არაა დასავიწყი წლისთავი.
50 წლის წინ, 1963 წელს გარდაცვლილმა დავით არსენიშვილმა საქართველოში, თბილისში ბოლშევიკებს ხელიდან გამოგლიჯა და დანგრევას გადაარჩინა ანჩისხატის ეკლესია.
ის მაშინ ძეგლთა დაცვის დეპარტამენტში, ერთ-ერთ განყოფილებას ხელმძღვანელობდა. როცა ანჩისხატის დანგრევის ბრძანება გაიცა, ეკლესიაში დასახლდა და განაცხადა - თუ ეკლესიას დაანგრევთ, მეც ნანგრევებში მოვყვებიო - იქ მანამ ცხოვრობდა, ვიდრე გადაწყვეტილება არ შეცვალეს... დღეს ფილმებს იღებენ ფარაჯანოვის ნაირებზე და არა ასეთ კაცებზე და იმიტომ, სორი.
რუსული კულტურის დიდმა მცოდნე დავით არსენიშვილმა საქართველოში ამას გარდა შექმნა რამოდენიმე შესანიშნავი მუზეუმი.
ბოლშევიკების მიერ დარბეული რუსული კულტურის გულშემატკივარი დავით არსენიშვილი გაიტაცა სანახევროდ დანგრეული ძველი სავანის გადარჩენის და რუსული კულტურის გაფანტული შედევრების შეკრების იდეამ.. მას რუსეთში არ ჰქონია სახლი, ოჯახი და ამიტომ მის ოჯახად იქცა ამ მუზეუმის პაწაწინა კოლექტივი.
დავით არსენიშვილი და მისი ხალხი ურთულეს პირობებში მთელ რუსეთში აგროვებდნენ დაღუპვის პირამდე მისული რუსული კულტურის ბრწყინვალე ქმნილებებს,რუსული მართლმადიდებლობის მარგალიტებს. ეს ნაპოვნები შეადგენენ რუბლიოვის მუზეუმის დღევანდელი დიდი კოლექციის ძირითად ნაწილს.
არსენიშვილის საქმის გამგრძელებელი მუზეუმის მუშაკები არასაკმარისად მიაგებენ პატივს მის ნათელ ხსოვნას და რაც მთავარია მათ არ ისწავლეს მისგან კულტურის უანგარო სამსახური....
ბოლშევიკების ხელში უბედურ ქრისტიანობაზე, სერგეი ავერინცევი, დავით არსენიშვილი, ივანე რატიშვილი და ა.შ... დავით არსენიშვილის გარდაცვალებიდან 50 წელი გავიდა. დღეს ფილმებს იღებენ ფარაჯანოვის ნაირებზე და არა ასეთ კაცებზე და იმიტომ, სორი...
..." ბავშვს მომისმენია სოფლიდან მოსკოვში ჩამოსული ქალისგან ის რომ კომკავშირლები ადიოდნენ ჯერ ისევ ღია ეკლესიის სამრეკლოზე და-მაპატიე,მკითხველო!-ზევიდან აფსავდნენ სალოცავად მისულ თავის მშობლებს,ბებიებს და ბაბუებს. ეს კომკავშირლები არ ყოფილან არარუსები პერიფერიებიდან, არც ქალაქელი კომუნისტები. ისინი იყვნენ ადგილობრივი სოფლელები,ჩვენი ბიჭები, გლეხური რუსეთის სისხლი და ხორცი.
ყველაზე საოცარი ისაა რომ ჩემი თანამოსაუბრე ლაპარაკობდა და მე ამას ვისმენდი მხოლოდ ნაღვლიანად, ყოველგვარი გაბრაზებისა და გაკვირვების გარეშე.
ასეთი იყო ყოველდღიურობა. ასეთი იყო ჩვენი მიწის მოწყენილი და ერთფეროვანი ყოველდღიურობა წლიდან წლამდე,ათწლეულიდან ათწლეულამდე....
გასულ საუკუნეში რუსეთმა თავისი მოზროვნეების სახით საკუთარ თავს დაუსვა კითხვა საკუთარი თავის შესახებ.
გოგოლი, სლავიანოფილები, დოსტოევსკი ხაზს უსვამდნენ "ღმერთის მატარებელი" რუსი ხალხის განსაკუთრებულ რელიგიურობას. მათი თქმით მარტო რუსმა ხალხმა შეინარჩუნა ქრისტეს შესახებ ცოდნის გულისხმიერი სისავსე რომელიც "მთლიანად არის მართლმადიდებლობაში".
მაგრამ უკვე ბელინსკიმ გოგოლისადმი მიწერილ წერილში კატეგორიულად თქვა რომ რუს ხალხს სულ არა აქვს სერიოზული და ღრმა რელიგიური გრძნობა.
ბოლშევიკები ბელინსკის აქებდნენ და ადიდებდნენ როგორც რევოლუციურ დემოკრატს და დღეს ადვილია ყველასთვის მობეზრებული ბელინსკის კრიტიკა.
მაგრამ მძიმე დგომარეობაში მყოფი სულ სხვანაირი ადამიანი ალეკსანდრ ბლოკიც სკეპტიკურად ეკითხებოდა რუსეთს
იცოდი კი რამე ? გწამდა კი ღმერთისა?
რას გაიგებ შენი სიმღერებიდან ?
არც დოსტოევსკისთან კამათია ძნელი. მასში ხშირად ხედავენ მისივე პერსონაჟი შატოვის ერესს. ღმერთის რწმენის შეცვლას ხალხის რწმენის რწმენით.
მაგრამ საქმე იმაშია რომ თუ კი როგორც ერთი ისე მეორე მხარის უკიდურესი განცხადებები უაზროა ორივე ერთად ურთიერთმომსპობ ურთიერთშემავსებლობაში აჩვენებენ რაღაც ძალიან მნიშვნელოვან ჭეშმარიტებას ჩვენს შესახებ.
სადაა კიდევ ხალხი რომელიც თავის მოაზროვნეებს შთააგონებდა ამდენად წინააღმდეგობრივ აზრებს რწმენისადმი თავისი დამოკიდებულების შესახებ?
სად აუფეთქებია კიდევ ტერორისტს როგორც რეალური მოწინააღმდეგ ღვთისმშობლის ხატი ისე როგორც ეს გააკეთა გასულ საუკუნეში რუსმა ტერორისტმა? მან კი ააფეთქა არა დიდებული,არა სახელმწიფო მოღვაწე,არა მონარქი არამედ ხატი!
როდესაც ვფიქრობთ რევოლუციის შემდგომ გამოცდილებაზე ძნელია არ იგრძნო რომ ყოველი ეს გიჟური აზრი თავისებურად გამართლდა.
ღვთისმატარებელი ხალხი რომელმაც წმინდად შეინარჩუნა ჯვრცმული ქრისტეს ხატი-ამ თავხედურ სიტყვებს თითქოს ადასტურებს უამრავი გულაგში დამწყვდეული და ტანჯულ-დახვრეტილი მოწმე,აღმსარებელი,მორწმუნე.ისინი შეუდარებელი უბრალოებით მიდიოდნენ დახვრეტაზე და გულაგში.
გარდაცვლილი ნატალია ივანოვნა სტოლიაროვასგან მსმენია რომ თავისი სრულიად საერო და სეკულარული სიმამაცის მასწავლებლებად თვლიდა მოხუც ქალებს რომლებსაც ის შეხვდა გადსახლებაში ყოფნისას.
ეს მოხუცი ქალები გადაასახლეს და ტანჯეს იმიტომ რომ ისინი თავისთან იღებდნენ და მალავდნენ დევნილ სასულიერო პირებს.
ერთ-ერთ მოხუც ქალს ცემდნენ და ეკითხებოდნენ თუ სად იმალება ვიღაც ეპისკოპოსი. და ეს ნაცემი მოხუცი ქალი ასე პასუხობდა ჩეკისტებს:
50 წლის წინ, 1963 წელს გარდაცვლილმა დავით არსენიშვილმა საქართველოში, თბილისში ბოლშევიკებს ხელიდან გამოგლიჯა და დანგრევას გადაარჩინა ანჩისხატის ეკლესია.
 |
| დავით ილიას ძე არსენიშვილი, 1952 წლის 14 ივნისი. |
რუსული კულტურის დიდმა მცოდნე დავით არსენიშვილმა საქართველოში ამას გარდა შექმნა რამოდენიმე შესანიშნავი მუზეუმი.
ბოლშევიკების მიერ დარბეული რუსული კულტურის გულშემატკივარი დავით არსენიშვილი გაიტაცა სანახევროდ დანგრეული ძველი სავანის გადარჩენის და რუსული კულტურის გაფანტული შედევრების შეკრების იდეამ.. მას რუსეთში არ ჰქონია სახლი, ოჯახი და ამიტომ მის ოჯახად იქცა ამ მუზეუმის პაწაწინა კოლექტივი.
დავით არსენიშვილი და მისი ხალხი ურთულეს პირობებში მთელ რუსეთში აგროვებდნენ დაღუპვის პირამდე მისული რუსული კულტურის ბრწყინვალე ქმნილებებს,რუსული მართლმადიდებლობის მარგალიტებს. ეს ნაპოვნები შეადგენენ რუბლიოვის მუზეუმის დღევანდელი დიდი კოლექციის ძირითად ნაწილს.
არსენიშვილის საქმის გამგრძელებელი მუზეუმის მუშაკები არასაკმარისად მიაგებენ პატივს მის ნათელ ხსოვნას და რაც მთავარია მათ არ ისწავლეს მისგან კულტურის უანგარო სამსახური....
ბოლშევიკების ხელში უბედურ ქრისტიანობაზე, სერგეი ავერინცევი, დავით არსენიშვილი, ივანე რატიშვილი და ა.შ... დავით არსენიშვილის გარდაცვალებიდან 50 წელი გავიდა. დღეს ფილმებს იღებენ ფარაჯანოვის ნაირებზე და არა ასეთ კაცებზე და იმიტომ, სორი...
..." ბავშვს მომისმენია სოფლიდან მოსკოვში ჩამოსული ქალისგან ის რომ კომკავშირლები ადიოდნენ ჯერ ისევ ღია ეკლესიის სამრეკლოზე და-მაპატიე,მკითხველო!-ზევიდან აფსავდნენ სალოცავად მისულ თავის მშობლებს,ბებიებს და ბაბუებს. ეს კომკავშირლები არ ყოფილან არარუსები პერიფერიებიდან, არც ქალაქელი კომუნისტები. ისინი იყვნენ ადგილობრივი სოფლელები,ჩვენი ბიჭები, გლეხური რუსეთის სისხლი და ხორცი.
ყველაზე საოცარი ისაა რომ ჩემი თანამოსაუბრე ლაპარაკობდა და მე ამას ვისმენდი მხოლოდ ნაღვლიანად, ყოველგვარი გაბრაზებისა და გაკვირვების გარეშე.
ასეთი იყო ყოველდღიურობა. ასეთი იყო ჩვენი მიწის მოწყენილი და ერთფეროვანი ყოველდღიურობა წლიდან წლამდე,ათწლეულიდან ათწლეულამდე....
გასულ საუკუნეში რუსეთმა თავისი მოზროვნეების სახით საკუთარ თავს დაუსვა კითხვა საკუთარი თავის შესახებ.
გოგოლი, სლავიანოფილები, დოსტოევსკი ხაზს უსვამდნენ "ღმერთის მატარებელი" რუსი ხალხის განსაკუთრებულ რელიგიურობას. მათი თქმით მარტო რუსმა ხალხმა შეინარჩუნა ქრისტეს შესახებ ცოდნის გულისხმიერი სისავსე რომელიც "მთლიანად არის მართლმადიდებლობაში".
მაგრამ უკვე ბელინსკიმ გოგოლისადმი მიწერილ წერილში კატეგორიულად თქვა რომ რუს ხალხს სულ არა აქვს სერიოზული და ღრმა რელიგიური გრძნობა.
ბოლშევიკები ბელინსკის აქებდნენ და ადიდებდნენ როგორც რევოლუციურ დემოკრატს და დღეს ადვილია ყველასთვის მობეზრებული ბელინსკის კრიტიკა.
მაგრამ მძიმე დგომარეობაში მყოფი სულ სხვანაირი ადამიანი ალეკსანდრ ბლოკიც სკეპტიკურად ეკითხებოდა რუსეთს
იცოდი კი რამე ? გწამდა კი ღმერთისა?
რას გაიგებ შენი სიმღერებიდან ?
არც დოსტოევსკისთან კამათია ძნელი. მასში ხშირად ხედავენ მისივე პერსონაჟი შატოვის ერესს. ღმერთის რწმენის შეცვლას ხალხის რწმენის რწმენით.
მაგრამ საქმე იმაშია რომ თუ კი როგორც ერთი ისე მეორე მხარის უკიდურესი განცხადებები უაზროა ორივე ერთად ურთიერთმომსპობ ურთიერთშემავსებლობაში აჩვენებენ რაღაც ძალიან მნიშვნელოვან ჭეშმარიტებას ჩვენს შესახებ.
 |
სად აუფეთქებია კიდევ ტერორისტს როგორც რეალური მოწინააღმდეგ ღვთისმშობლის ხატი ისე როგორც ეს გააკეთა გასულ საუკუნეში რუსმა ტერორისტმა? მან კი ააფეთქა არა დიდებული,არა სახელმწიფო მოღვაწე,არა მონარქი არამედ ხატი!
როდესაც ვფიქრობთ რევოლუციის შემდგომ გამოცდილებაზე ძნელია არ იგრძნო რომ ყოველი ეს გიჟური აზრი თავისებურად გამართლდა.
ღვთისმატარებელი ხალხი რომელმაც წმინდად შეინარჩუნა ჯვრცმული ქრისტეს ხატი-ამ თავხედურ სიტყვებს თითქოს ადასტურებს უამრავი გულაგში დამწყვდეული და ტანჯულ-დახვრეტილი მოწმე,აღმსარებელი,მორწმუნე.ისინი შეუდარებელი უბრალოებით მიდიოდნენ დახვრეტაზე და გულაგში.
გარდაცვლილი ნატალია ივანოვნა სტოლიაროვასგან მსმენია რომ თავისი სრულიად საერო და სეკულარული სიმამაცის მასწავლებლებად თვლიდა მოხუც ქალებს რომლებსაც ის შეხვდა გადსახლებაში ყოფნისას.
ეს მოხუცი ქალები გადაასახლეს და ტანჯეს იმიტომ რომ ისინი თავისთან იღებდნენ და მალავდნენ დევნილ სასულიერო პირებს.
ერთ-ერთ მოხუც ქალს ცემდნენ და ეკითხებოდნენ თუ სად იმალება ვიღაც ეპისკოპოსი. და ეს ნაცემი მოხუცი ქალი ასე პასუხობდა ჩეკისტებს:
"ვიცი სადაცაა მაგრამ არ გეტყვით. თქვენ ერთმანეთის და თქვენი უფროსების გეშინიათ. მე თქვენი არ მეშინია. ჭეშმარიტად".
"ამაშია წმინდანთა მოთმინება და რწმენა" //გამოცხადება იოანესი 13,10//.
მე მილაპარაკია განათლებულ გერმანელთან,გამოჩენილ ფსიქიატრთან რომელმაც რუსულ ტყვეობაში ნახა ასეთი მოხუცი ქალები. ამ ქალებთან შეხვედრის შემდეგ მან მიიღო მართლმადიდებლობა.
ყველაფერი ეს სინამდვილეა. ჩვენ გვაქვს ამაზე ლაპარაკის უფლება და ჩვენ უნდა ვილაპარაკოთ ამაზე.
"ჩვენი მიწის წამებულები ჩვენს წინაშე და ჩვენს ირგვლივ ქმნიან მუდამ არსებულ "მოწმეთა ღრუბელს" //ებრაელთა მიმართ 12,1// თუ კი გვაქვს დანახვის უნარის მქონე თვალები.
მაგრამ ტანჯულ-წამებულები ათასები არიან, მაშინ როდესაც ქრისტიანობისგან განდგომილები,ქრისტიანობის უარმყოფელნი მილიონები არიან.
ქრისტიანობისგან განდგომა ჩვენში,განსაკუთრებით 1920-1930-ან წლებში იღებდა საშინელი შეშლილობის და შეპყრობილობის ხასიათს.
ეს ნაწილობრივ შეედრება იმას რაც ესპანეთის ზოგი ნაწილის მონასტრებმა ნახეს სამოქალაქო ომის დროს// მაგრამ სამოქალაქო ომი ჩვენში ბობოქრობდა გაცილებით უფრო მეტ ხანს და გაცილებით უფრო მეტ სივრცეზე//.
.." ბავშვს მომისმენია სოფლიდან მოსკოვში ჩამოსული ქალისგან ის რომ კომკავშირლები ადიოდნენ ჯერ ისევ ღია ეკლესიის სამრეკლოზე და-მაპატიე, მკითხველო!-ზევიდან აფსავდნენ სალოცავად მისულ თავის მშობლებს,ბებიებს და ბაბუებს. ეს კომკავშირლები არ ყოფილან არარუსები პერიფერიებიდან, არც ქალაქელი კომუნისტები. ისინი იყვნენ ადგილობრივი სოფლელები,ჩვენი ბიჭები, გლეხური რუსეთის სისხლი და ხორცი.
ყველაზე საოცარი ისაა რომ ჩემი თანამოსაუბრე ლაპარაკობდა და მე ამას ვისმენდი მხოლოდ ნაღვლიანად,ყოველგვარი გაბრაზებისა და გაკვირვების გარეშე.
ასეთი იყო ყოველდღიურობა. ასეთი იყო ჩვენი მიწის მოწყენილი და ერთფეროვანი ყოველდღიურობა წლიდან წლამდე,ათწლეულიდან ათწლეულამდე....
მაგრამ ეხლა ვიფიქროთ იმაზე თუ რა დაბეჩავებულები უნდა ყოფილიყვნენ უფროსები თავგასულ ბიჭებს რომ შესძლებოდათ ასე მოქცევა.
ჩემი აზრით ამაში თავისი როლი შეასრულა იმან რომ ჩვენ, რუსებს, მეტისმეტად გვებრალება ჩვენი ბავშვები.
ავიღოთ ოჯახები სადაც უმცროს თაობებს არ უნდოდათ მონაწილეობის მიღება თავაშვებულ ანტირელიგიურ ხულიგნობაში,სადაც მშობლებმა მოახერხეს შვილებისთვის რელიგიური ტრადიციისადმი ტუნდაც სუსტი პატივისცემის,უკეთეს შემთხვევაში კი რწმენის გადაცემა.
განა ხშირად ბედავდნენ მშობლები შვილებისთვის ეკლესიის ცოცხალი ისტორიის. ეკლესიის დევნის საშინელი და მტკივნეული ისტორიის მოყოლას?
ყველაფერი ეს ძალიანაც გასაგებია. საკუთარი თავის არ დამნდობი ადამიანი დაინდობს თავის შვილს.
თანაც მეტისმეტად პატარა ბავშვს არ ანდობენ საშინელ საიდუმლოს რათა მან არ დაუბნელოს ბავშვს გონება, რათა მან ტიტინით არ უთხრას ეს საიდუმლო მტრებს.
მაგრამ ბავშვი შეუმჩნევლად და სწრაფად იზრდება და როდესაც მშობლები ძალას მოიკრეფენ თავის შვილთან სასაუბროდ მათ წინაშე უკვე იქნება სკოლის და კომკავშირის მიერ გამოშტერებულ-გამოთაყვანებული ბიჭი რომელთანაც უფროსების წამებაზე და ტანჯვაზე ლაპარაკი უკვე გვიანია.
გუშინ ადრე იყო,დღეს ადრეა და ხვალე გვიან იქნება. ეს ძალიან კარგად იციან მორწმუნე მშობლებმა ჩვენს ქვეყანაში.
ეხლა საყვედურობენ საბჭოთა კავშირის რელიგიის წინააღმდეგ მიმართული ტერორის ფაქტის უარმყოფელ უმაღლეს იერარქებს.
საყვედურებს ვერ შეედავები, მაგრამ რა ვართ ჩვენ თვითონ, რუსი ერი როგორც მთლიანობა?
შეინახა თუ არა ხალხურმა მეხსიერებამ წამებულთა სახელები როგორც რაღაც არსებითად განსხვავებული იმისგან რასაც იხსენებენ ცალკეული პირები და რაც არის "მემორიალის" დისიდენტთა გამოკვლევებში?
რაღაც გამოუსწორებელი მოხდა ტიხონის ხანის მოწმეთა გრდაცვალების შემდეგ. უმცროსმა თაობებმა,და ეს ორმხრივი დანაშაულია,ვერ გაიგეს ამ მოწმეთა ჩვენებები.
მე ვიდექი წირვაზე მოსკოვის განაპირას მდგარ ეკლესიაში როდესაც მღვდელმა გაუგებარი და უსახური სიტყვებით თქვა "სადღაც ნაწამები" ტიხონის საეკლესიო განდიდების შესახებ. აქ საჭირო იყო ტირილი იმათი გახსენებით ვინც ვერ მოესწრო ამ დღეს.
მაგრამ მხოლოდ რამოდენიმე სახეს დაეტყო ცოცხალი გრძნობა და გაგება. ესენი იყო ახალგაზრდა სახეები,ალბათ იმათი ვინც კითხულობენ რუსული ქრისტიანული მოძრაობის გამოცემებს.
ეკლესიაში მყოფ მოხუც ქალთა სახეები არაფერს გამოხატავდა.
დღევანდელი მოხუცები 1920-30-ან წლებში მხოლოდ იბადებოდნენ და იყვნენ უაზრო ჩვილები. მათ ვერ აუხსნი რომ მათმა საუკუნემ გაიარა იქ სადაც დგას სატანას ტახტი. ისინი გულწრფელად ვერ გაიგებენ თუ რა უბედურება დატრიალდა.
