ძველი თარგმანებიდან-Ex 0riente Lux!!!- ხელოვნება და აღმოსავლეთი როგორც საშველი
გერმანელი რომანტიკოსი მხატვარი კასპარ დავიდ ფრიდრიხი (1774 - 1840)
სტრესების წყაროდ ქცეულ თანამედროვეობაში მოხვედრილი ადამიანები თავშესაფარს და საშველს ეძებენ ხელოვნებაში და აღმოსავლეთში. ხელოვნება და აღმოსავლეთი ადამიანს ეხმარება არსებობის ატანაში.
რევოლუციების,ტერორის, მსოფლიო თუ სამოქალაქო ომების, ნაცისტური სიკვდილის ბანაკების და გულაგის თუ პერესტროიკის ძალადობის და აღვირახსნილობის ატმოსფეროში გაჩენილი თანამედროვეობის ტყვე ადამიანს უჭირს არსებობა. ის გადაეჩვია ღმერთთან ურთიერთობას და რელიგიური განცდის დამკარგავი ეძებს თავშესაფარს.
მით უმეტეს ამ პირობებში ადამიანს არსებობას უადვილებს ხელოვნება.
აი სფერო რომელიც არ განიცდის კრიზისს, ხელოვნება. მან დღეს ფაქტიურად შეიძინა თავშესაფარი ღირებულების მნიშვნელობა. დიდი ექსპოზიციები იზიდავენ მნახველთა ბრბოებს და ჩნდება უამრავი მოყვარული.
მეტისმეტად მძიმე რეალობისგან გაქცევის სიმპტომი?
არც ასე მარტივადაა საქმე.
კანტიდან და რომანტიკოსებიდან მოყოლებული ხელოვნება ავსებს რელიგიური განცდის დამკგარგველ ადამიანში გაჩენილ სიცარიელეს.
როგორც სახელგანთქმულ ისე ანონიმ მხატვრებს ხელოვნებასთან აქვთ ინიციაციური ურთიერთობა.
მათთვის ხელოვნება არის სამყაროს და თვითონ მათი არსის წვდომის საშუალება. სოციალური ზეწოლისგან გაქცევის თუ საზოგადოებრივი ცხოვრების შემსუბუქების სურვილი აქ უფრო მეორეხარისხოვანია.
დრეზდენის მუზეუმში გამოცხადების მიმღები ფილოსოფოსი შელინგი წერდა:
" ხელოვნება ფილოსოფოსისთვის უმაღლესი რამეა. ის ფილოსოფოსსს უხსნის წმიდათა წმიდას სადაც ერთიან ცეცხლში მარადიულად და ორიგინალურად გაერთიანებული იწვის ის რაც ერთმანეთისგანაა გათიშული ბუნებაში და ისტორიაში და ის რაც ცხოვრებაშიც და ქმედებაშიც მარადიულად უნდა გეცლებოდეს ხელიდან"// "ტრანსცენდენტური იდეალიზმის სისტემა"//.
ხელოვნება მართლაც აერთიანებს.
ყოველდღიურ ცხოვრებაში ვიბნევი,გატანჯული ვარ ყოველდღიური საზრუნავით,მე ვერ ვხედავ სიცოცხლეს მის მთლიანობაში და ერთ საზრუნავს მოსდევს მეორე. მე ვმოძრაობ ორ ერთმანეთისგან მკაფიოდ განსხვავებულ ნაწილად გაყოფილ სამყაროში და არ შემიძლია არსებობა მეტისმეტად ბევრი კითხვის დასმის გარეშე.
მოკლედ, სამყარო მთლიანობაში გაუგებარია და ხელოვნურადაა გაყოფილი.
ხელოვნების ნაწარმოები მე მთავაზობს საგანთა მწყობრ და არნახულ ხედვას.
როგორც გვეუბნება შელინგი ხელოვნება აერთიანებს გაფანტულსა და გატიხრულს. ხელოვნება მაძლევს ჩემი გადარეული და დაფლეთილი არსებობის ერთ მნიშვნელოვან მთლიანობად გაერთიანების საშუალებას.
ხელოვნებას მივყავარ სამყაროსკენ რომელიც არც ბანალურია, არც მოსაწყენია, არც განმასხვისებელი და გამაუცხოებელი.
ხელოვნება მაყენებს ჩემს მატერიალურ საზრუნავზე უფრო მაღლა. ის განწმენდს ჩემს მიდრეკილებას ძალადობისკენ ამ მიდრეკილებებისთვის ესთეტიკური ხასიათის მიცემით ან მათი ფიქტიური ობიექტებისკენ მიმართვით.
ხელოვნება მანუგეშებს უბედურს და მავიწყებს ტანჯვას.
ხელოვნება ახალისებს ჩემს გრძნობებს და ფანტაზიას, აცოცხლებს აზრს.
ხელოვნება მეხმარება ჩემი არსებობის ატანაში
ხელოვნება მამშვიდებს,მავსებს ენერგიით და ისე მაბრუნებს ჩემს არსებობასთან.
ხელოვნება მაძლევს ჩემი გადარეული არსებობის ერთ მნიშვნელოვან მთლიანობად გაერთიანების საშუალებას.
საკრალურის ექვივალენტი?
რამდენი ხნით? ვერ ვიტყვი.
დავუშვათ რომ დიდი ხნით ვიქნები მოხიბლული ხელოვნებით და ის გამიტაცებს.
მაშინ მე შეიძლება ჩავიკარგო და მარტო დავრჩე ჩემს ტკბობაში. მაშინ შეიძლება ვიქცე ეჭვიან, მესაკუთრე და თვითნებურ, სხვათა გემოვნების,სიამოვნების და ინტერესების შეუწყნარებელ ესთეტად. ხელოვნების სიყვარულმა შეიძლება გაგაავოს,გაგაანჩხლოს და გაგაუბედუროს.
მაგრამ თუ კი ხელიდან გავუშვებ მშვენიერებით მონიჭებულ ბედნიერებას მე ისევ ვხდები კონფორმისტი როგორიც ვიყავი მუზეუმში შესვლისას.
მე რაღაცაზე მეუბნებიან რომ ის შესანიშნავია და მეც აღფრთოვანებული ვარ ამით. მე ვთამაშობ აღტაცებულს და არ ვცდილობ ხელოვნების ნაწარმოების ნამდვილად აღქმას.
ესთეტიკური ემოცია არის რელიგიურ სფეროში გადაყვანის საერო ვერსია და ამითაა ის ძვირფასი და საშიში. ადრე ასეთ გადაყვანას ხელმძღვანელობდა რელიგია.
ამაზე ლაპარაკობს მოაზროვნე მარსელ გოშე //Marcel Gauchet//:
ხელოვნების სამყაროში არის გაუცნობიერებელი რწმენა და ღრმა სულიერება" //"ხელოვნება,საკრალური,ღელვა"//. 2008 წელს პარიზის პომპიდუს ცენტრში გამართული გამოფენა "საკრალურის კვალზეს" თაობაზე//.
ის არ წარმოშობს ფანატიკოსებს და ტარტუფებს. ის გვეხმარება არსებობაში,მაგრამ ისაა უსასრულო განთავისუფლება რომელიც მუდამ საჭიროებს განახლებას.
"საკრალური საგალობელი აკმაყოფილებს ჩემს მისწრაფებას მშვენიერებისა და აბსოლუტისკენ" //კლასიკური ქორისტი და ინფორმატიკაში პროქტის ხელმძღვანელი, 33 წლის ჟული რენო-ჟილბერი//.
ათი წელია რაც ვგალობ საკრალური მუსიკის ერთ გუნდში. მე ეხლა ვარ პარიზული ანსამბლი Jubilate Deo-ს წევრი. ის შედგება 30-ოდე მოყვარული ქორისტისგან.
ჩვენ რეპეტიციებს გავდივართ კვირაში სულ მცირე ერთხელ.
უფრო კონცერტების მოახლოებასთან დაკავშირებით.
ესაა ჩემი სულიერი წონასწორობისთვის აუცილებელი საქმიანობა.
მე ვარ ინფორმატიკის პროექტის ხელმძღვანელი,მაგრამ ხელოვნება მუდამ მიტაცებს
ქორალი მე მაძლევს არსებობის უსიამოვნებებისთვის თავის არიდების საშუალებას.
მორწმუნე ვარ და საკრალური საგალობელი მაძლევს სულიერი ინტერესების და მხატვრული სიამოვნების შერიგების საშულებას და აკმაყოფილებს ჩემს მისწრაფებას მშვენიერებისკენ და აბსოლუტისკენ.
ამას გარდა გუნდში სიმღერისას ჩვენ გვაქვს ზიარების, სხვებთან და ქმნილებასთან, მთელ მუსიკასთან ერთად ყოფნის ძლიერი განცდა.
ეს ჩვენ გვაძლევს ჩვენი ძლიერი ემოციების, სიხარულის, დარდის, კალაპოტში მოქცევის და დამორჩილების საშუალებას.
ქორალს ასევე აქვს სოციალური, ძმური, თამაშის და სასიამოვნო განზომილება.
ქორალური საგალობლის გარდა მე მიყვარს როცა ირგვლივაა ხელოვნება.
მე ვკითხულობ კლასიკურ და თანამედროვე პოეზიას და ლიტერატურას, მე ვუკრავ პიანინოზე, ვხატავ, მე ძალიან მაღელვებს ხუროთმოძღვრება.
ჩემზე ძალიან მოქმედებს გოთური ტაძრების უსასრულობისკენ ატყორცნილი ისრები..
მაგრამ მე შემიძლია სილამაზის დანახვა ყოველდღიურ ცხოვრებაშიც,შრომას, Excel-ის სურათს შეუძლიათ ჩემი მოხიბლვა.
ბედზე ჩემი სამუშაო მაძლევს ესთეტიკურად,მხატვრულად და ისტორიულად მნიშვნელოვან გარემოს.
მე ვმუშაობ ლუვრის მუზეუმის ინფორმატიკის სამსახურში.
ჩემთვის უდიდესი ბედნიერებაა ყოველდღე ყოფნა ამ დიდ და უნიკალურ ადგილას მაშინაც კი როდესაც ჩემს ხელობას არაფერი აქვს საერთო ხელოვნებასთან.
ეს ესთეტიკური განცდა გადმომცეს მშობლებმა და მეც ვცდილობ მის გადაცემას.
ჩემი ქალიშვილის გაჩენის შემდეგ მე ხშირად ვმღერი მისთვის. გოგონას სახე პირველივე ნოტებიდან ნათდება და ეს საოცარი სანახაობაა."
საოცარი არარეალურის ხილვა.
გერმანელი რომანტიკოსი მხატვარი კასპარ დავიდ ფრიდრიხი (1774 - 1840)
Charles Pepin-ის კომენტარი:
ჩვენ ვერ დაგვაჯერებენ იმაში რომ არსებობს მხოლოდ რეალური, მსუყე, ხელშესახები, ფარდობითი.
მშვენიერება წამით გვაჩვენებს მომაჯადოებელ არარეალურს.
ამას აჩვენებს ფრანსუა ჟულიანი ნაშრომში მშვენიერის უცნაური იდეა //François Jullien,"Cette étrange idée du beau",Grasset,2010//.
ჟული რენო-ჟილბერ-თანაც ვხვდებით მშვენიერებით, განსაკუთრებით მუსიკით, ზიარების იდეას.
