ შერბილებულა, პირიქით, დამძიმდა და გამკაცრდა. სამჯერ გაიზარდა მოსახლეობის დაბეგრვა. ძალიან შორს იყო ბურჟუაზიული ურთიერთობებისგან.
პეტრეს გარდაქმნები-პერესტროიკის შედეგად რუსეთის მოსახლეობა შემცირდა ოცი პროცენტით. ზოგ გუბერნიაში მოსახლეობის კლება ბევრად აჭარბებდა საშუალო რუსულ კლებას. არხანგელსკის და სანკტ-პეტერბურგის გუბერნიებში მოსახლეობამ იკლო 40 პროცენტით, სმოლენსკის გუბერნიაში - 46 პროცენტით, მოსკოვის გუბერნიაში - 24 პროცენტით...
წერა კითხვის ცოდნის დონე პეტრეს ხანაში მე-17 საუკუნის შუა ხანებთან შედარებით შემცირდა.
პეტრეს რეფორმების ხანა არის ტოტალიტარული სახელმწიფოს დაარსების, ადამიანთა შეგნებაში ძლიერი პიროვნების, ბელადის, "ერის მამის", "ხალხის მასწავლებლის" კულტის დამკვიდრების საზოგადოებისთვის უცხო და თავისი საკუთარი კანონებით მოქმედი რუსული ბიუროკრატიული მანქანის მარადიული ძრავის ამოქმედების ხანა.
ამიტომ წყევლის რუსი ჩიჩიბაბინი დაღვრილი სისხლისგან მთვრალ საარდამელ დურგალ განავლის ტომარა და მომღერლის ჯალათ პეტრე პირველს და მას უწოდებს ქრისტეს მკვლელს და სატანას თანამებრძოლს....
Б. Чичибабин
Будь проклят, император Петр,
стеливший души, как солому!
За боль текущего былому
пора устроить пересмотр.
От крови пролитой горяч,
будь проклят плотник Саардамский,
мешок с дерьмом, угодник дамский,
печали певческой палач!
Сам брады стриг? Сам главы сек!
Будь проклят, царь - христоубийца,
за то, что кровию упиться
ни разу досыта не смог!
А Русь ушла с лица земли
в тайнохранительные срубы,
где никакие душегубы
ее обидеть не могли.
Будь проклят, ратник сатаны,
смотритель каменной мертвецкой,
кто от нелепицы стрелецкой
натряс в немецкие штаны.
Будь проклят, нравственный урод,
ревнитель дел, громада плоти!
Ведь я служу иной заботе,
а ты мне затыкаешь рот.
Будь проклят тот, кто проклял Русь -
сию морозную Элладу!
Руби мне голову в награду,
что вместе с ней, - НЕ ПОКОРЮСЬ!
http://www.pravda-tv.ru/2013/01/27/21392
------------------------------------------------------------------------------------------------------
რუსების მიერ პეტრეს ლანძღვის კიდევ ერთი მაგალითი.
პეტრე პირველის ბრძოლა რუს ხალხთან და მის ტრადიციებთან
მმართველობის დაწყებიდანვე პეტრე უპირატესობას ანიჭებდა უცხოელებს. აზოვის ლაშქრობის დროს მაგალითად, მან რუსული ჯარის სათავაში დააყენა თავისი თანამოქეიფე ლოთები ლეფორტი და გორდონი და ევროპაში ელჩობიდან დაბრუნებისას თან წამოიყვანა 800 უცხოელი რომელთაგანაც მრავალი უბრალოდ ბუნებით მმართველები და ავანტურისტები იყვნენ და არა ძვირფასი სპეციალისტები.
ჰოლანდიელი ებრაელი აკოსტა მასხარას როლს ასრულებდა პეტრეს წინაშე და მას თან ახლდნენ პორტუგალიელი ებრაელი დივიერი თუ პოლონელი ებრაელი შაფიროვი.
პეტრე პირველი საჯაროდ ამბობდა: "ჩემთვის სულ ერთია მონათლულია ადამიანი თუ წინადაცვეთილი, მთავარია საქმე იცოდეს და წესიერი იყოს".
მაგრამ მან გააკეთა ერთი გამონაკლისი: ჰოლანდიაში //იქ ბევრი ებრაელი ცხოვრობდა// ნამყოფმა პეტრე ეჭვის თვალით შეხედა ებრაელებს. ისტორიკოსი სოლოვიოვის თქმით პეტრეს უყვარდა ყველა ერი ებრაელების გარდა, ამას ამტკიცებს პეტრეს გამოთქმა 1702 წელს: "რაც არ უნდა ქნან ებრაელებმა და ჩემი ახლობლებიც რომ მოისყიდონ მე ჩემთან მირჩევნია მაჰმადიანების და წარმართების და არა ებრაელების ნახვა. მე ბოროტებას ვსპობ და არ ვამრავლებ. ებრაელებს რუსეთში არ ექნებათ არც საცხოვრებელი და არც ვაჭრობა".
მაგრამ პეტრემ დივიერი //დევიერი// დანიშნა პეტერბურგის პირველ პოლიცმეისტერად, გუბერნატორად და მას მიანიჭა გრაფის წოდება და შაფიროვი კი ვიცე-კანცლერად და მას მიანიჭა ბარონის წოდება. თუმცა 1723 წელს ხაზინიდან ქურდობისთვის მას მიუსაჯა სიკვდილით დასჯა რაც გადასახლებით შეუცვალეს. პეტრეს გარდაცვალების შემდეგ გადაასახლეს დივიერიც.
პეტრე ცდილობდა ძველი რუსული არისტოკრატიის ჩამოშორებას ტახტისგან და მან დაიახლოვა დივიერი. მან მენშიკოვს დააძალა მისი დის დივიერისთვის ცოლად გაყოლება. პეტერბურგიდან გამგზავრებისას ეკატერინა თავის ქალიშვილ ნატალიას და სიკვდილით დასჯილი ცესარევიჩი ალეკსეის შვილებს აბარებდა მხოლოდ დივიერს //ბ. ბაშილოვი//.
პეტრესთან ერთად რუსეთში ჩავიდა დაახლოებით 8 ათასი უცხოელი, თითქოს ბევრი არაა, მაგრამ უცხოელები ჩავდნენ ქვეყნის მმართველებად და არა მიწის სახნავად და გამოვიდა ბევრი.
პეტრე უაზროდ და ფანატიკურად თაყვანს სცემდა ყველაფერ დასავლურს, ევროპულს. ის ახლობლებს აძალებდა თამბაქოს მოწევას, სმას, კოლექტიურ ღრეობებში მონაწილეობის მიღებას, მიესალმებოდა ევროპაში უკვე პოპულარულ მასონობას.
1699 წლის 10 თებერვალს შერემეტიევი ლეფორტთან მეჯლისზე მივიდა გერმანულ სამოსში, მალტის ჯვრით და სხვა მასონური ატრიბუტიკით და პეტრესგან დაიმსახურა "მაღალი წყალობა". პეტრე მასონებს იცნობდა თავისი ევროპული მოგზაურობიდან.
სახელგანთქმული მეცნიერი ვერნადსკი რომელიც ცნობილის არა მარტო მისი თეორიით ნოოსფეროს შესახებ 1916 წლის სამაგისტრო ნაშრომში ამტკიცებდა რომ ჰოლანდიაში თვითონ პეტრე მიიღეს ტამპლიერთა ორდენში, წმინდა ანდრიას შოტლანდიურ ხარისხში. პეტრე ალბათ უფრო ბრწყინვალებისთვის და პრესტიჟისთვის იყო მასონი და სულაც არ ყოფილა ამის დაჯერებული მიმდევარი.
თუმცა ხალხისადმი დამოკიდებულებით თუ ვიმსჯელებთ ის არ ყოფილა საფრანგეთში გილიოტინას ხმარების დიდოსტატებზე ნაკლებად ნიჭიერი მასონი.
პეტრემ გადაწყვიტა რუსეთში რადიკალური რეფორმების გატარება. რატომ?
მეფე ალეკსეი მიხაილოვიჩის სიკვდილის //1676// შემდეგ რუსეთის მორიგ მეფედ იქცა მისი შვილი თევდორე ალეკსეის ძე რომელმაც იმეფა სიკვდილამდე, 1682 წლამდე, და მოკლე პერიოდში მოასწრო მნიშვნელოვანი რეფორმების გატარება არმიაში, მმართველობაში და გადასახადთა სფეროში. ის ცდილობდა ბოიართა სათათბიროს და პატრიარქის ძალაუფლების შეზღუდვას. პეტრემდე რეფორმებს ატარებდა სოფიოც. რუსეთი საკმაოდ წარმატებით და სტაბილურად ვითარდებოდა. წარმატებით მიმდინარეობდა ომები, მიწებს იძენდნენ როგორც ციმბირში და შორეულ აღმოსავლეთში ისე ევროპულ ნაწილში. წარმატებით ვითარდებოდა კულტურა და წიგნის ბეჭდვა.
არაა მართალი რომ მხოლოდ პეტრემ დაიწყო რუსების ზიარება კულტურასთან. დასავლური კულტურის ათვისება რუსეთში დაიწყეს ბევრად ადრე პეტრემდე. დასავლელი სწავლული არქიტექტორები რუსეთში მუშაობდნენ ბევრად ადრე პეტრემდე და რუსი ყმაწვილების საზღვარგარეთ გაგზავნა დაიწყო ბორის გოდუნოვმა.
მაგრამ ევროპული კულტურის ათვისება ხდებოდა ბუნებრივი, ნორმალური გზით, უკიდურესობების გარეშე.
უკვე ალეკსეი მიხაილის ძის //პეტრეს
მამის// დროს არსებობდა პირველი თეატრი და პირველი რუსული გაზეთი "სობორნოე
ულოჟენიე" გამოდიოდა დასავლეთ ევროპისთვის არნახული ტირაჟით-ორი ათასი
ეგზემპლარი. მ. ვოლოშინის აზრები ეხმაურება თანამედროვე ისტორიკოსი ე.ვ.ანისიმოვის შეფასებებს. ის წერს:
"პეტრეს რეფორმების დრო ტოტალიტარული სახელმწიფოს დაარსების,შთამბეჭდავი პროპაგანდის და მასობრივ ცნობიერებაში ძლიერი პიროვნების,ბელადის, "ერის მამის", "ხალხის მასწავლებლის" კულტის ჩანერგვის, თავისი საკუთარი და საზოგადოებისთვის უცხო კანონებით მოქმედი სამამულო ბიუროკრატიის მარადიული ძრავას ამუშავების დროა.
ეს ასევე არის კონტროლის ყოვლისმომცველი სისტემის,ფისკალურობის და მაბეზღარობის მუდმივი რეჟიმის დრო. ყოველივე ამის გარეშე არ შეუძლია არსებობა საბჭოთა ადმინისტრატიულ-მბრძანებლობით სისტემას.
პეტრეს დრო ასევე არის საბჭოთა საზოგადოებისთვის ესოდენ დამახასიათებელი შიშის, გულგრილობის, სოციალური დამბლადაცემულობის. პიროვნების შინაგანი და გარეგანი შებოჭილობის დრო.
დაბოლოს, გამარჯვებები ბრძოლის ველზე მეზობლობდა სამხედრო ძალის ნამდვილ კულტთან, მილიტარიზმთან და სამოქალაქო ცხოვრების, აღმშენებლობის გასამხედროებასთან.
პეტრე პირველის დროს ფორმდება აბსოლუტიზმის საფუძვლები. წოდებრივ-წარმომადგენლობითი მონარქია რუსეთი გადაიქცა აბსოლუტურ მონარქიად. უმაღლეს მმართველ ორგანოდ ბოიართა სათათბიროს ნაცვლად ხდება მმართველი სენატი, ძველი პრიკაზების მაგივრად ჩნდება კოლეგიები. იზრდება მოხელეთა რაოდენობა. მათზე ზედამხედველობისთვის ჩნდება ფისკალის, შემდეგ ობერ-ფისკალის, ობერ-პროკურორის თანამდებობა.
იცვლება ქვეყნის ადმინისტრატიულ დაყოფა. ქვეყანა დაყვეს გუბერნიებად, გუბერნიები - უეზდებად, უეზდები - პროვინციებად.
ასე იქმნება და იზრდება რთული ბიუროკრატიული მანქანა რომელშიც ყოველი მოხელე პასუხს აგებს ზემდგომი მოხელის წინაშე.
ზევით არის მეფე-გოსუდარი და მხოლოდ მან იცის თუ რა სურს ხალხს და ის მოითხოვს უსიტყვო,ულაპარაკო მორჩილებას.
ასე ჩნდება იდეა პატრენალიზმისა რომლის თანახმადაც მონარქი არის სამშობლოს და ხალხის მამა.
პეტრე პირველი გადაიქცა ქარიზმატულ ლიდერად რომლისაც სჯერათ, ეშინიათ და რომელსაც შიშით მიჰყვებიან.
"უცხოელები ამბობენ რომ მე ვმბრძანებლობ მონებზე. მე კი ვმბრძანებლობ ქვეშევრდომებზე რომლებიც ემორჩილებიან ჩემს მითითებებს. ამ მითითებებში არის სიკეთე და არა ბოროტება სახელმწიფოსთვის.
ინგლისური თავისუფლება აქ უადგილოა, როგორც კედლისთვის ცერცვის შეყრა...."
ბიუროკრატიულ სისტემაში ჩართეს ეკლესიაც. მოისპო პატრიარქობა, პატრიარქის მაგივრად ეკლესიას უძღვება მმართველი სინოდი რომლის წევრებსაც ნიშნავს ფაქტიურად ეკლესიის მეთაურად ქცეული პეტრე პირველი. ამ სინოდს კი უთვალთვალებს ობერ-პროკურორი.
ქვეშევრდომებს აშინებენ იმით რომ თუ ისინი არ ივლიან ეკლესიებში და არ მოინანიებენ ცოდვებს მათ დიდად დააჯარიმებენ და დაშინებული ქვეშევრდომები მორჩილად დადიან ეკლესიებში და ინანიებენ.
მღვდელი კი თუ გაიგებს აღსარებაზე რაღაც უკანონობის ჩადენის შესახებ ვალდებულია დააბეზღოს აღარების მთქმელი ხელისუფლებასთან. ეკლესია ასე აქციეს მაბეზღარათა და სახელმწიფოს მოსამსახურეთა ინსტიტუტად.
პეტრე პირველისთვის გარდაქმნის ნიმუში იყო არმია. ის დარწმუნებული იყო იმაში რომ არმია არის ყველაზე სრულყოფილი საზოგადოებრივი სტრუქტურა და ოცნებობდა იმაზე რომ მისი ყველა ბრძანება შესრულებულიყო ისევე უსიტყვოდ როგორც სრულდებოდა სამხედრო ბრძანებები.
პეტრე პირველი მეფობდა 36 წლის მანძილზე და ომობდა 28 წლის მანძილზე. სამხედრო რეფორმების შემდეგ პეტრე პირველის არმიამ დაამარცხა იმ დროისთვის უძლიერესი შვედური არმია.
ეს არმია ყალიბდებოდა რეკრუტთა გაწვევის პრინციპით, იყო რეგულარული და პროფესიონალური.
პეტრე პირველის სახელმწიფო და სამხედრო რეფორმები შეუძლებელი იქნებოდა ეკონომიკის სფეროში გარდაქმნების გარეშე.
ეკონიმიკურ გარდაქმნებში მეფე ხელმძღვანელობდა მაშინ ევროპაში მოდური მერკანტილიზმის და პროტექციონიზმის თეორიებით.
მერკანტილისტები თვლიდნენ რომ ქვეყნის სიმდიდრე იქმნება ვაჭრობის და არა სამრეწველო წარმოების სფეროში. პროტექციონიზმი ნიშნავდა სახელმწიფოს ჩარევას ეკონომიკაში.
რეალურად ეს ნიშნავდა სახელმწიფო მონოპოლიის შემოღებას ზოგი საქონლის
//მარილი, სელი, ნავთობი, პური, ქონი, ცვილი და ა.შ// წარმოებაში, ამ საქონლის გაძვირებას ქვეყნის შიგნით, ვაჭართა გაძლიერებულ დაბეგვრას და მათ გადასახლებას მყუდრო მოსკოვიდან ცივ და მოუწყობელ პეტერბურგში, მკაცრ მითითებებს იმის შესახებ თუ რომელ პორტებში რომელი საქონლით ვაჭრობაა დაშვებული.
ვაჭრები ამ ხანას ავ დროს უწოდებდნენ საბაზრო ურთიერთობები დავიწყებას მიეცა.
მიდის მრეწველობის მოდერნიზაცია. მაგრამ პეტრეს მოდერნიზაცია დასავლურისგან განსხვავდებოდა იმით რომ პირველ რიგში სამხედრო საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად შექმნილი დიდი მანუფაქტურები იქმნებოდა თვითონ მეფის, ე.ი. სახელმწიფოს და არა რუს მეწარმეთა ძალისხმევით.
სამრეწველო საწარმოები იქმნება სახელმწიფო ხარჯით და სახელმწიფო სხვადასხვა პირობებით გადასცემს მას კერძო პირებს.
ასე მოხდა რომ ურალის მეტალურგიული ქარხნების მფლობელებად იქცნენ ვაჭარი დემიდოვები რომლებმაც იკისრეს ხაზინისთვის შავი ლითონის და მისი ნაკეთობების მიწოდება.