ამ მოხუცებს შორის იყვნენ ისინიც ვინც ეკლესიაში მივიდნენ უმწიკვლოდ და სამაგალითოდ გატარებული საბჭოთა ცხოვრების შემდეგ პენსიაში გასვლის, პერესტროიკის დაწყების შემდეგ. მათ აქებდა უფროსობა, ეხლა კი ღმერთისკენ წასვლის დროა. მაგრამ რა აქვთ მათ მოსანანიებელი, რა უნდა მოინანიონ მათ? ნუ, წესია და წუთით უნდა იყოს მონანიების განწყობა, მაგრამ სერიოზული თითქოს არაფერი ყოფილა, ო, წმინდა გულუბრყვილობავ, როგორც ოდესღაც თქვა იან ჰუსმა მსგავსი საბაბით.
აი საეკლესიო ხელისუფალთა დეკლარაციების უკან მდგომი პრობლემა....
თითქოს იერარქიის კომპრომისები არ დაწყებულა მას შემდეგ რაც ერის უმრავლესობამ-დავარქვათ ყველაფერს თავისი სახელი-არ უღალატა სწორედ ამ . იერარქიას, ერთგულება შეინარჩუნა უმცირესობამ...
"სულთა გასარჩევად" სასარგებლოა იმის წარმოდგენა თუ როგორ ჩანდა შიგნიდან მასათა, და, რა თქმა უნდა, ინტელიგენციის უმეტესობის განდგომა და ღალატი.
ვცადოთ იმის გაგება რისი გამართლებაც შეუძლებელია.
ახალი ცხოვრების ბატონები,როგორც ამბობს ახმატოვა, მოღალტეებს ღალატისთვის რა თქმა უნდა ოქროს უხდიდნენ, მაგრამ პრობლემის ამაზე დაყვანა უსამართლობა და გაყიდულებზე ლაპარაკი უინტერესო იქნებოდა.
ბევრად უფრო საინტერესო ისაა რომ დიდი როლი ითამაშეს ადამიანურად რომ ვთქვათ "ამაღლებულმა", მეტიც, კინაღამ ქრისტიანულმა "მოტივებმა".
მაგრამ ეს ვითომ ამაღლებული და ვითომქრისტიანული მოტივები ძირეულად განსხვავდებოდა ნამდვილი ქრისტიანული მოტივაციისგან...
ცუდად ესმოდათ საკუთარი ნების უარყოფის და რაც უფრო მკაცრი იქნება მით უკეთესი დამრიგებლის მორჩილების მნიშვნელობა. მანდელშტამი ერთ-ერთ ლექსში მიმართავდა ბოლშევიკს და ეუბნებოდა მას რომ ის უნდა იყოს მისი მბრძანებელი და თვითონ მანდელშტამი კი მისი მორჩილი.
მაიაკოვსკი კი აღფრთოვანებული იყო ყველანაირი კოლექტივიზმით,მათ შორის იმით რომ ყველა საერთო ცრემლით ქვითინებდა.
ამას გარდა ბევრი ინტელექტუალი აღაფრთოვანა ყოვლისმომცველმა მოძღვრებამ რომელიც ცდილობს ყველა ფაქტის გააზრებას მისი ჩართვით უკიდურესად უნივერსალურ-საყოველთაო ავტორიტეტულ სისტემაში //ღვთისმეტყველება ღმერთის გარეშე, მისტიკა ღმერთის გარეშე...//.
და ბოლოს, ადამიანები ძნელად იშორებენ ხოლმე წარმოდგენას რომ ღმერთი ყოველთვის არის გამარჯვებულთა გვერდით და აქედან გმომდინარეობდა როგორც ანგარებიანი ისე უანგარო ქედის მოხრა ისტორიული წარმატების წინაშე //"ისტორია ჩვენთვის მუშაობს" როგორც "ღმერთი ჩვენთანაას" პაროდია//.
დღეს ამ "საუკუნის" შვილებს გონიათ რომ ბოროტი სიხარული კომუნიზმის ისტორიული დამარცხების გამო არის სულიერი გამარჯვება მის ტყუილზე. ისინი ამაში არწმუნებენ სხვებსაც.
მაგრამ ქრისტიანობაში ღირებულია მხოლოდ ის რაც სულაც არაა დამოკიდებული ისტორიაში ვინმეს გამარჯვებაზე ან დამარცხებაზე.
მოვიდა ომი, მან უცერემონიოდ გამოათრია ადამიანები იდეოლოგიური ბოდვიდან დ დააბრუნა სიცოცხლის და სიკვდილის უმარტივეს რეალიებთან, ხალხური თვითცნობიერების "არქეტიპებთან". მოთარეშე მამაძაღლობა თავის კალაპოტში ჩაიკეტა. მაგრამ იქ ეს მამაძაღლობა საკმაოდ ძლიერად გრძნობდა თავს.
მაგრამ კიდევ საკითხავია ბოროტი ძალის ბობოქრობაა უარესი თუ მისი "მოწესრიგებული", მაგრამ სამაგიეროდ თითქმის ყველას მიერ აღიარებული დინება.
ომი და გამარჯვება დიდ ცდუნებად გადაიქცა იმათთვის ვინც ვინც არ აყვა ძველ ცდუნებებს, განსაკუთრებით ეკლესიის იერარქიისთვის.
იმ დროის ატმოსფეროს გასაგებად გავიხსენოთ პასტერნაკის ომის დროინდელი ლექსები რომლებშიც საბჭოთა ჯარისკაცი სტილიზებულია ურჩხულის დამამარცხებელ წმინდა გიორგიდ // "გაცოცხლებული ფრესკა"//.
გავიხსენოთ რომ ემიგრაციაში გაჩნდა დაბრუნების სურვილი რაც ბევრ ემიგრანტს წლობით გადასახლებად დაუჯდა.
ბერდიავის ნაირი ადამიანებიც კი შედრკნენ და შეყოყმანდნენ.
ჩნდებოდა ერთა აღორძინებული სულიერი ერთობის, წმინდა რუსეთთან დაბრუნებაზე ოცნების განხორციელების ილუზია.
ეს ილუზია ეფუძნებოდა ომის გამოცდილებაზე გარკვეულ და ოფიციალურ ტყუილთან,თავის გულწრფელად მოტყუებასთან უხვად შეზავებულ სიმართლეს და ამით ილუზია უფრო საშიში იყო.
სტალინმა ეკლესიის იერარქებს თითქოს საეკლესიო მოღვაწეობისთვის მისცა რაღაც რეზერვაცია და ამ იერარქთა სიტყვები ამ კონტექსტში უნდა განვიხილოთ.
სტალინის გამოცხადება ღვთივრჩეულ ბელადად დღეს ჟღერს მკრეხელობად,მაგრამ ის დაიბადა სწორედ ომის დროს, მაშინ როდესაც რუსი ხალხი თავგანწირვით იცავდა ეროვნულ არსებობას და მას მაშინ, სამწუხაროდ, სხვა მმართველი არ ჰყავდა...
ნუ გავითამაშებთ განრისხებულ გაუგებრობას. არაა ძნელი მომხდარის გაგება. ომი მართლაც იყო გარემოებათა კომბინაციის სერიოზული ფაქტორი.
მაგრამ ნაბიჯი გადაიდგა საშინელი ორაზროვნებისკენ.
რა გამოდის? ეპისკოპოსი თავისი "რეზერვაციის" ფარგლებში აკეთებს თავის საქმეს და ათეისტი ლექტორი პროპაგანდისტი თავის საქმეს აკეთებს ხმელეთის მეექვსედზე და ორივე ერთად აკეთებენ რაღაც საერთო საქმეს? საყოველთაო "მორალურ-პოლიტიკური ერთობის" თეორიიდან სწორედ ეს გამოდიოდა.
ამაზე ფიქრი უფრო საშინელია ვიდრე ფიქრი ამა თუ იმ პერსონათა სისუსტეებზე და კომპრომისებზე.
ომი რომ არ ყოფილიყო მიტროპოლიტი სერგის ფრაზა ქრისტიანების და ბოლშევიკების საერთო სიხარულებზე და წარუმატებლობაზე დარჩებოდა სიტყვიერ ორნამეტად. მაგრამ ომის დროს მართლაც იყო რაღაც საერთო უბედურებები და სიხარულები.. და შემდეგ უკვე ძნელი იყო გამოსვლა იმ ჩიხიდან რომელშიც თვითონ შევედით რუსეთის აღორძინების სავარაუდო გზაზე.
//რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის მიტროპოლიტმა სერგიმ ბოლშევიკების მიერ მოწყობილი ანტიქრისტიანული ვაკხანალიის და სისხლისღვრის ზენიტში 1927 წელს მოულოდნელად განაცხადა რომ ეკლესია სულაც არაა კონტრრევოლუციური ორგანიზაცია და რომ მართლმადიდებლებს უნდათ მანიაკები ლენინის, ძერჟინსკის და სტალინის მიერ შექმნილი საბჭოთა კავშირის განცდა თავის სამშობლოდ სადაც ამ მანიაკებს და მართლმადიდებლებს ექნებათ საერთო სიხარული და წუხილი. ამ განცხადებით შოკირებული რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესია გასკდა. ნაწილმა არ მიიღო ეს პოზიცია და გადავიდა იატაკვეშეთში სადაც დევნის და რეპრესიების მიუხედავად იარსება ფაქტიურად საბჭოთა კავშირის არსებობის მთელ მანძილზე. ამ ეკლესიის ყველაზე სახელგანთქმულ აღზრდილს, დიდ რუს მართლმადიდებელ ქადაგ ალექსანდრე მენს თავი ცულით გაუხეთქეს ვითომ უცნობმა პირებმა უკვე გორბაჩოვის დროს, გ.მ.//.
Декларации митрополита Сергия 1927 года, в которой митрополит Сергий, в то время когда расстреливали, сажали в тюрьмы, показал властям, что Церковь не является контрреволюционной организацией. В послании сказано: мы хотим быть православными, хотим осознавать Советский Союз нашей родиной, радости которой - наши радости, а печали которой - наши печали.
სტალინს ღვთივრჩეულ ბელადს უძახოდნენ და ეს ძალიან მტკივნეულია,მაგრამ ჩემის აზრით მთავარი შეცდომა დაშვებული არ ყოფილა არც იმ საშინელ წლებში და არც ხრუშჩოვის ანტირელიგიური კამპანიის დროს.
ჩემის აზრით მთავარი შეცდომა დაშვებული იქნა ბრეჟნევის დროს. 1970-ან წლებში. ინტელიგენტური წრეების და ე.წ. ხალხური მასების საზოგადოებრივი აზრი მკვეთრად შეიცვალა. ის უფრო დაუახლოვდა რელიგიას.
ინტელიგენტებმა და არა მარტო მათ დაიწყეს ეკლესიაში დაბრუნების გზების ძიება. იმ წლების მოქცევები, როგორც წესი,ბევრად უფრო სერიოზული იყო, ვიდრე დღესაა.
მაგრამ იერარქია, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, იქცეოდა ისე თითქოს ვერ ამჩნევდა ამას.
იმ წლებიდან მახსენდება ერთი სურათი ტაძრად მიყვანების დღესასწაული მოსკოვის ინტელიგენციაში ერთ-ერთ ყველაზე პოპულარულ ეკლესიაში.
მლოცველების ნახევარზე მეტი ახალგაზრდა იყო, ბევრი იყო ებრაული გარეგნობის ადამიანი, მაგრამ დანარჩენთა უმრავლესობაც ნამდვილად უკვე სრულწლოვანი მოინათლა.
და აი ასეთი მსმენელების წინაშე გავლენიანი იერარქი კითხულობს კარგად აწყობილ ქადაგებას. ამბობს რომ ეკლესიაში მისულები არიან ძმები და დები, რომ ისინი კეთილმორწმუნე მშობლებმა დროულად მიიყვანეს ეკლესიაში....ქადაგი ნამდვილად არ იყო სულელი და მსმენელი ხვდებოდა რომ ეკლესიის გავლენიან იერარქს გამოგონილი, პირობითი, ხელოვნური სამყარო ერჩივნა სინამდვილეს.
ეკლესიის გავლენიანი იერარქი თითქოს ეუბნებოდა ეკლესიაში მისულებს რომ კი ხედავს მათ,მაგრამ არ სურს მათი დანახვა, რომ მიმართავს სხვა, წარმოსახვით მრევლს და ეკლესიაში მისული რეალური ადამიანები არც მას სჭირდება და არც ეკლესიას.
ეხლა უკვე გვიანაა იმაზე ფიქრი თუ რისი გაკეთება შეიძლებოდა მაშინ გაჩენილი და დევნილი ახალი ქრისტიანული საზოგადოებისთვის.
მაგრამ ფაქტია რომ მოსკოვის საპატრიარქოს შეეძლო ამ ფაქტისთვის მეტი ანგარიშის გაწევა.
1940-ანი წლებისთვის ასეთი ქცევის კრიტიკა ძნელია, მაგრამ 1970-ანი წლებისთვის ეს ყველაფერთან ერთად ანაქრონიზმი იყო.
დღეს თვითონ ცხოვრება ყოველ ჩვენთაგანს უცერემონიოდ გვაბრუნებს რეალობაში და სპობს ყველა ილუზორულ სამყაროს.
ღმერთმა დაგვიფაროს გამოფხიზლების გაბოროტებად და სასოწარკვეთად გადაქცევისგან რომ რუსული მართლმადიდებელი ეკლესიის მეობა არ ჩაიხრჩოს ნეოდონატიზმის ტალღებში, რომ სხვადსხვა იურისდიქციის მართლმადიდებლებმა ნახონ გზა ღმერთის ჭეშმარიტ შიშზე და ჭეშმარიტ ძმათმოყვარეობაზე და არა გულგრილობაზე დაფუძნებული შერიგებისკენ.
დაე ღმერთი დაგვეხმაროს ესოდენ ძვირად ღირებული ჩვენი გამოცდილების საგანძურიდან სწორი დასკვნების გამოტანაში.
"ვისაც ყური აქვს ისმინოს რას ეუბნება სული ეკლესიებს" //გამოცხადება იოანესი 3,6//.
------------------------------------------------------------------------------
ბოლშევიკებს უნდოდათ ღმერთის იდეის მოსპობა, არანაკლები:
რუსეთის რევოლუციის მიერ დაბრმავებულები და დაბრმავებულები სულაც არა გადატანითი მნიშვნელობით.
მოსკოვის ხატის სახლის ერთ-ერთ დარბაზში ამას წინ გამოფინეს კომუნისების მიერ წაბილწული ხატები.
ღვთისმშობლის დიდი ხატი,თვალებდათხრილი და საბჭოთა ხუთქიმიანი ვარსკვლავით დამახინჯებული ხატი.
კიბის საფეხურზე დახატული ქრისტეს სახე. მასზე წლობით დადიოდნენ,მას ფეხით თელავდნენ ხალხის მტრებად გამოცხადებულთა სისხლით გაუმაძღარი მკვლელი და აღვირახსნილი ჩეკისტებიც.
არის ასაშინელი სამსჯავროს სცენის ფრაგმენტიც. ის ათწლეულების მანძილზე იყო ზღუდე საჯინიბოში.
არის წმინდა პეტრეს ხატიც. ის ოთხადაა გაგლეჯილი. მის ასე გადარჩენას ცდილობდა ერთი ემიგრანტი.
ბოლშევიკების მიერ ხატწერის შეძულების ამ მოწმობებს ემატება მებრძოლი ათეიზმის სულისკვეთებით დაწერილი პროკლამაციები რომლებიც ადამიანებს იწვევენ ლექციებზე სადაც დაამტკიცებენ რომ ღმერთი არ არსებობს.
სიტყვა ღმერთი პროკლამაციებზე იწყება პატარა და არა მთავრული ასოთი.
პროკლამციები ადამიანებს მოუწოდებენ ხატთა მასობრივ დაწვაში მონაწილეობის მიღებისკენ.
გამოფენის გახსნის დღეს,მისთვის მეტი დამაჯერებლობის მისაცემად უპატრონო მაწანწალა ბავშვებად გადაცმული ახალგაზრდები არიგებდნენ პროკლამაციებს ბოლშევიკების მიერ ეკლესიის დამარცხების ასეთი მოწმობებით //უპატრონო მაწანწალა ბავშვების ფენომენი გაჩნდა საბჭოთა კავშირში და არსებობს დღემდე. 1922 წელს იყო 7 მილიონი მაწანწალა უპატრონო ბავშვი. ეხლა მათი რაოდენობა დაახლოებით ორ მილიონს უდრის. მებრძოლ ურჯულოთა კავშირი იოლად ქირაობდა ასეთ ბავშვებს. კავშირში უკვე მაშინ იყო 5,7 მილიონი წევრი//.
გამოფენაზე შეუსვენებლად აჩვენებენ 1920-30-ან წლებში თვითონ საბჭოთა კომუნისტების მიერ გადაღებულ ფილმებს.
მაშინ გარკვეული სტაბილურობის დამამყარებელმა საბჭოთა ხელისუფლებამ, ე.ი.ლენინმა გამოსცა დეკრეტი ეკლესიის ქონების კონფისკაციის შესახებ //1922//.
იმ დროიდან დაიწყო მებრძოლი ათეიზმის ვანდალური აქტები.
ანგრევდნენ ეკლესიებს, მოზეიმო ბრბოს თვალწინ ყრიდნენ ზარებს. გადაცმული მღვდლები მასხრად იგდებდნენ ქრისტიანულ რიტუალებს. დიდი მონდომებით სპობდნენ რელიეფებს და ყრიდნენ ხატებს რომლებსაც მორწმუნეები წლობით ინახავდნენ თავისი სახლების საპატიო კუთხეში.
1918 წლიდან მონასტრებს გადასცემდნენ საბჭოთა სახელმწიფოს და ასე ვთქვათ ჩაგრულ მუშათა კლასს.
რუსეთის რელიგიური მემკვიდრეობის ნარჩენების მოსპობის პროცესმა სერიოზული მასშტაბი მიიღო 1922 წლიდან.
გამოფენილია ორი მშვენიერი დროშა ხატებით. ესაა სულ რაც გადარჩა რუსეთის უკანასკნელი იმპერატორი ნიკოლოზ მეორის დაკვეთით რომანოვთა დინასტიის მეფობის სამასი წლისთავისთვის გაკეთებული გრანდიოზული იკონოსტასისგან.
ეს ხატები 1930-ან წლებში გაცვალეს პურში და ისე გამოგლიჯეს ისინი ბოლშევიკებს ხელიდან.
თავისი ვანდალური აქტებით საბჭოთა ხელისუფლებამ მოსპო რუსეთის სახელმწიფოს ქრისტიანული საფუძვლები....
რევოლუციით დაბრმავებული ბოლშევიკები ჟლეტდნენ მღვდლებს, ბერებს და ეპისკოპოსებს... შემდეგ დადგა მონასტრების, ზარების და ხატების ჯერი.
ასეთი საინტერესო სარედაქციო წერილი დაიბეჭდა 2009 წელს გამოცემაში
პერესტროიკის ბულდოზერების აღმზრდელ ბოლშევიკ მხეცებთან საბრძოლველად და საჭიდაოდ კარგი ვაჟკაცობა და თავდადება,ძლიერი რწმენა იყო საჭირო. მხოლოდ ასეთები თუ მოახერხებდნენ ამ მხეცების ხელიდან ეროვნული საუნჯის გადარჩენას.
და ასეთი თავდადებული ვაჟკაცებიც იყვნენ. შევჩერდებით სამ მათგანზე,ერთ რუსზე და ორ ქართველზე:
ასეთი იყო, მაგალითად, მხარეთმცოდნე ვოლოგდადან ნიკოლოზ ივანეს ძე ფედიშინი.
ის ხედავდა რომ ბოლშევიკები ყველაფერს ყრიდნენ,წვავდნენ,სპობდნენ და ცდილობდა გაჩანაგების შეწყვეტას ან თავიდან არიდებას. ის ყოველთვის დროულად ჩნდებოდა იქ სადაც საჭირო იყო მისი ყოფნა და მას მიჰქონდა მუზეუმში ხატები. ასე მან გადაარჩინა დაახლოებით 3 ათასი ხატი.
1947 წელს, მეორე მსოფლიო ომში გამარჯვებით გახარებულმა და გულგახეთქილმა სტალინმა კოჭი გაუგორა ბოლშევიკების მიერ გათელილ რუს ხალხს. მან ხელი მოაწერა ბრძანებას მოსკოვში, ყოფილ ანდრონიკეს მონასტერში ანდრეი რუბლიოვის სახელობის მუზეუმის შექმნის შესახებ. ეხლა რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის მიერ წმინდანად შერაცხული ანდრეი რუბლიოვის სახელი უკვე მაშინ იყო მსოფლიო კულტურის საგანძურში რუსი ხალხის მიერ შეტანილი წვლილის სიმბოლო.
ანდრონიკეს მონასტერი მოსკოვის ერთ-ერთი უძველესი მონასტერია. აქ ბერად იყო და მხატვრის ოსტატობას ხვეწდა ანდრეი რუბლიოვი.
ანდრეი რუბლიოვი დაიკრძალა სწორედ ამ მონასტერში. მისი საფლავი უცნობია და ამიტომ ანდრეი რუბლიოვის მემორიალად იქცა თვითონ მონასტერი.
1949 წელს მუზეუმის პირველ დირექტორად დანიშნეს ქართველი დავით ილიას ძე არსენიშვილი//1905-1963//.
ამ დავით არსენიშვილმა საქართველოში,თბილისში ბოლშევიკებს ხელიდან გამოგლიჯა და დანგრევას გადაარჩინა ანჩისხატის ეკლესია.