ლამაზი მუსიკით გატაცებულებს მართლაც გვაქვს მისი სხვისთვის გაზიარების სურვილი. კანტის თქმით ესთეტიკური შეფასება სუბიექტურია, მაგრამ საყოველთაო. ჩვენ ვამბობთ რომ ეს ლამაზია ჩვენი სუბიექტურობის შინაგან ჰარმონიაზე დაყრდნობით, მაგრამ ჩვენ ვასკვნით და ვიმედოვნებთ რომ ეს ლამაზია სხვებისთვისაც.
ეს დასკვნა, მაშ, ერთდროულად სუბიექტურიცაა და უნივერსალურიც იმ გაგებით რომ ის მიზნად ისახავს უნივერსალურს.
ჩვენი ესთეტიკური სიამოვნების ძალა მაშინ დაკავშირებული უნდა იყოს სხვებისაკენ ჩვენი მისწრაფების ძალასთან.
ჩვენი ინდივიდუალიზმი და რელატივიზმი კლავს ჩვენს მისწრაფებას სხვებისკენ და ესთეტიკური ემოციები შეიძლება გვჭირდებოდეს სწორედ სხვებისკენ მისწრაფების განსაცდელად.
ჟულის სურს ირგვლივ სილამაზის ნახვა. იქნებ ესაა ჩვენს ცხოვრებაში და ესთეტიკურ სიამოვნებაში არსებული ნეგატიურის დათრგუნვის სურვილი?
მაგრამ ჟული ამბობს რომ ხელოვნება მას აძლევს ბნელი და ძალადობით სავსე ემოციების განწმენდის და ამაღლების საშუალებას.
ახალი აბსოლუტის გამოგონება:
რომანტიკოსებთან ერთად ხელოვნება ხდება სამყაროს საფუძვლის წვდომის საშუალება.
კანტი, შოპენჰაუერი, ნიცშე და ჰაიდეგერი არიან ფიგურები რევოლუციისა რომელიც კვებავდა ხელოვნების ისტორიას ავანგარდებამდე.
დავუბრუნდეთ თანამედროვეთა ამ დიდ ვნებას.
"შეიძლება აღმაშფოთებლად ჩათვალონ ესთეტიკური პრობლემის ამდენად სერიოზულად განხილვა თუ კი ხელოვნებაში უკვე ხედავენ "სიცოცხლის სერიოზულობის" თანმხლებ გამრთობ აქსესუარს, საკმაოდ უსარგებლო რამეს და მეტს არაფერს...ამ ადამიანების გასაგონად ვიტყოდი რომ ხელოვნება არის ამ ცხოვრების უმაღლესი ამოცანა და ნამდვილად მეტაფიზიკური საქმიანობა. ესაა აგრეთვე რწმენა ადამიანისა რომელსაც მინდა მივუძღვნა ეს ფურცლები, ჩემს კეთილშობილ წინამორბედს ამ გზაზე" //ამ წარწერით მიუძღვნა ვაგნერს ნიცშემ თავისი ნაშრომი "ტრაღედიის დაბადება"//.
28 წლის ნიცშე გერმანული მუსიკის ახალ გენიოსს შეხვდა სამი წლით ადრე, 1868 წელს, ლუცერნში, შვეიცარიის მთებში. ასაკის თვალსაზრისით მათ ერთმანეთისგან აშორებს 30 წელი.
ისინი ორივენი განცდიდნენ შოპენჰაუერის ესთეტიკური თეორიების გავლენას.
შოპენჰაუერი კი მუსიკაში ხედავდა უმაღლეს ხელოვნებას.
ნიცშე დაუმეგობრდა ვაგნერს, ესწრებოდა მისი ქმნილებების რეპეტიციებს, დაუახლოვდა მის მეორე მეუღლეს.ფრანც ლისტის ქალიშვილს. ნიცშე მათ უჩვენებდა ყველა თავის ნაწერს,ვაგნერის მუსიკას კი აცხადებდა ფორმის მიცემად სამყაროს ორი დიდი კოსმიური ძალისთვის, აპოლონური და დიონისური საწყისებისთვის.
ასეთი 7-წლიანი მეგობრობა დამთავრდა ურთიერთობის გაწყვეტით,დიდი ჩხუბით და აყალმაყალით.
ნიცშემ ვაგნერში დაინახა ორმაგი ტირანიის დამყარების მსურველი ადამიანი, დეკადენტი შემოქმედი რომელსაც უნდა ნიცშეს აზრით გარდაცვლილი ღმერთის შეცვლა ძველი კერპებით.
"მუსიკოსი ეხლა ხდება წინასწარმეტყველი, მისანი, ქურუმი, ქურუმზე მეტი, საგანთა არსის გამომთქმელი, ტელეფონი საიქიოდან,ამიერიდან ის არ ქადაგებს მარტო მუსიკას, ის ქადაგებს მეტაფიზიკას. ის მალე დაიწყებს ასკეტური იდეების ქადაგებას." "მორალის გენეალოგიის" //1887// ეს სიტყვები განსაკუთრებით ვაგნერს გულისხმობს.
სულ მცირე ათ წელიწადში ნიცშემ ვაგნერის მუსიკა და მისით ხელოვნება მთავრული ასოთი ორნაირად დაინახა.
თავიდან მუსიკა ნიცშესთვის იყო მეტაფიზიკა კეთილშობილი აზრით. ნიცშეს მაშინდელი აზრით მხოლოდ მუსიკას შეეძლო საგანთა არსის ჩვენება.
შემდეგ კი ნიცშემ მუსიკაში დაინახა სიცოცხლის გამაუფასურებელი და დამამცირებელი იდეალური და ფიქტიური სამყაროს მომგონი საშიშროება.
ნიცშეს რომელ აზრს დავუჯეროთ?
თანამედროვე მოაზროვნეებმა შემოიღეს ხელოვნების ახალი კონცეფცია.
ძველად ხელოვნებას უყურებდნენ როგორც მიმეზისს, ბუნებრივი წესრიგის მიბაძვას.
ეხლა კი კი ხელოვნებას უყურებენ როგორც სხვა რიგის სინამდვილის წვდომის საშუალებას.
ჩვენი ყალბი და გაუცხოებული ყოველდღიური არსებობისგან გვიხსნის ექსტატიური ცოდნა. დაწერა შეფერმა//Schaeffer//.და ეს იმიტომ რომ ხელოვნება გვიხსნის არსის ტრანსცენდენტურ განზომილებას, არსებით "ზერეალობას", "სიურეალობას".
ახალი ღირსებით დაჯილდოებული ხელოვნება ხიბლს უბრუნებს სამყაროს და უფრო ინტენსიურს ხდის ცხოვრებას.
ეს კონცეფცია წინა პლანზე იყო რომანტიკოსებიდან მეოცე საუკუნის ავანგარდისტებამდე.
როგორც ნიცშეს მაგალითი გვიჩვენებს ამ კონცეფციამ გააჩინა თითქმის რელიგიური ბუნების ენთუზიასტებიც და იმედგაცრუებულებიც...
კანტი, ისტორიის დასაწყისი:
ხელოვნების აყვანა უმაგალითო და განუმეორებელი საქმიანობის სტატუსამდე იწყება კანტიდან. წმინდა გონების კრიტიკის //1781 წ.// ავტორი კანტის თქმით ჩვენ ვერ აღვიქვავთ და და ვერ შევიცნობთ საგნებს, სინამდვილეს როგორც ასეთს, თავისთავად. ჩვენ სინამდვილეს ფორმას ვაძლევთ და წარმოვიდგენთ ჩვენი გრძნობების და ჩვენი გაგების, გონების კატეგორიების შესაბამისად.
კანტის თქმით ჩვენთვის საგანი,სინამდვილე როგორც ასეთი მიუწვდომელია,ჩვენ ვწვდებით მხოლოდ ფენომენებს რომლებსაც წარმოვიდგენთ დროში და სივრცეში და ჩვენი სულის კატეგორიების შესაბამისად.
საგნები თავისთავად და მეტაფიზიკის დიდი იდეები-ღმერთი, სული,სამყარო,არაა არც ერთი გრძნობიერი ინტუიციის საგანი. ისინი არის გონების მარეგულირებელი იდეები რომლებიც ვერ იქნება ვერანაირი შემეცნების,ვერანაირი დემონსტრაციის და ვერანაირი ინტუიციის ობიექტი.
ერთადერთი გამონაკლისია ესთეთიკური განცდა-გამოცდილება რომელშიც არის იდეების ინტუიცია.
კანტის თქმით მხოლოდ ხელოვნებაში ვგრძნობთ იმას რაც სცდება ყოველგვარი გრძნობიერი განცდის საზღვრებს.
ხელოვნებაში არის რაღაც ზეგრძნობიერი ინტუიცია....
რომანტიკოსები დაკარგული ერთიანობის ძიებაში:
დაკარგული ერთიანობის მაძიებელი რომანტიკოსები შეცვივდნენ სწორედ იმ ნეგატიურ ნაპრალში რომელიც გახსნა კანტმა.
ნოვალისმა ეს გაურკვეველი გახსნა ზეგრძნობიერისკენ აქცია აბსოლუტის ცოდნად.
მისი თქმით პოეზია წარმოადგენს წარმოუდგენელს და გამოუსახავს. ის ხედავს უხილავს, გრძნობს უგრძნობელს, ვერ-საგრძნობს...პოეტი აწყობს, აერთებს, იგონებს ისე რომ თვითონ არ ესმის რატომ აკეთებს ასე და არა სხვანაირად.
1800 წელს შელინგმა დაწერა ნაშრომში ტრანსცენდენტური იდეალიზმის სისტემა.
"მხოლოდ ხელოვნების ნაწარმოები იაზრებს იმას რაც ვერ გაიაზრება სხვანაირად, აბსოლუტურ მეობას...ხელოვნება არის ერთადერთი და უნიკალური ორგანონი, ფილოსოფიის ერთადერთი და უნიკალური მოწმობა"...
შექმნა თუ გამოვლენა და გამჟღავნება?
ზეგრძნობიერისკენ გახსნილი კარი,კონტაქტი საგნების არსთან, სამყაროს გახსნა-დაფუძნება.
ორი საუკუნის მანძილზე ხელოვნება არის ის რაც გვანთავისუფლებს ჩვენი ინტერესების უსახურობისგან და გვამაღლებს ხელოვნების ამ "ონტოლოგიურმა" კონცეფციამ მხატვარი აქცია ნათელმხიველად რომელსაც რემბოს თქმით აღარ სჭირდება ბუნების იმიტაცია ან წარმოდგენა წინასწარ დადგენილი წესების შესაბამისად.
ეს კონცეფცია ფილოსოფიის გარდა კვებავდა თანამედროვეობის ხელოვნების ისტორიას.
მან მხატვარი, შემოქმედი აქცია მოგვად, ჯადოსნად, მისნად, რომელსაც აქვს სამყაროს ფარული სტრუქტურების გამჟღავნების არნახული ძალა.
კანდინსკის სულიერი, ბრეტონის ზერეალური, მალევიჩის სუპრემატიზმი არის სხვადასხვა სახელი რეალობის იმ ახალი წესრიგისა რომლის ჩვენებას და რომელშიც შეყვანას გვპირდებიან თანამედროვე ხელოვნება და ავანგარდები.
შემოქმედება იქცა ექსტატიური განცდის არედ და ეს განცდა გვიმხელს სამყაროს ფარულ არსს.
ხელოვანი იქცა შემოქმედად. მისი ამოცანაა მომაბეზრებელ-მტანჯველი სინამდვილისგან განსხვავებული სამყაროს შექმნა.
მხატვარი ერთდროულად არის შემოქმედიც და გამამჟღავნებელიც.