პეტრე აძლევდა მეწარმეებს კრედიტებს, ის უზრუნველყოფდა მათ მასალებით და მოწყობილობით. მეწარმეები თავისუფლდებოდნენ სახელმწიფო სამსახურისგან და გადასახადებისგან, იღებდნენ სახელმწიფო დაკვეთებს და ხელსაყრელ საბაჟო პოლიტიკას.
რაც შეიძლება მეტი ლითონის და სასარგებლო წიაღიეულის მიღების მსურველმა პეტრემ 1700 წელს ყველა მსურველს მისცა წიღიასიეულის ძიების უფლება იქ სადაც მათ მოუნდებოდათ მიწათმფლობელთა უფლებებისთვის ანგარიშის გაწევის გარეშე.
მეფემ თავისებურად გადაჭრა მანუფაქტურასთვის საჭირო მუშახელის პრობლემა.
თუ კი დასავლეთში მანუფაქტურებში მუშაობდნენ თავისუფალი მუშები რუსეთში 1721 წლიდან მიღებული იქნა კანონი ყმა გლეხების ქარხნებზე მიწერის შესახებ. საგანგებო ბრძანებით პეტრემ დართო დამნაშავე ქალების და გომბიოების მანუფაქტურებზე გადასახლების და სიკვდილამდე იქ ყოლის უფლება.
რითი არაა გულაგი?
რუსეთის ფინანსური პოლიტიკაც შორს იყო საბაზრო პოლიტიკისგან. დაუჯერებლად იზრდებოდა პირდაპირი და ირიბი დაბეგვრა. 1715 წელს მოსახლეობის წინასწარი აღწერის შემდეგ შემოიღეს სულზე დაბეგვრა.
გლეხებს დაევალათ ფლოტის, გზების მშენებლობა, არმიის მომარაგება და ა.შ. ამის შედეგად ხაზინის შემოსავალი 1724 წელს 2,8-ჯერ გაიზარდა 1701 წელთან შედარებით, მაგრამ ხარჯები კიდევ უფრო სწრაფად იზრდებოდა.
პეტრეს დროს არ წყდებოდა გლეხთა მღელვარებები და აჯანყებები.
საპასუხოდ მკაცრდებოდა სისხლის სამართლის კანონმდებლობა, უფრო ხშირად იყენებდნენ სიკვდილით დასჯას.
ქვეყანა მდირდებოდა - ხალხი ღარიბდებოდა.
უამრავი გარდაქმნაა კულტურისა და ყოფის სფეროში. ყველა ამ გარდაქმნამ წვერების მოპარსვიდან ეროვნული ტანისამოსის გადაყრამდე და ევროპული სამოსის ჩაცმამდე და წიგნის ბეჭდვის განვითარებამდე და მეცნიერებათა აკადემიის დაარსებამდე ხელი შეუწყო რუსის ცნობიერების შეცვლას.
ბალტიის ზღვაზე გასვლამ, ევროპასთან კავშირის გაძლიერებამ რუსებს მისცა საკუთარი თავის ევროპელებად წარმოდგენის საშუალება.
სამხედრო გამარჯვებები აჩენდა სახელმწიფოს და პეტრეს ძლიერების რწმენას.
წიგნის ბეჭდვის, სკოლების გავრცელება, მუზეუმების გახსნა, სამეცნიერო ექსპედიციები ხელს უწყობდნენ სამეცნიერო მსოფლმხედველობის გაჩენას, ასამბლეები, პარიკები, ყოფაში უცხო ენის გამოყენება მოწმობდნენ საერო მსოფლმხედველობის განვითარებაზე.
მაგრამ ყველა ეს ცვლილება შეეხო მხოლოდ მმართველ კლასებს და ამან გააღრმავა ხალხსა და არისტოკრატიას შორის უამისოდაც არსებული უფსკრული, მაგრამ ამ გარდაქმნების გარეშე რუსეთის განვითარება უკვე წარმოუდგენელი იყო.
პეტრეს გარდაქმნების შეჯამებისას უნდა ითქვას რომ სწორედ ამ დროს ჩამოყალიბდა ახალი რუსეთი.
ქვეყანა იქცა ძლიერ სახელმწიფოდ, ტერიტორიით მსოფლიოს უდიდეს სახელმწიფოდ. რუსეთის არმიამ და ფლოტმა სახელი მოიხვეჭეს ბრძოლებში და რუსულმა მრეწველობამ დაიწყო არმიის რუსული იარაღით მომარაგება. მოხდა მკვეთრი ეკონომიკური ნახტომი. სამრეწველო მშენებლობა მიდიოდა არნახული ტემპებით და მე-18 საუკუნის პირველ ნახევარში გაჩნდა ორასზე მეტი მანუფაქტურა. ლითონის და მოწყობილობის შემტანი ქვეყნიდან რუსეთი გადაიქცა ლითონის საზღვარგარეთ გამტან ქვეყნად.
ქვეყნის შემოსავლები გაიზარდა 1701 წელს 3 მილიონი რუბლიდან 1724 წელს 8,5 მილიონ რუბლამდე. ნევას ნაპირებზე გაჩნდა არქიტექტურის, ხელოვნების, ფერწერის შესანიშნავი ძეგლებით დამშვენებული ახალი დედაქალაქი პეტერბურგი. ყველაფერი ეს პეტრეს ხანას გადააქცევს ნამდვილად დიდი გარდაქმნების ხანად.
მაგრამ რა ფასად იქნა ყველაფერი ეს მიღწეული?
მ.ვ. ლომონოსოვი ხოტბას ასხამს პეტრეს მოღვაწეობას. ის დარწმუნებულია რომ "რუსი აიტანს ყველა რეფორმას ვინაიდან რეფორმები ისევე უხიფათოა როგორც წვერის გაპარსვა, გერმანული სამოსის ჩაცმა, თავაზიანი ურთიერთობა სხვა რჯულის ხალხთან, ზაფხულის მარხვისას ხორცის ჭამა, ბოიართა, პატრიარქობის და სტრელცების მოსპობა და მათ მაგივრად მმართველი სენატის, წმინდა სინოდის, ახალი რეგულარული ჯარის შექმნა, დედაქალაქის გადატანა ცარიელ ადგილზე და ახალი წლის სხვა თვეში გადატანა. რუსუ ხალხი მოქნილია!"
მაგრამ რა მოქნილიც არ უნდა ყოფილიყო რუსი ხალხი ის ვერ იტანდა ბატონყმობას რომელიც პეტრე პირველის დროს არ შერბილებულა, პირიქით, დამძიმდა და გამკაცრდა. სამჯერ გაიზარდა მოსახლეობის დაბეგრვა. ძალიან შორს იყო ბურჟუაზიული ურთიერთობებისგან.
პეტრეს გარდაქმნები-პერესტროიკის შედეგად რუსეთის მოსახლეობა შემცირდა ოცი პროცენტით. ზოგ გუბერნიაში მოსახლეობის კლება ბევრად აჭარბებდა საშუალო რუსულ კლებას. არხანგელსკის და სანკტ-პეტერბურგის გუბერნიებში მოსახლეობამ იკლო 40 პროცენტით, სმოლენსკის გუბერნიაში - 46 პროცენტით, მოსკოვის გუბერნიაში - 24 პროცენტით...
წერა კითხვის ცოდნის დონე პეტრეს ხანაში მე-17 საუკუნის შუა ხანებთან შედარებით შემცირდა.
პეტრეს რეფორმების ხანა არის ტოტალიტარული სახელმწიფოს დაარსების, ადამიანთა შეგნებაში ძლიერი პიროვნების, ბელადის, "ერის მამის", "ხალხის მასწავლებლის" კულტის დამკვიდრების საზოგადოებისთვის უცხო და თავისი საკუთარი კანონებით მოქმედი რუსული ბიუროკრატიული მანქანის მარადიული ძრავის ამოქმედების ხანა.
ამიტომ წყევლის რუსი ჩიჩიბაბინი დაღვრილი სისხლისგან მთვრალ საარდამელ დურგალ განავლის ტომარა და მომღერლის ჯალათ პეტრე პირველს და მას უწოდებს ქრისტეს მკვლელს და სატანას თანამებრძოლს....
Б. Чичибабин
Будь проклят, император Петр,
стеливший души, как солому!
За боль текущего былому
пора устроить пересмотр.
От крови пролитой горяч,
будь проклят плотник Саардамский,
мешок с дерьмом, угодник дамский,
печали певческой палач!
Сам брады стриг? Сам главы сек!
Будь проклят, царь - христоубийца,
за то, что кровию упиться
ни разу досыта не смог!
А Русь ушла с лица земли
в тайнохранительные срубы,
где никакие душегубы
ее обидеть не могли.
Будь проклят, ратник сатаны,
смотритель каменной мертвецкой,
кто от нелепицы стрелецкой
натряс в немецкие штаны.
Будь проклят, нравственный урод,
ревнитель дел, громада плоти!
Ведь я служу иной заботе,
а ты мне затыкаешь рот.
Будь проклят тот, кто проклял Русь -
сию морозную Элладу!
Руби мне голову в награду,
что вместе с ней, - НЕ ПОКОРЮСЬ!
http://www.pravda-tv.ru/2013/01/27/21392
------------------------------------------------------------------------------------------------------
რუსების მიერ პეტრეს ლანძღვის კიდევ ერთი მაგალითი.
პეტრე პირველის ბრძოლა რუს ხალხთან და მის ტრადიციებთან
მმართველობის დაწყებიდანვე პეტრე უპირატესობას ანიჭებდა უცხოელებს. აზოვის ლაშქრობის დროს მაგალითად, მან რუსული ჯარის სათავაში დააყენა თავისი თანამოქეიფე ლოთები ლეფორტი და გორდონი და ევროპაში ელჩობიდან დაბრუნებისას თან წამოიყვანა 800 უცხოელი რომელთაგანაც მრავალი უბრალოდ ბუნებით მმართველები და ავანტურისტები იყვნენ და არა ძვირფასი სპეციალისტები.
ჰოლანდიელი ებრაელი აკოსტა მასხარას როლს ასრულებდა პეტრეს წინაშე და მას თან ახლდნენ პორტუგალიელი ებრაელი დივიერი თუ პოლონელი ებრაელი შაფიროვი.
პეტრე პირველი საჯაროდ ამბობდა: "ჩემთვის სულ ერთია მონათლულია ადამიანი თუ წინადაცვეთილი, მთავარია საქმე იცოდეს და წესიერი იყოს".
მაგრამ მან გააკეთა ერთი გამონაკლისი: ჰოლანდიაში //იქ ბევრი ებრაელი ცხოვრობდა// ნამყოფმა პეტრე ეჭვის თვალით შეხედა ებრაელებს. ისტორიკოსი სოლოვიოვის თქმით პეტრეს უყვარდა ყველა ერი ებრაელების გარდა, ამას ამტკიცებს პეტრეს გამოთქმა 1702 წელს: "რაც არ უნდა ქნან ებრაელებმა და ჩემი ახლობლებიც რომ მოისყიდონ მე ჩემთან მირჩევნია მაჰმადიანების და წარმართების და არა ებრაელების ნახვა. მე ბოროტებას ვსპობ და არ ვამრავლებ. ებრაელებს რუსეთში არ ექნებათ არც საცხოვრებელი და არც ვაჭრობა".
მაგრამ პეტრემ დივიერი //დევიერი// დანიშნა პეტერბურგის პირველ პოლიცმეისტერად, გუბერნატორად და მას მიანიჭა გრაფის წოდება და შაფიროვი კი ვიცე-კანცლერად და მას მიანიჭა ბარონის წოდება. თუმცა 1723 წელს ხაზინიდან ქურდობისთვის მას მიუსაჯა სიკვდილით დასჯა რაც გადასახლებით შეუცვალეს. პეტრეს გარდაცვალების შემდეგ გადაასახლეს დივიერიც.
პეტრე ცდილობდა ძველი რუსული არისტოკრატიის ჩამოშორებას ტახტისგან და მან დაიახლოვა დივიერი. მან მენშიკოვს დააძალა მისი დის დივიერისთვის ცოლად გაყოლება. პეტერბურგიდან გამგზავრებისას ეკატერინა თავის ქალიშვილ ნატალიას და სიკვდილით დასჯილი ცესარევიჩი ალეკსეის შვილებს აბარებდა მხოლოდ დივიერს //ბ. ბაშილოვი//.
პეტრესთან ერთად რუსეთში ჩავიდა დაახლოებით 8 ათასი უცხოელი, თითქოს ბევრი არაა, მაგრამ უცხოელები ჩავდნენ ქვეყნის მმართველებად და არა მიწის სახნავად და გამოვიდა ბევრი.
პეტრე უაზროდ და ფანატიკურად თაყვანს სცემდა ყველაფერ დასავლურს, ევროპულს. ის ახლობლებს აძალებდა თამბაქოს მოწევას, სმას, კოლექტიურ ღრეობებში მონაწილეობის მიღებას, მიესალმებოდა ევროპაში უკვე პოპულარულ მასონობას.
1699 წლის 10 თებერვალს შერემეტიევი ლეფორტთან მეჯლისზე მივიდა გერმანულ სამოსში, მალტის ჯვრით და სხვა მასონური ატრიბუტიკით და პეტრესგან დაიმსახურა "მაღალი წყალობა". პეტრე მასონებს იცნობდა თავისი ევროპული მოგზაურობიდან.
სახელგანთქმული მეცნიერი ვერნადსკი რომელიც ცნობილის არა მარტო მისი თეორიით ნოოსფეროს შესახებ 1916 წლის სამაგისტრო ნაშრომში ამტკიცებდა რომ ჰოლანდიაში თვითონ პეტრე მიიღეს ტამპლიერთა ორდენში, წმინდა ანდრიას შოტლანდიურ ხარისხში. პეტრე ალბათ უფრო ბრწყინვალებისთვის და პრესტიჟისთვის იყო მასონი და სულაც არ ყოფილა ამის დაჯერებული მიმდევარი.
თუმცა ხალხისადმი დამოკიდებულებით თუ ვიმსჯელებთ ის არ ყოფილა საფრანგეთში გილიოტინას ხმარების დიდოსტატებზე ნაკლებად ნიჭიერი მასონი.
პეტრემ გადაწყვიტა რუსეთში რადიკალური რეფორმების გატარება. რატომ?
მეფე ალეკსეი მიხაილოვიჩის სიკვდილის //1676// შემდეგ რუსეთის მორიგ მეფედ იქცა მისი შვილი თევდორე ალეკსეის ძე რომელმაც იმეფა სიკვდილამდე, 1682 წლამდე, და მოკლე პერიოდში მოასწრო მნიშვნელოვანი რეფორმების გატარება არმიაში, მმართველობაში და გადასახადთა სფეროში. ის ცდილობდა ბოიართა სათათბიროს და პატრიარქის ძალაუფლების შეზღუდვას. პეტრემდე რეფორმებს ატარებდა სოფიოც. რუსეთი საკმაოდ წარმატებით და სტაბილურად ვითარდებოდა. წარმატებით მიმდინარეობდა ომები, მიწებს იძენდნენ როგორც ციმბირში და შორეულ აღმოსავლეთში ისე ევროპულ ნაწილში. წარმატებით ვითარდებოდა კულტურა და წიგნის ბეჭდვა.
არაა მართალი რომ მხოლოდ პეტრემ დაიწყო რუსების ზიარება კულტურასთან. დასავლური კულტურის ათვისება რუსეთში დაიწყეს ბევრად ადრე პეტრემდე. დასავლელი სწავლული არქიტექტორები რუსეთში მუშაობდნენ ბევრად ადრე პეტრემდე და რუსი ყმაწვილების საზღვარგარეთ გაგზავნა დაიწყო ბორის გოდუნოვმა.
მაგრამ ევროპული კულტურის ათვისება ხდებოდა ბუნებრივი, ნორმალური გზით, უკიდურესობების გარეშე.
გამოიცა "ტრამალის წიგნი", მოსკოვის სახელმწიფოს სისტემატური ისტორია. "მეფური წიგნი", მსოფლიოს ოცტომიანი დასურათებული ისტორია, გამოსცეს ერთგვარი ენციკლოპედიური ლექსიკონიც, და ა.შ.
პეტრემდელ მე-17 საუკუნის რუსეთში უკვე იყო ყველაფერი ის რაც მიეწერება პეტრეს //კარტოფილიდან და თამბაქოდან შესანიშნავ ფლოტამდე და იმ დროისთვის საკმაოდ თანამედროვე არმიამდე///
პეტრეს რატომღაც მიაწერენ რეგულარული არმიის შექმნის დამსახურებას მაშინ როდესაც რეგულარული არმია რუსეთში შეიქმნა პეტრემდე 1681 წლისთვის.
პეტრე პირველამდე რუსეთს ჰქონდა 3 პრობლემა: გლეხების დაყმევება,რის გამოც რუსეთს პერიოდულად არყევდა ძლიერი ხალხური აჯანყებები; ალეკსეი რომანოვი ძალიან გადიდგულდა და მეფე საშიშად ჩამოშორდა ხალხს რის გამოც ხალხურ აჯანყებებს შეეძლოთ რუსეთის დასუსტება; რუსეთის განვითარებისთვის საჭირო იყო ბალტიის და შავ ზღვებზე გასვლა და,შესაბამისად, სამხედრო და სავაჭრო ფლოტი.
პეტრემ თავისი რეფორმები დაიწყო ისე რომ ჟინიანად სურდა დასავლეთისთვის მიბაძვა.