ის მაშინ ძეგლთა დაცვის დეპარტამენტში, ერთ-ერთ განყოფილებას ხელმძღვანელობდა. როცა ანჩისხატის დანგრევის ბრძანება გაიცა, ეკლესიაში დასახლდა და განაცხადა - თუ ეკლესიას დაანგრევთ, მეც ნანგრევებში მოვყვებიო - იქ მანამ ცხოვრობდა, ვიდრე გადაწყვეტილება არ შეცვალეს...
რუსული კულტურის დიდმა მცოდნე დავით არსენიშვილმა საქართველოში ამას გარდა შექმნა რამოდენიმე შესანიშნავი მუზეუმი.
ბოლშევიკების მიერ დარბეული რუსული კულტურის გულშემატკივარი დავით არსენიშვილი გაიტაცა სანახევროდ დანგრეული ძველი სავანის გადარჩენის და რუსული კულტურის გაფანტული შედევრების შეკრების იდეამ.. მას რუსეთში არ ჰქონია სახლი, ოჯახი და ამიტომ მის ოჯახად იქცა ამ მუზეუმის პაწაწინა კოლექტივი.
დავით არსენიშვილი და მისი ხალხი ურთულეს პირობებში მთელ რუსეთში აგროვებდნენ დაღუპვის პირამდე მისული რუსული კულტურის ბრწყინვალე ქმნილებებს, რუსული მართლმადიდებლობის მარგალიტებს. ეს ნაპოვნები შეადგენენ რუბლიოვის მუზეუმის დღევანდელი დიდი კოლექციის ძირითად ნაწილს.
არსენიშვილის საქმის გამგრძელებელი მუზეუმის მუშაკები არასაკმარისად მიაგებენ პატივს მის ნათელ ხსოვნას და რაც მთავარია მათ არ ისწავლეს მისგან კულტურის უანგარო სამსახური....
არსენიშვილის რუსი თანამშრომლები იხსენებენ ამ მაღალ, ლამაზ, რაინდულად კეთილშობილ, გულმხურვალე, საქმიან ქართველს.
ამ ადამიანს ბოლშევიკებისგან განსხვავებით ესმოდა რომ ძველი რუსი ოსტატების ქმნილებები განძია და საჭიროა ამ განძის გადარჩენა.
სიძველეთა შეგროვების და მუზეუმის შექმნის დასაწყისის მოწმე ირინა ალეკსანდრეს ასული ივანოვას თქმით დავით არსენიშვილს ბინა მოსკოვში არ ჰქონია და მას ეძინა ეკლესიის რაღაც ნესტიან ცივ კუთხეში. მაგრამ იქ ის შედიოდა მხოლოდ ღამ-ღამობით. მთელი დღეების ის კარს უნგრევდა დიდ საბჭოთა მოხელეებს. მას ჰონდა ერთადერთი დაკემსილი კოსტუმი რის მიუხედავადაც ის წარმოდგებოდა მოწესრიგებულ და მეფური ღირსების მქონე ადამიანად.
მას ძალიან ხშირად უხდებოდა ნახსენები საბჭოთა დიდმოხელეების კარებების განგრევა. ეს დიდმოხელეები უცერემონიოები იყვნენ, მაგრამ ვერ ბედავდნენ არსენიშვილის წიხლით გაგდებას იმიტომ რომ მუზეუმის შექმნა გადაწყვიტა თვითონ სტალინმა.
სტალინის სიკვდილის შემდეგაც ვერ ბედავდნენ დიდმოხელეები ამ ჯიუტი და უცნაური კაცის მასხრად გადებას.
ხატები? წარსულის ეს გადმონაშთები? რა კავშირი აქვთ მათ ხელოვნებასთან?
ერთხელ თვითონ ფურცევას, მაშინდელ კულტურის მინისტრს ძალიან გაუკვირდა რომ უცხოელებმა რუბლიოვის "სამება" შედევრად ჩათვალეს.
მრავალ საბჭოთა დიდმოხელეს არამარტო უკვირდა. ისინი აქტიურად არ იღებდნენ, მტრულად უყურებდნენ ქრისტიანულ კულტურას.
ახალშობილი მუზეუმი იქცა კომუნისტური რეჟიმისთვის არასასურველ გერად.
რამოდენიმეჯერ სცადეს ამ მუზეუმის მოხრჩობა.
მუზეუმი კომუნისტებისგან გადაარჩინა ბრძოლისუნარიანმა დავით არსენიშვილმა,რომელსაც შეეძლო ხელისუფლების დერეფნებში შეღწევა და წამოწყების დიდი მნიშვნელობის ურყევი დამადასტურებელი საბუთების წარმოდგენა.
ასე იგერიებდა დავით არსენიშვილი კომუნისტების დამანგრეველ შემოტევებს.
მაშინ დავით არსენიშვილის თანამოაზრე და უცვლელი თანაშემწე იყო მორწმუნე ქრისტიანი და ამის გამო კომუნისტური რეჟიმის მიერ ნაგინები ნატალია ალეკსეის ასული დიომინა.
ისინი ორნი უშიშრად ომობდნენ ყოფილი მონასტრის ტერიტორიის ყოველი მეტრისთვის.
თავიდან დავით ილიას ძე არსენიშვილმა გადაარჩინა მახინჯი მინაშენებით გარშემორტყმული მაცხოვრის ეკლესია და მიაღწია ეკლესიის თავდაპირველი სახის აღდგენას. იქიდან როგორც იქნა გააძევეს იქ მყოფი სამხედრო არქივი.
დავით არსენიშვილის ცხოვრების ცენტრად იქცა ცხოველხატული ბორცვი იაუზას თავზე, მაცხოვარ-ანდრონიკეს მონასტრის ძლიერი,ლაკონური შენობები სადაც მრავალი წლის მანძილზე იყო ბერად,ხატავდა ტაძრის კამარებს და ხატებს მთელი მსოფლიოსთვის ცნობილი შედევრების შემქმნელი ანდრეი რუბლიოვი.
დავით ილიას ძე არსენიშვილს შეეძლო რუბლიოვზე ლაპარაკი ქუჩაში,მაღაზიაში,ავტობუსში,ლაპარაკობდა ისე რომ მსმენელს უნდოდა მაშინვე გაქცევა რუბლიოვის მუზეუმში.
მაგრამ დავით არსენიშვილს გაუსწორდნენ სასტიკად. მას ვიღაც ავისმოსურნეებმა დასწამეს ცილი.
რამოდენიმე წლის შემდეგ სამართალმა გაიმარჯვა. მისი სახელი აღდგა და ის ისევ გახდა დირექტორი.
მაგრამ კაბინეტურმა ომებმა შეარყია მისი ჯანმრთელობა და მან მუშაობა უკვე ვეღარ შესძლო.
დარჩა სახელი და მის მიერ გდარჩენილი ანდრონიკეს მონასტერი, ანჩისხატი, მის მიერ დაარსებული მუზეუმები....
http://www.rusvera.mrezha.ru/464/13.htm
ОТЧИНА
РАНИТЕЛИ
Краевед из Вологды Николай Иванович Федышин (о нем рассказывала «Вера» в № 178-179 за 1995 г.) видя, как все выбрасывалось, сжигалось, истреблялось, старался предотвратить разорение. Он всякий раз оказывался в нужном месте в нужное время и уносил иконы в музей. Ему удалось сохранить около 3 тысяч икон...»
Вот и он: Д.И.Арсенишвили. 14 июня 1952 года
Н.А.Демина и Д.И.Арсенишвили около неотреставрированного Спасского собора. Фотография 14 июня 1952 г.
(Наталья .Демина (1904-1990) - первый научным сотрудник музея, один из выдающихся исследователей древнерусского искусства, знаток творчества Андрея Рублева).
http://pravoslavno-ru.livejournal.com/251236.html
В 1947 году, на волне выстраданной народом Великой Победы, Сталин лично подписал указ о создании в Москве, на территории бывшего Спасо-Андроникова монастыря, Музея имени Андрея Рублева. Уже тогда имя великого иконописца, ныне канонизированного Русской Православной Церковью, было неоспоримым символом драгоценного вклада русского народа в сокровищницу мировой культуры.
Спасо-Андроников монастырь - одна из древнейших обителей Москвы. Здесь Андрей Рублев монашествовал, совершенствовался как инок и художник, здесь же был погребен. Его могила неизвестна, поэтому мемориалом великому иконописцу, русскому святому стал сам монастырь.
Первым директором музея был назначен в 1949 году Давид Ильич Арсенишвили (1905-1963) - грузин по происхождению, горячий патриот Отечества, создавший ряд замечательных музеев в Грузии, и большой знаток русской культуры. Арсенишвили принял близко к сердцу судьбу полуразрушенной древней обители, задачу прославления имени Андрея Рублева, спасение рассеянных временем сокровищ древнерусской культуры. Для него, никогда не имевшего ни своего дома, ни семьи, крошечный коллектив музея стал семьей, с которой он в труднейших условиях собирал по всей стране погибающие древние святыни Церкви, жемчужины русского Православия - основную часть нынешней обширной коллекции Музея Рублева. Продолжатели дела Арсенишвили, музейщики, еще и теперь не в полной мере воздали должное его светлой памяти, а главное, так и не усвоили пример его честного, беззаветного служения национальной культуре…
Свидетельница начала собирания древностей и создания музея, искусствовед
– Но прежде чем открылся музей, прежде чем началось собирание древних икон, гибнущих в закрытых храмах, – вспоминает Ирина Александровна Иванова, , – в Москве появился замечательный человек. Он сделал первые, самые трудные шаги. Еще в середине прошлого века вышло правительственное постановление об открытии в старейшем архитектурном сооружении Москвы – в бывшем Спасо-Анрониковом монастыре XIV века – музея древнерусского искусства. И вот за это, тогда казалось неподъемное дело, взялся грузин – высокий, красивый, стройный Давид Ильич Арсенишвили. Бессребреник, но человек рыцарственно благородный, горячий, деятельный. Он понимал, что произведения древнерусских мастеров – это сокровища, а значит, их должно и нужно спасать.
Но чтобы представить себе, каким он был, – чуть помедлив, продолжает Ирина Александровна, – достаточно вспомнить, как жил Давид Арсенишвили. Квартиры в Москве он не имел. Поэтому спальней ему служил сырой холодный угол Спасского собора в Андрониковом монастыре. Впрочем, в свои «апартаменты» он возвращался только к ночи. Весь день он оббивал высокие пороги. В своем единственном, аккуратно заштопанном костюме, что, кстати, не мешало ему выглядеть опрятным и держаться с царственным достоинством. Очень часто случалось ему «пробивать стены». Государственные мужи не очень церемонились, хотя откровенно указать на дверь тоже не смели. Как-никак – решение принималось на самом верху. И хотя Сталина к тому времени не стало, высочайшее его повеление еще никто не отменил. Но они, люди с портфелями, уже позволяли себе посмеиваться над упрямым чудаком:
– Иконы? Кому они нужны – эти пережитки прошлого? И какое отношение они имеют к искусству?
Однажды сама Фурцева, тогдашний министр культуры, – зарубежные гости подарили ей альбом «Художественные шедевры мирового искусства» – изумленно обратилась ко мне: «А почему в числе наших произведений искусства ранга «шедевра» удостоена лишь рублевская «Троица»?»
Многие власть предержащие демонстрировали не просто удивление, но воинственное неприятие, враждебность. Не успев родиться, музей стал нежеланным пасынком. Несколько раз предпринимались попытки придушить «младенца». И только готовность смело вступать в борьбу, входить в коридоры власти, предъявлять неопровержимые доказательства важности начатого сдерживали встречный вал огромной разрушительной силы. В ту пору его единомышленником и неизменной помощницей была Наталья Алексеевна Демина – почти опальный тогда искусствовед. Ей пеняли за вредную для молодого безбожного государства религиозность. Вдвоем они бесстрашно воевали за каждый метр территории бывшего монастыря. Вначале Давид Ильич Арсенишвили спасал Спасский собор, облепленный уродливыми пристройками. И он добился-таки восстановления его первоначального облика, и из него выселили, наконец, находившийся там военный архив.
Живописный холм над Яузой, мощные лаконичные строения древнего Спасо-Андроникова монастыря, где многие годы монашествовал, расписывал своды собора, писал иконы гениальный русский художник Андрей Рублев, создавший известные всему миру шедевры, – все это стало центром его жизни. Давид Ильич Арсенишвили мог рассказывать об Андрее Рублеве на улице, в магазине, в автобусе. Да так, что всем сразу хотелось ехать в музей Рублева.
Но с Давидом Арсенишвили жестоко расправились – его оклеветали некие доброжелатели. Спустя некоторое время справедливость восторжествовала: доброе имя было восстановлено, он снова стал директором. Но работать уже не смог – кабинетные войны подорвали здоровье. В 1963 году его не стало. Но осталась память и любимое детище Давида Ильича Арсенишвили – музей имени Рублева.
დავით არსენიშვილი
მუზეუმში ამბობენ, რომ ანჩისხატის ეკლესია დანგრევას დავით არსენიშვილმა გადაარჩინა. ის მაშინ ძეგლთა დაცვის დეპარტამენტში, ერთ-ერთ განყოფილებას ხელმძღვანელობდა. როცა ანჩისხატის დანგრევის ბრძანება გაიცა, ეკლესიაში დასახლდა და განაცხადა - თუ ეკლესიას დაანგრევთ, მეც ნანგრევებში მოვყვებიო - იქ მანამ ცხოვრობდა, ვიდრე გადაწყვეტილება არ შეცვალეს...
Так большевики хотели уничтожить саму идею бога
("Il Giornale", Италия)
Редакционная статья
Читать далее: http://www.inosmi.ru/social/20091125/156690392.html#ixzz2TpTu2XIW
Follow us: @inosmi on Twitter | InoSMI on Facebook
Ослепленные революцией в России. Да, ослепленные и вовсе не в переносном смысле этого слова. На выставке в Доме иконы в Москве можно увидеть лики Мадонны и Иисуса. Иконы нашли свое пристанище в этом затерянном уголке столицы, который не изменился с течением времени и устоял перед разрушительной силой большевиков. Рядом с Домом иконы находится красивый особняк в стиле либерти, который Максим Горький выбрал в качестве далеко не скромного жилища, когда вернулся на родину. Напротив расположена Церковь Вознесения, где венчался поэт Александр Пушкин. Экспозиция представляет собой 200 тыс. икон, для образцов христианского искусства отведен целый зал. Здесь представлены редкие экземпляры из различных музеев и реставрационных лабораторий, среди которых одна икона из египетского оазиса Эль-Фаюм. Иконы принадлежат Московской и Новгородской школам, но есть также образцы иконописи из более отдаленных регионов. Каждый, кто хочет насладиться видом икон, посмотреть как их реставрируют, понять их роль в жизни и культуре России, может бесплатно посетить удивительный Дом иконы, который открылся буквально в этом году.
Однако на этой неделе, в середине одного из четырех залов, появились иконы, оскверненные коммунистами. Большой портрет Мадонны с выколотыми глазами и изуродованный советским символом пятиконечной звезды, лик Христа, изображенный на ступеньке, по которой годами ходили ногами, фрагмент сцены Страшного суда, десятилетиями служивший перегородкой в конюшне, разорванная на четыре части большая икона св. Петра, которую таким образом пытался спасти один эмигрант.
Эти свидетельства ненависти большевиков к иконописи дополняет собрание листовок в духе воинствующего атеизма с приглашением посетить лекции, где будет доказано, что бог не существует. (Cлово «бог» строго пишется с маленькой буквы). Листовки также приглашают принять участие в массовом сожжении икон. В день открытия выставки, чтобы придать ей большую достоверность, молодые люди, переодетые в беспризорников (этот социальный феномен возник в СССР и существует до сих пор. В 1922 году насчитывалось 7 миллионов беспризорников, сейчас их количество равно где-то двум миллионам) раздавали листовки с подобными свидетельствами победы большевиков над церковью. Этими действиями они хотели показать, что беспризорников, лишившихся семей, было легко завербовать в Союз воинствующих безбожников, который в 1930 году насчитывал уже 5,7 миллиона членов.
В углу выставочного зала без перерыва показывают подборку видеосъемок, сделанных советскими коммунистами в 20-е – 30-е годы. Это было время, когда, добившись относительной стабильности, советская власть, то есть Ленин, издала декрет о конфискации церковного имущества (1922 г.) и с того момента начались акции воинствующего атеизма. Разрушенные церкви, колокола, низвергнутые на глазах у ликующей толпы, сожженные монастыри, издевательские пародии на христианские ритуалы в исполнении переодетых священников, старательно уничтоженные барельефы, советские граждане, избавляющиеся от домашних икон, которые годами хранились у них дома, в почетном уголке. Не сказать, чтобы первые послереволюционные годы были для церкви благоприятными. Троице-Сергиева Лавра, духовный центр России, была передана государству уже 1918 году, а 4 октября 1919 года был издан декрет о передаче бывшего монастыря «угнетенному рабочему народу». Однако, лишь после 1922 года процесс уничтожения уцелевшего религиозного наследия достиг действительно серьезных масштабов.
В следующем выставочном зале представлены две прекрасных хоругви с иконами, датированные началом 20-го века, которые привезли из собора в Царском селе, императорской резиденции недалеко от Санкт-Петербурга. Это все, что осталось от грандиозного иконостаса, который приказал сделать последний царь, Николай II, в честь празднования трехсотлетия правления династии Романовых. Эти иконы удалось спасти от большевиков, так как в тридцатые годы их обменяли на зерно. Сейчас они снова в России, но они стоят дорого и не известно, удастся ли найти средства, чтобы их снова выкупить – сказала мне одна из кураторов выставки. Своими актами вандализма, советская власть уничтожила христианские основы российской действительности – считает коллекционер Александр Сергеев. Он уже несколько лет, по совету покойного патриарха Алексея II, проводит исследования и собирает свидетельства антирелигиозных действий большевиков.
Пожилая пара, пришедшая на выставку вместе со мной, обращается к куратору с просьбой объяснить, что символизирует одна из икон. Если у кого-то еще оставались сомнения, выставочная коллекция призвана развенчать миф о том, что коммунисты уважали искусство и народные традиции. Ослепленные революцией, они убивали священников, монахов и епископов. В публикации русской православной церкви в изгнании в Сербии говорится о том, что в 1924 году количество жертв большевистского насилия среди религиозных людей и церковнослужителей составляло 8110 человек. Затем настала очередь монастырей, колоколов и икон.
Оригинал публикации: Così i bolscevichi volevano cancellare l’idea stessa di Dio
Опубликовано: 25/11/2009 14:57
Читать далее: http://www.inosmi.ru/social/20091125/156690392.html#ixzz2TpTMQ4dG
Follow us: @inosmi on Twitter | InoSMI on Facebook
Русская Православная Церковь в советское время (1917-1991)
Материалы и документы
по истории отношений между
государством и Церковью
Составитель Герд Штриккер
КНИГА 1 и 2
Издательство "ПРОПИЛЕИ" Москва – 1995
Русская Православная Церковь в советское время (1917–1991). Материалы и документы по истории отношений между государством и Церковью / Составитель Г. Штриккер. М.: "Пропилеи", 1995. – 400 с.
К оглавлению
Книга 1
Сергей Аверинцев.
"ИМЕЮЩИЙ УХО ДА СЛЫШИТ..."
Кого Я люблю, тех обличаю и наказываю. Итак, будь ревностен и покайся. Откр. 3:19
Для нас, русских, вчерашних граждан СССР, уже привычно то сложное, смешанное чувство живой благодарности и острого стыда, возникающее каждый раз, когда мы видим, что авторитетные собрания документов по истории нашего Отечества – в данном случае по истории отечественной Церкви – подготовлены, увы, за пределами Отечества... Мы обязаны сердечно поблагодарить составителей тома "Die Orthodoxe Kirche in Russland. Dokumente ihrer Geschichte (860–1980)", последняя часть которого, посвященная советскому периоду, наконец-то выходит в России и по-русски.
Документы истории говорят с такой силой, что никакая позднейшая риторика ничего не может прибавить к их свидетельству. Чего стоит контраст между пророческим и трагическим голосом святителя Тихона – и безжизненно закругленными интонациями иных позднейших документов, где фразеология передовиц "Правды" соседствует с конвенциональными семинаризмами! Но заметить это – слишком легко. Документы приглашают задуматься над той реальностью, которая в них запечатлена, но не вмещена; над реальностью сугубо человеческой, конкретно-исторической и, одновременно, для верующего сердца,
19//20
более чем человеческой, метаисторической, то есть эсхатологической. Православная трезвость возбраняет, вместе с самочинными догадками о "временах и сроках" (1 Фесс. 5:1), стилизацию событий под неадекватно – чувствительно, литературно, морализаторски еtс. понятый Апокалипсис. Однако все, что церковный человек может помыслить и сказать о Церкви, само собой, хотим мы этого или нет, укладывается в матрицы парадигм, заданных именно Откровением св. Иоанна Богослова (речения Сына Человеческого Ангелам семи малоазийских церквей, повесть о последней борьбе между Агнцем и Зверем). Церковь, невеста Агнца, есть явление эсхатологическое от самого своего начала, со дня Пятидесятницы, применительно к которому апостол Петр вспоминал слово пророка Иоиля о "последних временах" (Деян. 2:16–17). На языке Православия уже о временах земной жизни Христа говорится как о "последних", и ни одного здравомысленного верующего это не смущает, хотя по человеческому счету с тех пор прошли два тысячелетия (и пройдет еще столько тысячелетий, или годов, или только дней, сколько Богу будет угодно). Мы уже очень давно – "эсхатон".