"ჩვენ ყველას შეგვიძლია ადამიანის სილამაზის ამოცნობა როდესაც მას ვხედავთ,წერს შოპენჰაუერი,მაგრამ ჭეშმარიტ მხატვარს შეუძლია მისი ამოცნობა ისეთი სიცხადით რომ ის მას აჩვენებს ისეთს როგორიც არასოდეს უნახავს მისი ქმნილება აჭარბებს და ჯობნის ბუნებას".
ერთი საუკუნის შემდეგ ამ იდეას იზიარებდა მერლო-პონტიც //Merleau-Ponty//.
ხელოვნების ამ მეტაფიზიკურმა კონცეფციამ ხელოვნება აქცია არსებობის და არსის საიდუმლოთა გამოცხადებად და გაცხადებად.
ეს მერლო პონტიმ გამოთქვა იდუმალი მაგრამ გადამწყვეტი ფორმით
"არსი არის რაც ჩვენგან მოითხოვს შემოქმედებას, ქმნას რათა ჩვენ განვიცადოთ ის".
ამის და ამაზე მეტის წაკითხვა შეგიძლიათ ფრანგულ ჟურნალში Philosophie Magazine,2013 წლის ივნისის ნომერში.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
სარ პელადანის ეს პორტრეტი 1892 წელს დახატა ალექსანდრ სეონმა // Alexandre Séon//.
Rose + Croix-ის დიდი მაგისტრი სარ პელადანის პორტრეტი, 1904, ნიმი.ხელოვნების მუზეუმი,ბრიუსელი//.Ним, Музей изящных искусств(Брюссель)
ესაა ამ პორტრეტის მხატვარი ჟან დელვილი//Jean Delville - 1953, ფორე-ლე-ბრიუსელი. ის იყო ბელგიური სიმბოლიზმის ერთ-ერთი წამყვანი ფიგურა და სარ პელადანის იდეის მომხრე ბრიუსელში/.
ფილოსოფიური სიმბოლიზმის მეტრი, პელადანის მოწაფე ჟან დელვილი ცნობილი იყო როგორც მხატვარიც და როგორც მწერალიც.
სარ პელადანი
პელადანი
სარ პელადანის ეს პორტრეტი 1892 წელს დახატა ალექსანდრ სეონმა //Alexandre Séon//.
რევოლუციების,კონტრრევოლუციების,ტერორის, ნაპოლეონის თუ ნაპოლეონის საწინააღმდეგო ომების გადარეულმა ხანამ გააჩინა ისეთი უცნაური ფიგურა როგორიც იყო ფრანგი მისტიკოსი მწერალი, ოკულტისტი და ნეოკათოლიკე, როზენკრაიცერთა კათოლიკური ორდენის შემქმნელი ჟოზეფენ //ჟოზეფ// სარ მეროდაკ პელადანი //1850-1918//.
მისი ძირითადი ნაწარმოებებია "როგორ გავხდეთ მოგვი" //1891//, ტრაღედია "ბაბილონი" //1895//, "ბიზანტიის პრინცი //1896//, "ოიდიპოსი და სფინქსი" //1903//, "სემირამიდა" //1904//, წერილების კრებულები, რომანების ციკლი, ე.წ. ეპოპეა - "ლათინური დეკადანსი". "უმაღლესი მანკი", "ანდროგინი". "როგორ გავხდეთ ფერია". "კოლექციონერი ქალი", "სენტიმენტალური მიძღვნა" //1880-1890-ანი წწ.//.
ყოვლისშემძლე ხელოვნებავ, ხელოვნება ღმერთო,სიმაღლიდან ბოლო ანარეკლო ჩვენს გახრწნაზე, დაჩოქილი გცემ თაყვანს...
ეს შესძახა ვაგნერის ერთ-ერთმა ფანატიურად თაყვანისმცემელმა სარ პელადანმა.
Art tout puissant, Art Dieu, je t’adore à genoux, dernier reflet d’en haut sur notre putrescence…
მისი აღმოსავლური სახელი არ გვეუბნება რომ ჩვენი სარი დაიბადა ლიონში და გარდაიცვალა ნეილი-სიურ-სენში. ის იყო ჟურნალისტი ადრიან პელადანის ვაჟიშვილი. ჟოზეფანი პატარა ბავშვობიდან ეზიარა კულტურას და მისტიციზმს. აქედან მიიღო მან თავისი აღგზნებული და ამავე დროს სასაცილო სულისკვეთება. შემდეგ ის დაინტერესდა ოკულტიზმით.
პელადანის აზრით ანტიქრისტეა მატერიალიზმი და ის გმობს და ებრძვის მატერიალიზმს.
ის რომანტიკოსთა მსგავსად უდგება მაგიას. საკმეველი არის დამატება მისი ჭეშმარიტი ღმერთისთვის, სილამაზისთვის და მშვენიერებისთვის თაყავანის საცემად.
პელადანს უყვარდა ვაგნერის მუსიკა და ფრანგულად აქვეყნებდა მის ოპერებს შემდეგი კომენტარით: "თერაპიული მიზნით, საფრანგეთის გასანთავისუფლებლად შხამისგან, მისი მატერიალიზმისგან".
თანამედროვე მატერიალიზმის მტერმა ფრანგმა მისტიკოსმა. მწერალმა,ოკულტისტმა და ნეოკათოლიკემ სულიერების ძიებაში 1891 წელს დააარსა როზენკრაიცერთა კათოლიკური ორდენი.
მის ჯგუფს მოკრძალებულად ერქვა ტაძრის და გრაალის ვარდი-ჯვრის კათოლიკური და ესთეტიკური ორდენი.
იქ ღმერთისკენ მიმავალ მთავარ გზად ითვლება ხელოვნება.
იქ ებრძვიან მატერიალიზმის უზნეობას, ამორალიზმს და ამის შედეგებს.
პელადანმა ძმობა დაახასიათა როგორც ინტელექტუალური ქველმოქმედების,სული წმინდას თანახმად მოღვაწეობისადმი მიძღვნილი ძმობა. ეს ძმობა ემსახურება სულიწმინდის განდიდებას და მისი მეფობის მომზადებას.
1892 წელს მან პარიზის დიურან-რუელის ცნობილ გალერეაში გახსნა როზენკრეიცერთა პირველი სალონი.
სალონი გაიხსნა ორდენის ოფიციალური კომპოზიტორი ერიკ სატის მუსიკით.
იქ უსმენდნენ მოხსენებებს ხელოვნებაზე და მისტიკაზე. იქ სურათებს ფენდნენ ცნობილი მხატვრები.
პელადანმა რეკლამა გაუწია ისეთ მხატვრებს როგორებიც არიან ჟან დელვილი, ფერნანდ კნოპფი, სეონი, მორის დენი, ბონარი, ტულუზ-ლოტრეკი, სიორა, შვაბე.
წარმატება დიდი იყო. სალონი ნახა 22 ათასზე მეტმა კაცმა.
1892-1897 წლებში ექსპერიმენტი განმეორდა ექვსჯერ.
მიშელ დე ლეზინიემ შემდეგნაირად აღწერა პელადანი: "მან წაიცხო შვიდი სურნელი//შვიდი პლანეტის შესაბამისად//, მაგრამ ბატონობდა ევკალიპტი. კისრის ირგვლივ ჰქონდა მაქმანის ფართო საყელო ჰალსტუხის გარეშე, მან მიიღო იების დიდი თაიგული. რუხი ტყავის ხელთათმანებზე ჰქონდა ოქროთი შემკული ბეჭდები".
"ვუსმინოთ, ღმერთო ხელოვნებავ, ზეცის ბოლო ანარეკლო ჩვენს გახრწნილობაზე, მუხლებზე დაჩოქილი გცემ თაყვანს... სასწაული, საწაული. მაღლდება და იხსნება მზარდი ვარდი,ის ცდილობს თავის ღვთისმოსავ ფოთლებში ხსნის ღვთაებრივი ჯვრის მოქცევას. ჯვარი ბრწყინავს.
იესოს არ შეუჩვენებია ეს ქვეყანა, ის იღებს ხელოვნების თაყვანისცემას."
დღეს მარტო ასე ვთქვათ დეკადენტური ლიტერატურის სპეციალისტებს თუ ახსოვთ პელადანი //1858-1918//.
თავის დროზე მას ჰქონდა ხმაურიანი დიდება.
მისმა ქალდეურმა სამოსმა //თვითონ ის საკუთარ თავს უძახოდა "სარს"-ბაბილონის გამგებელს//, მისმა გაჩეჩილმა თმამ და გაბურძგნულმა წვერმა, , მისმა აქტიურმა ბრძოლამ ხელოვნებაში ნატურალიზმის და რეალიზმის, მილიტარიზმის, კოლონიალიზმის და 1789 წლის რევოლუციის,კათოლიკობის გადაგვარების, მეშჩანობის და უსახურობის წინააღმდებ ის აქციეს 1880-1890-ანი წლების პარიზის კულტურული ცხოვრების ერთ-ერთ ყველაზე თვალშისაცემ ფიგურად.
1880-1890-ან წლებში პელადანმა აღადგინა კათოლიკე როზენკრაიცერთა ორდენი. 1892-1897 წლებში ის აწყობდა მხატვრულ სალონებს//დიდ გამოფენებს//. სადაც დაშვებული იყო მხოლოდ სიმბოლისტთა/.გ.მორო და სხვ// და მონათესავე ხელოვნება.
მან დაწერა "პასუხი ტოლსტოის", მთელი წიგნი ლევ ტოლსტოის ესთეტიკური ნიჰილიზმის წინააღმდეგ //ნაშრომი "რა არის ხელოვნებას" თაობაზე//.
მან სათანადო დამუშავების გარეშე დაწერა ასობით წერილი,ასიოდე წიგნი ესთეტიკის,ეზოტერიზმის საკითხებზე ანტიკური მისტერიების სულისკვეთებით გაჟღენთილი თეატრალური პიესები და რომანები,მათ შორის "ეპოოპეა" "ლათინური სამყაროს დაცემა" //თუ ჩასვენება// 21 ტომად //პირველი ტომი გამოვიდა 1884 წელს და ბოლო კი პელადანის სიკვდილის შემდეგ,1925 წელს//.
სარ პელადანი გმობდა და ებრძოდა ყველაფერ მდაბალს,ეგოიზმს,სიყალბეს, ნებისმიერი სახის სიამტკბილობათა ძიებას. ამავე დროს ის ქადაგებდა მისტიკურ იდეებს.
პელადანის ხელოვნების მიზანია უხილავის ხილულად წარმოდგენა. იდეალთან ზიარება. მის ხანაში ხელოვნება ცვლის რელიგიას.
მატერიალისტური და ბურჟუაზიული თანამედროვეობიდან განდევნილები არიან ღმერთი,პაპი,მეფე,ხელოვნება და აზრი.
ასეთ საზოგადოებას პელადანი უპირისპირებს უდეალისტურ ღირებულებებს.
მისი ყოველი რომანი არის მატერიალური და სულიერი ძალებია,უხამსი ადამიანის შემოქმედ მხატვართან ანუ მოგვთან,ჯადოსანთან ბრძოლის ველი.
მხატვრები,შემოქმედები პელადანის რომანებიდან //მოქამდაკე ნებო, მწერალი ნერგალი, პიანისტი თამუზი// თვითონ პელადანის ორეულები არიან.
ისინი ყველანი ქადაგებენ ტრადიციების,სიძველის სიყვარულს და თანამედროვეობის სიძულვილს.
პელადანს ისტორია წარმოუდგენია იოაქიმ ფლორელის //მე-12 ს// მოდელის თანახმად.