მას უნდოდა ევროპელთა გაოცება ნევას ჭაობებზე ახალი სამოთხე-პარადიზი დედაქალაქის აგებით, მთელი რუსი ხალხის ჩაცმა ევროპულად.საზოგადოების ყველა ფენის ჩაცმა ევროპულად.
პეტრემდეც იყვნენ გატაცებულნი დასავლურევროპული კულტურით,მაგრამ ზომიერად-გოდუნოვმა უცხოელი ვაჭრებისთვის ააშენა კოკუი და ის ბავშვებს აგზავნიდა სასწავლებლად ევროპულ ქვეყნებში.
ალეკსეი რომანოვი თავის შვილებს ასწავლიდა უცხო ენებს. გოლიცინმა იცოდა პოლონური ენა და ის იცვამდა პოლონურ სამოსს. სოფიომ შემოიღო უცხო ენების სწავლება.
1698 წელს პეტრემ ბრძანა ეროვნული სამოსის შეცვლა ევროპული სამოსით.
დასავლური კულტურის დაძალებამ მიიღო კაცობრიობის ისტორიაში არნახული ფორმები.
სპეციალური სამხედრო სამსახურები დასდევდნენ რუსებს ქუჩებში, კრეჭდნენ და პარსავდნენ მათ, აჭრიდნენ გრძელი სამოსის კალთებს.
ხალხმა დაიწყო აქტიური წინააღმდეგობის გაწევა და პეტრემ უკაზით აკრძალა მახვილწვერიანი დანების ტარება.
1700 წელს პეტრემ გაიმეორა უკაზი - მოსკოვის ყველა მცხოვრებს უბრძანა ორ დღეში მთელი სამოსის ევროპულით შეცვლა და ვაჭრებს რუსული სამოსით ვაჭრობისთვის დაპირდა მათრახით ცემას, კატორღას და ქონების კონფისკაციას.
საგანგებო შეიარაღებული რაზმები, დასავლური მოდის მცველები, იჭერდნენ გამვლელ-გამომვლელებს, აჩოქებდნენ მათ და აჭრიდნენ სამოსის კალთებს მიწის დონეზე, მამაკაცებს მოეთხოვებოდათ სამოსის წელში დავიწროება რასაც რუსი მუჟიკები და ბოიარები ძალიან სამარცხვინო რამედ თვლიდნენ.
ძალით და უსასტიკესად ჭრიდნენ მამაკაცებს წვერს, წვერის ტარების უფლებისთვის ვაჭრები იხდიდნენ ას რუბლს, ბოიარები - 60 რუბლს, დანარჩენი მოქალაქეები - 30 რუბლს. ეს იმ დროისთვის ძალიან დიდი ფული იყო. გამონაკლისს წარმოადგენდნენ მღვდლები, მათ დართეს წვერის ტარების უფლება.
ასტრახანში პეტრეს ქვეშევრდომთა ბრძანებით სალდათები წვერს ფესვიანად გლეჯდნენ, რაც იქცა 1705 წელს ასტრახანელთა აჯანყების მიზეზად.
მათ მეფეს შესჩივლეს რომ ისინი ქრისტიანობის გულისთვის დადგნენ...ყაზანში და სხვა ქალაქებში დანიშნული გერმანელები ავიწროებენ და ლანძღავენ ადგილობრივებს და მათ ცოლ-შვილს.
ისინი ამბობდნენ რომ გერმანელები ადგილობრივებს ლოყებში ჯოხებს ურტყავდნენ და პოლკოვნიკი ლევინი მთხოვნელებს ცემდა და მისიკვდილებამდე ასახიჩრებდა // ს.პლატონოვი, "ლექციები"//.
პეტრე მაღალ თანამდებობზე ალბათ საგანგებოდ ნიშნავდა უცხოელებს იმიტომ რომ რუსებს შეეცოდებოდათ რუსები და უცხოელებს კი არა.
პეტრემ თავისი დასავლური "პერესტროიკით" ისე გადარია რუსი ხალხი რომ რუსები გარბოდნენ როგორც კაზაკებთან ისე თურქეთში. რუსებს ესმოდათ რომ თურქეთში მათ არ ელოდათ არაფერი სასიკეთო მაგრამ პეტრეს კეტს ისევ თურქეთი ერჩივნათ.
ცნობილი ისტორიკოსი კოსტომაროვი რაღაცნაირად ცდილობდა პეტრეს გამართლებას და მან ივარაუდა რომ პეტრეს უყვარდა იდეალური და არა რეალური რუსი ხალხი და მის მიერ მოგონილი იდეალური რუსი ხალხის შექმნას ის ცდილობდა როგორც ყასაბი რომელმაც თავი სამოსის თარგის გამომჭრელ თერძად წარმოიდგინა.
ეკლესიის სტატუსისადმი იოლი დამოკიდებულების მიუხედავად პეტრე გაუგებარი სისასტიკით სდევნიდა უკვე დიდი ხნის ტყეებში გადამალულ ძველმორწმუნეებს.
ძველმორწმუნეებმაც პროტესტი მათთვის ჩვეული ხერხით გამოთქვეს. 2700-მა ძველმორწმუნემ თავი დაიწვა პალეოოსტროვის სავანეში, 1920-მა ძველმორწმუნემ პუდოჟში.
ისე ჩანს რომ ეროვნულ სამოსთან, ეროვნულ წეს-ჩვეულებებთან, ძველმორწმუნეებთან მეომარი პეტრე ეომებოდა ყველაფერ ეროვნულს, ნამდვილად რუსულს, რუსულ სულს.
ამას უნდა ადასტურებდეს ის რომ პეტრემ მთელ რუსეთში და მონასტრებში მოაგროვა ძველი მატიანეები და მოსპო ეს ხელნაწერები. პეტრემ ასევე მოსპო ყაზანის არქივი.
პეტრემ გაბედა და შეცვალა ძველი რუსული კალენდარი. ამის გაკეთება კი ვერ გაბედეს ვერც ვლადიმირმა და ვერც ქრისტიანულმა ეკლესიამ.
ძველი რუსული კალენდარით 7208 წლის 19 დეკემბერს პეტრემ შემოიღო ევროპული კალენდარი - 1699 წელი.
პეტრემ შემოიღო ახალი წელი ევროპულად, პირველი იანვრიდან, მანამდე კი რუსეთში ახალი წელი იწყებოდა პირველ სექტემბერს, ბუნების ჭკნობის დაწყებისას. ძველ რუსეთში კიდევ ერთი წელთაღრიცხვა იწყებოდა ყინულოვანი პერიოდის, "დიდი სიცივის" დაწყებიდან. ამ წელთაღრიცხვის მიხედვით, მაგ., 2008 წელი არის 13016 წელი.
პეტრემ, დიდად წოდებულმა, ასე მოჭრა ისტორიის 5,5 ათას წელზე მეტი პერიოდი.
თავადი სვიატოპოლკ-მირსკი თავის წიგნში ამბობდა რომ პეტრეს რეფორმების შემდეგ და შედეგად განათლებულმა რუსებმა დაივიწყეს თავისი წარსული და თავისი მეობა.
"პეტრეს რეფორმამ როგორც ღრუბელმა გადარეცხა საგვარეულო მოგონებები. ევროპულად ჩაცმული რუსი არისტოკრატი თითქოს ხელახლა დაიბადა. დავიწყებულია საუკუნეები..." წერდა კლიუჩევსკი.
პეტრე პირველმა არა მარტო შეცვალა კალენდარი. ის ნამეტანი ორიგინალურად აღნიშნავდა ახალ წელს.
ახალი 1700 წელი მან აღნიშნა თავაწყვეტილი მხიარულებით "უმასხრეს და უმთვრალეს კრებასთან ერთად".
ორი კვირის განმავლობაში მოსკოველები ცახცახებდნენ. მათ სულაც არ ემხიარულებოდათ.
პეტრეს და მისი კამპანიის მხიარულება კი ასეთი იყო - 100-200 კაცი შეუცვივდებოდა ხოლმე მოსკოველებს, რასაც მათთან ნახავდა ყველაფერს ჭამდა და სვამდა და ხანდახან გზადაგზა ხუმრობით აუპატიურებდა მასპინძლის მეუღლეს და მის ქალიშვილებს. ამ ღრეობის დროს რ.კ.მასის მტკიცებით პეტრე იქცეოდა "აღვირახსნილი ჭაბუკის" მსგავსად, ესაა რბილი ფორმა გამოთქმისა "თავაშვებული მხეცი".
პეტრე თავს ვერ იკავებდა მისი შეხედულებით მოსაწონი ქალის დანახვისას. ასეთ ქალებთან პეტრეს კოტრიალის შედეგი იყო ასზე მეტი ბასტარდი. პეტრე ამ უბედურ ბავშვებს არ ეხმარებოდა და ამბობდა რომ თუ კი ეს ბავშვები ივარგებენ თვითონ გაიკაფავენ გზას.
მოსკოველების კარგად აოხრების შემდეგ პეტრეს მორალურ მახინჯთა კამპანია იჯიბებდა ყველაფერს რასაც მოიწონებდა, ნაპოვნ ფულს და მიდიოდა ეხლა სხვა მოსკოველების ასაოხრებლად და ასაკლებად. და სანამ სხვა სახლს მიადგებოდა აურზაურით თავზარს სცემდა გამვლელ-გამომვლელებს.
პეტრე ერთნაირად მხეცურად ეპყრობოდა რუს ხალხსაც და რუსეთის ბუნებასაც. მან ბარბაროსულად გაჩეხა ვორონეჟის გუბერნიის მუხის ჭალები.
მის მიერ გაჩეხილი ხეების ნარჩენები მთებად ეყარა ლადოგის ტბის სანაპიროებზე და კუნძულებზე.
შემდეგ პეტრე გადავარდა მეორე უკიდურესობაში და გლეხებს აუკრძალა მათი საჭიროებისთვის ხის მოჩეხვა. შავი დღე ელოდა იმას ვინც სახლის ასაშენებლად ან შესაკეთებლად ხეს მოჭრიდა უნებართვოდ და მოხელისთვის ქრთამის მიუცემლად.
პეტრე პირველის თაყვანისმცემელი და გამოუსწორებელი დასავლეთუმე ა. გერცენი პეტრე პირველის შესახებ წერდა:
" .....დენაციონალიზაციის გატარებისას მიდიოდა პოლონეთის თანამედროვე მთავრობაზე ბევრად უფრო შორს....
მთავრობა, მემამულე, ოფიცერი, მოხელე, მმართველი, უცხოელი მეტს არაფერს აკეთებდნენ და სულ მცირე 6 თაობის მანძილზე იმეორებდნენ პეტრე პირველის ბრძანებას ნუღა იქნები რუსი და შენ უდიდეს სამსახურს გაუწევ კაცობრიობას "//წერილი "რუსული კულტურის ახალი ფაზა"//.
კოსმოპოლიტი პეტრეს ამ დარტყმის საშინელ მიმართულებას ხსნიდა სახელგანთქმული კარამზინი :
"ძველი წეს-ჩვეულებების მოსპობით, მათი მასხრად აგდებით და სულელურად გამოცხადებით, უცხოური წეს-ჩვეულებების შემოღებით პეტრე მათ გულში ამცირებდა რუსეთის მკვიდრებს, მას არ უნდოდა იმ ჭეშმარიტების გაგება რომ ხალხის სული შეადგენს სახელმწიფოს ზნეობრივ ძლიერებას და ისევე როგორც ფიზიკური ძალა საჭიროა მისი სიმტკიცისთვის".
გადარეულ პეტრეს საინტერესო ურთიერთობები ჰქონდა ახლობლებთანაც. მან თავისი საყვარელი ანა მონსის სიმშვიდისთვის შორეულ მონასტერში გადაასახლა თავისი კანონიერი მეუღლე და დედოფალი.
1703 წელს მან ამ "მონსიხას" აჩუქა დუდინსკის ვოლოსტი კოზელსკის უეზდში, 295 კომლი და ლაპარაკობდა რომ ამ "მონსიხას" მალე გადააქცევს კანონიერ დედოფლად, დაქორწინდება მასზე.... სხვა ქალებს ხომ ნუ იტყვით...
პეტრე ვერ იტანდა თავის შვილ ალეკსეის რომელიც 1711 წლის 11 ოქტომბერს ძალით დააქორწინა იმპერატორი კარლოს მეექვსის ახლობელ სოფია-შარლოტა-კრისტინა ბრეუნშვაიგ-ვოლფენბიუტელისაზე ვინაიდან ალაგებდა რაღაც სტრატეგიულ გეგმებს.
ეს შარლოტა რუსეთში ჩავიდა თავის დაქალებთან ერთად და არ ეკარებოდა რუსებს. ის მუდამ სთხოვდა ფულს ალეკსეის. ამ ოჯახში სიყვარულზე ლაპარაკი ძნელი იყო.
1715 წელი გარდამტეხი იყო ალეკსეის მამამის პეტრესთან ურთიერთობებისთვის.
1710 წლიდან პეტრე მუდმოივად ავადმყოფი იყო - მას ძალიან განუვითარდა ჰარი-ჰარალო ცხოვრების დროს დაგროვებული ავადმყოფობები, პირველ რიგში სიფილისი. პეტრე კიდევ უფრო ღიზიანდებოდა და საერთოდ გამხეცდა.
უკვე 1711 წელს ტანჯული პეტრე პრუტის ლაშქრობის დასაწყისში იძულებული იყო სასწრაფოდ წასულიყო სამკურნალოდ კარლსბადის წყლებზე.
ეკატერინასთან ქორწილის შემდეგ პეტრე გამწარებით დაეძებდა შედეგიანი მკურნალობის და სიცოცხლის გადარჩენის საშუალებებს. 1712 წელს წავიდა სამკურნალოდ რუსულ პომერანიაში, შემდეგ ისევ კარლსბადში, შემდეგ ჩეხურ ტეპლიცეში. მაგრამ იყო მხოლოდ დროებითი გაუმჯობესებები და სინამდვილეში კი მდგომარეობა უარესდებოდა.
1715 წელს პეტრეს ჯანმრთელობა სულ გაუარესდა და ის იმდენად ცუდად იყო რომ უკვე თქვა აღსარება და ეზიარებოდა, ე.ი. ფიქრობდა რომ შეიძლება მოკვდეს.
და ძალიან სერიოზულად დადგა ტახტის მემკვიდრის საკითხი, ამ ვითარებაში მკვეთრად გამძაფრდა პეტრეს უკმაყოფილება მისი ვაჟიშვილი ალეკსეით.
ალეკსეი სულ არ ჰგავდა მამამის პეტრეს. ის იყო გაწონასწორებული, განათლებული ადამიანი, გატაცებული იყო სამხედრო თამაშებით, არ ლოთობდა მამამისივით, არ აწყობდა მთვრალ ორგიებს, არ იყო ძალაუფლებას დახარბებული და სასტიკი, და ა.შ. ის ლაპარაკობდა მრავალ უცხო ენაზე.
ალეკსეი უცხო იყო სულით მამამისი პეტრესთვის, მასში არ ყოფილა პეტრეს სატანიზმი.
ეს განაწყობდა პეტრეს მისი შვილის წინააღმდეგ.
პეტრეს ესმოდა რომ ალეკსეი რბილად რომ ვთქვათ არ ყოფილა აღფრთოვანებული იმით რომ პეტრემ დედამისი ხუშტურის გამო მოაშორა ტახტს და ჩაკეტა მონასტერში
მაგრამ პეტრეს არჩევანი არ ჰქონია, სხვა ვაჟიშვილები მას არ ჰყავდა.
1709 წელს პეტრემ გააგზავნა ალეკსეი დრეზდენში საფორტიფიკაციო სკოლაში სასწავლებლად და იმედოვნებდა რომ ალეკსეის გაიტაცებდა სამხედრო საქმე. პეტრე ხედავდა რომ მისი ვაჟიშვილი უეჭველად ჭკვიანი ადამიანია.
მაგრამ ალეკსეი არ შეცვლილა, ის დარჩა რაც იყო.
მეორე დედოფალი მარტა-ეკატერინა ვერაფრით უჩენდა პეტრეს ვაჟიშვილ-მემკვიდრეს. მან ორი ქალიშვილი გაუჩინა ქორწინებამდე და გულმოდგინედ უჩენდა ბავშვებს ყოველ წელს მაგრამ სულ გოგოები ჩნდებოდნენ.
ეკატერინა ეჭვიანად და შეშფოთებული უყურებდა ალეკსეის ოჯახს - ხომ არ გაჩნდება იქ კიდევ ერთი მემკვიდრე.
1714 წელს ალეკსეის ოჯახში გაჩნდა ქალიშვილი, მაგრამ 1715 წელს გაჩნდა ვაჟიშვილი პეტრე, მომავალი იმპერატორი პეტრე პეტრეს ძე.
დინასტია გრძელდებოდა. პეტრე პირველი - ალეკსეი პეტროვიჩი - პეტრე ალეკსეის ძე.
მაგრამ ბედმა ისევ ვერაგულად გაიღიმა და 1715 წელს მარტა-ეკატერინამ ბოლოს და ბოლოს გააჩინა ვაჟიშვილი და რა თქმა უნდა მას პეტრე დაარქვა.
ეხლა კი პოლონური გვარის, შვედური სახელის და ებრაული ფესვების მქონე ლიფლანდიელ მრეცხავს შეეძლო რუსეთში თავისი დინასტიის დამყარება და დაიწყო სასტიკი უთანაბრო ბრძოლა.