И вот мы раскрываем последнюю книгу Нового Завета и читаем, в числе другого, слова, обращенные к Ангелу Пергамской церкви: "Знаю твои дела, и что ты живешь там, где престол сатаны, и что содержишь имя Мое, и не отрекся от веры Моей даже в те дни, в которые у вас, где живет сатана, умерщвлен верный свидетель Мой Антипа" (Откр. 2:13).
Бытие у самого престола сатаны: нельзя ли увидеть здесь характеристику ситуации русского Православия и, шире, веры в Бога как таковой – под властью "воинствующего атеизма"? Если да, то никак не ради очередных упражнений в антикоммунистической риторике, каковая превратилась по нынешним обстоятельствам в занятие исключительно общедоступное. Во-первых, после драки кулаками не машут; во-вторых, речь идет не о политике, и "сатана" – не метафора. Исключительная в своем роде, имеющая очень мало исторических аналогий злоба, обрушившаяся в 20-е – 30-е годы по всей
20//21
нашей стране на тех, кто был верен своей вере, не сводима ни к каким "измам" и не объяснима до конца ни из каких социально-политических реалий.
В прошлом веке Россия в лице своих мыслителей загадала себе загадку о себе самой. Гоголь, славянофилы, Достоевский настаивали на особой, исключительной религиозности русского народа, этого "народа-богоносца", который единственный среди народов земли сохранил полноту сердечного знания о Христе, который "весь в Православии". Однако уже Белинский в знаменитом письме к Гоголю решительно отказал этому же русскому народу вообще в какой бы то ни было подлинности и серьезности религиозного чувства. По нашим временам нетрудно дезавуировать Белинского, надоевшего всем за то время, когда его насильственно превозносили в качестве "революционного демократа" (в чем он, по правде говоря, не совсем виноват); но вот беда, и Александр Блок, человек совсем иного духа, в тяжелую минуту скептически вопрошал Россию:
Знала ли что? Или в Бога ты верила?
Что там услышишь из песен твоих?
Не так трудно оспорить и Достоевского, усматривая у него, как это часто делалось, ересь его собственного персонажа – Шатова: подмену веры в Бога верой в веру народа. Но проблема в том, что если крайние утверждения одной и другой стороны бездумны, то в совокупности, во взаимоуничтожающем взаимодополнении они обнаруживают какую-то очень важную истину о нас. Где еще найдется народ, внушавший своим мыслителям до такой степени разноречащие суждения о своем отношении к вере? И у кого еще террорист прошлого столетия подкладывал бомбу, чтобы уничтожить, как абсолютно реального противника, – образ Божией Матери? Не сановника, не государственного мужа, не монарха – а икону?
А когда мы начинаем думать о послереволюционном опыте, трудно отделаться от чувства, что каждое из взаимоисключающих безумных суждений по-своему оправдалось. Народ-богоносец, в чистоте сохранивший напечат-
21//22
ление Христа распятого, – эти дерзновенные слова как будто подтверждаются огромным множеством мучеников и исповедников, с несравненной простотой шедших на расстрел и в ГУЛАГ.
Я слышал от покойной Наталии Ивановны Столяровой, что своими наставницами в науке мужества – которое у нее самой носило вполне гражданский и секулярный характер – она считала встреченных ею в лагере старушек, терпевших за то, что принимали и прятали у себя преследуемых духовных лиц. От одной из них добивались на допросе, конечно, не без побоев, где скрывается такой-то опальный епископ: "Я знаю, но вам никогда не скажу; вы боитесь друг друга и ваших начальников, а я вас не боюсь". Воистину, "здесь терпение и вера святых" (Откр. 13:10). Мне случалось разговаривать с образованным немцем, видным психиатром, который, повидав в русском плену таких старушек, принял православие. Все это – реальность, о которой мы вправе говорить, более того, обязаны говорить. Мученики нашей земли – то "облако свидетелей" (Евр. 12:1), которое всегда перед нами и вокруг нас, если мы имеем глаза, чтобы видеть. Но если страдальцев – тысячи, то отступников – миллионы.
Отступничество активное принимало у нас, особенно в 20-е – 30-е годы, формы чудовищной одержимости, отчасти сравнимой с тем, что повидали монастыри некоторых частей Испании в годы гражданской войны (однако у нас бушевавшей гораздо дольше и на большем пространстве). Ребенком я слышал от старушки, приехавшей в Москву из деревни, как у них местные комсомольцы забирались на колокольню еще не закрытой церкви и – прости, читатель! – мочились сверху на крестный ход: на собственных отцов и матерей, дедушек и бабушек. Не "инородцы" с окраин, даже не партийцы из города: местные, деревенские, свои парни, плоть от плоти и кость от кости крестьянской Руси. Самое поразительное, может быть, что собеседница моя говорила, а я слушал без гнева и удивления, только удрученно, не более. Такой была
22//23
повседневность, такими были скучные, однообразные будни нашей земли – из года в год, из десятилетия в десятилетие.
Но теперь подумаем: чтобы лихие мальчишки могли вести себя подобным образом, – до какой степени забитости должны были дойти старшие? И здесь сыграло свою роль, как кажется, то, что мы, русские, как-то чересчур жалеем своих деток. Возьмем семьи, где младшее поколение не рвалось участвовать в буйном антирелигиозном хулиганстве, где родителям удалось передать детям крупицу уважения к религиозной традиции, а в лучшем случае – трепещущий под ветром, но и разгорающийся от него огонек веры. Даже в таких семьях – часто ли родители находили нужные слова и нужную решимость, чтобы рассказать своим сыновьям и дочерям о живой истории Церкви и гонений на Церковь, той истории, которой сами были свидетелями? Чтобы передать память о боли из рук в руки?
Все это куда как понятно. Человек, который себя не пожалеет, ребенка своего – пожалеет. Притом чересчур малому дитяти естественным образом не доверяют страшных тайн, чтобы они не омрачили его сознания, а он не выдал их врагам в своем лепете, – но дитя вырастает неприметно и быстро, и пока родители будут собираться с духом для разговора, перед ними, глядишь, уже парень, оболваненный школой и комсомолом, с которым поздно беседовать о мученичестве старших. Вчера было рано, сегодня рано – завтра будет поздно: о, как хорошо был известен такой счет времени верующим родителям в нашей стране!
Когда сейчас корят высших иерархов, отрицавших самый факт антирелигиозного террора в СССР, с такими укорами не поспоришь; но мы-то, мы сами, русская нация как целое? Хранила ли имена мучеников народная память как нечто существенно отличное от воспоминаний отдельных лиц и от специальных разысканий диссидентов и "Мемориала"? Нечто непоправимое произошло, когда
23//24
сошли в могилу поколения свидетелей Тихоновской эпохи, – а младшие поколения по обоюдной вине не расслышали свидетельств этих свидетелей.
Я стоял за богослужением в храме на окраине Москвы, когда священник объявил – надо сказать, в словах невразумительных и невыразительных ("он был где-то мученик", без пояснений!) – о церковном прославлении святителя Тихона. О Господи, тут плакать бы, вспоминая тех, кто не дожил! Но только на немногих лицах обнаружилось живое чувство и понимание, – и лица эти были молодые, надо думать, читают люди "Вестник РХД" и еще что-нибудь в таком же роде. Простые лица "церковных старушек" не выражали решительно ничего. Ведь много прошло времени, так что теперешние "церковные старушки" – не прежние; теперешние в 20-е – 30-е годы только рождались и были несмысленными младенцами; а от старших слишком мало слыхали. Попробуй, растолкуй таким, что их век прожит "там, где престол сатаны", – они искренно, чистосердечно будут недоумевать: о чем это им говорят, что стряслось? Среди них немало таких, что и в храм стали ходить, выйдя на пенсию (или дожив до "перестройки"), после беспорочно прожитой советской жизни: такая была хорошая жизнь, как все, так и я, начальство всегда хвалило и в пример ставило, – а теперь к Богу пора, только в чем же каяться? Ну, разве что для порядка настроиться на минутку покаянно, вроде того, как русский человек в согласии с употребительным текстом молитвы перед общей исповедью обязан каяться в "плясании" или "тайноядении", – но ведь серьезного-то ничего, вроде, не было? О святая простота, как сказал некогда Ян Гус по очень сходному поводу.
Вот проблема, стоящая за всяческими "декларациями" церковных властей. Если держать ее в уме, непримиримость Зои Крахмальниковой покажется уж очень оптимистичной; словно бы немощь "Московской Патриархии" была совершенно инородным наростом на теле полноты русского Православия, который возможно устранить, и тогда зримо воссияет Церковь мучеников и исповедников.
24//25
Как будто компромиссы иерархии начались не после того, как большинство нации – будем называть вещи своими именами! – предало эту самую иерархию. Да, меньшинство хран ви [так в печатном оригинале! - Прим. Я.Кротова к электронной версии], и об эту верность разбились все усилия "живоцерковцев". Но как только мы начинаем рассматривать церковнополитическую историю в контексте истории всенародной, становится видно, что поддержка обновленчества была для официозного безбожия лишь сугубо случайным и сугубо временным маневром; чрезвычайно скоро оно перестало в подобных маневрах нуждаться. Для вступавших в жизнь поколений "простых советских людей", увы, уже не было вопроса, в чью "церкву" ходить, к обновленцам или приверженцам Патриарха. В течение всего довоенного времени безбожие набирало силу и сатанело от своих побед.
Полезно подумать – ради опыта "различения духов" – о том, как отступничество масс (и, разумеется, большинства интеллигенции) выглядело изнутри. Попытаемся понять то, что невозможно оправдать. Конечно, новые господа жизни за предательство, как сказано у Ахматовой, платили золотом; однако сводить проблему к этому было бы несправедливо, а говорить о продавшихся – неинтересно. Куда интереснее, что важную роль играли мотивы, человечески говоря, "возвышенные", даже чуть ли не "христианские", – но, конечно, в корне отличные от собственно христианской мотивации, той, которая указана в Евангелии: "Аще возлюбите Меня..." (Ин. 14:15).
Во-первых, это была ложно направленная потребность в аскетическом "отсечении" своей воли и предания себя во власть непоблажливому наставнику, чем суровее, тем лучше (ср. обращение к большевику у Мандельштама: "Ты должен мной повелевать, /А я обязан быть послушным...").
Во-вторых, это была столь же извращенная жажда "соборности", общинности (ср. у Маяковского: "...что общие даже слезы из глаз").
25//26
В-третьих, это был восторг перед всеобъемлющим учением, которое берется осмыслить каждый факт через включение его в предельно универсальную авторитетную систему (богословие без Бога, даже мистика без Бога).
В-четвертых, наконец, это было не только корыстное, но и совершенно бескорыстное преклонение перед историческим успехом, подсознательно исходящее из очень трудно преодолеваемого представления, будто Бог всегда с победителями ("История работает на нас", как пародия на "С нами Бог"). Сегодня "дети века сего" совершено так же принимают и выдают свое злорадство по поводу исторического поражения коммунизма за духовную победу над его ложью. Но в христианстве имеет цену только то, что решительно не зависит ни от чьей победы и ни от чьего поражения в истории.
Когда пришла война и бесцеремонно возвратила людей от идеологического бреда к простейшим реальностям жизни и смерти, к "архетипам" народного самосознания, разгулявшаяся бесовщина принуждена была войти в берега. Но в берегах она чувствовала себя вполне уверенно, и еще вопрос, что хуже, – буйный разлив злой силы или ее "упорядоченное", но зато и признанное почти всеми присутствие. Война и победа обернулись серьезным искушением для тех, кто не поддавался на прежние искушения, и особенно для иерархии. Чтобы понять атмосферу времени, вспомним военные стихи Пастернака, в которых великий поэт с немыслимой для него раньше или позднее сусальностью стилизовал облик советского воина под иконописный лик св. Георгия Драконоборца ("Ожившая фреска"); вспомним мощный порыв эмиграции к возвращению в Россию, обернувшийся для столь многих годами ГУЛАГА. Ведь даже такие люди, как Бердяев, тогда дрогнули и заколебались. Возникала иллюзия возрожденного духовного единства наций, сбывшейся мечты о возврате к Святой Руси; иллюзия эта была тем опаснее, что основывалась на некоторой правде об опыте войны, густо перемешанной и с казенной ложью, и, что важнее, с искреннейшим самообманом.
26//27
Таков контекст, в котором необходимо рассматривать слова и дела тогдашних иерархов, получивших от Сталина некую резервацию, как казалось, для церковного делания. Формула "богоизбранный вождь" в применении к Сталину звучит для современного слуха ужасно, и она впрямь ужасна; но родилась она не когда-нибудь еще, а именно в годы войны, когда русский народ, в отчаянной борьбе защищавший свое национальное бытие, увы, не имел другого правителя... Не будем изображать гневного непонимания; понять случившееся тогда нетрудно, война вправду была очень серьезным фактором в общей комбинации обстоятельств.
Но что правда, то правда: тогда был сделан шаг в сторону ужасающей двусмысленности. Что получается? Епископ в самых узких пределах "резервации" делает свое дело, атеистический лектор-пропагандист на просторах шестой части суши делает свое дело; а оба они вместе, что же, делают некое общее дело? Из теории всеобщего "морально-политического единства" получалось именно так. Думать об этом страшнее, чем о слабостях и компромиссах тех или иных персон. Не будь войны, формула из "Декларации" митрополита Сергия об общих радостях и неудачах осталась бы словесной завитушкой. Но в годы войны вправду были какие-то общие беды и общие радости. А потом уже нелегко было выбраться из тупика, в который сами зашли на предлагаемом пути к возрождению Руси.
Как бы ни было больно читать слова о "богоизбранном вожде", все же мне кажется, что главная ошибка была сделана не в те страшные годы, также и не в пору хрущевской антирелигиозной кампании, а позже, при Брежневе. В 70-е годы общественное мнение интеллигентских кругов, но также и так называемых масс резко изменилось, став несравнимо более благоприятным в отношении религии. Интеллигенты, и не они одни, стали отыскивать возвратный путь в Церковь; обращения тех лет были, как правило, более серьезными, чем это имеет место сегодня. Иерархия, за немногими исключениями, продолжала вести себя так, словно не замечает этого.
27//28
Мне вспоминается из тех лет одна картина: праздник Введения во Храм в одном из наиболее популярных среди столичной интеллигенции московских приходов, чуть не половина молящихся – молодые люди, много еврейских лиц, но и прочие в большинстве своем явно пришли к вере во взрослом возрасте; и перед такими-то слушателями влиятельный иерарх толкует в хорошо построенной проповеди, что-де все вы, братья и сестры, были принесены в храм в должный день после рождения вашими благочестивыми родителями... Поскольку проповедующий никак не был человеком глупым, такой проповеди не понять иначе, как совершенно сознательный отказ от реальности в пользу условного, искусственного мира. Он словно бы говорил: не вижу вас, не хочу вас видеть, обращаюсь к другой, воображаемой пастве; а вы не нужны мне' и не нужны Церкви. Сейчас, задним числом, поздно высчитывать, что могло быть и чего не могло быть сделано для народившейся тогда и подвергавшейся гонениям новой христианской общественности; но нет сомнения, что самый факт ее бытия мог быть учтен Московской Патриархией в большей степени, чем это имело место. И тот модус поведения, который для 40-х годов язык не поворачивается критиковать, для 70-х годов был уже, кроме всего прочего, анахронизмом.
В настоящее время сама жизнь бесцеремонно заставляет каждого вернуться к реальности, расправляясь со всеми иллюзорными мирами. Дай Бог, чтобы отрезвление не оборачивалось ни озлоблением, ни отчаянием; чтобы каноническая идентичность Русской Православной Церкви не утонула в волнах неодонатизма; чтобы православные люди различных "юрисдикции" нашли путь к примирению, основанному не на индифферентизме, но на подлинном страхе Божием и подлинном братолюбии.
Чтобы мы сумели сделать верные выводы из сокровищницы нашего опыта, оплаченного такой дорогой ценой.
"Имеющий ухо да слышит, что Дух говорит церквам" (Откр. 3:6).
თავდადებული თავადი რატიშვილის ბედი და მსოფლიოს უდიდესი მუზეუმი ერმიტაჟის უბედურებები-1:
თავადმა რატიშვილმა ბოლშევიკთა ბნელ ბრბოს ხელიდან გამოგლიჯა ერმიტაჟის სიმდიდრეები. მაგრამ ეს სიმდიდრეები შემდეგ გაყიდეს და გაფანტეს ბოლშევიკთა ლიდერებმა.
http://www.sovsekretno.ru/magazines/article/1622
ერმიტაჟის გატაცება:
1917 წლის თებერვლის რევოლუციის დროს ზამთრის სასახლე დააზარალეს ვანდალებმა. მათ დაჭრეს სკამების ზედაპირი,დაამტვრიეს სამუზეუმო ფაიფურის ლარნაკები, რომანოვების საოჯახო პორტრეტებზე გამოსახულებს დათხარეს თვალები. რამდენი რამე მოიპარეს კი ვინ იცის.
ოქტომბრის გადატრიალების დროს მეზღვაურები და წითელარმიელები მთელი კვირა საქმიანობდნენ ზამთრის სასახლეში და ერმიტაჟში. ოფიციალური სტატისტიკის თანახმად მაშინ მოიპარეს რუბენსის ესკიზი "სუსანა და ორი მოხუცი",სამი სურათი,სამი მინიატურა,მე-18 საუკუნის რამოდენიმე ნაქარგობა,ალექსანდრე მეორის ოქროს საათი და კორტიკი და სხვა ნივთები.
1925 წლის 23 სექტემბერს ერმიტაჟიდან მოიპარეს ალმასებით და ზურმუხტებითმორთული პატარა ყუთი. ის ოდესღაც ეკუთვნოდა ეკატერინე მეორეს.
მაგრამ ყველზე დიდი ძარცვა ერმიტაჟმა გადაიტანა 1920-30-ან წლებში,როდესაც საბჭოთა ხელისუფლებამ დაიწყო ისტორიულ და მხატვრულ ფასეულობათა გაყიდვა. 1917-1923 წლებში ზამთრის სასახლიდან წაიღეს 3000 კარატი ბრილიანტი,3,5 ფუთი ოქრო,300 ფუთი ვერცხლი,21 ფუთი პლატინა. მოგვიანებით დიდი რაოდენობით გაიტანეს მსოფლიო ფერწერის შედევრები,უნიკალური გობელენები და ფარდაგები,ქანდაკებები და მინიატურები,წიგნები და გრავიურები,ავეჯი და ხელნაწერები...
ტაისია ბელოუსოვა
…В Февральскую революцию 1917 года Зимний дворец пострадал от рук вандалов: была порезана обшивка на стульях, разбиты музейные фарфоровые вазы, а на семейных портретах Романовым выкололи глаза. Сколько экспонатов при этом было украдено, никто не подсчитывал.
Во время Октябрьского переворота матросы и красногвардейцы целую неделю хозяйничали в Зимнем дворце и Эрмитаже. Согласно официальной статистике, тогда были похищены «эскиз Рубенса «Сусанна и два старца», три картины, три миниатюры, несколько вышивок XVIII века, золотые часы и кортик Александра II и ряд других предметов».
В ночь на 23 сентября 1925 года из Эрмитажа украли, как сообщала газета «Вечерняя Москва», «имеющий крупное историческое значение ларчик, украшенный алмазами (40–50 тысяч рублей), и веера, осыпанные бриллиантами и изумрудами (бриллианты 108 карат на 200 тысяч рублей)». Эти вещи некогда принадлежали Екатерине Великой. Как установила милиция, один из воров спрятался в зале перед закрытием музея, другой поджидал его на улице под окном. После долгих поисков в Москве в частном ювелирном магазине милиционеры обнаружили ларец и драгоценные камни из вееров. Задержанные воры сознались, что сами веера они сожгли.
Самому крупному ограблению Эрмитаж подвергся в 1920–1930-е годы, когда советская власть занялась распродажей исторических и художественных ценностей. В 1917–1923 годах из Зимнего дворца было изъято 3000 карат бриллиантов, 3,5 пуда золота, 300 пудов серебра, 21 фунт платины. Позже из музея в огромных количествах принялись изымать шедевры мировой живописи, уникальные гобелены и ковры, скульптуры и миниатюры, книги и гравюры, мебель и рукописи. По свидетельству специалистов Всесоюзного объединения «Антиквариат», суммы, вырученные от продажи «вещей первого ранга», были просто ничтожны…
Таисия БЕЛОУСОВА
ძველი პრესა ერმიტაჟის მხსნელ ივანე დიმიტრის-ძე რატიშვილზე და ა.შ.:
აი რას ყვება თავად ივანე დიმიტრის ძე რატიშვილზე თბილისის გაზეთი "ზარია ვოსტოკას" 1957 წლის 24 ოქტომბრის ნომერი:
"1917 წელს ი.დ. რატიშვილი იყო ზამთრის სასახლის სასახლის სამმართველოს უფროსის თანაშემწე. კარის სამინისტროთა ხელმძღვანელები თავზარდაცემულები გაიქცნენ და თავის ადგილი არ მიუტოვებია მხოლოდ რატიშვილს,რომელსაც ესმოდა აუცილებელი იყო სასახლეში თავმოყრილი უზომო განძის გადარჩენა ხალხისთვის და შთამომავლობისთვის.
მისი ხელმძღვანელობით დაცვის გრენადერებმა ყველაზე ძვირფასი ობიექტები ჩაიტანეს სარდაფის სათავსოს სეიფებში.
საგანძურთან,რომლის ადგილმდებარეობის შესახებ სასახლეში ცოტა ვინმემ თუ იცოდა და სადაც ყველაფერთან ერთად ინახებოდა მეფის ხელისუფლების ატრიბუტები-კვერთხი ორლოვის სახელგანთქმული 185კარატიანი ბრილიანტით,იმპერატორის გვირგვინი და სკიპტრა,რატიშვილმა გუშაგად დააყენა თავისი 16 წლის ვაჟიშვილი და ორი ყველაზე სანდო გრენადერი.