ის მსოფლიოს ისტორიას ყოფს სამების სამი სახის შესაბამის სამ პერიოდად.
სულიწმინდის მომავალ ხანას ახასიათებს ჰარმონიის გაბატონება, სიყვარულის და ცოდნის,ეზოტერიზმის და რელიგიის, ეროსის და აგაპეს სინთეზი.
იცნობდა თუ არა პელადანს მერეჟკოვსკი 1895 წელს როდესაც მან ხელი მოჰკიდა ტრილოგია "ქრისტე და ანტიქრისტეს" წერას? ყოველ შემთხვევაში პელადანი რუსეთში ცნობილი იყო. მას ახსენებდნენ მ.გორკი,პ.ფლორენსკი და კანდინსკი და ეიზენშტეინი.
პელადანს ბევრი საინტერესო რამე უწერია და დანარჩენს ალბათ სხვა დროს დავუბრუნდებით.
წუთისოფელი უწყვეტი სტრესის,დარდების და ტრავმების წყაროა და ხელოვნება ხშირად არის წამალი და მკურნალობის საშუალება თანამედროვეობით გაგიჟებული ადამიანებისთვის. არსებობს ქრომოთერაპია ანუ ფერებით მკურნალობა,არტ-თერაპია ანუ ხელოვნების სხვადასხვა სახეობით მკურნალობა.
აქ შევჩერდებით უკვე ორფეოსის და პითაგორას ხანიდან ცნობილი მუსიკათერაპიის ანუ მუსიკით მკურნალობის ორ ეპიზოდზე.
ევროპელმა მეცნიერებმა დაამტკიცეს რომ სწორედ მოცარტის მუსიკის მოსმენა აძლიერებს უკლებლივ ყველა მსმენელის გონებრივ შესაძლებლობებს მიუხედავად იმისა მოსწონთ მოცარტის მუსიკა მსმენელებს თუ არა.
კანადაში საგანგებოდ დაქირავებულ მუსიკოსთა კვარტეტები ქალაქის მოედნებზე უკრავენ მოცარტის მუსიკალურ ნაწარმოებებს. ამ იდეის ავტორების აზრით ეს აწესრიგებს ქუჩის მოძრაობას და ამცირებს ავარიათა რაოდენობას.
//ამან იქნებ საქართველოს ნორმალურ დემოკრატიზაციასაც შეუწყოს ხელი, საცდელია, გ.მ.//.
მთელი მსოფლიოს მეცნიერთა, ექიმთა და ფსიქოლოგთა დამოუკიდებელი გამოკვლევები ამტკიცებენ რომ ავსტრიელი კომპოზიტორი ვოლფგანგ ამადეუს მოცარტის (1756 – 1791 წწ.) ნაწარმოებები სხვა ყველა კომპოზიტორთა ნაწარმოებებთან შედარებით ადამიანებზე ახდენენ ბევრად უფრო ძლიერ გამაჯანსაღებელ ზემოქმედებას.
მეტიც, ამ კომპოზიტორის ნაწარმოებებს შეუძლიათ სრულებით
წარმოუდგენელი რაღაცეების გაკეთება სრულებით სხვადასხვა სნეულებათაგან
ადამიანების განკურნების თვალსაზრისით.
"მოცარტის მუსიკა ახდენს ჩვენი ტვინის ყველა ბუნებრივი შესაძლებლობის მობილიზაციას”. (გორდონ შოუ, ნეირობიოლოგი და ფიზიკოსი ამერიკის შეერთებული შტატებიდან).
“მოცარტის ძალა მიუწვდომელია სხვებისთვის.მისი მუსიკა ანთავისუფლებს სულს. მისი მუსიკის სამკურნალო თვისებები ისეთია რომ ისინი მოცარტს გადააქცევენ უდიდეს კომპოზიტორად უდიდეს კომპოზიტორებს შორის”. (ა..ტომატისი, წიგნიდან “რატომ მოცარტი?”)
მაშ რა არის საიდუმლო ამ ადამიანზე ზემოქმედების უნივერსალური სპექტრის მქონე მკურნალი ენერგეტიკისა რომელიც აქვს მარტო მოცარტის მუსიკას? როგორია სწორედ ამ მუსიკის საყოველთაოდ აღიარებული უნიკალური მკურნალი ეფექტის “საიდუმლო მექნიზმები?
ინტელექტის დონის კვლევის სტანდარტული ტექსტები აჩვენებენ რომ სწორედ მოცარტის მუსიკის მოსმენის შემდეგ მსმენელის ინტელექტი ძლიერდება.
ამერიკელ მეცნიერთა გამოკვლევებმა აჩვენა რომ მოცარტის მუსიკის მხოლოდ ათწუთიანი მოსმენა საშუალოდ 8-10 ერთეულით ამაღლებს მსმენელის ინტელექტუალურ დონეს.
ევროპელმა მეცნიერებმა დაამტკიცეს რომ სწორედ მოცარტის მუსიკის მოსმენა აძლიერებს უკლებლივ ყველა მსმენელის გონებრივ შესაძლებლობებს მიუხედავად იმისა მოსწონთ მოცარტის მუსიკა მსმენელებს თუ არა.
5-წუთიანი მუსიკალური სეანსის შემდეგაც მსმენელებს შესამჩნევად უძლიერდებათ ყურადღების კონცენტრაცია.
ალცჰეიმერის ავადმყოფობით დაავადებულები თავის ჩვევებს აუმჯობესებენ მოცარტის საფორტეპიანო კონცერტის//ორი ფორტეპიანოსთვის დო-მაჟორი// რეგულარული მოსმენით.
მოცარტის მუსიკა როგორც არც ერთი სხვა უზარმაზარ გავლენას ახდენს მთელი რიგი სერიოზული დაავადებების,მათ შორის ეპილეფსიის, მკურნალობაზე. მეცნიერებმა ექსპერიმენტული გზით დაადგინეს რომ მოცარტის სონატების
//განსაკუთრებით სონატა კ 448-ის// ბგერები ამცირებენ ეპილეპტიური შეტევების რაოდენობას.
პროფესორი ჯონ ჯენკინსის //აშშ// მიერ ჩატარებულ ერთ-ერთ ექსპერიმენტში სერიოზული ნევროლოგიური დაავადებებით ავადმყოფ ადამიანებს ინდივიდუალურად მოასმენინეს მოცარტის ერთ-ერთი ნაწარმოების მხოლოდ ათწუთიანი ფრაგმენტი რის შემდეგაც პრაქტიკულად ყველა მსმენელს რაღაცა დროით გაუუმჯობესდა ხელების რთული მოძრაობები.
შვედეთის კლინიკებში მშობიარეებს ასმენინებენ მოცარტის მუსიკას ვინაიდამ შვედი სწავლულები და ექიმები დარწმუნებულები არიან რომ სწორედ ეს მუსიკა დაეხმარა მათ მათ ქვეყანაში ბავშვთა ადრეული სიკვდილიანობის შემცირებაში.
მსოფლიო დონის ავტორიტეტული სპეციალისტების მტკიცებით მოცარტის მუსიკა ეხმარება ადამიანს ნებისმიერი ფსიქოლოგიური პრობლემის მოშორებაში. ის სუმჯობესებს მეტყველებას და სმენას.
მრავალი წამყვანი სურდოლოგის //სმენის დეფექტების სპეციალისტების// მტკიცებით ჭამის დროს მოცარტის წყნარი მუსიკის ყოველდღიური მოსმენა ხსნის საჭმლის მონელების მრავალ პრობლემას და მსოფლიო ლოგოპედების აზრით მოცარტის მუსიკაში მაღალი სიხშირის ბგერების არსებობა მას ანიჭებენ ყველაზე უფრო ძლიერ სამკურნალო თვისებებს მთელ კლასიკურ მუსიკაში //მაღალი სიხშირის ჰარმონიზებული ბგერები ამაგრებენ საშუალო ყურის მიკროსკოპიულ კუნთებს. 3000-8000 და მეტი ჰც-ის სიხშირის ბგერები იწვევენ უძლიერეს რეზონანსს თავის ტვინის ქერქში რაც ხელს უწყობს მეხსიერების და აზროვნების გაუმჯობესებას.
მოცარტის შემოქმედების დიდ თაყვანისმცემლებს შორის არის სახელგანთქმული ექიმი-ოტოლარინგოლოგი ალფრედ ტომატისი
//პარიზი, საფრანგეთი//.
მისი ერთ-ერთი პაციენტი იყო ახალგაზრდა ჟერარ დეპარდიე-მომავალი სახელგანთქმული ფრანგი კინომსახიობი. მაშინ,1960-ანი წლების შუა ხანებში,სულ უცნობი მსახიობი ჩავიდა პარიზის დასაპყრობად და მას ამისთვის ექნებოდა ყველა შანსი რომ არა მეტყველების სერიოზული პრობლემები //ენის უძლიერესი ბორძიკი,ენაბლუობა// და მეხსიერების სირთულეები.
ა.ტომატისმა ჟერარის პირველივე შემოწმებისას დაადგინა რომ მას აქვს მარჯვენა ყურის სერიოზული პრობლემები და ურჩია უახლოესი თვეების მანძილზე ყოველ დღე 2-2 საათი მოცარტის მუსიკის მოსმენა.
ამ დამოუკიდებელი სეანსების შედეგი დიდად შთამბეჭდავი იყო. დეპარდიემ მოიშორა მარჯვენა ყურის დეფექტები, ენაბლუობა და მეხსიერების პრობლემები. ამან მას მისცა მსოფლიო დონის კინომსახიობად გახდომის საშუალება.
გავიდა წლები მისი სასწაულებრივი განკურნებიდან და დეპარდიემ თქვა :
"ტომატისთან შეხვედრამდე მე არ შემეძლო არც ერთი წინადადების ბოლომდე წარმოთქმა. ის დამეხმარა ჩემი აზრებისთვის სისრულის მიცემაში, მან მასწავლა აზროვნების პროცესის სინთეზი და გაგება".
ცნობილია შემთხვევა როდესაც მოცარტის მუსიკამ სიტყვა-სიტყვით სიცოცხლე აჩუქა ადამიანს.
78 წლოს მძიმედ ავადმყოფმა მარშალმა რიშელიე ლუი ფრანსუა დე ვინრომ უკვე სიკვდილის სარეცელზე რამოდენიმე წუთით ადრე თავის აშკარა და გარდაუვალ სიკვდილამდე ითხოვა ამქვეყნად თავისი უკანასკნელი სურვილის შესრულება-მისი თანდასწრებით მოცარტის მისი საყვარელი კონცერტის დაკვრა.
დაკვრის შემდეგ კი მოხდა ნამდვილი სასწაული !
სიკვდილმა უკან დაიხია და მარშალმა დამსწრეთა თვალწინ დაიწყო გამომჯობინება.
ამ ადამიანში უცნობია თუ როგორ სწრაფად დაბრუნდა მისი სასიცოცხლო ძალა და მან იცოცხლა კიდევ 14 წელი,92 წლის ასაკამდე.
კანადაში საგანგებოდ დაქირავებულ მუსიკოსთა კვარტეტები ქალაქის მოედნებზე უკრავენ მოცარტის მუსიკალურ ნაწარმოებებს. ამ იდეის ავტორების აზრით ეს აწესრიგებს ქუჩის მოძრაობას და ამცირებს ავარიათა რაოდენობას. //ამან იქნებ საქართველოს ნორმალურ დემოკრატიზაციასაც შეუწყოს ხელი, საცდელია, გ.მ.//.