პეტრეს ურთიერთობა უფროს ვაჟიშვილთან მკვეთრად უარესდება და 1715 წელს მან წერილი მისწერა იქვე გვერდით, პეტერბურგში მყოფ შვილს.
ამ წერილით პეტრემ ულტიმატური ტონით მოსთხოვა ვაჟიშვილს ხასიათის შეცვლა, მემკვიდრის შოვნა ან ბერად აღკვეცა.
 |
| ნ.გე, პეტრე და ალეკსეი |
პეტრემ ამის შემდეგ დაიწყო თავისი ღვიძლი შვილის დევნა, ის კიდევ ერთხელ აჩვენებდა თავის ბნელ სიმდაბლეს.
ალეკსეის უბრალოდ ფიზიკურად არ შეეძლო თავისი პიროვნების შეცვლა. ბერად აღკვეცა მას სულაც არ უნდოდა - მას ჰყავდა ოჯახი - მამამისის მიერ მისთვის თავს მოხვეული ახალგაზრდა ლამაზი ცოლი და ორი შვილი.
და ალეკსეიმ 1715 წელს უარი თქვა ტახტზე.
მაგრამ ალეკსეის უსიამოვნებები ამით არ დამთავრებულა.
1716 წლის დასაწყისში გარდაიცვალა ალეკსეის მეუღლე შარლოტა-კრისტინა.
1716 წლის დასაწყისისთვის ცოტა წამოყოჩაღებული პეტრე სამკურნალოდ გაემგზავრა პერმონტში და 1717 წელს გამემგზავრა ამსტერდამში წყლებზე. ამ მოგზაურობების დროს ის არ კმაყოფილდებოდა მარტო მკურნალობით. ის ცდილობდა ბლოკის შეკვრას შვედეთის და თურქეთის წინააღმდეგ, მაგრამ მას აყვა მარტო პოლონეთი.
ამ მოგზაურობებისა და მკურნალობათა დროს პეტრე ალეკსეის უგზავნიდა მუქარით სავსე წერილებს და ცდილობდა მის მონასტერში გაგზავნას. და ეს მიუხედავად იმისა რომ ალეკსეიმ უარი თქვა ტახტზე მარტა-ეკატერინას ვაჟიშვილის სასარგებლოდ.
1716 წლის 19 იანვრის წერილში პეტრე თავის ვაჟიშვილს დაემუქრა რომ მოეპყრობოდა როგორც ბოროტმოქმედს თუ კი ის ბერად არ აღიკვეცებოდა.
1716 წლის სექტემბერში პეტრე კიდევ უფრო მკაცრად იმეორებს თავის მოთხოვნას. თანაც ძალიან უცნაურად - პეტრეს ალეკსეისთვის არავითარი პრეტენზია არ წაუყენებია.
ალეკსეის ესმოდა რომ მონასტერში წასვლაზე უარის თქმის შემთხვევაში მას ელის საფრთხე და მის შვილებს - დიდი უსიამოვნებები. ალეკსეის არ უნდოდა საზოგადოების, ბავშვების მიტოვება.
თანაც ალეკსეის შეუყვარდა ტყვე გლეხის ქალი, მისი მოძღვარი ნ. ვიაზემსკის ყმა გლეხი ეფროსინია ფიოდოროვნა. ალეკსეის ესმოდა რომ მამა არ მისცემდა მას საყვარელ ქალზე დაქორწინების უფლებას.
პეტრეს რუსეთში დაბრუნებამდე ალეკსეიმ გადაწყვიტა რუსეთიდან, მამისგან შორს გაქცევა და ის ეფროსინიასთან ერთად გაემგზავრა ვენაში.
პეტრემ გაიგო ვაჟიშვილის გაქცევის შესახებ და გაგიჟდა. ეს აღიქმებოდა როგორც საშინელი სირცხვილი - ვაჟიშვილი გაექცა მამა-მეფეს. პეტრეს თავმოყვარეობა შელახული იყო და ის გამხეცდა.
პეტრემ ავსტრიას მოსთხოვა თავისი ვაჟიშვილის გაცემა, მაგრამ ავსტრიის ხელისუფლებამ უარი უთხრა და ურჩია ოჯახური უსიამოვნებების მოგვარება მშვიდობიანად, მოლაპარაკებების მეშვეობით. ალეკსეი კი ისევ გაუდგა გზას, ნეაპოლში და იქიდან გააგზავნა რუსეთში, სენატში, წერილი რომელშიც ხსნიდა თავის საქციელს.
პეტრეს დიპლომატები ტოლსტოი და რუმიანცევი დასდევდნენ ალეკსეის მთელ ევროპაში რათა მისთვის გადაეცათ პეტრეს მატყუარა დაპირებები.
ათობით წიგნი და სახელმძღვანელო უტიფრად ცრუობს და ალეკსეის მოღალატედ აცხადებს მაშინ როდესაც ის სულ არ ყოფილა მოღალატე და რუსეთის მოწინააღმდეგე მოღვაწე. ის არ აწყობდა შეთქმულებებს არც რუსეთში და არც მის გარეთ. არ კრავდა ბლოკებს რუსეთის წინააღმდეგ და არ ემუდარებოდა ევროპელ მონარქებს დასხმოდნენ რუსეთს თავს და გადაეყენინათ ტახტიდან პეტრე რათა თვითონ ის გამეფებულიყო. არ არსებობს მსგავსი რამის დამადასტურებელი არც ერთი ფაქტი და მოწმობა.
ალეკსეის არ მოსწონდა ის თუ როგორ ეპყრობოდა მამამისი რუს ხალხს,
პეტრეს შინაგანი სასტიკი პოლიტიკა და ის პეტრეს აკრიტიკებდა უცხოელებთან საუბარში.
მაგრამ პეტრეს შიდა პოლიტიკით უკმაყოფილო იყო რუსთა 99 პროცენტი, თითქმის ყველა პეტრეს ერთი მუჭა ახლობლების გარდა.
თანამედროვე ავტორები გაუთავებლად იმეორებენ თვითონ პეტრეს უსაფუძვლო ბრალდებებს.
1715 წელს პეტრე კინაღამ მოკვდა, მაგრამ წამოყოჩაღდა თუ არა ისევ შეუტია ქალთა სქესს და დაერია ლამაზ ქალებს.
1716-1717 წლებში პეტრეს ხანგრძლივი არყოფნისას კი რუსეთი სულ აწეწეს და არიეს. ყველა იპარავდა იმას რის მოპარვაც შეეძლო და ჩაიჯიბეს უზარმაზარი ფული.
გადაირია დედოფალი მარტა-ეკატერინა პირველიც. მან იფიქრა რომ პეტრე მას აღმერთებს, მემკვიდრე გაუჩინა, კონკურენტი ალეკსეი გაიქცა და გადაწყვიტა რომ ყველაფერი შეუძლია.
ეკატერინას ჰყავდა ოციოდე საყვარელი.
ამასობაში პეტრე დაბრუნდა.
ამასობაში ტყუილი დაპირებებით რუსეთში დააბრუნეს პეტრეს ვაჟიშვილი ალეკსეი. პეტრე დაპირდა მას რომ არაფერს დაუშავებდა მას და ეფროსინიას და მისცემდა მათ დაქორწინების უფლებას რუსეთში დაბრუნების შემდეგ. გულუბრყვილო ალეკსეიმ დაიჯერა.
მაგრამ გადაკვეთა თუ არა რუსეთის საზღვარი 1718 წლის 3 თებერვალს ალეკსეი დაიჭირეს და დაიწყო ძიება.
 |
1. წიგნი - "ღმერთთა სიკვდილი.ივლიანე განდგომილი".
მე- 2 წიგნი - "აღმდგარო ღმერთები.ლეონარდო და ვინჩი".
მე-3 წიგნი - "ანტიქრისტე. პეტრე და ალეკსეი".
რომანი "ანტიქრისტე" //პეტრე და ალეკსეი// არის ტრილოგიის დასკვნითი ნაწილი. ის ასახავს ძველის და ახლის, ევროპული და ძველრუსული საწყისების ტრაღიკულ წინააღმდეგობას. მათ შეეძლოთ ჰარმონიული მთლიანობის შექმნა, არადა მოხდა მათი ტრაღიკული დაპირისპირება.
კომპაქტფირფიტებზე შემსრულებელია ვლადიმირ სამოილოვი.
ჟღერადობის საერთო დროა 23 საათი 13 წუთი. 1 ფირფიტა 11 საათი 23 წუთი. მეორე - 11 საათი 50 წუთი.
პეტრემ თავის ვაჟიშვილს დააბრალა ღალატი და საშინლად აწამეს ალეკსეის ყველა ახლობელი.
თან ალეკსეის აყურებინებდნენ მის ახლობელთა სასტიკ წამებას.
ამის შემდეგ სიკვდილით დასაჯეს ისინი ვინც პეტრეს აზრით ცუდ გავლენას ახდენდა ალეკსეიზე - კიკინი, აფანასიევი, დუბროვსკი, მღვდელი-მოძღვარი იაკოვ იგნატიევი.
ძიებისას გაირკვა რომ პეტრეთი უკმაყოფილოთა რაოდენობა მეტისმეტად დიდია. ალეკსეის თავისუფლადმოაზროვნეობაში დამნაშავეებად პეტრე უმთავრესად თვლიდა მღვდლებს.....
მხეცობათა მთელი სერიის შემდეგ პეტრემ სიკვდილის განაჩენი გამოუტანა თავის ღვიძლ შვილ ალეკსეისაც. სასამართლომ მენშიკოვის ხელმძღვანელობით ალეკსეის გამოუტანა სიკვდილის განაჩენი.
პეტრეპავლეს ციხის გარნიზონის წიგნში აღნიშნულია რომ 1718 წლის 26 ივნისს დილის 8 საათზე პეტრე 9 ჩინოვნიკთან ერთად მიბრძანდა ალეკსეისთან რათა პირადად დაესაჯა სიკვდილით //მოეკლა// თავისი ღვიძლი შვილი ან დასწრებოდა მის სიკვდილით დასჯას.
გასაიდუმლოებულია და დღემდე უცნობია თუ როგორ მოკლეს პეტრე პირველის ღვიძლი შვილი ალეკსეი, მხოლოდ მარჩიელობა თუ შეიძლება იმაზე თუ რა ხერხით მოკლა თავისი საკუთარი შვილი ასეთ რამეებში გამოცდილმა პეტრემ.
მეორე დღეს, 27 ივნისს კი რუსების მიერ ანტიქრისტედ წოდებული პეტრე თავდაუზოგავად ქეიფობდა თავის მთვრალს კრებასთან ერთად, აღნიშნავდა პოლტავის ბრძოლის იუბილეს.
პეტრეს სხვა მხეცობების შესახებ რუსულად იკითხეთ და უცნობია თუ სადამდე მივიდოდა ეს ადამიანი სრულებით მოულოდნელად რომ არ მომკვდარიყო 1725 წლის 28 იანვარს.
პარადოქსულად ჟღერს თუ კანონზომიერად, მაგრამ ყველას აწყობდა ტირანის სიკვდილი.
ბევრი მკვლევარის აზრით პეტრე მოწამლეს მისმა თანამეინახეებმა. პეტრე პირველის სიკვდილში პირველ რიგში დაინტერესებულები იყვნენ მისი საყვარელი მარტა-ეკატერინა და მისი ასე ვთქვათ მეგობარი მენშიკოვი....
პეტრეს სიკვდილის შემდეგ ისინი უკვე სრულიად თავისუფლები და უშიშრად დღე და ღამე ლოთობდნენ და ღრეობდნენ. უცხოელები აღნიშნავდნენ რომ რუსეთის საიმპერატორო კარი განუწყვეტლად ღრეობდა.
რუსების მიერ ანტიქრისტედ წოდებულმა პეტრემ თვითონ შექმნა თავისი გუნდი. მისი სიკვდილის შემდეგ აღვირახსნილ თავხედთა ამ კრებულმა სულ აიწყვიტა. ისინი აწყობდნენ ინტრიგებს, ებრძოდნენ ერთმანეთს.
სახელგანთქმული ისტორიკოსი კლიუჩევსკი აღნიშნავდა რომ პეტრეს ახლობლებმა მისი სიკვდილის შემდეგ მაშინვე დაიწყეს რუსეთის მასხრად აგდება. მათ სძულდათ ერთმანეთი მაგრამ ისინი ვაჭრობდნენ რუსეთით როგორც თავისი ნადავლით.
ა. ბუროვსკის თქმით პეტრეს წიწილები აქოთებულები და საზიზღრები იყვნენ, მაგრამ ამას გარდა ამ უსიცოცხლო და უდღეურ ასე ვთქვათ საზოგადოებას არ ჰყოლის მემკვიდრეები. პეტრეს სიკვდილის შემდეგ მისი ახლობლები დაერივნენ ერთმანეთს და ზედიზედ დაიხოცნენ. ....
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
პეტრე პირველის პერეტროიკის შედეგებიდან - გორბაჩოვის პერესტროიკის დიდოსტატი ბერეზოვსკის მტკიცებით მისი და მისი კოლეგების საქმიანობის შედეგად მასობრივად წყდება რუსეთის მოსახლეობა და პირველი რიგში წყდებიან რუსები.
საქართველოს და დანარჩენებს ხომ ნუ იტყვით... ბეჩავი ბერეზოვსკიც, თუ მართალია, მოკვდა, თავი მოიკლა თუ მოკლეს...
http://crimerussia.ru/gromkie-dela/60588-berezovskij-schital-chto-v-rossii-proiskhodit-vymiranie-russkikh.html
03.04.2013 13:10
Борис Березовский, скончавшийся в Великобритании 23 марта, за два дня до смерти дал интервью журналисту Сергею Тимофееву, в котором рассказал о катастрофе русской нации, отношениях с Путиным и своем разочаровании в Западе. Изначально текст не предназначался для печати, а должен был войти в книгу о российских политических беженцах, осевших в Англии, однако теперь был опубликован в интернет-издании «Толкователь».
В предисловии к интервью отмечается, что во время встречи с журналистом Березовский «был бодр и мечтателен», выражал надежду на скорое возвращение в Россию и не затрагивал тему смерти.
«Наслаждение в моей жизни только одно: думать о будущем. В будущем я надеюсь жить где-нибудь за городом, под Москвой, где прошло мое детство», — заявил Березовский.
Рассуждая о судьбах России, олигарх заметил, что в стране «происходит катастрофа массового вымирания, и прежде всего русских». По его мнению, причина этого в том, что русские «всегда слишком полагались на государство, на власть, на царя-батюшку, на генерального секретаря, верноподданнически служили им, получая взамен определенные гарантии безопасности». Главной проблемой русской нации Березовский считал «глубокую неуверенность в себе», не позволяющую сформулировать внешнеполитическую и внутриполитическую стратегию.
Говоря о своих отношениях с президентом Владимиром Путиным, опальный политик заметил, что тот «в первую очередь русский»: «он умеет дружить и ненавидеть, причем одного и того же человека — типично русская черта», — пояснил Березовский.
Олигарх рассказал, как Путин однажды поддержал его в конфликте с тогдашним премьер-министром Евгением Примаковым, рискуя собственным положением, а однажды даже назвал его «братом». «Ни у тебя, ни у меня нет ни сестры, ни брата, поэтому можешь поверить — ты для меня даже больше, чем брат», — якобы сказал будущий президент.
Березовский также рассказал подробности своей ссоры с Путиным. «Это было в августе 2000 года, сразу после трагедии с подлодкой «Курск». Мы собрались втроем — я, Путин и Волошин. Долго беседовали. Я высказывал свои сомнения относительно того курса, которым идет страна. Путин встал и сказал (впервые!): «До свидания, Борис Абрамович!» (до этого он называл меня Боря или Борис), я ответил: «Прощай, Володя!», и мы остались вдвоем с Волошиным», — поведал олигарх.
В ходе интервью Березовский также поделился своими переживаниями и мыслями, к которым он пришел за время эмиграции. «Я в огромной степени разочаровался в западных политиках за 10 лет, я разочарован их безволием, их глупостью. Они не видят того, что у них под носом, они абсолютно не понимают, как устроен современный мир», — признался он. По мнению Березовского, западная цивилизация по-прежнему остается единственной надеждой для России на нормальное будущее, однако ее лидеры продемонстрировали собственную беспомощность. «Понятно, что Путин тоже на это рассчитывает, он рассчитывает на то, что они такие гуттаперчевые. И они ему сильно помогают», — отметил он.
Говоря о перспективах изменения ситуации в Росси, олигарх подчеркнул, что «мнение народа не имеет вообще никакого значения», а все определяется позицией так называемой элиты. «По моим оценкам, их приблизительно от 2 до 5 тысяч человек. Есть суперэлита — их приблизительно 50 человек. Это те, кто принимают решения или влияют на принятие решения, которые принимают премьер-министр и президент.
По словам Березовского, для реального изменения расстановки политических сил в России нужно воздействовать на элиту. «А вся элита — она в России на вахте, они приезжают в Россию, чтобы заработать деньги, а тратят они их не в России, тратят они их на Западе, и хранят деньги на Западе, в западных банках, и дети их здесь учатся, и дома у них здесь, и отдыхают они здесь, их жены и любовницы здесь», — отметил он. Поэтому единственным реальным способом воздействия на этих людей будет аннулирование виз и тотальная проверка и блокирование счетов. «Все, больше ничего не нужно! Они сами вынесут Путина ногами вперед», — заключил Березовский.