სასახლეში ბოლშევიკი შტურმოვიკების შევარდნის შემდეგ ივანე დიმიტრის ძე დაუკავშირდა ანტონოვ-ოვსეენკოს.
სალდათები და მატროსები გაოცებით შეჰყურებდნენ ახოვან პოლკოვნიკს რომელმაც გაბედა იქ დარჩენა და რომელიც თავისუფლად ერკვეოდა სასახლის უსასრულო დარბაზებში და დერეფნებში.
შტურმის მონაწილეებმა და გრენადერებმა აღწერეს პოლკოვნიკის კეთილშობილი და პატრიოტული მოქმედებები..."
აი ციტატა "ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტის და პეტროგრადის მუშათა და ჯარისკაცთა საბჭოს უწყებებიდან' //1917 წლის 5 ნოემბერი:
"... 25-26 ოქტომბრის ღამეს სახალხო საგანძურის თავგანწირული დაცვისთვის გულწრფელ მადლობას ვუხდი სასახლის სამმართველოს უფროსის თანაშემწე თავად ი.დ.რატიევს... მას,როგორც სასახლის,ქონების და მხატვრულ-ისტორიული ფასეულობების ხელუხლებლობაზე პასუხისმგებელ პირს მიენიჭოს ზამთრის სასახლის და პეტროგრადის რაიონის ყველა სახელმწიფო სასახლის და მუზეუმების მთავარი კომენდანტის უფლებამოსილებები......". დოკუმენტს ხელს აწერდა ვლადიმირ ულიანოვი //ლენინი//.
პირველი საბჭოთა მთავრობის მოსკოვში გადასვლისას ი.დ.რატიშვილი ხელმძღვანელობდა "ოქროს ეშელონის" ტრანსპორტირებას და დაცვას. ეს არ ყოფილა ადვილი. მას უწევდნენ შანტაჯს ყალბი წერილებით რომლებიც ითხოვდნენ გზაში გაჩერებას და მატარებლის დატოვებას. ტვერში ეშელონს ესროლეს,მაგრამ თავადობაწართმეულმა თავადმა საბჭოების დავალება შეასრულა.
ეს ისტორია რამოდენიმე ვარიანტად გაითამაშეს კინოში, ყველაზე სრულად იყო ფილმში "მარადისობის ელჩები". ყველა შემთხვევაში ნამდვილი ისტორია მოარგეს ისტორიის ოფიციალურ ვერსიას...
საბჭოთა ხელისუფლებამ ანგარიში გაუწია ამხანაგი რატიევის ბიოგრაფიის ნახსენებ ფაქტებს და ლენინის მადლობას. მან იცხოვრა 90 წლამდე როგორც "სახელმწიფო დამსახურებების გამო პერსონალურმა პენსიონერმა"...
ივან ალიხანოვის წიგნი "გარდასულ დღეთა ანეგდოტები" // ფრაგმენტი//:
თავადი რატიევი ზამთრის სასახლის კომენდანტი იყო ოქტომბრის რევოლუციის დღეებში. მან არ მისცა აჯანყებულ მუშებს ერმიტაჟის გაძარცვის საშუალება და ამიტომ ბოლშევიკებმა მას მადლობა უთხრეს. ზინოვიევის მიერ ხელმოწერილი ეს მადლობა გამოქვეყნდა გაზეთში "პრავდა"!
თუ როგორ მოახერხა ამის გაკეთება კნიაზმა რატიევმა ამის შესახებ მომიყვა დღესაც ცოცხალმა მისმა 92 წლის ბიძაშვილმა,ქირურგმა,პროფესორმა გაბრიელ იოსების ძე რატიშვილმა რომელიც რევოლუციის დროს სწავლობდა პეტროგრადის სამხედრო-სამედიცინო აკადემიაში:«25 ოქტომბერს ქალაქში ატყდა სროლა. მე ვღელავდი,მაგრამ არ წავედი ზამთრის სასახლეში. 26-ში მე იქ მივედი ივანე დიმიტრის-ძის სანახავად. მან მითხრა: «გაბო,იცი,გუშინ კინაღამ დავიღუპე. ვზივარ ჩემს ოთახში და უცბად მესმის ხმაური იორდანის კიბეზე. გავდივარ და რას ვხედავу? კიბეზე ამოდის ბნელი ბრბო,მე კი არანაირი იარაღი არა მაქვ,მხოლოდ დეზები,რა უნდა მექნა? დავარტყი ფეხი იატაკზე და ვიღრიალე: «ოხრებო! გაეთრიეთ აქედან!» წარმოიდგინე რომ წავიდნენ,თუმცა შეეძლოთ...მე ხომ დეზების გარდა არაფერი მქონია. გუშინ სასწაულად გადავრჩი».
ასეთი საკვირველი ფაქტი.
ღრმად მოხუცებული ივან დმიტრიევიჩ რატიევი გარდაიცვალა რამოდენიმე წლის წინ თბილისში. მისი გმირობის გამო კომუნისტებმა მას მისცეს თავისი სიკვდილით სიკვდილის საშუალება.
მაგრამ ლენინმა და სტალინმა დედა უტირეს ერმიტაჟს და რომანოვების მემკვიდრეობას.
შარაგზის ყაჩაღებმა,ბოლშევიკებმა და მათ მიერ წაქეზებულმა ბნელმა ბრბოებმა გაიტაცეს ერმიტაჟის ურიცხვი სიმდიდრე. არ დაუტოვებიათ გაუძარცვავ აუოხრებელი მეფის და მისი ნათესავების და რუსი არისტოკრატების სასხლეები,რუსეთის მუზეუმები.
უცხოეთში კაპიკებად გაყიდეს ნიჭიერ ადამიანთა მიერ საუკუნეების მანძილზე შექმნილი ხელოვნების უძვირფასესი ნაწარმოებები რომლებსაც უდიდეს ფასად ყიდულობდნენ სხვა ქვეყნებში 1917 წლის გადატრიალებამდე.
ამ ნაწარმოებებს აგროვებდნენ საუკუნეების მანძილზე,მრავალი მათგანი მუზეუმებს აჩუქეს უანგარო მეცენატებმა, არქეოლოგებმა,
კოლექციონერებმა, სურათების და ქანდაკებების ავტორებმა.
გაისმა ბოლშევიკური დევიზი “ძარცვე ნაძარცვიГ” და დაიწყო საერთორუსული ძარცვა-ყაჩაღობა რომელსაც მაშინ უძახოდნენ რეკვიზიციას,ნაციონალიზაციას,სოციალიზაციას. ძარცვავდნენ თითქმის ყველას და ყველაფერს..
ლენინის მითითებით შეიქმნა კომისია მაქსიმ გორკის ხელმძღვანელობით და ეს კომისია ეშელონებით აგზავნიდა გასაყიდად საზღვარგარეთ ხელოვნების ნაწარმოებებს.
ამერიკელი პროფესორი რ.უილიამსი თავის წიგნში რუსული ხელოვნება და ამერიკული ფული ამბობს რომ ერმიტაჟის სურათების გაყიდვა პოლიტბიურომ გადაწყვიტა 1928 წელს.
სტალინისთვის ფერწერის შედევრები იყო ბურჟუაზიული და რელიგიური ხელოვნების საგნები რომელთა გაყიდვითაც შეიძლებოდა ვალუტის მიღება.
გაყიდვის ორგანიზაცია მან დაავალა საგარეო ვაჭრობის სახალხო კომისარ ა.ი.მიქოიანს. გერმანიაში გამართული საჯარო აუქციონებიდან მიღებული სემოსავალი მოსალოდნელზე ნაკლები აღმოჩნდა და მიქოიანმა გადაწყვითა ერმიტაჟის შედევრების მიყიდვა კერძო პირებისთვის.
ხელოვნების ნაწარმოებთა გასაღების საუკეთესო ბაზრად ჩანდა ამერიკა.
"ამაშია წმინდანთა მოთმინება და რწმენა" //გამოცხადება იოანესი 13,10//.
მე მილაპარაკია განათლებულ გერმანელთან,გამოჩენილ ფსიქიატრთან რომელმაც რუსულ ტყვეობაში ნახა ასეთი მოხუცი ქალები. ამ ქალებთან შეხვედრის შემდეგ მან მიიღო მართლმადიდებლობა.
ყველაფერი ეს სინამდვილეა. ჩვენ გვაქვს ამაზე ლაპარაკის უფლება და ჩვენ უნდა ვილაპარაკოთ ამაზე.
"ჩვენი მიწის წამებულები ჩვენს წინაშე და ჩვენს ირგვლივ ქმნიან მუდამ არსებულ "მოწმეთა ღრუბელს" //ებრაელთა მიმართ 12,1// თუ კი გვაქვს დანახვის უნარის მქონე თვალები.
მაგრამ ტანჯულ-წამებულები ათასები არიან, მაშინ როდესაც ქრისტიანობისგან განდგომილები,ქრისტიანობის უარმყოფელნი მილიონები არიან.
ქრისტიანობისგან განდგომა ჩვენში,განსაკუთრებით 1920-1930-ან წლებში იღებდა საშინელი შეშლილობის და შეპყრობილობის ხასიათს.
ეს ნაწილობრივ შეედრება იმას რაც ესპანეთის ზოგი ნაწილის მონასტრებმა ნახეს სამოქალაქო ომის დროს// მაგრამ სამოქალაქო ომი ჩვენში ბობოქრობდა გაცილებით უფრო მეტ ხანს და გაცილებით უფრო მეტ სივრცეზე//.
.." ბავშვს მომისმენია სოფლიდან მოსკოვში ჩამოსული ქალისგან ის რომ კომკავშირლები ადიოდნენ ჯერ ისევ ღია ეკლესიის სამრეკლოზე და-მაპატიე, მკითხველო!-ზევიდან აფსავდნენ სალოცავად მისულ თავის მშობლებს,ბებიებს და ბაბუებს. ეს კომკავშირლები არ ყოფილან არარუსები პერიფერიებიდან, არც ქალაქელი კომუნისტები. ისინი იყვნენ ადგილობრივი სოფლელები,ჩვენი ბიჭები, გლეხური რუსეთის სისხლი და ხორცი.
ყველაზე საოცარი ისაა რომ ჩემი თანამოსაუბრე ლაპარაკობდა და მე ამას ვისმენდი მხოლოდ ნაღვლიანად,ყოველგვარი გაბრაზებისა და გაკვირვების გარეშე.
ასეთი იყო ყოველდღიურობა. ასეთი იყო ჩვენი მიწის მოწყენილი და ერთფეროვანი ყოველდღიურობა წლიდან წლამდე,ათწლეულიდან ათწლეულამდე....
მაგრამ ეხლა ვიფიქროთ იმაზე თუ რა დაბეჩავებულები უნდა ყოფილიყვნენ უფროსები თავგასულ ბიჭებს რომ შესძლებოდათ ასე მოქცევა.
ჩემი აზრით ამაში თავისი როლი შეასრულა იმან რომ ჩვენ, რუსებს, მეტისმეტად გვებრალება ჩვენი ბავშვები.
 |
განა ხშირად ბედავდნენ მშობლები შვილებისთვის ეკლესიის ცოცხალი ისტორიის. ეკლესიის დევნის საშინელი და მტკივნეული ისტორიის მოყოლას?
ყველაფერი ეს ძალიანაც გასაგებია. საკუთარი თავის არ დამნდობი ადამიანი დაინდობს თავის შვილს.
თანაც მეტისმეტად პატარა ბავშვს არ ანდობენ საშინელ საიდუმლოს რათა მან არ დაუბნელოს ბავშვს გონება, რათა მან ტიტინით არ უთხრას ეს საიდუმლო მტრებს.
მაგრამ ბავშვი შეუმჩნევლად და სწრაფად იზრდება და როდესაც მშობლები ძალას მოიკრეფენ თავის შვილთან სასაუბროდ მათ წინაშე უკვე იქნება სკოლის და კომკავშირის მიერ გამოშტერებულ-გამოთაყვანებული ბიჭი რომელთანაც უფროსების წამებაზე და ტანჯვაზე ლაპარაკი უკვე გვიანია.
გუშინ ადრე იყო,დღეს ადრეა და ხვალე გვიან იქნება. ეს ძალიან კარგად იციან მორწმუნე მშობლებმა ჩვენს ქვეყანაში.
ეხლა საყვედურობენ საბჭოთა კავშირის რელიგიის წინააღმდეგ მიმართული ტერორის ფაქტის უარმყოფელ უმაღლეს იერარქებს.
საყვედურებს ვერ შეედავები, მაგრამ რა ვართ ჩვენ თვითონ, რუსი ერი როგორც მთლიანობა?
შეინახა თუ არა ხალხურმა მეხსიერებამ წამებულთა სახელები როგორც რაღაც არსებითად განსხვავებული იმისგან რასაც იხსენებენ ცალკეული პირები და რაც არის "მემორიალის" დისიდენტთა გამოკვლევებში?
რაღაც გამოუსწორებელი მოხდა ტიხონის ხანის მოწმეთა გრდაცვალების შემდეგ. უმცროსმა თაობებმა,და ეს ორმხრივი დანაშაულია,ვერ გაიგეს ამ მოწმეთა ჩვენებები.
მე ვიდექი წირვაზე მოსკოვის განაპირას მდგარ ეკლესიაში როდესაც მღვდელმა გაუგებარი და უსახური სიტყვებით თქვა "სადღაც ნაწამები" ტიხონის საეკლესიო განდიდების შესახებ. აქ საჭირო იყო ტირილი იმათი გახსენებით ვინც ვერ მოესწრო ამ დღეს.
მაგრამ მხოლოდ რამოდენიმე სახეს დაეტყო ცოცხალი გრძნობა და გაგება. ესენი იყო ახალგაზრდა სახეები,ალბათ იმათი ვინც კითხულობენ რუსული ქრისტიანული მოძრაობის გამოცემებს.
ეკლესიაში მყოფ მოხუც ქალთა სახეები არაფერს გამოხატავდა.
დღევანდელი მოხუცები 1920-30-ან წლებში მხოლოდ იბადებოდნენ და იყვნენ უაზრო ჩვილები. მათ ვერ აუხსნი რომ მათმა საუკუნემ გაიარა იქ სადაც დგას სატანას ტახტი. ისინი გულწრფელად ვერ გაიგებენ თუ რა უბედურება დატრიალდა.
ამ მოხუცებს შორის იყვნენ ისინიც ვინც ეკლესიაში მივიდნენ უმწიკვლოდ და სამაგალითოდ გატარებული საბჭოთა ცხოვრების შემდეგ პენსიაში გასვლის, პერესტროიკის დაწყების შემდეგ. მათ აქებდა უფროსობა, ეხლა კი ღმერთისკენ წასვლის დროა. მაგრამ რა აქვთ მათ მოსანანიებელი, რა უნდა მოინანიონ მათ? ნუ, წესია და წუთით უნდა იყოს მონანიების განწყობა, მაგრამ სერიოზული თითქოს არაფერი ყოფილა, ო, წმინდა გულუბრყვილობავ, როგორც ოდესღაც თქვა იან ჰუსმა მსგავსი საბაბით.
აი საეკლესიო ხელისუფალთა დეკლარაციების უკან მდგომი პრობლემა....
თითქოს იერარქიის კომპრომისები არ დაწყებულა მას შემდეგ რაც ერის უმრავლესობამ-დავარქვათ ყველაფერს თავისი სახელი-არ უღალატა სწორედ ამ . იერარქიას, ერთგულება შეინარჩუნა უმცირესობამ...
"სულთა გასარჩევად" სასარგებლოა იმის წარმოდგენა თუ როგორ ჩანდა შიგნიდან მასათა, და, რა თქმა უნდა, ინტელიგენციის უმეტესობის განდგომა და ღალატი.
ვცადოთ იმის გაგება რისი გამართლებაც შეუძლებელია.
ახალი ცხოვრების ბატონები,როგორც ამბობს ახმატოვა, მოღალტეებს ღალატისთვის რა თქმა უნდა ოქროს უხდიდნენ, მაგრამ პრობლემის ამაზე დაყვანა უსამართლობა და გაყიდულებზე ლაპარაკი უინტერესო იქნებოდა.
ბევრად უფრო საინტერესო ისაა რომ დიდი როლი ითამაშეს ადამიანურად რომ ვთქვათ "ამაღლებულმა", მეტიც, კინაღამ ქრისტიანულმა "მოტივებმა".
მაგრამ ეს ვითომ ამაღლებული და ვითომქრისტიანული მოტივები ძირეულად განსხვავდებოდა ნამდვილი ქრისტიანული მოტივაციისგან...
ცუდად ესმოდათ საკუთარი ნების უარყოფის და რაც უფრო მკაცრი იქნება მით უკეთესი დამრიგებლის მორჩილების მნიშვნელობა. მანდელშტამი ერთ-ერთ ლექსში მიმართავდა ბოლშევიკს და ეუბნებოდა მას რომ ის უნდა იყოს მისი მბრძანებელი და თვითონ მანდელშტამი კი მისი მორჩილი.
მაიაკოვსკი კი აღფრთოვანებული იყო ყველანაირი კოლექტივიზმით,მათ შორის იმით რომ ყველა საერთო ცრემლით ქვითინებდა.
ამას გარდა ბევრი ინტელექტუალი აღაფრთოვანა ყოვლისმომცველმა მოძღვრებამ რომელიც ცდილობს ყველა ფაქტის გააზრებას მისი ჩართვით უკიდურესად უნივერსალურ-საყოველთაო ავტორიტეტულ სისტემაში //ღვთისმეტყველება ღმერთის გარეშე, მისტიკა ღმერთის გარეშე...//.
და ბოლოს, ადამიანები ძნელად იშორებენ ხოლმე წარმოდგენას რომ ღმერთი ყოველთვის არის გამარჯვებულთა გვერდით და აქედან გმომდინარეობდა როგორც ანგარებიანი ისე უანგარო ქედის მოხრა ისტორიული წარმატების წინაშე //"ისტორია ჩვენთვის მუშაობს" როგორც "ღმერთი ჩვენთანაას" პაროდია//.
დღეს ამ "საუკუნის" შვილებს გონიათ რომ ბოროტი სიხარული კომუნიზმის ისტორიული დამარცხების გამო არის სულიერი გამარჯვება მის ტყუილზე. ისინი ამაში არწმუნებენ სხვებსაც.
მაგრამ ქრისტიანობაში ღირებულია მხოლოდ ის რაც სულაც არაა დამოკიდებული ისტორიაში ვინმეს გამარჯვებაზე ან დამარცხებაზე.
მოვიდა ომი, მან უცერემონიოდ გამოათრია ადამიანები იდეოლოგიური ბოდვიდან დ დააბრუნა სიცოცხლის და სიკვდილის უმარტივეს რეალიებთან, ხალხური თვითცნობიერების "არქეტიპებთან". მოთარეშე მამაძაღლობა თავის კალაპოტში ჩაიკეტა. მაგრამ იქ ეს მამაძაღლობა საკმაოდ ძლიერად გრძნობდა თავს.
მაგრამ კიდევ საკითხავია ბოროტი ძალის ბობოქრობაა უარესი თუ მისი "მოწესრიგებული", მაგრამ სამაგიეროდ თითქმის ყველას მიერ აღიარებული დინება.
ომი და გამარჯვება დიდ ცდუნებად გადაიქცა იმათთვის ვინც ვინც არ აყვა ძველ ცდუნებებს, განსაკუთრებით ეკლესიის იერარქიისთვის.
იმ დროის ატმოსფეროს გასაგებად გავიხსენოთ პასტერნაკის ომის დროინდელი ლექსები რომლებშიც საბჭოთა ჯარისკაცი სტილიზებულია ურჩხულის დამამარცხებელ წმინდა გიორგიდ // "გაცოცხლებული ფრესკა"//.
გავიხსენოთ რომ ემიგრაციაში გაჩნდა დაბრუნების სურვილი რაც ბევრ ემიგრანტს წლობით გადასახლებად დაუჯდა.
ბერდიავის ნაირი ადამიანებიც კი შედრკნენ და შეყოყმანდნენ.
ჩნდებოდა ერთა აღორძინებული სულიერი ერთობის, წმინდა რუსეთთან დაბრუნებაზე ოცნების განხორციელების ილუზია.
ეს ილუზია ეფუძნებოდა ომის გამოცდილებაზე გარკვეულ და ოფიციალურ ტყუილთან,თავის გულწრფელად მოტყუებასთან უხვად შეზავებულ სიმართლეს და ამით ილუზია უფრო საშიში იყო.
სტალინმა ეკლესიის იერარქებს თითქოს საეკლესიო მოღვაწეობისთვის მისცა რაღაც რეზერვაცია და ამ იერარქთა სიტყვები ამ კონტექსტში უნდა განვიხილოთ.
სტალინის გამოცხადება ღვთივრჩეულ ბელადად დღეს ჟღერს მკრეხელობად,მაგრამ ის დაიბადა სწორედ ომის დროს, მაშინ როდესაც რუსი ხალხი თავგანწირვით იცავდა ეროვნულ არსებობას და მას მაშინ, სამწუხაროდ, სხვა მმართველი არ ჰყავდა...
ნუ გავითამაშებთ განრისხებულ გაუგებრობას. არაა ძნელი მომხდარის გაგება. ომი მართლაც იყო გარემოებათა კომბინაციის სერიოზული ფაქტორი.
მაგრამ ნაბიჯი გადაიდგა საშინელი ორაზროვნებისკენ.