სტრესის საწინააღმდეგო მოცარტი:
ბოლო ხანებში ექიმებმა მიაქციეს ყურადღება იმას რომ მუსიკას აქვს სამკურნალო თვისებები და მისი დახმარებით შეიძლება ზოგი სერიოზული ავადმყოფობის მორჩენა. ასეთი მკურნალობის თავისებურებებზე ყვება რუსეთის ფედერაციის ჯანდაცვის სამინისტროს მოსკოვის უწყებათაშორისი კლინიკური 38-ე საავადმყოფოს თერაპევტი სვეტლანა ნიკოლაევნა შარაია.
ეს არაა განსაკუთრებული სიახლე,მაგრამ ადრე მუსიკის შესაძლებლობებს იყენებდნენ მხოლოდ ასე ვთქვათ შთაგონებით,ექიმთა ინტუიციის და გამოცდილების შესაბამისად. კონკრეტული პაციენტისთვის საჭირო მუსიკის შერჩევის ობიექტური კრიტერიუმები არ არსებობდა.
ასე მაგალითად ცნობილი ფრანგი კინომსახიობი ჟერარ დეპარდიე ახალგაზრდობაში დაიძრა პარიზის დასაპყრობად,მაგრამ მას ჰგონდა ძალიან სერიოზული სირთული,ის დიდად ენაბორძიკა და ენაბლუ იყო. ექიმმა მას გამოუწერა ყოველ დღე ორ-ორი საათი მოცარტის მუსიკის მოსმენა და და ორი თვის მერე დეპარდიე ნორმალურად ალაპარაკდა. მარტო თავის ინტუიციაზე დაყრდნობით ექიმმა სწორად განსაზღვრა წამალი.
დღეს ყველაფერი შეიცვალა,გაჩნდა ახალი და პირველ რიგში კომპიუტერული ტექნოლოგიები. ასეთი შესაძლებლობების მქონე მუსიკათერაპია მართლაც გადაიქცა მკურნალობის ახალ და ეფექტურ საშუალებად.
ცენტრალურ ფიგურად ისევ ექიმი მუსიკათერაპევტი რჩება. კომპიუტერი ჭკვიანია, მაგრამ მაინც მანქანაა. ის აფართოვებს სპეციალისტის შესაძლებლობებს, იძლევა მრავალი წვრილმანის და დეტალის გარკვევის, პაციენტის ტესტირების საშუალებას, მაგრამ გადაწყვეტილებას იღებს ადამიანი.
ვერავითარ მექანიზაციაზე ლაპარაკი ვერ იქნება იმიტომ რომ თვითონ მუსიკალური თერაპიის გაჩენა მჭიდროდაა დაკავშირებული კაცობრიობის სულიერ სიმდიდრესთან., მუსიკასთან, მუსიკის ბგერების და სახეების აღქმის უნართან.
ფიზიკური ჯანმრთელობა სულიერი ჯანმრთელობის გარეშე არ არსებობს.
მუსიკათერაპიის უნიკალურობა იმაშია რომ ის ერთდროულად კურნავს როგორც პაციენტის სხეულს ისე სულს და ხელს უწყობს მათ შერწყმას ერთიან ჰარმონიულ მთლიანობად.
მუსიკათერაპია შველის ნერვიული სისტემის დაავადებებს, ნევროზებს, ნევრასტენიას, გადაქანცულობას, უძილობას. ის შეიძლება კარგი იყოს ზოგი ფსიქიური ავადმყოფობისას, მაგ.შიზოფრენიის და ფსიქოზების ზოგი ფორმისას. ის შველის ჰიპერტონიასაც,გულის იშემიურ ავადმყოფობებს, გასტრიტებს, კოლიტებს, წყლულს, ქრონიკულ ბრონქიტს, ბრონქიალურ ასთმას....
მუსიკალური თერაპია შეუცვლელია იმათთვის ვისაც სტანჯავს ალერგია წამლებზე და პაციენტის ფსიქოემოციურ მდგომარეობასთან მჭიდროდ დაკავშირებული სხვა ქრონიკული დაავადებები.
მუსიკის გამოყენების კიდევ ერთი სფეროა ტკივილის გაყუჩება. არსებობს გამაყუჩებელი პრეპარატების მსგავსად მოქმედი მუსიკალური პროგრამები. მათ იყენებენ ტკივილის გასაყუჩებლად,მათ შორის სტომატოლოგიაში.
მუსიკით მკურნალობა შეუძლია პრაქტიკულად ყველას. ზოგჯერ მუსიკათერაპიას არ უნდა მიმართონ დაავადების მწვავე სტადიაზე,მაგრამ ეს უნდა გადაწყვიტოს ექიმმა.
ამას გარდა მკურნალობის შედეგები დამოკიდებულია პაციენტის მუსიკალობაზე. არამუსიკალურ პიროვნებებისთვის მუსიკათერაპიის დანიშვნისას სიფრთხილეა საჭირო.
სამკურნალოდ მოსული პაციენტი ავსებს საგანგებო ანკეტას. ეს საჭიროა იმის გასარკვევად თუ მუსიკის რომელი სახეობა და ჟანრია მისთვის უფრო გასაგები,ახლო და სასიამოვნო. შემდეგ დგება გამოკვლევის დრო. ის აუცილებელია მაშინაც როცა პაციენტს აქვს სრული კლინიკური დასკვნა მისი ჯანმრთელობის შესახებ. ექიმი-მუსიკათერაპევტის ამოცანა ცოტა სხვაა - მან უნდა შეაფასოს პაციენტის დღევანდელი ფსიქოემოციური მდგომარეობა და ჩაატაროს ორგანიზმის უმთავრესი სისტემების ექსპრეს-დიაგნოსტიკა.
განწყობის ფონს და ფსიქიური აქტიურობის დონეს ამოწმებენ საგანგებო ფერადი ბარათებით. მათ აწყობენ ადამიანის წინ და სთავაზობენ ყველაზე სასიამოვნო ფერის შერჩევას. შემდეგ ამ ბარათს იღებენ მაგიდიდან ან მონიტორის ეკრანიდან და პროცედურას იმეორებენ მანამდე სანამ არ დარჩება მარტო პაციენტისთვის ყველაზე ნაკლებად მიმზიდველი ფერი.
არჩევის წესი ახასიათებს ადამიანის სულიერ მდგომარეობას. ამის შემდეგ აკუპუნქტურის წერტილებში ზომავენ ელექტრულ წინააღმდეგობას. ამით ზუსტდება დიაგნოზი.
მიღებული ინფორმაციის გამოყენებით მუსიკათერაპევტი პაციენტისთვის ადგენს მუსიკალურ პროგრამას. თანაც მნიშვნელოვანია როგორც ნაწარმოებები ისე ის თუ რა ინსტრუმენტები ჟღერს მასში.
ასე მაგალითად ღვიძლზე ყველაზე უკეთ მოქმედებს კლარნეტი, ხოლო სიმებიანები განსაკუთრებით მარგებელია გულისთვის.
მკურნალობა ხდება არამჭახედ განათებულ დიდ ოთახში. შესავალი საუბრის შემდეგ პაციენტი მოხერხებულად ეწყობა სავარძელში და იწყებს მუსიკალურ-თერაპიული პროგრამის მოსმენას. ჟღერადობის ძალას არეგულირებენ მისი ინდივიდუალური შეგრძნებების შესაბამისად.
ერთი სეანსის ხანგრძლივობაა 30-45 წუთი. სეანსების საერთო რაოდენობა დამოკიდებულია კონკრეტულ გარემოებებზე და შეიძლება მერყეობდეს 10-12-დან 15-20-მდე. მკურნალობის პროცესში ადამიანის მდგომარეობა იცვლება და ექიმი მას პერიოდულად აკონტროლებს.
ჩვეულებრივი აკუსტიკის მქონე სათავსში მუსიკის მოსმენა უკეთესია საყურეების გარეშე. მაგრამ მიკროსაყურეების მეშვეობით მუსიკით შეიძლება ვიმოქმედოთ აკუპუნქტურას წერტილებზე. ამისთვის მათ მიადებენ კანის შესაბამის ადგილებზე და სეანსის დროს მათ ამაგრებენ ჩვეულებრივი პლასტირით. ზოგჯერ ძალიან სასარგებლოა ჩვეულებრივი მოსმენის შეთავსება ამ მეთოდთან.
ადამიანის ყოველ ორგანოს აქვს გარკვეული რხევები,ესე იგი ინდივიდუალური ხმოვანი "პორტრეტი".
ეს ბუნებრივი რხევები ეწყობა თავისებურ მელოდიად და საგანგებო მიკროფონებით შეიძლება მისი მოსმენა და გაანალიზება. როდესაც ორგანოს მუშაობა ირღვევა ირღვევა მისი ჟღერადობაც.
მუსიკათერაპიის მიზანია ორგანიზმის ხმოვანი პალიტრის აღდგენა.
ეს ხდება ჩვეულებრივი მოსმენის დროსაც,მაგრამ როდესაც მუსიკა მოქმედებს რეფლექსოგენურ წერტილებზე და ზონებზე მის მიერ გამოწვეული ვიბრაციები უშუალოდ აწყობენ ჩვენი შინაგანი "ორკესტრის" დაკვრას.
განსაკუთრებულ სიფრთხილეს საჭიროებს ბავშვის ორგანიზმი. მუსიკალურ თერაპიას ბავშვებისთვის ძალიან აქტიურად იკვლევენ. ეხლახანს მიღებულია ძალიან საინტერესო შედეგები.
გაირკვა რომ მუსიკათერაპია ბავშვებს ეხმარება ერთმანეთთან სწორად ურთიერთობაში თუ კი მათ უჭირთ თანატოლებთან კონტაქტის დამყარება.
მუსიკა კარგად მოქმედებს ინტელექტუალურად და ემოციუეად ჩამორჩენილ ბავშვებზე.
მაგრამ დღეს მუსიკათერაპიით პროფესიულად დაკავებული პედიატრები რუსეთში არ არიან. არის იმედი რომ დაახლოებით ერთ წელიწადში ისინი გამოჩნდებიან.
მუსიკათერაპიაში ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს ექიმის პიროვნებას,ყველაზე დახურულ პაციენტთანაც კონტაქტის დამყარების მისეულ უნარს. ბავშვებთან მუშაობისას ეს ორჯერ უფრო მნიშვნელოვანია და ამიტომ საჭიროა პიროვნების განსაკუთრებული თვისებები.
სერიოზულ დაავადებებთან ბრძოლა ექიმის საქმეა, მაგრამ მრავალ სიტუაციაში სარგებლობის მოტანა შეუძლია მუსიკალურ თვითმკურნალობასაც.
რუსეთში დამუშავებულია სამკურნალო-პროფილაქტიკური მუსიკის კასეტების საგანგებო ნაკრებები.
სამსახურიდან სახლში დაღლილი თუ მიხვედით თქვენ გონზე მალე მოგიყვანთ "ანტისტრესული" კასეტა. არსებობს საგანგებო კასეტა უძილობის შემთხვევისთვისაც.
არის კასეტები ბრონქიალური ასტმისთვის,კუჭის წყლულისთვის, ჰიპერტონიისთვის.
რა თქმა უნდა,ჩვეული მკურნალობის მუსიკით შეცვლა არ შეიძლება,მაგრამ თავის არიდება გამწვავებისთვის,პრეპარატების დოზის შემცირება სავსებით შესაძლებელია.
ვიმედოვნებ რომ ყოველ ოჯახში ტრადიციული აფთიაქის გვერდით გაჩნდება მუსიკალური აფთიაქიც.