Тело Бориса Березовского было обнаружено 23 марта в ванной комнате в его поместье в графстве Беркшир. Вскрытие тела показало, что он умер от удушения. Патологоанатомы также обнаружили у него сломанное ребро. Как ранее сообщали в полиции, на шее бизнесмена был завязан узел из ткани.
 |
| ა მაქსიმილიან ვოლოშინიც ბარემ |
http://festival.1september.ru/articles/102002/
“Петр не только первый русский интеллигент, но и первый русский нигилист…”
“…Что такое Петр? Чудо или чудовище?…”(Дм. Мережковский “Грядущий хам”, 1905 г.)
Петру I принадлежит особая роль в нашей истории. Не случайно в памяти народа он остался как Петр Великий, который сделал великой и Россию. В публичных чтениях о Петре Великом (к двухсотлетию со дня его рождения) С. М. Соловьев, отмечая вклад Петра I в развитие страны писал: «То нетленное наследство, которое оставил он нам, есть пример небывалого в истории труда, силы воли в борьбе с препятствиями, в борьбе со злом, пример любви к своему народу, пример неколебимой веры в свой народ, в его способности, его значение. … Пример искусства словом и делом, книгами, законами и учреждениями, духом этих учреждений воспитывать народ свой, поднимать его на ноги, пример заимствования чужого во благо и в плод своему. … Пример страсти к знанию и преданность вере, что обещает народам долголетие, как написано на скрижалях истории»[1].
rаздел IV. Российская империя в XVIII – первой половине XIX в.
Лекция 1. Эпоха Петра I
План лекции:
1. Дискуссия по вопросу о роли петровских преобразований в русской истории.
2. Реформы Петра I:
- в области государственного управления;
- военные;
- экономические;
- в области культуры и быта.
3. Итоги петровских реформ.
Основные понятия: модернизация, фискал, патернализм, меркантилизм, протекционизм, Синод, Сенат, абсолютизм, мануфактура, подушная подать, харизматический лидер.
Источники и литература:
- военные;
- экономические;
- в области культуры и быта.
3. Итоги петровских реформ.
Основные понятия: модернизация, фискал, патернализм, меркантилизм, протекционизм, Синод, Сенат, абсолютизм, мануфактура, подушная подать, харизматический лидер.
Источники и литература:
Анисимов Е. В. Государственные преобразования и самодержавие Петра Великого в первую четверть XVIII века. – СПБ., 1997.
Анисимов Е. В. Время петровских реформ. – Л, 1989.
Ахиезер А. С. Россия: Критика исторического опыта. – Т 1. – М, 1991.
Брикнер А. Г. История Петра Великого. – М, 1991.
Буганов В. И. Петр Великий и его время. – М, 1989.
Ключевский В. О. Курс русской истории. Соч. в 9 т. – Т 4. – М., 1995.
Павленко Н. И. Петр Великий. – М, 1990.
Россию поднял на дыбы. – М, 1987.
Русские цари. 1547 – 1917. – Ростов-на-Дону, 1997.
Соловьев С. М. Публичные чтения о Петре Великом. – М, 1984.
4.1.1. Смутное время было тяжелым потрясением всей политической, социальной и экономической жизни Московского государства. Наиболее тяжелым его следствием было страшное разорение и запустение страны. Преодолеть последствия смуты, вновь заявить о себе как о сильной мировой державе России удалось лишь в Петровскую эпоху.
Петру I принадлежит особая роль в нашей истории. Не случайно в памяти народа он остался как Петр Великий, который сделал великой и Россию. В публичных чтениях о Петре Великом (к двухсотлетию со дня его рождения) С. М. Соловьев, отмечая вклад Петра I в развитие страны писал: «То нетленное наследство, которое оставил он нам, есть пример небывалого в истории труда, силы воли в борьбе с препятствиями, в борьбе со злом, пример любви к своему народу, пример неколебимой веры в свой народ, в его способности, его значение. … Пример искусства словом и делом, книгами, законами и учреждениями, духом этих учреждений воспитывать народ свой, поднимать его на ноги, пример заимствования чужого во благо и в плод своему. … Пример страсти к знанию и преданность вере, что обещает народам долголетие, как написано на скрижалях истории»[1].
Другую точку зрения высказал Н.М. Карамзин. В «Записке о древней и новой России» он обвинял Петра I в том, что тот «унижал россиян в собственном их сердце, «захотел сделать Россию Голландией», в результате русские «стали гражданами мира, но перестали быть, в некоторых случаях, гражданами России»[2].
В. О. Ключевский: «Противоречия, в какие он поставил свое дело, ошибки и колебания, позже сменявшиеся малообдуманной решимостью, слабость гражданского чувства, бесчеловечные жестокости, от которых он не умел воздерживаться, и рядом с этим беззаветная любовь к отечеству, непоколебимая преданность своему делу, широкий и светлый взгляд на свои задачи, смелые планы, задуманные с творческой чуткостью и проведённые с беспримерной энергией, наконец, успехи, достигнутые неимоверными жертвами народа и великими усилиями преобразователя – столь разнородные черты трудно укладываются в цельный образ»[3].
Ожесточённые споры о роли Петра Ι в русской истории вели западники и славянофилы, революционеры и реформисты.
Поэт М. Волошин, размышляя о революционных событиях 1917 г., назвал Петра Ι первым большевиком в России:
Великий Петр был первый большевик,
Замысливший Россию перебросить,
Склонениям и нравам вопреки,
За сотни лет, к ее грядущим далям.
Он, как и мы, не знал иных путей,
Опричь указа, казни и застенка
К осуществленью правды на земле…
Размышления М. Волошина перекликаются с оценками современного историка Е. В. Анисимова, который пишет: «Время Петровских реформ – это время основания тоталитарного государства, яркой проповеди и внедрения в массовое сознание культа сильной личности – вождя, «отца нации», «учителя народа». Это и время запуска «вечного двигателя» отечественной бюрократической машины, работающей по своим внутренним и чуждым обществу законам и до сих пор. Это и всеобъемлющая система контроля, постоянного режима фискальства и доносительства, без которых не может существовать и наша административно-командная система. Время Петра – это и столь характерные для нашего общества страх, индифферентность, социальное иждивенчество, внешняя и внутренняя несвобода личности. Наконец, победы на поле брани соседствовали с подлинным культом военной силы, милитаризмом, и военизацией гражданской жизни, созидания…»[4].
Дискуссии о роли и значении петровских преобразований в русской истории не утихают и в наши дни. Может быть, это и есть показатель того, что личность Петра I, его деяния слишком близки нам, без них мы не мыслим нашей истории, мы гордимся им.
4.1.2. Деяния Петра Великого охватывает все сферы жизни человечества. Они затронули и управление страной на всех уровнях, и экономику, и быт, и культуру. В результате них царь, по словам А. С. Пушкина «Россию поднял на дыбы».
Подробно, на основании текстов всех петровских указов эти преобразования будут рассматриваться на семинарских занятиях. В лекции мы даем их общую характеристику.
В области государственного управления идет оформление основ абсолютизма. Из сословно-представительной монархии Россия превращается в абсолютную. Высшим правительственным органом вместо Боярской думы становится Правительствующий Сенат, вместо старых приказов возникают коллегии. Растет число чиновников, для наблюдения за ними возникает должность фискала, затем обер-фискала, обер-прокурора.
Меняется административное деление страны. Она поделена на губернии, губернии делились на уезды, а уезды на провинции. Так возникает и разрастается сложная бюрократическая машина, где каждый чиновник ответственен перед вышестоящим, а наверху – государь, который один знает, что необходимо народу и требует беспрекословного подчинения. Так возникает идея патернализма, в рамках которой монарх – отец Отечества и народа. Петр I становится харизматическим лидером, которому верят, за которым идут и которого боятся.
«Говорят чужестранцы, что я повелеваю рабами как невольниками. Я повелеваю поданными, повинующимися моим указам. Сии указы содержат добро, а не вред государству. Английская вольность здесь не неуместна, как об стену горох. Надлежит знать народу, как оным управлять…»[5].
В бюрократическую систему включалась и церковь. Уничтожено патриаршество, вместо должности патриарха создан Святейший Правительствующий Синод, за которым надзирал обер-прокурор, а Петр сам назначает в Синод священников, т. е. фактически становится во главе церкви. Подданные под страхом крупных штрафов обязаны были посещать церковь и каяться в грехах, а священник, согласно закону, доносить властям о всем противозаконном, ставшем известным на исповеди. Церковь, таким образом обслуживала интересы самодержавия.
Образцом для преобразования Петру I была армия. Он был убежден, что армия – наиболее совершенная общественная структура и мечтал, чтобы все его распоряжения исполнялись так же беспрекословно, как военные приказы. Из 36 лет царствования Петра I 28 заняли войны. В результате военных реформ была создана первоклассная армия, прославленная победами над самой сильной по тем временам шведской армией. Армия эта формировалась по принципу рекрутского набора, была регулярной и профессиональной.
И государственные и военные реформы Петра I были бы невозможны без преобразований в сфере экономики. В экономических преобразованиях царь руководствовался модными тогда в Европе экономическими теориями меркантилизма и протекционизма. Меркантилисты считали, что богатство страны создается не в сфере промышленного производства, а в сфере торговли. Протекционизм означал вмешательство государства в экономику. На практике это означало введение государственной монополии на заготовку и сбыт определенных товаров (соль, лен, нефть, пенька, хлеб, сало, воск и др.), повышение цен на эти товары внутри страны, рост налогов на купцов и даже переселение их из уютной, обжитой Москвы в холодный, неустроенный Петербург и строгие указания в каких портах какими товарами торговать. Купцы это время называли лихолетьем, рыночные отношения были забыты.
Идет модернизация промышленного производства. Но петровская модернизация отличалась от западной тем, что крупные мануфактуры, создаваемые, в первую очередь, для военных нужд, появлялись благодаря усилиям самого царя, государства, а не русских предпринимателей. За казенный счет строятся промышленные предприятия и продаются в частные руки на различных условиях. Так купцы Демидовы стали владельцами металлургических заводов на Урале в обмен на обязательства поставки в казну черного металла и изделий из него. Петр выдает предпринимателям кредиты, обеспечивает их материалами и оборудованием, они освобождались от государственной службы и податей, получали государственные заказы и благоприятную таможенную политику. Желая получить как можно больше руд и других полезных ископаемых, в 1700 г. он разрешил всем желающим искать руды где угодно, не стесняясь правами землевладельцев.
Царь своеобразно решил и проблему рабочей силы для мануфактур. Если на Западе на мануфактурах трудились свободные рабочие, то в России с 1721 года принят закон о приписке крепостных крестьян к заводам, специальным указом Петр I разрешил «виновных баб и девок ссылать на мануфактуры и держать там до самой смерти». Чем не ГУЛаг?
Финансовая политика России тоже была далека от рыночной. Невероятно росли прямые и косвенные налоги. После предварительной переписи населения в 1715 году вводится подушная подать вместо поземельной. На крестьян возлагаются обязанности по строительству флота, дорог, обеспечения армии, солдат и т. д.
В результате доходы казны в 1724 г. увеличились по сравнению с 1701 г. в 2,8 раза, но расходы росли еще быстрее. Крестьянские волнения и восстания не прекращались в период правления Петра. В ответ – ужесточение уголовного законодательства, расширение смертной казни. Страна богатела – народ беднел.
Преобразований в области культуры и быта – множество. Все они, начиная с обрезания бород и длинного платья до развития книгопечатания и основания Академии наук способствовали изменениям в менталитете русского человека. Выход в Балтийское море, усиление связей с Европой дали возможность называть себя европейцами. Военные победы внушали веру в силу государства и Петра; развитие книгопечатания, школ, открытие музеев, научные экспедиции помогали появлению научного мировоззрения, ассамблеи, парики, использование в быту иностранного языка свидетельствовали о развитии светского мировоззрения. Конечно, все эти изменения затронули правящие классы, пропасть между народом и дворянством углубилась, но без этих преобразований развитие России уже было немыслимо.
4.1.3. Подводя итоги периоду петровских преобразований, следует сказать, что именно в это время сформировалась Новая Россия. Страна стала великой державой, самым большим по территории государством мира. Русская армия и флот увенчали себя славой в боях, а русская промышленность стала обеспечивать армию отечественным оружием. Произошел резкий экономический скачок. Промышленное строительство шло невиданными темпами: за первую четверть XVIII в. в стране возникло более 200 мануфактур, из страны ввозящей металл и оборудование, Россия превратилась в страну вывозящую металл за границу. Доходы страны увеличились с 3 млн. рублей в 1701 г. до 8,5 млн. рублей в 1724 г. На берегах Невы возникла новая столица – г. Петербург, который украсился замечательными памятниками архитектуры, искусства, живописи. Развитие науки, образования, культуры – все это делает эпоху Петра – эпохой действительно великих преобразований.
Но какой ценой они достигнуты?
М. В. Ломоносов, восхищаясь деяниями Петра, писал: «Посмотрите… на все многоразличные ремесленные искусства и фабрики, … на разных морях плоты и пристани, отменные гражданские учреждения и строения; посмотрите на сию новую Российскую столицу. Не ясно ли воображаете способности нашего народа столь много преуспевшего во время, едва большее половины человеческого веку?» Ломоносов уверен, что русский человек выдержит любую реформу, ведь все реформы «не более опасны, чем заставить брить бороды, носить немецкое платье, сообщаться обходительством с иноверцами, заставить матросов в летние посты есть мясо, уничтожить боярство, патриаршество и стрельцов и вместо них учредить Правительствующий Сенат, Священный Синод, новое регулярное войско, перенести столицу в пустое место и новый год в другой месяц! Русский народ гибок!»[6].
Но как бы ни был гибок российский народ, он не выдерживал крепостного гнета, который при Петре не только не смягчился, а, напротив, ужесточился. В три раза увеличились податные обложения населения. Буржуазными отношениями даже не пахло.
Петровские преобразования привели к тому, что население России уменьшилось на 20 %. В некоторых губерниях убыль намного превышала среднероссийскую: в Архангельской и Санкт-Петербургской – до 40 %; в Смоленской – до 46 %; в Московской – до 24 % ... Общий уровень грамотности во времена Петра снизился по сравнению с серединой XVII века[7].
«Время петровских реформ – это время основания тоталитарного государства, яркой проповеди и внедрения в массовое сознание культа сильной личности – вождя «отца наций, учителя народа». Это и время запуска вечного двигателя отечественной бюрократической машины, работающей по своим внутренним и чуждым обществу законам и до сих пор… Время Петра – это и столь характерное для нашего общества страх, индифферентность, социальное иждивенчество, внутренняя и внешняя несвобода личности»[8].
[1] Соловьев С. М. Чтения и рассказы по истории России. – М, 1989. – С. 583.
[2] Карамзин Н. М. Записка о древней и новой России. – М., 1991. – С. 32, 35.
[3] Ключевский В. О. Курс русской истории. Соч. в 9 т. – Т. IV. – М., 1989. – С. 582
[4] Анисимов Е. В. Время петровских реформ. – М, 1989. – С. 275.
[5] Люди, идеи, решения. – С. 210.
[6] Ломоносов М. В. Полное собр. соч. – Т.6. – С. 396.
[7] Ахиезер А. С. Россия: критика исторического опыта. – Т. 1. – М., 1991. – С. 150.
[8] Анисимов Е. В. Время петровских реформ. – Л., 1989. – С. 43.
---------------------------------------------------------------------------
Литературный салон
Тема: Стих о Петре Первом - обсудим!
Автор: Имануил Глейзер | Дата: 2003-01-25 10:09:00 | Тип: ПредложениеБ. Чичибабин
Будь проклят, император Петр,
стеливший души, как солому!
За боль текущего былому
пора устроить пересмотр.
От крови пролитой горяч,
будь проклят плотник Саардамский,
мешок с дерьмом, угодник дамский,
печали певческой палач!
Сам брады стриг? Сам главы сек!
Будь проклят, царь - христоубийца,
за то, что кровию упиться
ни разу досыта не смог!
А Русь ушла с лица земли
в тайнохранительные срубы,
где никакие душегубы
ее обидеть не могли.
Будь проклят, ратник сатаны,
смотритель каменной мертвецкой,
кто от нелепицы стрелецкой
натряс в немецкие штаны.
Будь проклят, нравственный урод,
ревнитель дел, громада плоти!
Ведь я служу иной заботе,
а ты мне затыкаешь рот.
Будь проклят тот, кто проклял Русь -
сию морозную Элладу!
Руби мне голову в награду,
что вместе с ней, - НЕ ПОКОРЮСЬ!
http://www.pravda-tv.ru/2013/01/27/21392
----------------------------------------------------------------
Борьба Петра I с русским народом и его традициями
С самого начала своего правления Петр отдавал предпочтения иностранцам, например, в своём первом походе на Азов он своих собутыльников, кутильщиков Лефорта и Гордона, поставил во главе русского войска. А когда возвращался с посольством из Европы, прихватил с собой 800 иностранцев, многие из которых не были ценными специалистами, а просто “природными” управленцами и авантюристами, как например голландский еврей Акоста, игравший шута при Петре, португальский еврей Дивьер или польский еврей Шафиров. Пётр Первый публично утверждал:“Для меня совершенно безразлично, крещён ли человек или обрезан, чтобы он только знал своё дело и отличался порядочностью”.