რა გამოდის? ეპისკოპოსი თავისი "რეზერვაციის" ფარგლებში აკეთებს თავის საქმეს და ათეისტი ლექტორი პროპაგანდისტი თავის საქმეს აკეთებს ხმელეთის მეექვსედზე და ორივე ერთად აკეთებენ რაღაც საერთო საქმეს? საყოველთაო "მორალურ-პოლიტიკური ერთობის" თეორიიდან სწორედ ეს გამოდიოდა.
ამაზე ფიქრი უფრო საშინელია ვიდრე ფიქრი ამა თუ იმ პერსონათა სისუსტეებზე და კომპრომისებზე.
ომი რომ არ ყოფილიყო მიტროპოლიტი სერგის ფრაზა ქრისტიანების და ბოლშევიკების საერთო სიხარულებზე და წარუმატებლობაზე დარჩებოდა სიტყვიერ ორნამეტად. მაგრამ ომის დროს მართლაც იყო რაღაც საერთო უბედურებები და სიხარულები.. და შემდეგ უკვე ძნელი იყო გამოსვლა იმ ჩიხიდან რომელშიც თვითონ შევედით რუსეთის აღორძინების სავარაუდო გზაზე.
//რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის მიტროპოლიტმა სერგიმ ბოლშევიკების მიერ მოწყობილი ანტიქრისტიანული ვაკხანალიის და სისხლისღვრის ზენიტში 1927 წელს მოულოდნელად განაცხადა რომ ეკლესია სულაც არაა კონტრრევოლუციური ორგანიზაცია და რომ მართლმადიდებლებს უნდათ მანიაკები ლენინის, ძერჟინსკის და სტალინის მიერ შექმნილი საბჭოთა კავშირის განცდა თავის სამშობლოდ სადაც ამ მანიაკებს და მართლმადიდებლებს ექნებათ საერთო სიხარული და წუხილი. ამ განცხადებით შოკირებული რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესია გასკდა. ნაწილმა არ მიიღო ეს პოზიცია და გადავიდა იატაკვეშეთში სადაც დევნის და რეპრესიების მიუხედავად იარსება ფაქტიურად საბჭოთა კავშირის არსებობის მთელ მანძილზე. ამ ეკლესიის ყველაზე სახელგანთქმულ აღზრდილს, დიდ რუს მართლმადიდებელ ქადაგ ალექსანდრე მენს თავი ცულით გაუხეთქეს ვითომ უცნობმა პირებმა უკვე გორბაჩოვის დროს, გ.მ.//.
Декларации митрополита Сергия 1927 года, в которой митрополит Сергий, в то время когда расстреливали, сажали в тюрьмы, показал властям, что Церковь не является контрреволюционной организацией. В послании сказано: мы хотим быть православными, хотим осознавать Советский Союз нашей родиной, радости которой - наши радости, а печали которой - наши печали.
სტალინს ღვთივრჩეულ ბელადს უძახოდნენ და ეს ძალიან მტკივნეულია,მაგრამ ჩემის აზრით მთავარი შეცდომა დაშვებული არ ყოფილა არც იმ საშინელ წლებში და არც ხრუშჩოვის ანტირელიგიური კამპანიის დროს.
ჩემის აზრით მთავარი შეცდომა დაშვებული იქნა ბრეჟნევის დროს. 1970-ან წლებში. ინტელიგენტური წრეების და ე.წ. ხალხური მასების საზოგადოებრივი აზრი მკვეთრად შეიცვალა. ის უფრო დაუახლოვდა რელიგიას.
ინტელიგენტებმა და არა მარტო მათ დაიწყეს ეკლესიაში დაბრუნების გზების ძიება. იმ წლების მოქცევები, როგორც წესი,ბევრად უფრო სერიოზული იყო, ვიდრე დღესაა.
მაგრამ იერარქია, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, იქცეოდა ისე თითქოს ვერ ამჩნევდა ამას.
იმ წლებიდან მახსენდება ერთი სურათი ტაძრად მიყვანების დღესასწაული მოსკოვის ინტელიგენციაში ერთ-ერთ ყველაზე პოპულარულ ეკლესიაში.
მლოცველების ნახევარზე მეტი ახალგაზრდა იყო, ბევრი იყო ებრაული გარეგნობის ადამიანი, მაგრამ დანარჩენთა უმრავლესობაც ნამდვილად უკვე სრულწლოვანი მოინათლა.
და აი ასეთი მსმენელების წინაშე გავლენიანი იერარქი კითხულობს კარგად აწყობილ ქადაგებას. ამბობს რომ ეკლესიაში მისულები არიან ძმები და დები, რომ ისინი კეთილმორწმუნე მშობლებმა დროულად მიიყვანეს ეკლესიაში....ქადაგი ნამდვილად არ იყო სულელი და მსმენელი ხვდებოდა რომ ეკლესიის გავლენიან იერარქს გამოგონილი, პირობითი, ხელოვნური სამყარო ერჩივნა სინამდვილეს.
ეკლესიის გავლენიანი იერარქი თითქოს ეუბნებოდა ეკლესიაში მისულებს რომ კი ხედავს მათ,მაგრამ არ სურს მათი დანახვა, რომ მიმართავს სხვა, წარმოსახვით მრევლს და ეკლესიაში მისული რეალური ადამიანები არც მას სჭირდება და არც ეკლესიას.
ეხლა უკვე გვიანაა იმაზე ფიქრი თუ რისი გაკეთება შეიძლებოდა მაშინ გაჩენილი და დევნილი ახალი ქრისტიანული საზოგადოებისთვის.
მაგრამ ფაქტია რომ მოსკოვის საპატრიარქოს შეეძლო ამ ფაქტისთვის მეტი ანგარიშის გაწევა.
1940-ანი წლებისთვის ასეთი ქცევის კრიტიკა ძნელია, მაგრამ 1970-ანი წლებისთვის ეს ყველაფერთან ერთად ანაქრონიზმი იყო.
დღეს თვითონ ცხოვრება ყოველ ჩვენთაგანს უცერემონიოდ გვაბრუნებს რეალობაში და სპობს ყველა ილუზორულ სამყაროს.
ღმერთმა დაგვიფაროს გამოფხიზლების გაბოროტებად და სასოწარკვეთად გადაქცევისგან რომ რუსული მართლმადიდებელი ეკლესიის მეობა არ ჩაიხრჩოს ნეოდონატიზმის ტალღებში, რომ სხვადსხვა იურისდიქციის მართლმადიდებლებმა ნახონ გზა ღმერთის ჭეშმარიტ შიშზე და ჭეშმარიტ ძმათმოყვარეობაზე და არა გულგრილობაზე დაფუძნებული შერიგებისკენ.
დაე ღმერთი დაგვეხმაროს ესოდენ ძვირად ღირებული ჩვენი გამოცდილების საგანძურიდან სწორი დასკვნების გამოტანაში.
"ვისაც ყური აქვს ისმინოს რას ეუბნება სული ეკლესიებს" //გამოცხადება იოანესი 3,6//.
------------------------------------------------------------------------------
ბოლშევიკებს უნდოდათ ღმერთის იდეის მოსპობა, არანაკლები:
რუსეთის რევოლუციის მიერ დაბრმავებულები და დაბრმავებულები სულაც არა გადატანითი მნიშვნელობით.
მოსკოვის ხატის სახლის ერთ-ერთ დარბაზში ამას წინ გამოფინეს კომუნისების მიერ წაბილწული ხატები.
ღვთისმშობლის დიდი ხატი,თვალებდათხრილი და საბჭოთა ხუთქიმიანი ვარსკვლავით დამახინჯებული ხატი.
კიბის საფეხურზე დახატული ქრისტეს სახე. მასზე წლობით დადიოდნენ,მას ფეხით თელავდნენ ხალხის მტრებად გამოცხადებულთა სისხლით გაუმაძღარი მკვლელი და აღვირახსნილი ჩეკისტებიც.
არის ასაშინელი სამსჯავროს სცენის ფრაგმენტიც. ის ათწლეულების მანძილზე იყო ზღუდე საჯინიბოში.
არის წმინდა პეტრეს ხატიც. ის ოთხადაა გაგლეჯილი. მის ასე გადარჩენას ცდილობდა ერთი ემიგრანტი.
ბოლშევიკების მიერ ხატწერის შეძულების ამ მოწმობებს ემატება მებრძოლი ათეიზმის სულისკვეთებით დაწერილი პროკლამაციები რომლებიც ადამიანებს იწვევენ ლექციებზე სადაც დაამტკიცებენ რომ ღმერთი არ არსებობს.
სიტყვა ღმერთი პროკლამაციებზე იწყება პატარა და არა მთავრული ასოთი.
პროკლამციები ადამიანებს მოუწოდებენ ხატთა მასობრივ დაწვაში მონაწილეობის მიღებისკენ.
გამოფენის გახსნის დღეს,მისთვის მეტი დამაჯერებლობის მისაცემად უპატრონო მაწანწალა ბავშვებად გადაცმული ახალგაზრდები არიგებდნენ პროკლამაციებს ბოლშევიკების მიერ ეკლესიის დამარცხების ასეთი მოწმობებით //უპატრონო მაწანწალა ბავშვების ფენომენი გაჩნდა საბჭოთა კავშირში და არსებობს დღემდე. 1922 წელს იყო 7 მილიონი მაწანწალა უპატრონო ბავშვი. ეხლა მათი რაოდენობა დაახლოებით ორ მილიონს უდრის. მებრძოლ ურჯულოთა კავშირი იოლად ქირაობდა ასეთ ბავშვებს. კავშირში უკვე მაშინ იყო 5,7 მილიონი წევრი//.
გამოფენაზე შეუსვენებლად აჩვენებენ 1920-30-ან წლებში თვითონ საბჭოთა კომუნისტების მიერ გადაღებულ ფილმებს.
მაშინ გარკვეული სტაბილურობის დამამყარებელმა საბჭოთა ხელისუფლებამ, ე.ი.ლენინმა გამოსცა დეკრეტი ეკლესიის ქონების კონფისკაციის შესახებ //1922//.
იმ დროიდან დაიწყო მებრძოლი ათეიზმის ვანდალური აქტები.
ანგრევდნენ ეკლესიებს, მოზეიმო ბრბოს თვალწინ ყრიდნენ ზარებს. გადაცმული მღვდლები მასხრად იგდებდნენ ქრისტიანულ რიტუალებს. დიდი მონდომებით სპობდნენ რელიეფებს და ყრიდნენ ხატებს რომლებსაც მორწმუნეები წლობით ინახავდნენ თავისი სახლების საპატიო კუთხეში.
1918 წლიდან მონასტრებს გადასცემდნენ საბჭოთა სახელმწიფოს და ასე ვთქვათ ჩაგრულ მუშათა კლასს.
რუსეთის რელიგიური მემკვიდრეობის ნარჩენების მოსპობის პროცესმა სერიოზული მასშტაბი მიიღო 1922 წლიდან.
გამოფენილია ორი მშვენიერი დროშა ხატებით. ესაა სულ რაც გადარჩა რუსეთის უკანასკნელი იმპერატორი ნიკოლოზ მეორის დაკვეთით რომანოვთა დინასტიის მეფობის სამასი წლისთავისთვის გაკეთებული გრანდიოზული იკონოსტასისგან.
ეს ხატები 1930-ან წლებში გაცვალეს პურში და ისე გამოგლიჯეს ისინი ბოლშევიკებს ხელიდან.
თავისი ვანდალური აქტებით საბჭოთა ხელისუფლებამ მოსპო რუსეთის სახელმწიფოს ქრისტიანული საფუძვლები....
რევოლუციით დაბრმავებული ბოლშევიკები ჟლეტდნენ მღვდლებს, ბერებს და ეპისკოპოსებს... შემდეგ დადგა მონასტრების, ზარების და ხატების ჯერი.
ასეთი საინტერესო სარედაქციო წერილი დაიბეჭდა 2009 წელს გამოცემაში
პერესტროიკის ბულდოზერების აღმზრდელ ბოლშევიკ მხეცებთან საბრძოლველად და საჭიდაოდ კარგი ვაჟკაცობა და თავდადება,ძლიერი რწმენა იყო საჭირო. მხოლოდ ასეთები თუ მოახერხებდნენ ამ მხეცების ხელიდან ეროვნული საუნჯის გადარჩენას.
და ასეთი თავდადებული ვაჟკაცებიც იყვნენ. შევჩერდებით სამ მათგანზე,ერთ რუსზე და ორ ქართველზე:
ასეთი იყო, მაგალითად, მხარეთმცოდნე ვოლოგდადან ნიკოლოზ ივანეს ძე ფედიშინი.
ის ხედავდა რომ ბოლშევიკები ყველაფერს ყრიდნენ,წვავდნენ,სპობდნენ და ცდილობდა გაჩანაგების შეწყვეტას ან თავიდან არიდებას. ის ყოველთვის დროულად ჩნდებოდა იქ სადაც საჭირო იყო მისი ყოფნა და მას მიჰქონდა მუზეუმში ხატები. ასე მან გადაარჩინა დაახლოებით 3 ათასი ხატი.
|
| ანდრეი რუბლიოვის სახელობის მუზეუმის პირველი მეცნიერ-თანამშრომელი და ძველი რუსული ხელოვნების გამოჩენილი მკვლევარი ნატალია დიომინა //1904-1990// დავით არსენიშვილთან ერთად, 1952 წლის 14 ივნისის ფოტო. |
1947 წელს, მეორე მსოფლიო ომში გამარჯვებით გახარებულმა და გულგახეთქილმა სტალინმა კოჭი გაუგორა ბოლშევიკების მიერ გათელილ რუს ხალხს. მან ხელი მოაწერა ბრძანებას მოსკოვში, ყოფილ ანდრონიკეს მონასტერში ანდრეი რუბლიოვის სახელობის მუზეუმის შექმნის შესახებ. ეხლა რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის მიერ წმინდანად შერაცხული ანდრეი რუბლიოვის სახელი უკვე მაშინ იყო მსოფლიო კულტურის საგანძურში რუსი ხალხის მიერ შეტანილი წვლილის სიმბოლო.
ანდრონიკეს მონასტერი მოსკოვის ერთ-ერთი უძველესი მონასტერია. აქ ბერად იყო და მხატვრის ოსტატობას ხვეწდა ანდრეი რუბლიოვი.
ანდრეი რუბლიოვი დაიკრძალა სწორედ ამ მონასტერში. მისი საფლავი უცნობია და ამიტომ ანდრეი რუბლიოვის მემორიალად იქცა თვითონ მონასტერი.
1949 წელს მუზეუმის პირველ დირექტორად დანიშნეს ქართველი დავით ილიას ძე არსენიშვილი//1905-1963//.
ამ დავით არსენიშვილმა საქართველოში,თბილისში ბოლშევიკებს ხელიდან გამოგლიჯა და დანგრევას გადაარჩინა ანჩისხატის ეკლესია.
ის მაშინ ძეგლთა დაცვის დეპარტამენტში, ერთ-ერთ განყოფილებას ხელმძღვანელობდა. როცა ანჩისხატის დანგრევის ბრძანება გაიცა, ეკლესიაში დასახლდა და განაცხადა - თუ ეკლესიას დაანგრევთ, მეც ნანგრევებში მოვყვებიო - იქ მანამ ცხოვრობდა, ვიდრე გადაწყვეტილება არ შეცვალეს...
რუსული კულტურის დიდმა მცოდნე დავით არსენიშვილმა საქართველოში ამას გარდა შექმნა რამოდენიმე შესანიშნავი მუზეუმი.
ბოლშევიკების მიერ დარბეული რუსული კულტურის გულშემატკივარი დავით არსენიშვილი გაიტაცა სანახევროდ დანგრეული ძველი სავანის გადარჩენის და რუსული კულტურის გაფანტული შედევრების შეკრების იდეამ.. მას რუსეთში არ ჰქონია სახლი, ოჯახი და ამიტომ მის ოჯახად იქცა ამ მუზეუმის პაწაწინა კოლექტივი.
დავით არსენიშვილი და მისი ხალხი ურთულეს პირობებში მთელ რუსეთში აგროვებდნენ დაღუპვის პირამდე მისული რუსული კულტურის ბრწყინვალე ქმნილებებს, რუსული მართლმადიდებლობის მარგალიტებს. ეს ნაპოვნები შეადგენენ რუბლიოვის მუზეუმის დღევანდელი დიდი კოლექციის ძირითად ნაწილს.
არსენიშვილის საქმის გამგრძელებელი მუზეუმის მუშაკები არასაკმარისად მიაგებენ პატივს მის ნათელ ხსოვნას და რაც მთავარია მათ არ ისწავლეს მისგან კულტურის უანგარო სამსახური....
არსენიშვილის რუსი თანამშრომლები იხსენებენ ამ მაღალ, ლამაზ, რაინდულად კეთილშობილ, გულმხურვალე, საქმიან ქართველს.
ამ ადამიანს ბოლშევიკებისგან განსხვავებით ესმოდა რომ ძველი რუსი ოსტატების ქმნილებები განძია და საჭიროა ამ განძის გადარჩენა.
|
| დავით ილიას ძე არსენიშვილი, 1952 წლის 14 ივნისი. |
მას ძალიან ხშირად უხდებოდა ნახსენები საბჭოთა დიდმოხელეების კარებების განგრევა. ეს დიდმოხელეები უცერემონიოები იყვნენ, მაგრამ ვერ ბედავდნენ არსენიშვილის წიხლით გაგდებას იმიტომ რომ მუზეუმის შექმნა გადაწყვიტა თვითონ სტალინმა.
სტალინის სიკვდილის შემდეგაც ვერ ბედავდნენ დიდმოხელეები ამ ჯიუტი და უცნაური კაცის მასხრად გადებას.
ხატები? წარსულის ეს გადმონაშთები? რა კავშირი აქვთ მათ ხელოვნებასთან?
ერთხელ თვითონ ფურცევას, მაშინდელ კულტურის მინისტრს ძალიან გაუკვირდა რომ უცხოელებმა რუბლიოვის "სამება" შედევრად ჩათვალეს.
მრავალ საბჭოთა დიდმოხელეს არამარტო უკვირდა. ისინი აქტიურად არ იღებდნენ, მტრულად უყურებდნენ ქრისტიანულ კულტურას.
ახალშობილი მუზეუმი იქცა კომუნისტური რეჟიმისთვის არასასურველ გერად.
რამოდენიმეჯერ სცადეს ამ მუზეუმის მოხრჩობა.
მუზეუმი კომუნისტებისგან გადაარჩინა ბრძოლისუნარიანმა დავით არსენიშვილმა,რომელსაც შეეძლო ხელისუფლების დერეფნებში შეღწევა და წამოწყების დიდი მნიშვნელობის ურყევი დამადასტურებელი საბუთების წარმოდგენა.
ასე იგერიებდა დავით არსენიშვილი კომუნისტების დამანგრეველ შემოტევებს.
მაშინ დავით არსენიშვილის თანამოაზრე და უცვლელი თანაშემწე იყო მორწმუნე ქრისტიანი და ამის გამო კომუნისტური რეჟიმის მიერ ნაგინები ნატალია ალეკსეის ასული დიომინა.
ისინი ორნი უშიშრად ომობდნენ ყოფილი მონასტრის ტერიტორიის ყოველი მეტრისთვის.
თავიდან დავით ილიას ძე არსენიშვილმა გადაარჩინა მახინჯი მინაშენებით გარშემორტყმული მაცხოვრის ეკლესია და მიაღწია ეკლესიის თავდაპირველი სახის აღდგენას. იქიდან როგორც იქნა გააძევეს იქ მყოფი სამხედრო არქივი.
დავით არსენიშვილის ცხოვრების ცენტრად იქცა ცხოველხატული ბორცვი იაუზას თავზე, მაცხოვარ-ანდრონიკეს მონასტრის ძლიერი,ლაკონური შენობები სადაც მრავალი წლის მანძილზე იყო ბერად,ხატავდა ტაძრის კამარებს და ხატებს მთელი მსოფლიოსთვის ცნობილი შედევრების შემქმნელი ანდრეი რუბლიოვი.
დავით ილიას ძე არსენიშვილს შეეძლო რუბლიოვზე ლაპარაკი ქუჩაში,მაღაზიაში,ავტობუსში,ლაპარაკობდა ისე რომ მსმენელს უნდოდა მაშინვე გაქცევა რუბლიოვის მუზეუმში.
მაგრამ დავით არსენიშვილს გაუსწორდნენ სასტიკად. მას ვიღაც ავისმოსურნეებმა დასწამეს ცილი.
რამოდენიმე წლის შემდეგ სამართალმა გაიმარჯვა. მისი სახელი აღდგა და ის ისევ გახდა დირექტორი.
მაგრამ კაბინეტურმა ომებმა შეარყია მისი ჯანმრთელობა და მან მუშაობა უკვე ვეღარ შესძლო.
დარჩა სახელი და მის მიერ გდარჩენილი ანდრონიკეს მონასტერი, ანჩისხატი, მის მიერ დაარსებული მუზეუმები....
http://www.rusvera.mrezha.ru/464/13.htm
ОТЧИНА
РАНИТЕЛИ
Краевед из Вологды Николай Иванович Федышин (о нем рассказывала «Вера» в № 178-179 за 1995 г.) видя, как все выбрасывалось, сжигалось, истреблялось, старался предотвратить разорение. Он всякий раз оказывался в нужном месте в нужное время и уносил иконы в музей. Ему удалось сохранить около 3 тысяч икон...»
Вот и он: Д.И.Арсенишвили. 14 июня 1952 года
Н.А.Демина и Д.И.Арсенишвили около неотреставрированного Спасского собора. Фотография 14 июня 1952 г.