ექსპერიმენტებმა აჩვენეს რომ სასულიერო მუსიკა ააქტიურებს ორგანიზმის უჯრედებს და ხელს უშლის რიგი პათოგენური ბაქტერიების გამრავლებას. ასე რომ ოდესმე ინფექციური ავადმყოფობები შეიძლება განკურნოს ბახის ქორალებმა ან რახმანინოვის ღამისთავისამ //ვსენოშჩნაია//. და ეს არაა ფანტასტიკა.
გავიხსენოთ რომ ძველ რუსეთში ეპიდემიების დროს მიღებული იყო ზარების განუწყვეტლად რეკვა.
თანამედროვე ცოდნა იძლევა ამ ჩვეულების სამედიცინო მნიშვნელობის შეფასების საშუალებას.
ასე რომ მკურნალობის ახალი თანამედროვე ხერხით ჩვენ ვუბრუნდებით ძველ ტრადიციებს //მით უმეტეს რომ მუსიკათერაპიას უკვე მიმართავდნენ პითაგორა და ორფიკოსები, გ.მ.//.
ესაუბრებოდა ვალერი დომბაევი.
Ex 0riente Lux!!!
მატერიალისტური და ტაციონალისტური აზროვნებისგან დაღლილი დასავლელები მიმართავენ აღმოსავლეთს:
უამრავი, უთვალავი დასავლელი მიდის აშრამებში, შალაებში თუ აიურვედას მედიცინის ცენტრებში.
მატერიალიზმისაგან და რაციონალიზმისაგან დაღლილებს,მათ იქ უნდათ ინდოელთა მრავალათასწლოვანი ცოდნის შეძენა, ჰარმონიისა და სიმშვიდობის მიღწევის თუ სხეულისა და სულის შერიგების ხერხების სწავლა.
ჩემი მშობლები ერთმანეთს შეხვდნენ გოას პლაჟზე. მათ წამიყვანეს ინდოეთში და მეშემიყვარდა ეს ქვეყანა და მისი სულიერება, ამბობს ელიზე დელკური.ეს გრენობლელი სტუდენტი ეხლა თავის სტაჟს გადის კოშინში, სამხრეთ-დასავლეთ ინდოეთში."მე ერთი წლის მანძილზე ყველაფერი გავაკეთე რათა აქ მოვხვედრილიყავი, ყვება ის. საღამოობით,სამუშაოს შემდეგ მე ვხვდები ჩემს მოძღვარ იოგს რათა მივდიო იოგას და გავიცნო ინდუიზმის დამფუძნებელი მითები. მე ასევე ვასრულე აიურვედას მედიცინის რჩევებს. ეს დისციპლინები საუკეთესო ხერხია თანამედროვეობის ;ღელვარებებთან და მათ მიერ გაჩენილ სტრესთან საბრძოლველად".
ელიზე არაა მარტო და არჩვეულებრივი შემთხვევა.
ის რაც 1970-ან წლებში მოდად ჩანდა ეხლა მასშტაბური საზოგადოებრივი მოვლენაა.
მრავალათსწლოვანი საკრალური ცოდნიდან გაჩენილი ინდური სულიერება და ევროპული კარტეზიანული სულისკვეთებისგან შორს მყოფი მისი რთული სოციალურ-რელიგიური სისტემა ათეისტურ თუ მორწმუნე დასავლეთს აძლევს თავის მომხიბლავ ცხოვრების ჰიგიენას.
აიურვედა,იოგა და მედიტაცია. სულ უფრო და უფრო მეტ დასავლელი მიდის ინდური სიბრძნის წყაროების დასაწაფებლად.
ტურიზმის მსოფლიო ორგანიზაციის თანახმად 2010 წელს 6 მილიონი ტურისტი ჩავიდა ინდოეთში რიოდან,ლოს ანჟელესიდან,პარიზიდან თუ ბერლინიდან.
ისინი აღარ ჩადიან მხოლოდ ტაჯ მაჰალის სანახავად თუ მაჰარაჯათა სასახლეების შესასწავლად. მათ უნდათ მისვლა მათი საყვარელი დისციპლინების მოძღვრებთან და მათი მოსმენა.
ინდოეთში ეხლა უამრავი ცენტრი,აშრამი,სასტუმრო თუ მთელი სოფლები ცხოვრობენ მედიტაციის,ტანტრიზმის,აიურვედას სამზარეულოს,მეტიც,
სონოთერაპიის სტაჟების და კურსების შეთავაზებით. ყველგან სთავაზობენ მკურნალობას რომელიც გულისხმობს მასაჟს არსებითი ზეთებით.
წიგნის მაღაზიები სავსეა ინდური ფილოსოფიის წიგნებით.
ყველაზე პოპულარულებია სამხრეთ ინდოეთის რეგიონები კერალა//აიურვედას აკვანი// და კარნატაკა,სადაც მისორი გადაიქცა იოგას მსოფლიო დედაქალაქად. კერალაში უცხოელ ტურისტთა რაოდენობამ იფეთქა 2006 წლიდან და მას შემდეგ ის ყოველ წელს იზრდება 20 პროცენტით....იგივე ტენდენციაა მისორში სადაც ყვავიან და იფურჩქნებიან იოგას სკოლები. მარტო ამ პატარა ქალაქში არის მრავალი ათეული იოგას პროფესორი რომლებიც ასწავლიან დასავლელებს.
უნდა ითქვას რომ სიბრძნე ერითმება ბიზნესს. პარიზში წიგნის მაღაზიები სავსეა გამოცემებით ინდურ სულიერებაზე და მის სიკეთეებზე, აიურვედას მედიცინაზე და ტანტრიზმზე,კარმულ ასტროლოგიაზე, ინდუიზმის თუ იოგას დაწყებითი სახელმძღვანელო-ანბანებით. კიოსკებში და ინტერნეტზე გაჩნდა სპეციალიზებული ჟურნალ-გაზეთები და საიტები...
ფენომენი არ შემოიფარგლება გამოცემებით და მოგზაურობებით.
ინდურ სიბრძნეს პრაქტიკულად მისდევენ დასავლეთის ქვეყანათა უმრავლესობაში.
დღეს უნდა ვიცოდეთ საკუთარი თავის მართვა,დასვენება-განმუხტვა და თვითმკურნალობა,ზრუნვა საკუთარ ჯანმრთელობზე,ამბობს მიშლინ ფლაკი რომელმაც 1978 წელს პარიზში შექმნა იოგა ნიდრას ფრანგული სკოლა და მისდევს თავისი მოძღვარი სვამი სატიანანდას //1923-2009// რჩევებს.
ამ გურუმ მოახდინა პატარა რევოლუცია იმით რომ 1960-ამ წლებში შექმნა იოგათერაპია.
სვამი სატიანანდას თქმით დასვენების, განმუხტვის ეს სისტემა დიდად ამცირებს და ამშვიდებს თანამედროვე ცხოვრების მიერ გამოწვეულ ფიზიკურ და მენტალურ დაძაბულობებს.
ავადმყოფი თუ დასუსტებული ადამიანებისთვის ეს არის ნერვიული სისტემის გამოცოცხლების და მათში არსებული მკურნალი ძალების გამოღვიძების საშუალება.
არგუმენტი მომხიბლავია და ეს დისციპლინა ზეიმობს, განსაკუთრებით ამერიკის შეერთებულ შტატებში, სადაც მისი მომხრეები გახდნენ ვარსკვლავები მადონას თამადობით.
ამერიკაშიც და ევროპაშიც იზრდება ფასიანი კურსების რაოდენობა. საფრანგეთში იოგა გაჩნდა სკოლაშიც. არის ასოციაცია "იოგას კვლევა განათლებაში" და მისი ინიციატივით იოგა გაჩნდა საბავშვო ბაღებშიც. ის არის ზოგი ლიცეუმის ატესტატშიც.
იოგა გავრცელდა საწარმოო-დაწესებულებებშიც სადაც მას აქებენ როგორც უებარ საშუალებას შრომით გამოწვეული სტრესის,გაცდენების, ავადმყოფობების თუ უბედური შემთხვევების წინააღმდეგ. ამბობენ რომ საკუთარი სხეულის უკეთ გაცნობითა და გაცნობიერებით მუშაკი ხდება უფრო პასუხისმგებელი,იზრდება მისი შრომის ნაყოფიერება და ორმაგდება მისი მოტივაცია,შემოქმედებითობა, უკანდახევისა და სხვადასხვა სიტუაციის გაანალიზების უნარი.
სკოლა, საწარმო, ციხეც კი. ამერიკის შეერთებული შტატების,იზრაელის,ახალი ზელანდიის, ტაილანდის თუ დიდი ბრიტანეთის ზოგი დილეგი პატიმრებს სთავაზობს მედიტაციის სტაჟებს და სეანსებს.
ნიუ დელისთან ახლოს, დილეგში 1993 წელს მთავრობამ დააწესა "ვიპასანა ბჰავანა" ანუ "უმაღლესი ხედვის განვითარება".
თითქოს თვითონ ბუდას მიერ მოგონილი ეს ტექნიკა ყველაზე მკაცრია.ის მოითხოვს ათდღიან განმარტოებას, სრულ სიჩუმეს, სექსუალურ თავშეკავებას და ყოველგვარი ნარკოტიკის უარყოფას.
და ეს მოქმედებს. მოხალისეები თუ კი უძლებენ ამის მერე არიან გარდაქმნილები, დამშვიდებულები.
იოგას, აიურვედას მედიცინას,მედიტაციას ნამდვილად უნდა ჰქონდეს სასიკეთო და სასარგებლო თვისებები, მაგრამ რატომ იტაცებენ ასე ისინი დასავლელებს?
პირველ რიგში იმიტომ რომ სულ უფრო და უფრო მეტი დასავლელი უარყოფს ცხოვრების იმ წესს სადაც ბატონობს მომხმარებლობა და რაციონალიზმი.
რელიგიათა სოციოლოგიის სპეციალისტი აშილ ვაინბერგი ხაზს უსვამს მატერიალისტური ფილოსოფიებით წარმოდგენილი დასავლური აზრისა და მე-ზე და ცნობიერების მდგომარეობებზე კონცენტრირებული აღმოსავლური სულიერების დაპირისპირებას.
მოკლედ დასავლეთში უნდა იყოს გონება და მეცნიერება და აღმოსავლეთში კი სიბრძნე და მედიტაცია...
ეგზისტენციალური უქეიფობის განმცდელი დასავლელები მათი მტანჯველი უბედურებებისგან საშველს უკვე ეძებენ არა რელიგიებში არამედ ინდოეთის პრაქტიკებში.
ინდურ სიბრძნეში მათ ხიბლავს ისიც რომ შეიძლება მისი გაზიარება მისი წყარო სარწმუნოების მიღების გარეშე.
27 წლის პარიზელი ბარბარა ამბობს რომ მას არ უთქვამს უარი არც მის წარმომავლობაზე და არც მის კულტურაზე,რომ ის ქრისტიანთა ოჯახიდანაა და მისი სიმამრი ებრაელია,რომ მას აღმოსავლურ სიბრძნეში ხიბლავს სხეულისთვის დათმობილი ადგილი. ის ამბობს რომ უკვე 6 წელია რაც ყოველ წელს დადის ინდოეთში რათა იქ ისწავლოს იოგა...
დღეს ამერიკის შეერთებულ შტატებში იოგათერაპია და მისი "სულის თერაპევტების" ბატალიონები უკვე კონკურენციას უწევენ ფსიქოლოგებს და ფსიქოთერაპევტებს.
არსებობს იოგათერაპევტების საერთაშორისო ასოციაცია რომლის წევრთა უმრავლესობაც არ არიან მხოლოდ იოგას მასწავლებლები. ისინი არიან დიპლომირებული ექიმები, ოსტეოპათიის, ფსიქიატრიის თუ ფსიქოლოგიის სპეციალისტები...