Однако он делал одно исключение: побывав в Голландии, где было много евреев, Пётр стал настороженно к ним относиться, ибо историк Соловьёв утверждал, что Пётр Первый любил все нации, кроме жидов. Что и подтверждает высказывание самого Петра в 1702 году:
“Я хочу… видеть у себя лучше народов Магометанской и языческой веры, нежели Жидов. Они плуты и обманщики. Я искореняю зло, а не распложаю; не будет для них в России ни жилища, ни торговли, сколько о том ни стараются, и как ближних ко мне ни подкупают”.
Однако Петр назначил Дивьера (Девиер) первым полицмейстером Петербурга, губернатором и даровал титул графа, а Шафирова – вице-канцлером и титул барона, хотя затем в 1723 году за казнокрадство приговорил его к смертной казни, заменённой ссылкой; впрочем затем, в ссылку попал и Дивьер, но это было уже после смерти Петра.
“Петр, старавшийся подальше оттеснить от царского трона старинные родовые русские семьи, приблизил к себе Дивьера. Петр принудил Меншикова выдать за Дивьера его сестру. Уезжая из Петербурга, Екатерина поручала свою дочь Наталью и детей казненного цесаревича Алексея, Петра и Наталью, никому другому, как… Дивьеру”, – отметил в своём исследовании Б. Башилов.
Всего при Петре в Россию прибыло около 8 тысяч иностранцев. Вроде это количество не большое, но учитывая, что иностранцы шли не пахать пашню, а наверх – управлять, то получилось много. Это как сегодня – вроде граждан еврейской национальности немного, всего 300 тысяч, но мы видим наверху: в олигархах, журналистах и министрах, почти одних евреев.
Пётр без всякого здравого смысла фанатично преклонялся перед всем западным, европейским – заставлял приближённых курить, пить, участвовать в коллективных кутежах; приветствовал модное уже в Европе масонство – как высшую степень европейского образования, – 10 февраля 1699 года Шереметьев явился на бал у Лефорта в немецком платье и с ярким мальтийским крестом и прочей масонской атрибутикой и получил от Петра “милость превысокую”. Что такое масоны, Пётр уже знал из своего европейского вояжа. К тому же “Мастером стула” был его любимец Лефорт, а “первым надзирателем” такой же любимчик – Гордон. Знаменитый Вернадский, который занимался не только Ноосферой, в своей магистерской работе 1916 года утверждал, что сам Петр был принят в Голландии в орден тамплиеров, “в Шотландскую степень св. Андрея”. Скорее всего, Петр не был убеждённым масоном, больше – “для блеску и престижу”, хотя, судя по его отношению к народу, он был бы не менее талантливым масоном, чем те, которые орудовали во Франции гильотиной.
Петр решил провести в России радикальные реформы. Какая в этом была необходимость?
После смерти царя Алексея Михайловича в 1676 году, очередным царём России стал его сын Фёдор Алексеевич, который правил до своей смерти в 1682 году, и который за короткий период своего правления успел провести важные эффективные реформы в армии, управлении и налоговой сфере, попытался урезать властные полномочия Боярской Думы и Патриарха. Выше мы наблюдали за реформами Софьи. До Петра Первого, как мы видели ранее, Россия довольно успешно и стабильно развивалась – успешно велись многочисленные войны, приобретались земли не только в Сибири и на Дальнем Востоке, но и в европейской части, успешно развивалась культура и книгопечатание.
“Неправда, что только Петр начал приобщать русский народ к культуре. Усвоение западной культуры началось задолго до Петра. Западные учёные архитекторы работали в России задолго до Петра, а посылку русских юношей за границу начал ещё Борис Годунов. Но усвоение западноевропейской культуры шло естественным – нормальным путём, без крайностей… – утверждал в своём исследовании наш соотечественник из Аргентины Борис Башилов. При Алексее Михайловиче (отце Петра Первого) существовал уже первый театр и первая газета. “Соборное Уложение” было издано невиданным и для Западной Европы тиражом – две тысячи экземпляров. Была издана “Степная Книга” – систематическая история Московского государства, “Царственная книга” – одиннадцатитомная иллюстрированная история мира, “Азбуковник” – своего рода энциклопедический словарь, “Правительница” – старца Эразма-Ермолая, “Домострой” Сильвестра… В Московском архиве Министерства юстиции до Февральской революции хранились сотни разного рода сочинений, написанных в 17 веке”.
А. Буровский отметил в своём исследовании:
“Но стоит отвлечься от школьных учебников и проанализировать подлинные исторические источники – и мы обнаружим, что в допетровской России 17 века уже было всё, что приписывается Петру: от картофеля и табака до прекрасного флота и вполне современной для того времени армии”.
Петру почему-то приписывают в заслугу создание регулярной российской армии, но ведь это неправда, ложь – регулярная армия в России была создана до правления Петра Первого к 1681 году.
До Петра Первого в России было три проблемы: закрепощение крестьян, вследствие чего Россию периодически потрясали мощные народные восстания; (2) Алексей Романов слишком вознёсся и совершил большой опасный разрыв между народом и царём, по этой причине народные восстания могли сильно ослабить Россию; (3) для развития России нужен был выход к морям: Балтийскому и Черному, и соответственно, – военный и торговый флот.
Начал Петр Первый свои реформы, страстно желая подражать Западу, задумал не только на зависть европейцам построить новую столицу “Северный парадиз” на болотах, но переодеть весь народ в европейские одежды, переодеть все слои общества. До Петра увлекались западноевропейской культурой в меру – Годунов построил для иностранных купцов Кокуй и посылал детей на учёбу в европейские страны, Алексей Романов своих детей учил иностранным языкам, Голицын знал польский язык и одевался в польские одежды, Софья ввела обучение иностранным языкам.
В 1698 году Петр издал указ о смене национальной одежды на европейскую. Насильственное навязывание западной культуры приняло невиданные в истории человечества формы – специальные военные службы прямо на улицах обрезали бороды и длинные полы одежд. Народ стал активно сопротивляться. А чтобы народ не мог сопротивляться, Петр издал указ о запрете ношения остроконечных ножей. В 1700 году Петр повторил указ – всем жителям Москвы было приказано в течение двух дней поменять всю одежду на европейскую, а купцам за торговлю русской одеждой была обещана каторга, стегание кнутом и конфискация имущества.
Специальные вооруженные отряды – блюстители западной моды хватали прохожих, ставили на колени и отрезали полы одежды на уровне земли. Требование к мужской одежде – сузить талию, воспринималось русскими мужиками и боярами как нечто очень позорное. Насильственным и самым жестоким образом брили мужчинам бороды. От бритья можно было откупиться – купцы платили за право ношения бороды 100 рублей, бояре – 60, прочие горожане – 30. Это по тем временам были очень большие деньги. Исключение было сделано священникам – им разрешалось носить бороды.
В Астрахани подчинённые Петра приказали солдатам вырывать бороды с корнем, что послужило поводом к восстанию астраханцев в 1705 году. В челобитной царю они жаловались:
“Мы за веру христианскую стали… В Казани и в иных городах на– ставлены немцы по два и три человека на дворы и тамошними жителям, и женах их, и детям чинят утиснения и ругательства”,
“А полковники и начальные люди немцы ругаючись христианству многие тягости им чинили безвинно били в службах, по постным дням мясо есть заставляли и всякое ругательство женам и детям чинили”,
“по щекам и палками били”, а полковник Девин “челобитчиков бил и увечил насмерть” (С. Платонов, “Лекции”).
Такое впечатление, что Петр специально широко применял назначение на высокие должности иностранцев – проводников его “западной” внутренней политики, ибо свои могли жалеть своих. Петр своей “перестройкой” на западный манер довёл народ до иступления и нервного срыва, народ бежал не только к казакам, но и в Турцию, понимая, что ничего хорошего их там не ожидает.
Известный историк Костомаров, пытаясь хоть как-то найти оправдание Петру, выдвинул предположение, что Пётр любил не реальный русский народ, а тот выдуманный им идеал русского народа (лекало), который он хотел создать по европейскому образцу. К этому можно добавить – и поэтому реальный русский народ резал под европейское лекало как мясник, возомнивший себя портным-закройщиком.
Несмотря на такое легковесное отношение к статусу церкви, Петр с непонятной жестокостью преследовал спрятавшихся с давних пор в лесах старообрядцев. Старообрядцы протестовали по-своему: 2700 старообрядцев сожгло себя в Палеостровском скиту, 1920 человек – в Пудожском погосте.
Похоже, борясь с национальной одеждой, национальными обрядами, староверами, Петр боролся со всем национальным, с исконно русским, аутентичным, с русской душой. Иначе не объяснить, зачем Петр организовал сбор со всех уголков России и монастырей древних летописей и их уничтожил, как и весь казанский архив. Когда в России шёл 7208 год не “от сотворения мира”, как обычно пишут, ибо понятно, что “мир” в любом понимании был сотворён намного ранее, а от окончания “Большой войны” наших предков с китайской цивилизацией, то Петр решил поменять древнерусский календарь, который не рискнули менять даже креститель Владимир и позже христианская Церковь. И 19 декабря 7208 года ввёл своим указом европейский календарь – 1699 год. Пётр ввёл также Новый год по-европейски – с первого января, а до этого было с 1 сентября, с началом увядания Природы. Кстати, наши предки вели ещё летоисчисление и с более далёкого периода – от наступления Ледникового периода, “Великого холода”, по которому, например, 2008 год – это 13016 год.
Таким образом – Пётр “великий” обрезал более пяти с половиной тысяч лет отечественной истории.
“Русские образованные классы, после и благодаря реформам Петра, в культурном отношении оказались в своеобразном положении как бы “непомнящие родства””, – фиксировал действительность в своей книге князь Святополк-Мирский.
“Петровская реформа, как морской губкой стёрла родовые воспоминания. Кажется, что вместе с европейской одеждой русский дворянин впервые родился на свет. Забыты века…”, – писал Ключевский.
Петр Первый не только изменил календарь, но и оригинально праздновал Новый год. Новый 1700 год он отметил буйным весельем в компании с “Всешутейным и Всепьянейшим собором” в течение двух недель. Жители Москвы были в страхе и ужасе, им было не до новогоднего веселья, вернее теперь встреча Нового года в исполнении Петра и его компании выглядела таким образом – компания в составе 100–200 человек врывалась в дома жителей, всё съедала и выпивала и требовала ещё, затем весело искала спрятанные запасы, опять всё съедала и выпивала, часто весело и шутя насиловала жену и дочерей. Во время этого разгулья, как утверждает Р.К. Масси – Петр вел себя “как необузданный юнец”, это мягкая форма высказывания “необузданный жеребец”.
“Неумение удерживаться, стремление овладеть буквально всякой женщиной, которая только смогла ему понравиться, привело к закономерному итогу: известно более 100 бастардов Петра. Что характерно, он им никогда не помогал, объясняя это очень просто – мол, если будут достойны, сами пробьются”, – отмечал А. Буровский.
Затем вся праздничная кампания моральных уродов Петра прихватывала приглянувшиеся вещи и драгоценности, назвав их святочными подарками, обнаруженные деньги и шумно передвигалась дальше, пугая лихостью прохожих и выбирая следующий дом-жертву для “шутейного” пребывания.
Сатанинское отношение Петра было не только к родному народу, но, соответственно, и к родной Природе, как, например, выше мы наблюдаем варварскую вырубку дубовых рощ в Воронежской губернии. Историк Ключевский также отметил этот факт: “ценное дубьё для Балтийского флота – иное бревно ценилось в тогдашних рублей сто, целыми горами валялось по берегам и островам Ладожского озера…”. Масштабы строительства у Петра были огромны, и масштабы бесхозяйственности таких же размеров. Затем Пётр кинулся в другую крайность и сделал “крайним народ” – под страхом смерти, поставив демонстративно ви– селицы на краю лесов, запретил крестьянам вырубку в лесах для своих нужд. Теперь крестьяне без особого разрешения и мзды не могли ни дом построить, ни сарай, ни печку протопить.
Поклонник Петра, неисправимый западник А. Герцен, писал о Петре Первом: “…доводил денационализацию гораздо дальше, чем делает это современное правительство в Польше… Правительство, помещик, офицер, столоначальник, управитель (интендант), иноземец только то и делали, что повторяли – и это в течение, по меньшей мере, шести поколений – повеление Петра Первого: перестань быть русским и ты окажешь великую услугу человечеству” (Статья Герцена “Новая фаза русской культуры”).
Это страшное направление удара космополита Петра Первого объяснял знаменитый Карамзин:
“Искореняя древние навыки, представляя их смешными, глупыми, хваля и вводя иностранные, Государь России унижал россиян в их собственном сердце”, “Петр не хотел вникнуть в истину, что дух народный составляет нравственное могущество государства, подобно физическому, нужное для их твёрдости”.
У кровавого деспота и монстра были интересные отношения со своими близкими людьми. Мы наблюдали ранее – Петр ради душевного спокойствия своей любовницы Анны Монс и своего постриг в монахини и сослал в дальний монастырь законную супругу и царицу. А “Кокуйску царицу” засыпал подарками и учредил государственное жалование. Петр был в восторге от своей любовницы и в январе 1703 года подарил “Монсихе” Дудинскую волость в Козельском уезде – 295 дворов, и стал говорить окружающим, что он вскоре сделает её законной цари– цей, жениться на ней. Но через месяц Петр сделал пренеприятнейшее, страшное для себя открытие…
Оправившись немного от нарвского поражения, Петр, обнаружив, что шведский король Карл Двенадцатый застрял со своей армией в сражениях в глубине Польши, послал в конце 1701 года в разведывательный поход на запад, в Лифляндию, Б.П. Шереметьева(1652–1719). Неожиданно для Петра Шереметьев удачно прошёлся по Лифляндии: разгромил заградительные шведские отряды, взял без боя несколько городов, их ограбил, затем сжег и вернулся с богатой захваченной добычей: ценности, скот, лошади, много пленных, в основном мирное население. И воодушевлённый Петр зачастил с военными походами в прибалтийские земли. В 1702 году русские войска осадили важную стратегическую крепость Нотебург, расположенную в месте истока Невы из Ладожского озера. В феврале 1703 года Петр прибыл, чтобы лично руководить штурмом. Штурм удался – захваченному Нотебургу Петр дал другое иностранное название – Шлиссельбург, что в переводе – “ключ-город”, похоже, что у Петра идеи строительства Петербурга ещё не было, и Шлиссельбург он рассматривал как опорную крепость – ключ к Балтике. Во время пышных торжеств в крепости по поводу победы Петру попали письма участвовавшего в этом походе саксонского посланника Кенигсека.
Письма оказались от Анны Монс, любимой “Монсихи”, которая, как оказалось, в отсутствие Петра время зря не теряла, не скучала – давно была любовницей Кенигсека, то есть давно наставляла Петру, царю, “рога”. Состояние нормального, обманутого, с раненым самолюбием мужчины понятно, но о состоянии Петра в этот момент можно только догадываться… Тем более, что в письмах “Кокуйская царица” отзывалась о Петре, мягко говоря, нелицеприятно, жаловалась на его варварские замашки. Одновременно “Монсиха” присылала письма “с сердечками” Петру…
Несмотря на кокуйское воспитание Анны Лефортом, на давнюю “любовную” престижную связь между ней и царём, несмотря на многочисленные дорогие подарки от Петра, Анна Монс не хотела связывать свою жизнь с монстром; ей не хотелось выносить его пьянства, разнузданность, развращенность, оргии, ненормальность, она хотела выйти замуж за нормального культурного человека.
Кроме того, ей было неприятно, когда Петр мимоходом заваливался в спальню её лучшей подруги Елены Фадемрех. Существует насколько версий: по одной – письма “Монсихи” попали к Петру случайно, по другой – “добрый” курьер подсунул “по ошибке”, по третьей – во время победного пира Кенигсек странным образом случайно утонул и в его вещах нашли зловещие письма. Скорее всего, верна одна из первых версий, и, зная характер Петра, можно сказать, что обнаружив измену, Петр в ярости приказал утопить конкурента, и сам за этим с удовольствием наблюдал.
Судя по последующим действиям, Петр, похоже, сильно любил Анхен, ибо не постриг её в монахини, не заточил в монастырь и не отрубил голову, как поступил с Марией Гамильтон в подобной же ситуации, хотя близкие отношения с Марией были несколько месяцев, а только ограничил её свободу домашним арестом, а потом долго наблюдал и мстил, гадил.
Озлобленный Петр перестал общаться с Анной. Но, когда в 1706 году Анна Монс хотела выйти замуж на прусского посланника в России барона Иоганна фон Кейзерлинга, ревниво-мстительный Петр, чтобы не допустить женитьбы, обвинил Анну в ворожбе. Следствие по этому делу длилось целый год, в течение которого 30 человек из окружения Анны были арестованы и подвергнуты жестоким пыткам. Только упорными стараниями дипломата-жениха в 1707 году следствие было прекращено, но почти всё подаренное Петр отобрал, конфисковал.
Вероятно, Кейзерлинг сильно любил Анну, ибо несколько лет добивался разрешения жениться на Анне и, наконец, всё-таки получив его у Петра, женился на ней в июне 1711 года. И вроде бы – счастливый конец – для Анны, для обоих, но не тут-то было – стоило после “медового периода” барону Кейзерлингу отъехать от дома, как он погиб при загадочных обстоятельствах. Вероятнее всего, Петр по – прежнему старался жестоко мстить Анне; давно замечено – у людей сатанинского склада психики благородство отсутствует напрочь. Анна умерла от чахотки в 1714 году. Петр всё это время не был одинок и был вполне счастлив с другой любимой женщиной; эта история более трагичная для Петра.