(Наталья .Демина (1904-1990) - первый научным сотрудник музея, один из выдающихся исследователей древнерусского искусства, знаток творчества Андрея Рублева).
http://pravoslavno-ru.livejournal.com/251236.html
В 1947 году, на волне выстраданной народом Великой Победы, Сталин лично подписал указ о создании в Москве, на территории бывшего Спасо-Андроникова монастыря, Музея имени Андрея Рублева. Уже тогда имя великого иконописца, ныне канонизированного Русской Православной Церковью, было неоспоримым символом драгоценного вклада русского народа в сокровищницу мировой культуры.
Спасо-Андроников монастырь - одна из древнейших обителей Москвы. Здесь Андрей Рублев монашествовал, совершенствовался как инок и художник, здесь же был погребен. Его могила неизвестна, поэтому мемориалом великому иконописцу, русскому святому стал сам монастырь.
Первым директором музея был назначен в 1949 году Давид Ильич Арсенишвили (1905-1963) - грузин по происхождению, горячий патриот Отечества, создавший ряд замечательных музеев в Грузии, и большой знаток русской культуры. Арсенишвили принял близко к сердцу судьбу полуразрушенной древней обители, задачу прославления имени Андрея Рублева, спасение рассеянных временем сокровищ древнерусской культуры. Для него, никогда не имевшего ни своего дома, ни семьи, крошечный коллектив музея стал семьей, с которой он в труднейших условиях собирал по всей стране погибающие древние святыни Церкви, жемчужины русского Православия - основную часть нынешней обширной коллекции Музея Рублева. Продолжатели дела Арсенишвили, музейщики, еще и теперь не в полной мере воздали должное его светлой памяти, а главное, так и не усвоили пример его честного, беззаветного служения национальной культуре…
Свидетельница начала собирания древностей и создания музея, искусствовед
– Но прежде чем открылся музей, прежде чем началось собирание древних икон, гибнущих в закрытых храмах, – вспоминает Ирина Александровна Иванова, , – в Москве появился замечательный человек. Он сделал первые, самые трудные шаги. Еще в середине прошлого века вышло правительственное постановление об открытии в старейшем архитектурном сооружении Москвы – в бывшем Спасо-Анрониковом монастыре XIV века – музея древнерусского искусства. И вот за это, тогда казалось неподъемное дело, взялся грузин – высокий, красивый, стройный Давид Ильич Арсенишвили. Бессребреник, но человек рыцарственно благородный, горячий, деятельный. Он понимал, что произведения древнерусских мастеров – это сокровища, а значит, их должно и нужно спасать.
Но чтобы представить себе, каким он был, – чуть помедлив, продолжает Ирина Александровна, – достаточно вспомнить, как жил Давид Арсенишвили. Квартиры в Москве он не имел. Поэтому спальней ему служил сырой холодный угол Спасского собора в Андрониковом монастыре. Впрочем, в свои «апартаменты» он возвращался только к ночи. Весь день он оббивал высокие пороги. В своем единственном, аккуратно заштопанном костюме, что, кстати, не мешало ему выглядеть опрятным и держаться с царственным достоинством. Очень часто случалось ему «пробивать стены». Государственные мужи не очень церемонились, хотя откровенно указать на дверь тоже не смели. Как-никак – решение принималось на самом верху. И хотя Сталина к тому времени не стало, высочайшее его повеление еще никто не отменил. Но они, люди с портфелями, уже позволяли себе посмеиваться над упрямым чудаком:
– Иконы? Кому они нужны – эти пережитки прошлого? И какое отношение они имеют к искусству?
Однажды сама Фурцева, тогдашний министр культуры, – зарубежные гости подарили ей альбом «Художественные шедевры мирового искусства» – изумленно обратилась ко мне: «А почему в числе наших произведений искусства ранга «шедевра» удостоена лишь рублевская «Троица»?»
Многие власть предержащие демонстрировали не просто удивление, но воинственное неприятие, враждебность. Не успев родиться, музей стал нежеланным пасынком. Несколько раз предпринимались попытки придушить «младенца». И только готовность смело вступать в борьбу, входить в коридоры власти, предъявлять неопровержимые доказательства важности начатого сдерживали встречный вал огромной разрушительной силы. В ту пору его единомышленником и неизменной помощницей была Наталья Алексеевна Демина – почти опальный тогда искусствовед. Ей пеняли за вредную для молодого безбожного государства религиозность. Вдвоем они бесстрашно воевали за каждый метр территории бывшего монастыря. Вначале Давид Ильич Арсенишвили спасал Спасский собор, облепленный уродливыми пристройками. И он добился-таки восстановления его первоначального облика, и из него выселили, наконец, находившийся там военный архив.
Живописный холм над Яузой, мощные лаконичные строения древнего Спасо-Андроникова монастыря, где многие годы монашествовал, расписывал своды собора, писал иконы гениальный русский художник Андрей Рублев, создавший известные всему миру шедевры, – все это стало центром его жизни. Давид Ильич Арсенишвили мог рассказывать об Андрее Рублеве на улице, в магазине, в автобусе. Да так, что всем сразу хотелось ехать в музей Рублева.
Но с Давидом Арсенишвили жестоко расправились – его оклеветали некие доброжелатели. Спустя некоторое время справедливость восторжествовала: доброе имя было восстановлено, он снова стал директором. Но работать уже не смог – кабинетные войны подорвали здоровье. В 1963 году его не стало. Но осталась память и любимое детище Давида Ильича Арсенишвили – музей имени Рублева.
 |
მუზეუმში ამბობენ, რომ ანჩისხატის ეკლესია დანგრევას დავით არსენიშვილმა გადაარჩინა. ის მაშინ ძეგლთა დაცვის დეპარტამენტში, ერთ-ერთ განყოფილებას ხელმძღვანელობდა. როცა ანჩისხატის დანგრევის ბრძანება გაიცა, ეკლესიაში დასახლდა და განაცხადა - თუ ეკლესიას დაანგრევთ, მეც ნანგრევებში მოვყვებიო - იქ მანამ ცხოვრობდა, ვიდრე გადაწყვეტილება არ შეცვალეს...
Так большевики хотели уничтожить саму идею бога
("Il Giornale", Италия)
Редакционная статья
Читать далее: http://www.inosmi.ru/social/20091125/156690392.html#ixzz2TpTu2XIW
Follow us: @inosmi on Twitter | InoSMI on Facebook
Ослепленные революцией в России. Да, ослепленные и вовсе не в переносном смысле этого слова. На выставке в Доме иконы в Москве можно увидеть лики Мадонны и Иисуса. Иконы нашли свое пристанище в этом затерянном уголке столицы, который не изменился с течением времени и устоял перед разрушительной силой большевиков. Рядом с Домом иконы находится красивый особняк в стиле либерти, который Максим Горький выбрал в качестве далеко не скромного жилища, когда вернулся на родину. Напротив расположена Церковь Вознесения, где венчался поэт Александр Пушкин. Экспозиция представляет собой 200 тыс. икон, для образцов христианского искусства отведен целый зал. Здесь представлены редкие экземпляры из различных музеев и реставрационных лабораторий, среди которых одна икона из египетского оазиса Эль-Фаюм. Иконы принадлежат Московской и Новгородской школам, но есть также образцы иконописи из более отдаленных регионов. Каждый, кто хочет насладиться видом икон, посмотреть как их реставрируют, понять их роль в жизни и культуре России, может бесплатно посетить удивительный Дом иконы, который открылся буквально в этом году.
Однако на этой неделе, в середине одного из четырех залов, появились иконы, оскверненные коммунистами. Большой портрет Мадонны с выколотыми глазами и изуродованный советским символом пятиконечной звезды, лик Христа, изображенный на ступеньке, по которой годами ходили ногами, фрагмент сцены Страшного суда, десятилетиями служивший перегородкой в конюшне, разорванная на четыре части большая икона св. Петра, которую таким образом пытался спасти один эмигрант.
Эти свидетельства ненависти большевиков к иконописи дополняет собрание листовок в духе воинствующего атеизма с приглашением посетить лекции, где будет доказано, что бог не существует. (Cлово «бог» строго пишется с маленькой буквы). Листовки также приглашают принять участие в массовом сожжении икон. В день открытия выставки, чтобы придать ей большую достоверность, молодые люди, переодетые в беспризорников (этот социальный феномен возник в СССР и существует до сих пор. В 1922 году насчитывалось 7 миллионов беспризорников, сейчас их количество равно где-то двум миллионам) раздавали листовки с подобными свидетельствами победы большевиков над церковью. Этими действиями они хотели показать, что беспризорников, лишившихся семей, было легко завербовать в Союз воинствующих безбожников, который в 1930 году насчитывал уже 5,7 миллиона членов.
В углу выставочного зала без перерыва показывают подборку видеосъемок, сделанных советскими коммунистами в 20-е – 30-е годы. Это было время, когда, добившись относительной стабильности, советская власть, то есть Ленин, издала декрет о конфискации церковного имущества (1922 г.) и с того момента начались акции воинствующего атеизма. Разрушенные церкви, колокола, низвергнутые на глазах у ликующей толпы, сожженные монастыри, издевательские пародии на христианские ритуалы в исполнении переодетых священников, старательно уничтоженные барельефы, советские граждане, избавляющиеся от домашних икон, которые годами хранились у них дома, в почетном уголке. Не сказать, чтобы первые послереволюционные годы были для церкви благоприятными. Троице-Сергиева Лавра, духовный центр России, была передана государству уже 1918 году, а 4 октября 1919 года был издан декрет о передаче бывшего монастыря «угнетенному рабочему народу». Однако, лишь после 1922 года процесс уничтожения уцелевшего религиозного наследия достиг действительно серьезных масштабов.
В следующем выставочном зале представлены две прекрасных хоругви с иконами, датированные началом 20-го века, которые привезли из собора в Царском селе, императорской резиденции недалеко от Санкт-Петербурга. Это все, что осталось от грандиозного иконостаса, который приказал сделать последний царь, Николай II, в честь празднования трехсотлетия правления династии Романовых. Эти иконы удалось спасти от большевиков, так как в тридцатые годы их обменяли на зерно. Сейчас они снова в России, но они стоят дорого и не известно, удастся ли найти средства, чтобы их снова выкупить – сказала мне одна из кураторов выставки. Своими актами вандализма, советская власть уничтожила христианские основы российской действительности – считает коллекционер Александр Сергеев. Он уже несколько лет, по совету покойного патриарха Алексея II, проводит исследования и собирает свидетельства антирелигиозных действий большевиков.
Пожилая пара, пришедшая на выставку вместе со мной, обращается к куратору с просьбой объяснить, что символизирует одна из икон. Если у кого-то еще оставались сомнения, выставочная коллекция призвана развенчать миф о том, что коммунисты уважали искусство и народные традиции. Ослепленные революцией, они убивали священников, монахов и епископов. В публикации русской православной церкви в изгнании в Сербии говорится о том, что в 1924 году количество жертв большевистского насилия среди религиозных людей и церковнослужителей составляло 8110 человек. Затем настала очередь монастырей, колоколов и икон.
Оригинал публикации: Così i bolscevichi volevano cancellare l’idea stessa di Dio
Опубликовано: 25/11/2009 14:57
Читать далее: http://www.inosmi.ru/social/20091125/156690392.html#ixzz2TpTMQ4dG
Follow us: @inosmi on Twitter | InoSMI on Facebook
Русская Православная Церковь в советское время (1917-1991)
Материалы и документы
по истории отношений между
государством и Церковью
Составитель Герд Штриккер
КНИГА 1 и 2
Издательство "ПРОПИЛЕИ" Москва – 1995
Русская Православная Церковь в советское время (1917–1991). Материалы и документы по истории отношений между государством и Церковью / Составитель Г. Штриккер. М.: "Пропилеи", 1995. – 400 с.
К оглавлению
Книга 1
Сергей Аверинцев.
"ИМЕЮЩИЙ УХО ДА СЛЫШИТ..."
Кого Я люблю, тех обличаю и наказываю. Итак, будь ревностен и покайся. Откр. 3:19
Для нас, русских, вчерашних граждан СССР, уже привычно то сложное, смешанное чувство живой благодарности и острого стыда, возникающее каждый раз, когда мы видим, что авторитетные собрания документов по истории нашего Отечества – в данном случае по истории отечественной Церкви – подготовлены, увы, за пределами Отечества... Мы обязаны сердечно поблагодарить составителей тома "Die Orthodoxe Kirche in Russland. Dokumente ihrer Geschichte (860–1980)", последняя часть которого, посвященная советскому периоду, наконец-то выходит в России и по-русски.
Документы истории говорят с такой силой, что никакая позднейшая риторика ничего не может прибавить к их свидетельству. Чего стоит контраст между пророческим и трагическим голосом святителя Тихона – и безжизненно закругленными интонациями иных позднейших документов, где фразеология передовиц "Правды" соседствует с конвенциональными семинаризмами! Но заметить это – слишком легко. Документы приглашают задуматься над той реальностью, которая в них запечатлена, но не вмещена; над реальностью сугубо человеческой, конкретно-исторической и, одновременно, для верующего сердца,
19//20
более чем человеческой, метаисторической, то есть эсхатологической. Православная трезвость возбраняет, вместе с самочинными догадками о "временах и сроках" (1 Фесс. 5:1), стилизацию событий под неадекватно – чувствительно, литературно, морализаторски еtс. понятый Апокалипсис. Однако все, что церковный человек может помыслить и сказать о Церкви, само собой, хотим мы этого или нет, укладывается в матрицы парадигм, заданных именно Откровением св. Иоанна Богослова (речения Сына Человеческого Ангелам семи малоазийских церквей, повесть о последней борьбе между Агнцем и Зверем). Церковь, невеста Агнца, есть явление эсхатологическое от самого своего начала, со дня Пятидесятницы, применительно к которому апостол Петр вспоминал слово пророка Иоиля о "последних временах" (Деян. 2:16–17). На языке Православия уже о временах земной жизни Христа говорится как о "последних", и ни одного здравомысленного верующего это не смущает, хотя по человеческому счету с тех пор прошли два тысячелетия (и пройдет еще столько тысячелетий, или годов, или только дней, сколько Богу будет угодно). Мы уже очень давно – "эсхатон".
И вот мы раскрываем последнюю книгу Нового Завета и читаем, в числе другого, слова, обращенные к Ангелу Пергамской церкви: "Знаю твои дела, и что ты живешь там, где престол сатаны, и что содержишь имя Мое, и не отрекся от веры Моей даже в те дни, в которые у вас, где живет сатана, умерщвлен верный свидетель Мой Антипа" (Откр. 2:13).
Бытие у самого престола сатаны: нельзя ли увидеть здесь характеристику ситуации русского Православия и, шире, веры в Бога как таковой – под властью "воинствующего атеизма"? Если да, то никак не ради очередных упражнений в антикоммунистической риторике, каковая превратилась по нынешним обстоятельствам в занятие исключительно общедоступное. Во-первых, после драки кулаками не машут; во-вторых, речь идет не о политике, и "сатана" – не метафора. Исключительная в своем роде, имеющая очень мало исторических аналогий злоба, обрушившаяся в 20-е – 30-е годы по всей
20//21
нашей стране на тех, кто был верен своей вере, не сводима ни к каким "измам" и не объяснима до конца ни из каких социально-политических реалий.
В прошлом веке Россия в лице своих мыслителей загадала себе загадку о себе самой. Гоголь, славянофилы, Достоевский настаивали на особой, исключительной религиозности русского народа, этого "народа-богоносца", который единственный среди народов земли сохранил полноту сердечного знания о Христе, который "весь в Православии". Однако уже Белинский в знаменитом письме к Гоголю решительно отказал этому же русскому народу вообще в какой бы то ни было подлинности и серьезности религиозного чувства. По нашим временам нетрудно дезавуировать Белинского, надоевшего всем за то время, когда его насильственно превозносили в качестве "революционного демократа" (в чем он, по правде говоря, не совсем виноват); но вот беда, и Александр Блок, человек совсем иного духа, в тяжелую минуту скептически вопрошал Россию:
Знала ли что? Или в Бога ты верила?
Что там услышишь из песен твоих?
Не так трудно оспорить и Достоевского, усматривая у него, как это часто делалось, ересь его собственного персонажа – Шатова: подмену веры в Бога верой в веру народа. Но проблема в том, что если крайние утверждения одной и другой стороны бездумны, то в совокупности, во взаимоуничтожающем взаимодополнении они обнаруживают какую-то очень важную истину о нас. Где еще найдется народ, внушавший своим мыслителям до такой степени разноречащие суждения о своем отношении к вере? И у кого еще террорист прошлого столетия подкладывал бомбу, чтобы уничтожить, как абсолютно реального противника, – образ Божией Матери? Не сановника, не государственного мужа, не монарха – а икону?
А когда мы начинаем думать о послереволюционном опыте, трудно отделаться от чувства, что каждое из взаимоисключающих безумных суждений по-своему оправдалось. Народ-богоносец, в чистоте сохранивший напечат-
21//22
ление Христа распятого, – эти дерзновенные слова как будто подтверждаются огромным множеством мучеников и исповедников, с несравненной простотой шедших на расстрел и в ГУЛАГ.
Я слышал от покойной Наталии Ивановны Столяровой, что своими наставницами в науке мужества – которое у нее самой носило вполне гражданский и секулярный характер – она считала встреченных ею в лагере старушек, терпевших за то, что принимали и прятали у себя преследуемых духовных лиц. От одной из них добивались на допросе, конечно, не без побоев, где скрывается такой-то опальный епископ: "Я знаю, но вам никогда не скажу; вы боитесь друг друга и ваших начальников, а я вас не боюсь". Воистину, "здесь терпение и вера святых" (Откр. 13:10). Мне случалось разговаривать с образованным немцем, видным психиатром, который, повидав в русском плену таких старушек, принял православие. Все это – реальность, о которой мы вправе говорить, более того, обязаны говорить. Мученики нашей земли – то "облако свидетелей" (Евр. 12:1), которое всегда перед нами и вокруг нас, если мы имеем глаза, чтобы видеть. Но если страдальцев – тысячи, то отступников – миллионы.
Отступничество активное принимало у нас, особенно в 20-е – 30-е годы, формы чудовищной одержимости, отчасти сравнимой с тем, что повидали монастыри некоторых частей Испании в годы гражданской войны (однако у нас бушевавшей гораздо дольше и на большем пространстве). Ребенком я слышал от старушки, приехавшей в Москву из деревни, как у них местные комсомольцы забирались на колокольню еще не закрытой церкви и – прости, читатель! – мочились сверху на крестный ход: на собственных отцов и матерей, дедушек и бабушек. Не "инородцы" с окраин, даже не партийцы из города: местные, деревенские, свои парни, плоть от плоти и кость от кости крестьянской Руси. Самое поразительное, может быть, что собеседница моя говорила, а я слушал без гнева и удивления, только удрученно, не более. Такой была
22//23
повседневность, такими были скучные, однообразные будни нашей земли – из года в год, из десятилетия в десятилетие.
Но теперь подумаем: чтобы лихие мальчишки могли вести себя подобным образом, – до какой степени забитости должны были дойти старшие? И здесь сыграло свою роль, как кажется, то, что мы, русские, как-то чересчур жалеем своих деток. Возьмем семьи, где младшее поколение не рвалось участвовать в буйном антирелигиозном хулиганстве, где родителям удалось передать детям крупицу уважения к религиозной традиции, а в лучшем случае – трепещущий под ветром, но и разгорающийся от него огонек веры. Даже в таких семьях – часто ли родители находили нужные слова и нужную решимость, чтобы рассказать своим сыновьям и дочерям о живой истории Церкви и гонений на Церковь, той истории, которой сами были свидетелями? Чтобы передать память о боли из рук в руки?
Все это куда как понятно. Человек, который себя не пожалеет, ребенка своего – пожалеет. Притом чересчур малому дитяти естественным образом не доверяют страшных тайн, чтобы они не омрачили его сознания, а он не выдал их врагам в своем лепете, – но дитя вырастает неприметно и быстро, и пока родители будут собираться с духом для разговора, перед ними, глядишь, уже парень, оболваненный школой и комсомолом, с которым поздно беседовать о мученичестве старших. Вчера было рано, сегодня рано – завтра будет поздно: о, как хорошо был известен такой счет времени верующим родителям в нашей стране!
Когда сейчас корят высших иерархов, отрицавших самый факт антирелигиозного террора в СССР, с такими укорами не поспоришь; но мы-то, мы сами, русская нация как целое? Хранила ли имена мучеников народная память как нечто существенно отличное от воспоминаний отдельных лиц и от специальных разысканий диссидентов и "Мемориала"? Нечто непоправимое произошло, когда
23//24
сошли в могилу поколения свидетелей Тихоновской эпохи, – а младшие поколения по обоюдной вине не расслышали свидетельств этих свидетелей.
Я стоял за богослужением в храме на окраине Москвы, когда священник объявил – надо сказать, в словах невразумительных и невыразительных ("он был где-то мученик", без пояснений!) – о церковном прославлении святителя Тихона. О Господи, тут плакать бы, вспоминая тех, кто не дожил! Но только на немногих лицах обнаружилось живое чувство и понимание, – и лица эти были молодые, надо думать, читают люди "Вестник РХД" и еще что-нибудь в таком же роде. Простые лица "церковных старушек" не выражали решительно ничего. Ведь много прошло времени, так что теперешние "церковные старушки" – не прежние; теперешние в 20-е – 30-е годы только рождались и были несмысленными младенцами; а от старших слишком мало слыхали. Попробуй, растолкуй таким, что их век прожит "там, где престол сатаны", – они искренно, чистосердечно будут недоумевать: о чем это им говорят, что стряслось? Среди них немало таких, что и в храм стали ходить, выйдя на пенсию (или дожив до "перестройки"), после беспорочно прожитой советской жизни: такая была хорошая жизнь, как все, так и я, начальство всегда хвалило и в пример ставило, – а теперь к Богу пора, только в чем же каяться? Ну, разве что для порядка настроиться на минутку покаянно, вроде того, как русский человек в согласии с употребительным текстом молитвы перед общей исповедью обязан каяться в "плясании" или "тайноядении", – но ведь серьезного-то ничего, вроде, не было? О святая простота, как сказал некогда Ян Гус по очень сходному поводу.