აღმოსავლურ სიბრძნეთა მეორე მიმზიდველი მხარე ისაა რომ ისინი სთავაზობენ პიროვნებისადმი გლობალურ მიდგომას. მათი მიზანია არა მარტო წარმავალი ავადმყოფობის დაძლევა,მათი მიზანია გრძელვადიანი სასიკეთო შედეგის მიღწევა.
სულ უფრო და უფრო მეტი ადამიანი მიდის ინდოეთში რათა დასავლური წმინდა სამკურნალო თერაპიები შეავსოს ყოველწლიური აიურვედული მკურნალობით რომელიც კონცენტრირებულია პროფილაქტიკაზე.თავის დაზღვევაზე.
ღამის ექთანი სოფია ყოველ წელს სამ კვირას ატარებს კერვალაში,კოვალამში:
"ჩავდივარ დაუძლურებული,დატვირთული ჩემი პრობლემებით. დიეტა,მასაჟები,იოგა სწმენდს ჩემს სხეულს და მენტალს, მე ფეხზე ვდგები და მოვდივარ გაჯანსაღებული და გალამაზებული".
არსებობს სიმახინჯეებიც, მაგალითად იოგას ტენდენციის აერობიკა:
ინდური სიბრძნეებით გატაცებას ცუდი მხარეც აქვს.უპირველესი ნაკლია სინამდვილის,უტყუარობის დაკარგვა.
პურისტები ჩივიან რომ იოგას ამახინჯებენ ხოლმე რათა დააკმაყოფილონ დასავლელთა მოლოდინი.
ამერიკის შეერთებულ შტატებში ინდუისტთა მთავარმა ლობიმ, ინდუისტთა ამერიკულმა ფონდმა, ამას წინ წამოიწყო კამპანია რათა აეკრძალათ აერობიკის ტენდენციის ამერიკული კურსებისთვის იოგას სახელის ხმარება.
"არ არსებობს ფიზიკური იოგა და მისგან ცალკე სულიერი იოგა. თუ ის მხოლოდ ფიზიკურია ის არაა იოგა",განაცხადა მან და უარყო დისციპლინის მისი რელიგიური ფესვებისგან მოგლეჯის შესაძლებლობა.
ინდუისტთა ამერიკულმა ფონდმა განაცხადა რომ ნასწავლი პოზები პასუხობენ ინდუისტური პანთეონის ლიტურგიას და ყველაზე მეტად კი მრავალი საუკუნის წინ ამ დისციპლინის დამფუძნებელი პატანჯალის მიერ იოგა-სუტრათა დიდ წიგნში დადგენილ წესებს.
იოგას გარდა ინდოეთი იცავს ტრადიციული ინდური მედიცინის მეთოდებსაც. ინდოეთი უკვე ათი წელია რაც ედავება ბიოპირატული მეთოდების გამომყენებელ უცხოურ ლაბორატორიებს. მრავალჯერ მიუმართავთ სასამართლოსთვისაც. ბოლოდროინდელი ფაქტი: ამერიკულ ფირმა მონსანტოს ბრალად დასდეს ინდური ბადრიჯანიდან მუტაციური ტრანსგენური ბადრიჯანის გამოყვანა თანხმობის, ნებართვის გარეშე.
ტრადიციული ინდური მემკვიდრეობის პირატაჟი თუ სიბრძნეთა გამოყენება კომერციული მიზნებისთვის დასანანი და სამწუხარო მოვლენებია, მაგრამ განა ეს წარმატების თუნდაც უარყოფითი მაგრამ შედეგი არაა?
//ეს მშვენიერი წერილი დაიბეჭდა ფრანგულ ჟურნალში "Geo,ინდოეთის სიბრძნეები,იოგა,მედიტაცია,ასტროლოგია,ნომერი 392,2011 წლის ოქტომბერი, იქნებ ოდესმე ვეღარ აჯიჯგნინონ ქართველებს ერთმანეთი და საქართველო და ეს ტანჯული ქვეყანაც გადაიქცეს მატერიალისტური ეგოიზმებისაგან დაღლილი ადამიანების,ჯერ ქართველების და მერე სხვათა სულიერ თავშესაფრადაც...თემის გაგრძელება იქნება//
Своим поведением, своей одеждой, образами своих романов, Пеладан являет одну из самых ярких фигур французского декадентства. В статье «Поль Верлен и декаденты» (1896 г.) М. Горький дает такой его портрет: «Сар Пеладан одна из самых странных и безумных фигур среди этой группы новаторов, человек, почему-то присвоивший себе звание египетского мага (Sare — маг) и ходивший по улицам в длинном красном плаще.» Но этот «декадент» оказывается на самом деле воинствующим антидекадентом. Макс Нордау, автор пресловутой книги «Вырождение», где произведения искусства оценивались с точки зрения «здравого смысла» и медицинских критериев («толстовство» объявлено «интеллектуальной аберрацией» и «скопчеством»), отдавал должное Пеладану: «Есть в его романах страницы, которые принадлeжат к самым красивым, какие можно найти у современного писателя. Его моральный идеал высок и благороден. Он преследует пылкой ненавистью все низкое и пошлое: эгоизм, фальшь, жажду наслаждений под любым видом, и его персонажи являются гордыми душами, озабоченными только достойнейшими, правда, главным образом аристократическими интересами человека. Очень жаль, что его недюжинный талант заглушен болезненными мистическими идеями и поражен полным бесплодием».
Романы серии «Упадок латинского мира» действительно содержат изумительные страницы лирической прозы (Пеладан сам составил из них антологию под названием «Поиски Грааля», 1892 г.), но они порой трудно читаются из-за перегруженности мифологическими, историческими, эзотерическими именами и темами. Романы Пеладана — не столько романы нравов, сколько романы идей, но идей «под чувствительной формой вымысла», благодаря которой идея усваивается читателем. Цель искусства, для Пеладана, — сделать видимым невидимое; это средство приобщиться к идеалу, и в эпоху декадентства оно заменяет религию. Ложным ценностям материалистического и буржуазного общества, из которого изгнаны Бог, Папа, Король, Искусство и Мысль, Пеладан противопоставляет идеалистические ценности. Каждый его роман — поле борьбы материальных и духовных сил, пошлого человека с Художником или Магом. Художники из романов Пеладана (скульптор Небо, писатель Нергаль, пианист Таммюз) не кто иные, как двойники самого Пеладана: все проповедуют любовь к традициям древности, ненависть к современному миру, исповедуют католичество и гностицизм. Пеладан представляет себе историю по модели Иохима Флорского (XII век): он делит всемирную историю на три эры, соответствующие трем лицам Троицы: грядущая эра святого Духа характеризуется воцарением гармонии, синтеза между знанием и любовью, между эзотеризмом и религией, между Эросом и Агапе. Знал ли Мережковский Пеладана, когда взялся в 1895 г. за трилогию «Христос и Антихрист»? Во всяком случае, Пеладана знали в России: кроме Горького о нем упоминает П. Флоренский, и в двадцатые годы Кандинский и Эйзенштейн.
Цель художников-сверхгероев Пеладана — привести женщину к этому идеалу эры святого духа, освободить ее от плотского, страстного элемента, поднять ее к платонической сублимированной любви. Призвание женщины — быть посланницей идеала. В действительности (в романах Пеладана) этот идеал редко достигается, и «роковая женщина» заменяет собою «фею». Большинство из этих роковых женщин — русские, и мы обнаружим еще не изученный, настоящий миф о русской женщине.
Главный из русских женских образов Пеладана — княгиня Поль де Рязань, которая появляется во втором томе «Упадка латинского мира», «Любознательная!» (1886) и в двух следующих, «Сентиментальное посвящение» и «Сломя сердце» (оба вышли в 1887 году). Поль де Рязань — дочь князя Владимира Рязана и польской графини Круковецкой. Жила она в Париже, в особняке ее тети, в салоне которой собирались члены русского посольства. Тетка-вольтерьянка была против всякого принуждения, и Поль выросла непокорной и неукротимой. Внешне она похожа на юношу и представляет собой тип андрогина. Между ней и скульптором Небо (халдейское имя Меркурия) устанавливается «платонический флирт». Небо берется за парадоксальную инициацию: Поль переодевается в мужчину под именем графа Ладисласа Нороски, и Небо проводит ее по всем кругам парижского дна: вид распутства, зла должен ее навсегда оттолкнуть от греха и утвердить в целомудрии: «Я заставлю ее пройти по кругам зла, и я погашу в отвращении всякую ее любознательность!» — говорил себе Небо. Но гордый платоник слишком понадеялся на свои силы. «Наслаждение взглядом» уступает место «кошачьей жажде», «львиным объятиям», княгиня превращается в львицу, в «хищницу любви», в «людоедку», в «роковую Еву», которая вампиризует и насилует Небо. Женщина, и в особенности русская женщина, принадлежащая к молодой расе, преграждает путь мужчины к абсолюту, предлагая себя как цель этого пути, тогда как настоящий союз возможен, по Пеладану, лишь в том мире, где он мыслится как возврат к первоначальному андрогинному единству («мужчину и женщину сотворил их» Бог, сказано в первой главе Бытия).
Встречается у Пеладана и другой тип женщины: тип «гинандры», «женщины, претендующей на мужественность, сексуальная узурпаторша, женское подражание мужскому началу». Этот тип представлен княгиней Симзерла Русалкис, с профилем «славянского Цезаря». Она стала лесбиянкой в знак протеста против изнасилования, с которого началась (и кончилась) ее супружеская жизнь. Ее жестокость и садизм покорены в конце концов музыкантом Таммюзом, который примиряет ее и ее подруг с мужским полом.
Между этими двумя типами находится тип женщины, которая берет инициативу, но не является повелительницей. Ее образ — графиня Татьяна Ивановика, молодая полячка, вдова русского офицера, «белая как настоящая славянка». Она уводит к себе романиста Нергаля, который ценит «любопытное и прелестное ощущение быть захваченным и пожираемым влюбленной пантерой». Но: «графиня отличалась тем, что она сначала обладала своей химерой, а потом ее душа поднималась над удовлетворенной плотью».
Пеладан находит в такой мифологизированной русской женщине антитезис упадочной или мелкобуржуазной парижанке, которая «родилась рассудочной, на нее всегда влияет общее мнение, и в любви отвратительный скептицизм ее портит»: «Пятнадцатилетняя француженка является самым гнусным чудовищем эгоизма, плоскости и пошлости; родители развивают в ней нотариальную сторону; ее манера быть поэтичной — это тщеславие. Похожая на кошку, но более вредная, парижская девица мечтает только о том, как обмануть мужчину ради прихоти». Русская женщина, даже если она нигилистка, служит для Пеладана-упадочника благотворной угрозой для латинского Запада. Но идеал — это «латинизированная славянка»: «Латинизированная славянка — дважды женщина; она одна отдается совершенно, как только она любит, и никогда не отступит перед последствиями, даже трагическими; это настоящая дочь Шекспира, которая от более румяной крови и от нервов хищницы делается столь грозной, сколь и пленительной».
Почему так много русских роковых женщин
у Пеладана, который не имел особенных связей с Россией ?
Итальянский историк литературы «черного романтизма» Марио
Праз пишет в книге «Плоть, смерть и дьявол в литературе
XIX века» (1930), что княгиня Рязань — русская, потому что
русский роман тогда завоевал парижские салоны благодаря
книге де Вогюэ «Русский роман» (1886). Но уже в 1884 г.