Во время похода в Лифляндию войсками Шереметьева был захвачен город Мариенбург, в котором в семье пастора Глюка работала кухаркой и прачкой Марта Скавронская 1684 года рождения. По одной из версий её родители умерли от чумы, и её дядя шведский квартмейстер Иоган Рабе отдал сироту в дом пастора Глюка. Пастор её перекрестил и воспитывал. Но когда Марта родила ребенка, то пастор поспешил её выдать замуж за шведского солдата Иоганна Крузе.
И через два месяца после их свадьбы в Мариенбург вошли русские войска, вернее российские, ибо после Нарвского поражения у Шереметьева были многонациональные войска.
“Шереметьев переправился за Нарову, пошел гостить в Эстонию таким же образом, как гостил прошлый год в Лифляндах. Гости были прежние: козаки, калмыки, татары, башкирцы, и гостили по прежнему… Шереметьев вошел беспрепятственно в Вешенберг, знаменитый в древней русской истории город Раков (Раквере) и кучи пепла остались на месте красивого города. Та же участь постигла Вейсенштейн, Феллин, Обер-Паллен, Руин; довершено было опустошение Ливонии”, – писал Р. Мэсси о двух походах в Прибалтику в 1701 и 1702 годах.
Марта Скавронская, судя по фамилии, была полькой, ибо корень фамилии переводится только на польский язык – “скавронек” – это жаворонок, и на польский лад популярная фамилия звучит – Скавроньска. Но Марта – это популярное имя у немцев и шведов, а поляки шведские и немецкие имена не брали. Похоже, национальность Марты раскрывает ветхозаветное имя её отца – Самуил, а мудрый еврей подстраивался под историческую обстановку – когда Польша была до Риги, то фамилия была польская, а с приходом шведов появились у детей шведские имена. И фамилия дяди квартмейстера Рабе – у немцев и шведов тоже самое, что на Украине или в России – Рабинович. И. Н. Шорникова и В. П. Шорников в своём исследовании утверждают, что Рабе был мужем Марты, но больше информации о том, что всё-таки им был Крузе.
Марта Скавронская оказалась военной добычей казаков и башкир Шереметьева, потом 18-летнюю брюнетку приметил полковник Бауэр и забрал её в офицерские палатки, затем Марту приметил Шереметьев и забрал в свои штабные апартаменты. Трофейная красавица была настолько хороша и ласкова, что Шереметьев привёз её с собой в Москву, где приметил её Меншиков, и Шереметьев не стал перечить и жадничать, а на пьянке в доме Меншикова 1 марта 1704 года хозяин похвастался своим приобретением Петру Первому. Российский царь заинтересовался и проверил – не соврал ли любимый друг… Молоденькая трофейная прачка ничего не умела, у неё не было образования, пастор Глюк не учил её грамоте, но она во время своих приключений в плену научилась хорошо угождать мужчинам, быть ласковой и весёлой, возможно Бог дал ей только этот талант. А вот это больше всего и ценил Петр Первый, именно это он и называл любовью. Сошлись “два сапога пара”. Марта переехала к Петру.
Петр стал быстро залечивать душевные раны после Анхен. Окружающие заметили, что Марта не боится Петра в припадках гнева, и только она способна смело и ласково его утихомирить в этом состоянии, снять нервное напряжение. Петру пришлась по душе и весёлая нравственная позиция Марты – она наблюдала за его многочисленными увлечениями, не ревновала, не скандалила, а только шутила и посмеивалась над его частыми романтическими похождениями. А иногда было над чем посмеяться, – однажды очередной раз “поимев” приглянувшуюся жену какого-то офицера Прасковью, Петр подхватил от неё сифилис или какую-то другую неприятную венерическую заразу – болезнь, и страшно злой приказал её мужу выпороть свою жену – “негодную Фроську” (А. Б.).
В связи с этой историей и историей с Мартой можно вспомнить высказывание жены знаменитого философа Пифагора, очень уважаемой в Греции за мудрость Фиано. Когда её спросили: “На какой день очищается женщина после мужчины?”, то Фиано ответила: “После мужа тотчас, а после чужого никогда”.
Петру было комфортно с Мартой, после очередной “виктории” над чьей-то женой он делал ей комплимент: “ничто не может сравниться с тобою”. Так счастливо и стали жить. Петр Первый законспирировал прачку Марту Самуиловну на русский лад – назвал Екатериной. Под страхом смерти окружающим было запрещено упоминать о происхождении Екатерины и её настоящее имя. У Марты-Екатерины обнаружилось очень крепкое здоровье – она легко рожала ему детей, их оказалось 11. Из них двух дочерей родила до их свадьбы, то есть были незаконнорожденные.
В 1708 году Марту третий раз перекрестили, она приняла православие, её крестным отцом при перекрещивании был сын Петра – Алексей, после этого Марту стали называть – Екатерина Алексеевна.
И получился неприятный казус – Петр женился на своей духовной внучке.
Когда после победы над шведами под Полтавой в 1709 г. Петр в 1711 году пошёл в Прутский поход против Турции, то Екатерина сопровождала его в походе, и даже командовала солдатами, а когда Петру грозил плен на берегу Прута и шведский король уже грозился водить его пленного на веревке, то Екатерина участвовала в труднейших переговорах с турками. Турки до пленения дело не довели. И Петр целым и свободным вернулся в Россию и ещё умудрился прихватить взятую в походе в плен дочь валамского (молдавского) князя Кантемира – знаменитого поэта, которую Петр изнасиловал и решил взять её себе в Россию, и заточил про запас в селении Черная Грязь, затем переименованном в Царское Село, но после этого “забыл” про молдавскую красавицу по принципу “ни себе – и никому”, и в заточении она умерла. Опять можно подчеркнуть характерную для Петра циничную “бесхозяйственность” – в Прутском походе погибло 27285 человек, из них только 4800 погибло в боях с турецкими войсками, остальные 22 тысячи погибли из-за Петра Первого – в результате отвратительной организации военной кампании: от голода, холода и болезней.
После трагического Прутского похода Петр в 1712 году женился на Екатерине, и Екатерина становится официально двумужней.
“С 1702 года исчезает всякое упоминание об Иоганне Крузе. Исчезает, правда, только из российских источников. Шведы очень хорошо знают, куда девался законный муж российской императрицы. Иоган Крузе служил шведскому королю ещё много лет, а под старость в гарнизонах на Аландских островах… Семьи Иоган тоже не завел и пастору объяснял, что жена у него уже есть и брать на душу греха он не станет… Он пережил свою законную жену, Марту-Екатерину, но не намного, скончавшись в 1733 году. Всё сказанное очень хорошо объясняет, почему в царское время считалось, будто Иоганн Крузе пропал без вести…
Марта-Екатерина была законной женой Иоганна Крузе. Она оставалась ею и тогда, когда Петр официально женился на ней в 1712 году. Она только стала двоемужницей и притом в случае судебного разбирательст– ва должна была стать женой Иоганна, как венчавшегося с ней на 10 лет раньше царя”, – отметил в своем исследовании А. Буровский.
Теперь Марта-Екатерина стала законной женой царя, то есть рос– сийской царицей, и её дети могли претендовать на российский престол. С этих пор Марта стала ревностно относиться к старшему сыну Петра от Евдокии Лопухиной – Алексею, и его семье.
Годом раньше Петр насильственно женил Алексея 11 октября 1711 года на родственнице жены императора Карла Шестого Софье Шарлотте-Кристине Брауншвейг-Вольфебюттельской, ибо Петр Первый строил какие-то замысловатые стратегические планы. Шарлотта приехала в Россию со своими подругами и держалась в стороне от русских, постоянно требуя у Алексея денег, о любви в этой семье трудно было говорить.
1715 год оказался переломным в отношениях Алексея с отцом, Петром. С 1710 года Петр Первый стал перманентно больным – в нем сильно развились все накопленные болезни от разгульной жизни, и в первую очередь сифилис. Петр стал ещё более раздражительным и свирепым. Уже в 1711 году болезни сильно его беспокоили, и он вынужден был в начале Прутского похода срочно уехать на лечение в Карлсбад на воды. После свадьбы с Екатериной Петр метался в поисках эффективного лечения и спасения жизни, – в 1712 г. поехал лечиться в русскую Померанию, затем опять в Карлсбад, затем в чешские Теплице. Но были только временные улучшения, а в общем ситуация ухудшалась.
В 1715 году здоровье Петра совсем ухудшилось, Петр настолько занемог, что уже исповедался и причащался, то есть думал, что может умереть. И встал “ребром” вопрос о преемнике власти. И в этой ситуации резко обострились все накопившиеся недовольства Петра сыном Алексеем.
Алексей сильно раздражал Петра своей непохожестью, он был уравновешенный, образованный человек, знал много иностранных языков, не увлекался военными играми, был нормальным, не пил в таких количествах и в таких компаниях, не организовывал “всепьянейшие соборы” и оргии, не было у него алчной властности и жестокости и т.д. – он Петру был чужой по духу, не было в нём того родного сатанизма. А выбора у Петра на было – других сыновей не было, хотя Петр понимал, что, мягко выражаясь, Алексей был не в восторге, что Петр ни за что удалил его мать от трона и даже заточил безвинную в монастырь. В 1709 году Петр даже послал Алексея в Дрезден на учёбу в фортификационную школу, надеясь увлечь его военным делом, видя, что Алексей, бесспорно, умный человек. Но Алексей так и не стал другим, остался собой.
Вторая царица Марта-Екатерина никак не могла родить Петру сына – наследника, она родила ему двух дочерей до женитьбы и после старательно рожала Петру детей каждый год, но всё получались девочки. Екатерина ревностно и тревожно смотрела в сторону семьи Алексея – не родился бы там ещё один наследник. В 1714 году в семье Алексея родилась дочь, но на следующий год – в 1715 году родился сын Петр, будущий император Петр Петрович. Династия продолжалась: Петр Первый – Алексей Петрович – Петр Алексеевич. Но судьба очередной раз коварно улыбнулась – в 1715 году Марта-Екатерина наконец-то родила сына и назвала, конечно же, Петр. Вот теперь прачка из Лифляндии с польской фамилией, шведским именем и еврейскими корнями могла побороться за установление в России своей династии. Началась жестокая неравная борьба.
Тональность отношения Петра Первого к старшему сыну резко меняется, Петр в 1715 году посылает Алексею письмо, хотя оба находятся в Петербурге, рядом:
“Того ради так остаться, коле мыслишь быть, ни рыбою, ни мясом, невозможно, но или измени свой нрав или нелицемерно удостой себя наследником или будь монах”.
Это был неприличный шантаж, запугивание, но главное – требование невозможного, и Петр это прекрасно понимал, но он ненавидел чуждого ему родного сына, и любимая Марта к этому его активно подталкивала, науськивала. Петр с этого момента стал гнобить, преследовать своего сына Алексея. Петр ещё раз демонстрировал отсутствие всякого благородства и всю свою темную низость.
Алексей просто физически не мог изменить свою личность, а идти в монахи ему вовсе не хотелось – у него была семья: молодая красивая жена, навязанная отцом, и двое детей. И Алексей в 1715 году отказал– ся от престола. Но неприятности Алексея не закончились. В начале 1716 года умерла супруга Алексея Шарлотта-Кристина. Петр к началу 1716 г. немного оклемался и поехал на лечение в Пермонт, а в 1717 году поехал на воды в Амстердам. Во время всех этих поездок по Европе пытался совмещать полезное с полезным: и лечился и вёл активные дипломатические переговоры с европейскими лидерами, чтобы сколотить блок против Швеции и Турции, но никто кроме Польши с ним не захотел связываться.
Но на протяжении всего этого вояжа и лечений Петр присылал Алексею многочисленные письма с угрозами – пытаясь заставить его уйти в монастырь, постричься в монахи, несмотря на то, что Алексей отказался от престола в пользу сына Марты-Екатерины. В письме от 19 января 1716 года Петр писал: “А не буде того не учинишь, то я с тобой, как с злодеем, поступлю”.
В сентябре 1716 г. Петр ещё более жестко повторяет своё требование. Причём очень странно – никаких конкретных претензий Алексею Петр не предъявлял. Алексей понимал, что в случае отказа постричься в монахи ему грозит опасность, а его детям – большие неприятности.
Но Алексей не хотел покидать общество, детей; к тому же в этот период “пошутил Купидон” – Алексея угораздило влюбиться в пленную крестьянку, крепостную, рабыню его наставника Н. Вяземского Ефросинью Фёдоровну. Алексей понимал, что отец никогда не разрешит ему жениться на его любимой. Пока Петр не вернулся в Россию, Алексей решил бежать из страны, подальше от Петра, и поехал с Ефросиньей в Вену.
Узнав о бегстве сына, Петр Первый был в бешенстве, это воспринималось как позор – сын убежал от отца-царя, самолюбие Петра было сильно ранено, а недовольство сыном дошло до крайней свирепости.
Он тут же потребовал от Австрии выдать сына. Но власти этой страны отнеслись к Алексею гуманно, не захотели заковывать его в кандалы и отправлять к Петру, а предложили Петру решить семейные неурядицы мирно, путём переговоров. Алексей поехал ещё дальше – в Неаполь, и из этого города послал в Россию в Сенат письмо с объяснением своего поступка. Дипломаты Петра – Толстой и Румянцев, преследовали Алексея по всей Европе, чтобы передать лживые обещания Петра.
И в этот момент следует обратить внимание на важный момент – о чём подло лгут десятки книг и учебников – о предательстве Алексея; за границей Алексей не вёл никакой антигосударственной деятельности, не организовывал никакого заговора: ни внутри России, ни за её пределами не сколачивал никаких иностранных блоков против России и не уговаривал европейских монархов идти войной на Россию или смещать с престола Петра ради своей власти – нет ни одного доказательства, ни одного факта. Можно единственно зафиксировать, что Алексею не нравилось отношение Петра к своему народу, его внутренняя жестокая политика, и он свою критику высказывал в беседах с иностранцами. Но внутренней политикой Петра были недовольны примерно 99% россиян, почти все, кроме небольшой кучки приближенных. А всё, что писали и пишут современные авторы против Алексея, – это повтор, перепевы совершенно необоснованных обвинений самого Петра Первого.
После того, как Петр чуть не умер в 1715 году, отношение к “больному пожилому льву” его “преданных” приближенных изменилось, и стали возможны события, которые до этого были немыслимы. Петр, несмотря на свою “любовь” к Марте-Екатерине и на свои болезни, старался не забывать свой “постельный реестр”, – это был некий план, который невозможно назвать “планом покорения сердец приглянувшихся красавиц на ближайшее время”, а что-то пошлое произносить не хочется. И Петру приглянулась фрейлина Екатерины – Мария Гамильтон, которая была выходцем из древнего шотландского рода. Как пишут многие авторы, больной многими венерическими заболеваниями Петр “распознал в юной красавице дарования, на которые невозможно было не воззреть с вожделением” – и стал утолять свои вожделения. Через несколько месяцев Петр по какой-то причине вдруг “разлюбил” Марию, перестал обращать на неё внимание, скорее всего пошёл дальше по “постельному реестру”. Марию тут же “подобрали” приближенные Петра, после Петра “иметь любовь” с бывшей фавориткой царя было весьма престижно.
Во время же длительного отсутствия Петра в 1716–1717 гг. в России усилился бардак и различные безобразия. Деньги разворовывались в чудовищных объемах, а царица Марта – Екатерина Первая, решив, что статус её крепче некуда: Петр её обожает, наследника всё-таки родила, а основной конкурент от престола отказался и бросился в бега, – решила не мучить своё здоровое тело и позволить себе свободу в наслаждениях, тем более, что “любовь” Петра, в таком же понимании “любви” и Мартой, в связи с его болезнями стала слабеть.
“Число мимолетных увлечений Екатерины приближалось к двум десяткам. Из будущих членов Верховного тайного совета не воспользовались её милостями разве что только патологически осторожный Остерман да Дмитрий Голицын, продолжавший смотреть на “матушку-царицу” с высокомерным отвращением…”, – отметил в своём ис– следовании А. Буровский. Петр второй раз оказался “рогатым”, но он об этом ещё не знал.
Когда Петр вернулся в 1717 году в Россию, объявил царицей Марту– Екатерину и обнаружил, что из его кабинета, кабинета царя, пропали важные государственные бумаги, – стали искать шпионов. В это время дежурил старый доверенный денщик Иван Орлов – его и стали пы– тать с пристрастием. Орлов клялся и божился, что грешен во многом, но только не в шпионаже. Среди перечисленных им грехов оказалось, что у него давний роман с Марией Гамильтон. Лучше бы он этого не говорил для своего же блага. Фрейлина под пытками призналась, что изменила царю (!) и что вынуждена была сделать несколько абортов, внутриутробных отравлений, в том числе и от Петра. Изменить царю – это государственная измена, и завели новое следствие. Петр решил по– ступить оригинально – пошёл, всё рассказал Екатерине, надеясь, что та в ярости уничтожит свою подопечную, но та отреагировала спокойно и сказала, что всё давно знает и прощает фрейлину. Разочарованному Петру пришлось самому заняться судьбой девушки. Но в это время обманным путём уговорили вернуться в Россию Алексея, и Петр отложил разбирательство. Алексей поверил обещаниям Петра – не приносить ему и Ефросинье никакого вреда, Петр обещал даже разрешить им пожениться – когда они вернутся.