Вот проблема, стоящая за всяческими "декларациями" церковных властей. Если держать ее в уме, непримиримость Зои Крахмальниковой покажется уж очень оптимистичной; словно бы немощь "Московской Патриархии" была совершенно инородным наростом на теле полноты русского Православия, который возможно устранить, и тогда зримо воссияет Церковь мучеников и исповедников.
24//25
Как будто компромиссы иерархии начались не после того, как большинство нации – будем называть вещи своими именами! – предало эту самую иерархию. Да, меньшинство хран ви [так в печатном оригинале! - Прим. Я.Кротова к электронной версии], и об эту верность разбились все усилия "живоцерковцев". Но как только мы начинаем рассматривать церковнополитическую историю в контексте истории всенародной, становится видно, что поддержка обновленчества была для официозного безбожия лишь сугубо случайным и сугубо временным маневром; чрезвычайно скоро оно перестало в подобных маневрах нуждаться. Для вступавших в жизнь поколений "простых советских людей", увы, уже не было вопроса, в чью "церкву" ходить, к обновленцам или приверженцам Патриарха. В течение всего довоенного времени безбожие набирало силу и сатанело от своих побед.
Полезно подумать – ради опыта "различения духов" – о том, как отступничество масс (и, разумеется, большинства интеллигенции) выглядело изнутри. Попытаемся понять то, что невозможно оправдать. Конечно, новые господа жизни за предательство, как сказано у Ахматовой, платили золотом; однако сводить проблему к этому было бы несправедливо, а говорить о продавшихся – неинтересно. Куда интереснее, что важную роль играли мотивы, человечески говоря, "возвышенные", даже чуть ли не "христианские", – но, конечно, в корне отличные от собственно христианской мотивации, той, которая указана в Евангелии: "Аще возлюбите Меня..." (Ин. 14:15).
Во-первых, это была ложно направленная потребность в аскетическом "отсечении" своей воли и предания себя во власть непоблажливому наставнику, чем суровее, тем лучше (ср. обращение к большевику у Мандельштама: "Ты должен мной повелевать, /А я обязан быть послушным...").
Во-вторых, это была столь же извращенная жажда "соборности", общинности (ср. у Маяковского: "...что общие даже слезы из глаз").
25//26
В-третьих, это был восторг перед всеобъемлющим учением, которое берется осмыслить каждый факт через включение его в предельно универсальную авторитетную систему (богословие без Бога, даже мистика без Бога).
В-четвертых, наконец, это было не только корыстное, но и совершенно бескорыстное преклонение перед историческим успехом, подсознательно исходящее из очень трудно преодолеваемого представления, будто Бог всегда с победителями ("История работает на нас", как пародия на "С нами Бог"). Сегодня "дети века сего" совершено так же принимают и выдают свое злорадство по поводу исторического поражения коммунизма за духовную победу над его ложью. Но в христианстве имеет цену только то, что решительно не зависит ни от чьей победы и ни от чьего поражения в истории.
Когда пришла война и бесцеремонно возвратила людей от идеологического бреда к простейшим реальностям жизни и смерти, к "архетипам" народного самосознания, разгулявшаяся бесовщина принуждена была войти в берега. Но в берегах она чувствовала себя вполне уверенно, и еще вопрос, что хуже, – буйный разлив злой силы или ее "упорядоченное", но зато и признанное почти всеми присутствие. Война и победа обернулись серьезным искушением для тех, кто не поддавался на прежние искушения, и особенно для иерархии. Чтобы понять атмосферу времени, вспомним военные стихи Пастернака, в которых великий поэт с немыслимой для него раньше или позднее сусальностью стилизовал облик советского воина под иконописный лик св. Георгия Драконоборца ("Ожившая фреска"); вспомним мощный порыв эмиграции к возвращению в Россию, обернувшийся для столь многих годами ГУЛАГА. Ведь даже такие люди, как Бердяев, тогда дрогнули и заколебались. Возникала иллюзия возрожденного духовного единства наций, сбывшейся мечты о возврате к Святой Руси; иллюзия эта была тем опаснее, что основывалась на некоторой правде об опыте войны, густо перемешанной и с казенной ложью, и, что важнее, с искреннейшим самообманом.
26//27
Таков контекст, в котором необходимо рассматривать слова и дела тогдашних иерархов, получивших от Сталина некую резервацию, как казалось, для церковного делания. Формула "богоизбранный вождь" в применении к Сталину звучит для современного слуха ужасно, и она впрямь ужасна; но родилась она не когда-нибудь еще, а именно в годы войны, когда русский народ, в отчаянной борьбе защищавший свое национальное бытие, увы, не имел другого правителя... Не будем изображать гневного непонимания; понять случившееся тогда нетрудно, война вправду была очень серьезным фактором в общей комбинации обстоятельств.
Но что правда, то правда: тогда был сделан шаг в сторону ужасающей двусмысленности. Что получается? Епископ в самых узких пределах "резервации" делает свое дело, атеистический лектор-пропагандист на просторах шестой части суши делает свое дело; а оба они вместе, что же, делают некое общее дело? Из теории всеобщего "морально-политического единства" получалось именно так. Думать об этом страшнее, чем о слабостях и компромиссах тех или иных персон. Не будь войны, формула из "Декларации" митрополита Сергия об общих радостях и неудачах осталась бы словесной завитушкой. Но в годы войны вправду были какие-то общие беды и общие радости. А потом уже нелегко было выбраться из тупика, в который сами зашли на предлагаемом пути к возрождению Руси.
Как бы ни было больно читать слова о "богоизбранном вожде", все же мне кажется, что главная ошибка была сделана не в те страшные годы, также и не в пору хрущевской антирелигиозной кампании, а позже, при Брежневе. В 70-е годы общественное мнение интеллигентских кругов, но также и так называемых масс резко изменилось, став несравнимо более благоприятным в отношении религии. Интеллигенты, и не они одни, стали отыскивать возвратный путь в Церковь; обращения тех лет были, как правило, более серьезными, чем это имеет место сегодня. Иерархия, за немногими исключениями, продолжала вести себя так, словно не замечает этого.
27//28
Мне вспоминается из тех лет одна картина: праздник Введения во Храм в одном из наиболее популярных среди столичной интеллигенции московских приходов, чуть не половина молящихся – молодые люди, много еврейских лиц, но и прочие в большинстве своем явно пришли к вере во взрослом возрасте; и перед такими-то слушателями влиятельный иерарх толкует в хорошо построенной проповеди, что-де все вы, братья и сестры, были принесены в храм в должный день после рождения вашими благочестивыми родителями... Поскольку проповедующий никак не был человеком глупым, такой проповеди не понять иначе, как совершенно сознательный отказ от реальности в пользу условного, искусственного мира. Он словно бы говорил: не вижу вас, не хочу вас видеть, обращаюсь к другой, воображаемой пастве; а вы не нужны мне' и не нужны Церкви. Сейчас, задним числом, поздно высчитывать, что могло быть и чего не могло быть сделано для народившейся тогда и подвергавшейся гонениям новой христианской общественности; но нет сомнения, что самый факт ее бытия мог быть учтен Московской Патриархией в большей степени, чем это имело место. И тот модус поведения, который для 40-х годов язык не поворачивается критиковать, для 70-х годов был уже, кроме всего прочего, анахронизмом.
В настоящее время сама жизнь бесцеремонно заставляет каждого вернуться к реальности, расправляясь со всеми иллюзорными мирами. Дай Бог, чтобы отрезвление не оборачивалось ни озлоблением, ни отчаянием; чтобы каноническая идентичность Русской Православной Церкви не утонула в волнах неодонатизма; чтобы православные люди различных "юрисдикции" нашли путь к примирению, основанному не на индифферентизме, но на подлинном страхе Божием и подлинном братолюбии.
Чтобы мы сумели сделать верные выводы из сокровищницы нашего опыта, оплаченного такой дорогой ценой.
"Имеющий ухо да слышит, что Дух говорит церквам" (Откр. 3:6).
თავდადებული თავადი რატიშვილის ბედი და მსოფლიოს უდიდესი მუზეუმი ერმიტაჟის უბედურებები-1:
თავადმა რატიშვილმა ბოლშევიკთა ბნელ ბრბოს ხელიდან გამოგლიჯა ერმიტაჟის სიმდიდრეები. მაგრამ ეს სიმდიდრეები შემდეგ გაყიდეს და გაფანტეს ბოლშევიკთა ლიდერებმა.
http://www.sovsekretno.ru/magazines/article/1622
ერმიტაჟის გატაცება:
1917 წლის თებერვლის რევოლუციის დროს ზამთრის სასახლე დააზარალეს ვანდალებმა. მათ დაჭრეს სკამების ზედაპირი,დაამტვრიეს სამუზეუმო ფაიფურის ლარნაკები, რომანოვების საოჯახო პორტრეტებზე გამოსახულებს დათხარეს თვალები. რამდენი რამე მოიპარეს კი ვინ იცის.
ოქტომბრის გადატრიალების დროს მეზღვაურები და წითელარმიელები მთელი კვირა საქმიანობდნენ ზამთრის სასახლეში და ერმიტაჟში. ოფიციალური სტატისტიკის თანახმად მაშინ მოიპარეს რუბენსის ესკიზი "სუსანა და ორი მოხუცი",სამი სურათი,სამი მინიატურა,მე-18 საუკუნის რამოდენიმე ნაქარგობა,ალექსანდრე მეორის ოქროს საათი და კორტიკი და სხვა ნივთები.
1925 წლის 23 სექტემბერს ერმიტაჟიდან მოიპარეს ალმასებით და ზურმუხტებითმორთული პატარა ყუთი. ის ოდესღაც ეკუთვნოდა ეკატერინე მეორეს.
მაგრამ ყველზე დიდი ძარცვა ერმიტაჟმა გადაიტანა 1920-30-ან წლებში,როდესაც საბჭოთა ხელისუფლებამ დაიწყო ისტორიულ და მხატვრულ ფასეულობათა გაყიდვა. 1917-1923 წლებში ზამთრის სასახლიდან წაიღეს 3000 კარატი ბრილიანტი,3,5 ფუთი ოქრო,300 ფუთი ვერცხლი,21 ფუთი პლატინა. მოგვიანებით დიდი რაოდენობით გაიტანეს მსოფლიო ფერწერის შედევრები,უნიკალური გობელენები და ფარდაგები,ქანდაკებები და მინიატურები,წიგნები და გრავიურები,ავეჯი და ხელნაწერები...
ტაისია ბელოუსოვა
…В Февральскую революцию 1917 года Зимний дворец пострадал от рук вандалов: была порезана обшивка на стульях, разбиты музейные фарфоровые вазы, а на семейных портретах Романовым выкололи глаза. Сколько экспонатов при этом было украдено, никто не подсчитывал.
Во время Октябрьского переворота матросы и красногвардейцы целую неделю хозяйничали в Зимнем дворце и Эрмитаже. Согласно официальной статистике, тогда были похищены «эскиз Рубенса «Сусанна и два старца», три картины, три миниатюры, несколько вышивок XVIII века, золотые часы и кортик Александра II и ряд других предметов».
В ночь на 23 сентября 1925 года из Эрмитажа украли, как сообщала газета «Вечерняя Москва», «имеющий крупное историческое значение ларчик, украшенный алмазами (40–50 тысяч рублей), и веера, осыпанные бриллиантами и изумрудами (бриллианты 108 карат на 200 тысяч рублей)». Эти вещи некогда принадлежали Екатерине Великой. Как установила милиция, один из воров спрятался в зале перед закрытием музея, другой поджидал его на улице под окном. После долгих поисков в Москве в частном ювелирном магазине милиционеры обнаружили ларец и драгоценные камни из вееров. Задержанные воры сознались, что сами веера они сожгли.
Самому крупному ограблению Эрмитаж подвергся в 1920–1930-е годы, когда советская власть занялась распродажей исторических и художественных ценностей. В 1917–1923 годах из Зимнего дворца было изъято 3000 карат бриллиантов, 3,5 пуда золота, 300 пудов серебра, 21 фунт платины. Позже из музея в огромных количествах принялись изымать шедевры мировой живописи, уникальные гобелены и ковры, скульптуры и миниатюры, книги и гравюры, мебель и рукописи. По свидетельству специалистов Всесоюзного объединения «Антиквариат», суммы, вырученные от продажи «вещей первого ранга», были просто ничтожны…
Таисия БЕЛОУСОВА
 |
აი რას ყვება თავად ივანე დიმიტრის ძე რატიშვილზე თბილისის გაზეთი "ზარია ვოსტოკას" 1957 წლის 24 ოქტომბრის ნომერი:
"1917 წელს ი.დ. რატიშვილი იყო ზამთრის სასახლის სასახლის სამმართველოს უფროსის თანაშემწე. კარის სამინისტროთა ხელმძღვანელები თავზარდაცემულები გაიქცნენ და თავის ადგილი არ მიუტოვებია მხოლოდ რატიშვილს,რომელსაც ესმოდა აუცილებელი იყო სასახლეში თავმოყრილი უზომო განძის გადარჩენა ხალხისთვის და შთამომავლობისთვის.
მისი ხელმძღვანელობით დაცვის გრენადერებმა ყველაზე ძვირფასი ობიექტები ჩაიტანეს სარდაფის სათავსოს სეიფებში.
საგანძურთან,რომლის ადგილმდებარეობის შესახებ სასახლეში ცოტა ვინმემ თუ იცოდა და სადაც ყველაფერთან ერთად ინახებოდა მეფის ხელისუფლების ატრიბუტები-კვერთხი ორლოვის სახელგანთქმული 185კარატიანი ბრილიანტით,იმპერატორის გვირგვინი და სკიპტრა,რატიშვილმა გუშაგად დააყენა თავისი 16 წლის ვაჟიშვილი და ორი ყველაზე სანდო გრენადერი.
სასახლეში ბოლშევიკი შტურმოვიკების შევარდნის შემდეგ ივანე დიმიტრის ძე დაუკავშირდა ანტონოვ-ოვსეენკოს.
სალდათები და მატროსები გაოცებით შეჰყურებდნენ ახოვან პოლკოვნიკს რომელმაც გაბედა იქ დარჩენა და რომელიც თავისუფლად ერკვეოდა სასახლის უსასრულო დარბაზებში და დერეფნებში.
შტურმის მონაწილეებმა და გრენადერებმა აღწერეს პოლკოვნიკის კეთილშობილი და პატრიოტული მოქმედებები..."
აი ციტატა "ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტის და პეტროგრადის მუშათა და ჯარისკაცთა საბჭოს უწყებებიდან' //1917 წლის 5 ნოემბერი:
"... 25-26 ოქტომბრის ღამეს სახალხო საგანძურის თავგანწირული დაცვისთვის გულწრფელ მადლობას ვუხდი სასახლის სამმართველოს უფროსის თანაშემწე თავად ი.დ.რატიევს... მას,როგორც სასახლის,ქონების და მხატვრულ-ისტორიული ფასეულობების ხელუხლებლობაზე პასუხისმგებელ პირს მიენიჭოს ზამთრის სასახლის და პეტროგრადის რაიონის ყველა სახელმწიფო სასახლის და მუზეუმების მთავარი კომენდანტის უფლებამოსილებები......". დოკუმენტს ხელს აწერდა ვლადიმირ ულიანოვი //ლენინი//.
პირველი საბჭოთა მთავრობის მოსკოვში გადასვლისას ი.დ.რატიშვილი ხელმძღვანელობდა "ოქროს ეშელონის" ტრანსპორტირებას და დაცვას. ეს არ ყოფილა ადვილი. მას უწევდნენ შანტაჯს ყალბი წერილებით რომლებიც ითხოვდნენ გზაში გაჩერებას და მატარებლის დატოვებას. ტვერში ეშელონს ესროლეს,მაგრამ თავადობაწართმეულმა თავადმა საბჭოების დავალება შეასრულა.
ეს ისტორია რამოდენიმე ვარიანტად გაითამაშეს კინოში, ყველაზე სრულად იყო ფილმში "მარადისობის ელჩები". ყველა შემთხვევაში ნამდვილი ისტორია მოარგეს ისტორიის ოფიციალურ ვერსიას...
საბჭოთა ხელისუფლებამ ანგარიში გაუწია ამხანაგი რატიევის ბიოგრაფიის ნახსენებ ფაქტებს და ლენინის მადლობას. მან იცხოვრა 90 წლამდე როგორც "სახელმწიფო დამსახურებების გამო პერსონალურმა პენსიონერმა"...
ივან ალიხანოვის წიგნი "გარდასულ დღეთა ანეგდოტები" // ფრაგმენტი//:
თავადი რატიევი ზამთრის სასახლის კომენდანტი იყო ოქტომბრის რევოლუციის დღეებში. მან არ მისცა აჯანყებულ მუშებს ერმიტაჟის გაძარცვის საშუალება და ამიტომ ბოლშევიკებმა მას მადლობა უთხრეს. ზინოვიევის მიერ ხელმოწერილი ეს მადლობა გამოქვეყნდა გაზეთში "პრავდა"!
თუ როგორ მოახერხა ამის გაკეთება კნიაზმა რატიევმა ამის შესახებ მომიყვა დღესაც ცოცხალმა მისმა 92 წლის ბიძაშვილმა,ქირურგმა,პროფესორმა გაბრიელ იოსების ძე რატიშვილმა რომელიც რევოლუციის დროს სწავლობდა პეტროგრადის სამხედრო-სამედიცინო აკადემიაში:«25 ოქტომბერს ქალაქში ატყდა სროლა. მე ვღელავდი,მაგრამ არ წავედი ზამთრის სასახლეში. 26-ში მე იქ მივედი ივანე დიმიტრის-ძის სანახავად. მან მითხრა: «გაბო,იცი,გუშინ კინაღამ დავიღუპე. ვზივარ ჩემს ოთახში და უცბად მესმის ხმაური იორდანის კიბეზე. გავდივარ და რას ვხედავу? კიბეზე ამოდის ბნელი ბრბო,მე კი არანაირი იარაღი არა მაქვ,მხოლოდ დეზები,რა უნდა მექნა? დავარტყი ფეხი იატაკზე და ვიღრიალე: «ოხრებო! გაეთრიეთ აქედან!» წარმოიდგინე რომ წავიდნენ,თუმცა შეეძლოთ...მე ხომ დეზების გარდა არაფერი მქონია. გუშინ სასწაულად გადავრჩი».
ასეთი საკვირველი ფაქტი.
ღრმად მოხუცებული ივან დმიტრიევიჩ რატიევი გარდაიცვალა რამოდენიმე წლის წინ თბილისში. მისი გმირობის გამო კომუნისტებმა მას მისცეს თავისი სიკვდილით სიკვდილის საშუალება.
მაგრამ ლენინმა და სტალინმა დედა უტირეს ერმიტაჟს და რომანოვების მემკვიდრეობას.
შარაგზის ყაჩაღებმა,ბოლშევიკებმა და მათ მიერ წაქეზებულმა ბნელმა ბრბოებმა გაიტაცეს ერმიტაჟის ურიცხვი სიმდიდრე. არ დაუტოვებიათ გაუძარცვავ აუოხრებელი მეფის და მისი ნათესავების და რუსი არისტოკრატების სასხლეები,რუსეთის მუზეუმები.
უცხოეთში კაპიკებად გაყიდეს ნიჭიერ ადამიანთა მიერ საუკუნეების მანძილზე შექმნილი ხელოვნების უძვირფასესი ნაწარმოებები რომლებსაც უდიდეს ფასად ყიდულობდნენ სხვა ქვეყნებში 1917 წლის გადატრიალებამდე.
ამ ნაწარმოებებს აგროვებდნენ საუკუნეების მანძილზე,მრავალი მათგანი მუზეუმებს აჩუქეს უანგარო მეცენატებმა, არქეოლოგებმა,
კოლექციონერებმა, სურათების და ქანდაკებების ავტორებმა.
გაისმა ბოლშევიკური დევიზი “ძარცვე ნაძარცვიГ” და დაიწყო საერთორუსული ძარცვა-ყაჩაღობა რომელსაც მაშინ უძახოდნენ რეკვიზიციას,ნაციონალიზაციას,სოციალიზაციას. ძარცვავდნენ თითქმის ყველას და ყველაფერს..
ლენინის მითითებით შეიქმნა კომისია მაქსიმ გორკის ხელმძღვანელობით და ეს კომისია ეშელონებით აგზავნიდა გასაყიდად საზღვარგარეთ ხელოვნების ნაწარმოებებს.
ამერიკელი პროფესორი რ.უილიამსი თავის წიგნში რუსული ხელოვნება და ამერიკული ფული ამბობს რომ ერმიტაჟის სურათების გაყიდვა პოლიტბიურომ გადაწყვიტა 1928 წელს.
სტალინისთვის ფერწერის შედევრები იყო ბურჟუაზიული და რელიგიური ხელოვნების საგნები რომელთა გაყიდვითაც შეიძლებოდა ვალუტის მიღება.
გაყიდვის ორგანიზაცია მან დაავალა საგარეო ვაჭრობის სახალხო კომისარ ა.ი.მიქოიანს. გერმანიაში გამართული საჯარო აუქციონებიდან მიღებული სემოსავალი მოსალოდნელზე ნაკლები აღმოჩნდა და მიქოიანმა გადაწყვითა ერმიტაჟის შედევრების მიყიდვა კერძო პირებისთვის.
ხელოვნების ნაწარმოებთა გასაღების საუკეთესო ბაზრად ჩანდა ამერიკა.
No comments:
Post a Comment