Но сразу при пересечении границы России 3 февраля 1718 г. Алексея арестовали, и началось следствие, Петр обвинил Алексея в измене. Всё окружение Алексея подверглось пыткам с пристрастием, на которые притащили Алексея и заставили смотреть на муки близких людей.
После чего многих “неправильно” влиявших на Алексея людей каз– нили: Кикина, Афанасьева, Дубровского, священника-духовника Якова Игнатьева. В ходе следствия сделали неприятное открытие – недоволь– ных царём слишком много, но всех казнить не стали. Петр же в свободо– мыслии Алексея винил в основном “бородачей”, то есть священников, жалуясь, что у его отца был один (т. е. – Никон), а у него – тысячи.
В процессе этого следствия вскрылась ещё одна неприятность для Петра – естественно, вспомнили об Евдокии Фёдоровне Лопухиной, находящейся в монастыре – “старице Елене”, и стали пытать её окружение на причастность к заговору, и обнаружили любовную связь Евдокии Фёдоровны с майором Степаном Глебовым. Петр-то думал, что заточенная в дальний монастырь первая красавица России 20 лет находится в изоляции и должна была уже давно помереть от несправедливости, одиночества и тоски. И Петр поднял крик об очередной государственной измене, начал ещё одно следствие.
Оказалось, что в 1709 году майор Степан Богданович Глебов занимался набором в рекруты в окрестностях монастыря и заехал глянуть на царицу, которая жила уже не в монастыре, а рядом в деревне иноком – “скрытно мирянкой”. Между ними вспыхнула красивая любовь; Глебов стал наведываться к Лопухиной, привозить ей теплую одежду и продовольствие. После свадьбы Петра с Мартой-Екатериной в 1712 году отношения между Лопухиной и Глебовым стали близкими. Хотя мотаясь по службе по всей России, Глебов не часто заезжал к Евдокии, но судя по сохранившимся девяти письмам Евдокии они чувствовали себя сча– стливыми последние 6 лет, вот отрывок из одного письма:
“Светлый мой, батюшка мой, душа моя, радость моя, как мне на свете быть без тебя! Ох, любезный друг мой, за что ты мне таков мил! Уже мне нет тебя милее, ей Богу! Ох лапушка моя, отпиши мне, порадуй хоть мало. Не покинь ты меня ради Христа, ради Бога. Прости, прости, душа моя, друг мой!”
Петру на Лопухину было “давно наплевать”, он забыл о её существо– вании, но этой историей было ранено не столько его мужское самолюбие, сколько чувство собственника, и очень гневило то, что оказалось, что Лопу– хина не очень-то страдала вдалеке в одиночестве и даже была счастлива.
Пыткам подверглось всё окружение Евдокии, включая её духовника Федора Пустынного и епископа Ростовского Досифея, которого коле– совали, затем отрубили голову, и голову выставили в публичном месте на кол. У Петра бы хороший повод “разойтись вовсю” и получить много черного удовольствия.
Шесть недель подряд “доктора” Петра пытали майора Глебова. Так долго пытали, потому, что очень стойко и мужественно держался Степан Богданович и против чести законной царицы Евдокии Фёдоровны ничего не сказал. Некто Плейер доносил Петру: “майор Степан Глебов, пытанный в Москве страшно кнутом, раскаленным железом, горящими углями, трое суток привязанный к столбу на доске с деревянными гвоздями, ни в чём не сознался”. В то время самому отъявленному преступнику, предателю давали максимум 15 ударов кнутом, а Глебову нанесли 34, фактически оставив без кожи.
Петр бесился, вопрос – “сломать” героя был для него принципиальным. Петр сам со своей буйной фантазией поучаствовал в пытках, но майор Глебов держался. Тогда Петр Первый придумал пытку-казнь, которую в России в это время не практиковали – решил посадить на кол живым, а чтобы Глебов подольше и поужаснее помучился – Петр рас– считал и соорудил специальный кол с перекладиной, чтобы кол не прон– зил быстро насквозь, и смерть не была скорой.
Во время казни на Красной площади Москвы 15 марта 1718 года в окружении толпы зевак Глебов на колу мужественно переносил ужасные муки, а находящийся рядом Петр, злорадно наслаждаясь его муками, умолял Глебова признаться в преступлении – если не перед Петром, то перед смертью – перед Богом. Степан Глебов монстру здорово ответил: “Ты, должно быть, такой же дурак, как и тиран… Ступай, чудовище, – и плюнул Петру в лицо, добавив: Убирайся и дай спокойно умереть тем, кому ты не дал возможности спокойно жить”. Взъярённый тиран был побеждён силою духа мученика. Петр пробовал ещё зло издеваться над умирающим – по его приказу, шутя, одели мученику шапку и набросили тулуп – чтобы не замерз и не помер раньше времени и не испортил забаву царю.
18 часов Глебов медленно умирал мучительной смертью, рядом “дежурили” в ожидании покаяния архимандрит Лопатинский, священник Анофрий и иеромонах Маркел, который в отчете написал: “никакого покаяния им не принес”. На вторые сутки, почувствовав близость смерти, Степан Богданович попросил этих троих причастить перед смертью, но все трое оказались трусами, забоялись недовольства Петра и отказали мученику, этим все вышеперечисленные “духовные лица” совершили страшный грех.
Петр Первый негодовал в своём бессилии, он был побеждён, было поражено его царское и личностное самолюбие – Петр Первый был уверен, что он, Петр – “самый крутой”, мощный и всесильный царь. Три с половиной года метался побеждённый Петр со своим негодованием и раненым самолюбием, возможно, ему снились мучительные кошмарные кровавые сны, – и с того света на него смотрел с мудрой презрительной улыбкой непобедимый мужественный майор Степан Глебов. И Петр не выдержал и решил ещё раз с ним сразиться, на него напасть вместе со Святейшим Синодом – 15 августа 1721 года Петр Первый приказал Святейшему Синоду осудить Степана Глебова и пре– дать вечному проклятию – анафеме.
Похоже, Петра не радовала даже окончательная победа русской армии над шведами в морском сражении у острова Гренгам 27 июля 1720 года, и конец затяжной Северной войны, зафиксированный в до– говоре со Швецией в этом же августе 1721 года. Ему важнее, главнее было победить майора Глебова.
Синод тянул с исполнением воли царя. Тогда Петр своё внутреннее поражение решил компенсировать усладой самолюбия – приказал Сенату дать ему титулы, назвать его: Великим, Императором и Отцом Отечества – всё на что способна была его фантазия. И Сенат в октябре 1721 года в торжественной обстановке выполнил волю Петра. После этого воле Великого Императора и Отца Отечества не стали перечить и “бородачи” – 22 ноября 1721 года собрался Святейший Синод и “духовные иерархи” послушно осудили “злолютого преступника” и предали вечному проклятию.
Стало ли после этого легче Петру? Неизвестно; по-моему, только немного подсластил горечь, тем более в оставшиеся несколько лет жизни его ожидали очередные поражения. Возмутилась обделенная титулами оскорблённая загулявшая прачка-царица Марта-Екатерина Первая и по приказу Петра “Великого” 23 декабря 1721 года Сенат сделал ей новогодний подарок – преподнес титул “Императрицы”.
Вернемся в 1718 год, после казни Степана Глебова. Смертельный вердикт вынес Петр и своему сыну Алексею. Суд во главе с Меншиковым приговорил Алексея к смерти. Вернее сказать – по велению Петра суд приговорил Алексея к смертной казни.
И 26 июня 1718 г., как отмечено в гарнизонной книге Петропавловской крепости, в 8 часов утра Петр прибыл в крепость к Алексею с 9-ю чиновниками – чтобы самолично казнить Алексея или лично присутствовать при его казни. Каким способом умертвили Алексея оказалось тайной, и до сих пор неизвестно, можно только гадать, что мог придумать сыну изощрённый Петр. На следующий день – 27 июня этот земной Сатана вовсю веселился со своим “всепьянейшим собором”, широко, загульно празднуя юбилей Полтавской битвы.
К этому времени уже больше года длилось следствие “по делу” Марии Гамильтон. С ней Петр поступил оригинально, мстительно: хотя она ни разу не рожала, а делала аборты, но ей “пришили” какого-то брошенного новорождённого найденного мертвым, и это было основанием для Петра казнить свою бывшую любовницу. Мария умоляла его прилюдно до самой последней секунды. Петр сам подвёл шотландскую красавицу к палачу 14 марта 1719 года. После чего народ был свидетелем “знаменитой сцены” – Петр Первый поднял отрубленную голову Марии Гамильтон, прочитал окружающим долгую лекцию по анатомии, затем монстр поцеловал губы отрубленной головы и бросил её в грязь.
Попробуйте ответить на вопрос – был ли Петр Первый человеком?
По приказу царя подчиненные отрубленную голову вымыли, заспиртовали и поместили в стеклянном сосуде в музее – в Кунсткамере, куда Петр часто заходил отдохнуть и полюбоваться его красотой – уродами и отрубленными головами.
Два года Петр занимался не государственными делами, а следствием, пытками, казнями.
“Страна оказалась фактически никем не управляемой; исполнительная дисциплина была чудовищной, воровство чиновников сделалось бытовой нормой. Даже старых служащих, начинавших ещё при Алексее Михайловиче, развращало беззаконие, организованное самим царём…
Финансовая коллегия требовала отчетности из провинций, и в 1718 г. разослали по всей стране требования: прислать статистику доходов и расходов. Ни одной бумажки ни одна губерния не прислала; в 1719 году напомнили… опять молчание”, – отметил в своём исследо– вании А. Буровский.
Но в личном плане всё бы хорошо – все “враги” – изменники казнены, полная “виктория!”. Брауншвейг-люнебургский резидент Ф.Х. Вебер, описывая празднество Нового 1719 года в Петербурге отметил, что “царь уподобил себя патриарху Ною, который с негодованием до сих пор взирал на древний Русский мир…”. Как видим, Петру уже 47 лет и он так и не полюбил Россию.
В 1719 году произошло печальное для Петра событие – умер от болезни последний сын от Марты-Екатерины Петр Петрович, планируемый наследник. Петр впал в апатию и хандру, его болезни усилились, и после долгих раздумий Петр в 1722 году изменил существующее веками законодательство о престолонаследии, ввёл право императора самому назначать наследника, чтобы не допустить к престолу внука Петра Алексеевича – сына казненного Алексея, и посадить на трон перед своей смертью трижды крещеную двоемужнюю еврейку с русско-шведским именем и польской фамилией. При этом получили шанс занять российский трон различного рода авантюристы – типа Меншикова, который мог надеяться, что после смерти Петра его давняя наложница может передать трон ему, назначить императором его, ибо это благодаря ему эта прачка стала царицей и императрицей.
В этот период Петру подсказали, что на юге от внутренних раздраев фактически развалилась Персия, и не мешало бы что-то у неё урвать. И Петр двинул на Персию огромную армию, которая легко, без особого сопротивления дошла до Баку. Дальнейшее продвижение остановила надвигающаяся на помощь Персии османская армия, в результате чего Петр был вынужден подписать в сентябре 1723 года мирный договор, выгодный для России – Персия уступила России Кавказ от Дагестана до Баку. Но все материальные и людские усилия, человеческие жертвы оказались напрасными, ибо сильно ослабленная во время правления Петра “Великого” Россия после его смерти не рискнула воевать с Персией и по Рештекскому договору 1732 г. и по Гянджинскому трактату 1735 г. всё завоеванное мирно вернула Персии обратно.
Если в Прутском походе в боях погибло около 5 тысяч русских солдат и офицеров, а 22 тысячи умерли по вине Петра в результате плохой им организации похода – от холода и голода, то сколько загубил Петр Первый жизней на этот раз в Персидском походе мне не известно.
В 1723 году Петр Первый вынужден вынести смертный приговор за казнокрадство своему другу еврею П. П. Шафирову (1669–1739 гг.), но в последний момент смилостивился, и заменил казнь ссылкой.
52-летний Петр уже очень плохо себя чувствовал и позаботился о троне – в мае 1724 года устроил грандиозную церемонию коронации любимой Марты-Екатерины, именем которой предварительно в 1723 году назвал город в Сибири (Свердловск). Но как уже указывалось выше примерно с 1717 года Марта-Екатерина “пошла в загул” и имела много любовников, об этом многие знали, кроме Петра, придворные солидарно хранили тайну. Не прекратила она свои наслаждения став царицей, и императрицей, и коронованной. Через несколько месяцев после коронации Петр случайно вдруг открыл страшную для себя истину – его любимейшая Марта-Екатерина, императрица уже давно изменяет ему с камергером, наставила императору “рога”, предала! Опять государственная измена! И с кем? – с Виллимом Монсом, братом той Анны Монс, которая также наставила “рога” царю. Петр был в шоке.
“… Есть свидетельства и того, что с 1724 года Петр попросту стал импотентом, и “матушка царица” окончательно пустилась во все тяжкие”, – отметил в своём исследовании А. Буровский. В любом случае – Петр точно был сильно болен, и после выпитого огромного количества алкоголя мог вполне совсем ослабнуть, а младше его на 12 лет Марта-Екатерина благоухала здоровьем, а младше её на 4 года Виллим был придворным “Аполлоном” и “любовь” понимали по-петровски.
Сильно больной Петр “Великий” был в бешенстве и неописуемой ярости, прыгал, орал, тыкал охотничьим ножом в стены и во все, что подвернулось под руку, чуть не покалечил дочерей, разбил дверь. Это был последний близкий ему человек, и тот предал. Меншиков давно сильно разочаровал Петра свой жадностью и хитростью и был уже в большой опале. Петр был опустошен, разочарован жизнью, потерял всякий смысл жизни, совсем одинок. Это было закономерным окончанием грязной жизни монстра: с грязи начал – всю жизнь в грязи и крови провёл – и грязью и кровью жизнь закончил. Он издевался над жизнями, над Жизнью, и Жизнь отвечал ему тем же. Боясь причинять себе же больше боли и сделать больше “открытий”, Петр прервал следствие и отрубил голову Монсу 16 ноября 1724 года, посадил отрубленную голову на шест на Троицкой площади и зловеще привез Марту-Екатерину показать голову её любовника, не понимая, что это его же позор.
Хотя свой позор постарался скрыть, замаскировать – в приговоре было сказано, что Монса казнят за взятки. Затем Петр приказал заспиртовать голову конкурента и поместить в Кунсткамеру. Другие измены не стали известны Петру, ибо в этом были “кровно” не заинтересованы повязанные тайной приближенные, и в первую очередь ближайший друг Меншиков, который, по мнению некоторых исследователей истории, не прерывал связь со своей любовницей с 1703 года. Шокированный Петр стал быстро хиреть, прогнал жену в отдельные комнаты, затем стал вводить санкции: запретил придворным принимать от императрицы приказы и указания, потом наложил “квестор” на выдачу ей денег, и императрице пришлось одалживать деньги у придворных; затем Петр разорвал своё завещание о престолонаследии. И не известно, до чего бы дошёл Петр в своей ярости, вернее – известно, если бы не его внезапная смерть 28 января 1725 года.
Парадоксально звучит или закономерно – но всем была выгодна смерть тирана. И многие исследователи склоняются к выводу, что Петру ускорили смерть, “помогли” – отравили, и в первую очередь в этом были заинтересованы любимая Марта–Екатерина и “друг” детства Меншиков. Ибо если бы Петр смог дописать свою знаменитую прерванную смертью фразу: “Отдайте всё…”, то, скорее всего, она была бы для них катастрофой, а так они – совершенно свободные, уже без всякого страха перед Петром, на вершине власти два года проводили в непрерывных пьянках и оргиях, когда, как писали заезжие иностранцы, у русского императорского двора за этим занятием слились воедино день с ночью. А. Буровский заметил:
“Петр как будто нарочно сделал все возможное для того, чтобы после него буквально ничего не осталось. Он убил умного, хорошего сына, который мог бы править после него; возвел на трон женщину, смертель– но опасную для него же самого и совершенно непригодную для роли императрицы. Наконец, он словно специально привлек к власти людей, совершенно не способных стоять у руля государства”.
Петр всю свою дворцовую “команду” сам собрал, породил, и при жизни их объединял, был центром их внимания и “скрепительным цементом”, но со смертью Петра этот сплачивающий воедино “цемент” резко исчез, освободив подчиненных, и они – свободные от него, находясь иногда в трезвом и здравом уме, – жестко между собой интриговали, строили друг другу козни. Знаменитый историк Ключевский заметил: “Они начали дурачиться над Россией тотчас после смерти преобразователя, возненавидели друг друга и принялись торговать Россией как своей добычей”.
“Вообще надо сказать, компания “птенцов гнезда Петрова” подобралась мало того, что зловонная и дурная, так ещё и на редкость нежизнеспособная: и недолговечная, и не оставившая потомства. Стоило скончаться Петру, как члены этого кружка передрались, предали друг друга и начали помирать один за другим. И в потомках эти люди были бесплодны. Если читатель сочтёт, что я злопыхатель и клевещу на прекрасных людей – пусть назовет мне кого угодно из Меншиковых, Ягужинских, Головиных, Бутурлиных. Назовите хотя бы одного известного государственного деятеля, славного своими делами, учёного, писателя, художника…”, – отметил А. Буровский.
Мы закончили рассматривать историю правления Петра Первого, осталось рассмотреть ущерб и трагические последствия.
No comments:
Post a Comment