Пеладан давал схему своей «этопеи», и уже была в ней княгиня
Рязань. В своем «Ответе Толстому» (1898), Пеладан утверждает,
что он знает русских «только через княгинь [из парижских
русских салонов], послов и восторженных друзей моего творчества».
Он говорит, что он русскую литературу не знает, кроме Толстого
и Тургенева. Можно было подумать о влиянии Захера-Мазоха:
славянская и эротическая тематика его рассказов и романов
могла бы повлиять на Пеладана, но и здесь хронология отвергает
такое влияние: его эротико-мистические романы о галицких
(выдуманных) сектах были переведены на французский язык
лишь в 1886 и 1889 гг. (на русский язык «Пророчица» была
переведена уже в 1880 гoду).
Образ русской роковой женщины в романах Пеладана является скорее результатом скрещения двух французских мифов: мифа о роковой женщине, который появляется в литературе и в искусстве в 60-е годы XIX века у Бодлера, Флобера («Саламбо», «Искушение святого Антония»), Теофиля Готье, Барбе д’Оревильи, Гюсманса, Золя («Радость жизни», «Плодородие», «Нана»), Гюстава Моро и др. И мифа о молодой и варварской России, которая рано или поздно завоюет упадочный Запад. Этот миф возник в связи с отступлением наполеоновской армии из России и триумфальным маршем на Париж Александра I со своими «казаками» в 1814 г. Его оживляет подавление польского восстания в 1830 г. (см. «Северные легенды» Мишле), и потом серия покушений «нигилистов» (и нигилисток): убийство Александра II 1 марта 1881 г. потрясло европейские умы. Тема о нигилистках становится литературной темой: в 1880 г. Оскар Уайльд пишет свою первую пьесу («Вера, или нигилисты»), в ней красивая нигилистка, на которую выпал жребий убить молодого нового царя, предпочитает заколоть себя, потому что царь является искренним реформатором. В романе В. Тиссо и К. Амеро «Красная Россия, современный роман» (1880) представлены приключения нигилистов (под маской «невских кутил»), «роковой» княгини на службе у полиции и революционных сектантов. Герой Альфонса Доде, Тартарен из Тараскона, в романе «Тартарен в Альпах» (1885) влюбляется в русскую нигилистку, которая требует от него, чтобы он стал цареубийцей, если он хочет ее любви.
Подтверждение того, что русская женщина ассоциируется у Пеладана с типом русских нигилисток, мы находим в любопытном гимне «К Славии» из изящного сборника поэм в прозе, изданного в 1885 году Пеладаном под женским… русским (но скорее польским) псевдонимом («княгиня Анна И. Динска»): «Новогодний подарок дамам. Книга о желании». «Княгиня Динска» представляет свои поэмы как автоперевод русских поэм, которые она не осмелилась опубликовать в России, «ибо меня уверили, что цензоры нашего батюшки-Царя найдут нигилизм между строк и наложат «вето»: «примите, милые дамы из Франции, эти французские цветы, выращенные в русской оранжерее, — подарок
вам
от варварки с пылкой симпатией». Приведем целиком в переводе
этот забытый текст, ценный для изучения мифа о России во
Франции; его иллюстрирует рисунок Клода Тилье, изображающий
нагую женщину с льющимися на плечи волосами:
«За молодую Славию, которая волнуется и шатается при дыхании ее возмужалости; за польских рыцарей; за цыган Пусты, за мадьяров со шпорами, за венских влюбленных жителей, я пью.
А прежде всего, пью за эту зарождающуюся Россию, которая выбрасывает в воздух своего императора, как пробку шампанского.
И
после образов Поль де Рязань, у которой природа берет верх,
и «гинандры», Пеладан дает в «Черном нимбе» (1907) тип русской
аристократки-нигилистки, которая жертвует своей честью ради
революционного дела: «Героиня этой книги совершает подвиг
святости, она жертвует собой ради облегчения участи большинства:
это священномученица жалости и справедливости. Но сущность
ее жертвы вызвала бы такое отвращение у агиографов, что
ее нимб должен быть черным, как у Юдифи из Ветулии, у Есфири
и, ближе к нам, у Шарлотты Корде. Эти женщины отдали свою
красоту ради выкупа ближних.»
В этом романе, навеянном революцией 1905 г., княгиня Софья Нарискина Менчиков (так) дала обет целомудрия для того, чтобы отдаться целиком делу революции. Но после того, как она израсходовала все свое состояние, она уступает домогательствам князя Игнатьева за миллион рублей, которые она отдает революционерам, и отравляет себя. Роман кончается восклицанием: «Святая Софья!». Пеладан отнюдь не был нигилистом: он был монархистом, но стремился к торжеству справедливости. Он считал литературу нигилистов «бредом», но уважал их свободолюбивое движение: «Бумагомаратели революции [Пеладан имеет в виду Толстого, Бакунина и Кропоткина], кажется, сбежали из сумасшедшего дома и заслуживают только, чтобы их водворили обратно. Эти жалкие литераторы компрометируют движение, грандиозное по проявленному мужеству, оправданное бездной зла, в котором корчится нация». Он объясняет и оправдывает нигилизм бесчинствами самодержавия и «пассионарностью» русских:
«Русский ум не отличает буквальное от аллегорического и мистического, он конкретизирует то, что он постигает, или вернее, он рассуждает конкретно […]. Этим превращением идеи в пассионарность русский человек, едва вышедший из рабства, приходит к крайнему отрицанию». Отсюда, по Пеладану, и нигилизм, и скопчество, и «умственное скопчество» Л. Толстого.
Итак миф о русской женской душе у Пеладана построен на геополитических (захват упадочной Европы молодой варварской Россией), исторических (нигилизм) и психологических представлениях. Роковые русские женщины из романов Пеладана возвышают до предела силу духа, бесстрашие, неподчинение (царю или мужчине) «славянки» из гимна «К Славии»: «Все будущее цивилизации зависит от губ славянской женщины. Будет ли ее поцелуй умен?»
Таков любопытный вопрос, заданный Пеладаном.
ევროპელმა
მეცნიერებმა დაამტკიცეს რომ სწორედ მოცარტის მუსიკის მოსმენა აძლიერებს
უკლებლივ ყველა მსმენელის გონებრივ შესაძლებლობებს მიუხედავად იმისა
მოსწონთ მოცარტის მუსიკა მსმენელებს თუ არა.
კანადაში საგანგებოდ დაქირავებულ მუსიკოსთა კვარტეტები ქალაქის მოედნებზე უკრავენ მოცარტის მუსიკალურ ნაწარმოებებს. ამ იდეის ავტორების აზრით ეს აწესრიგებს ქუჩის მოძრაობას და ამცირებს ავარიათა რაოდენობას.
//ამან იქნებ საქართველოს ნორმალურ დემოკრატიზაციასაც შეუწყოს ხელი,საცდელია, გ.მ.//.
 |
სტრესების წყაროდ ქცეულ თანამედროვეობაში მოხვედრილი ადამიანები თავშესაფარს და საშველს ეძებენ ხელოვნებაში და აღმოსავლეთში. ხელოვნება და აღმოსავლეთი ადამიანს ეხმარება არსებობის ატანაში.
რევოლუციების,ტერორის, მსოფლიო თუ სამოქალაქო ომების, ნაცისტური სიკვდილის ბანაკების და გულაგის თუ პერესტროიკის ძალადობის და აღვირახსნილობის ატმოსფეროში გაჩენილი თანამედროვეობის ტყვე ადამიანს უჭირს არსებობა. ის გადაეჩვია ღმერთთან ურთიერთობას და რელიგიური განცდის დამკარგავი ეძებს თავშესაფარს.
მით უმეტეს ამ პირობებში ადამიანს არსებობას უადვილებს ხელოვნება.
აი სფერო რომელიც არ განიცდის კრიზისს, ხელოვნება. მან დღეს ფაქტიურად შეიძინა თავშესაფარი ღირებულების მნიშვნელობა. დიდი ექსპოზიციები იზიდავენ მნახველთა ბრბოებს და ჩნდება უამრავი მოყვარული.
მეტისმეტად მძიმე რეალობისგან გაქცევის სიმპტომი?
არც ასე მარტივადაა საქმე.
კანტიდან და რომანტიკოსებიდან მოყოლებული ხელოვნება ავსებს რელიგიური განცდის დამკგარგველ ადამიანში გაჩენილ სიცარიელეს.
 |
| თბილისის პერესტროიკის ეპიზოდებიდან |
მათთვის ხელოვნება არის სამყაროს და თვითონ მათი არსის წვდომის საშუალება. სოციალური ზეწოლისგან გაქცევის თუ საზოგადოებრივი ცხოვრების შემსუბუქების სურვილი აქ უფრო მეორეხარისხოვანია.
დრეზდენის მუზეუმში გამოცხადების მიმღები ფილოსოფოსი შელინგი წერდა:
" ხელოვნება ფილოსოფოსისთვის უმაღლესი რამეა. ის ფილოსოფოსსს უხსნის წმიდათა წმიდას სადაც ერთიან ცეცხლში მარადიულად და ორიგინალურად გაერთიანებული იწვის ის რაც ერთმანეთისგანაა გათიშული ბუნებაში და ისტორიაში და ის რაც ცხოვრებაშიც და ქმედებაშიც მარადიულად უნდა გეცლებოდეს ხელიდან"// "ტრანსცენდენტური იდეალიზმის სისტემა"//.
ხელოვნება მართლაც აერთიანებს.
ყოველდღიურ ცხოვრებაში ვიბნევი,გატანჯული ვარ ყოველდღიური საზრუნავით,მე ვერ ვხედავ სიცოცხლეს მის მთლიანობაში და ერთ საზრუნავს მოსდევს მეორე. მე ვმოძრაობ ორ ერთმანეთისგან მკაფიოდ განსხვავებულ ნაწილად გაყოფილ სამყაროში და არ შემიძლია არსებობა მეტისმეტად ბევრი კითხვის დასმის გარეშე.
მოკლედ, სამყარო მთლიანობაში გაუგებარია და ხელოვნურადაა გაყოფილი.
ხელოვნების ნაწარმოები მე მთავაზობს საგანთა მწყობრ და არნახულ ხედვას.
როგორც გვეუბნება შელინგი ხელოვნება აერთიანებს გაფანტულსა და გატიხრულს. ხელოვნება მაძლევს ჩემი გადარეული და დაფლეთილი არსებობის ერთ მნიშვნელოვან მთლიანობად გაერთიანების საშუალებას.
ხელოვნებას მივყავარ სამყაროსკენ რომელიც არც ბანალურია, არც მოსაწყენია, არც განმასხვისებელი და გამაუცხოებელი.
ხელოვნება მაყენებს ჩემს მატერიალურ საზრუნავზე უფრო მაღლა. ის განწმენდს ჩემს მიდრეკილებას ძალადობისკენ ამ მიდრეკილებებისთვის ესთეტიკური ხასიათის მიცემით ან მათი ფიქტიური ობიექტებისკენ მიმართვით.
ხელოვნება მანუგეშებს უბედურს და მავიწყებს ტანჯვას.
ხელოვნება ახალისებს ჩემს გრძნობებს და ფანტაზიას, აცოცხლებს აზრს.
ხელოვნება მეხმარება ჩემი არსებობის ატანაში
ხელოვნება მამშვიდებს,მავსებს ენერგიით და ისე მაბრუნებს ჩემს არსებობასთან.
ხელოვნება მაძლევს ჩემი გადარეული არსებობის ერთ მნიშვნელოვან მთლიანობად გაერთიანების საშუალებას.
საკრალურის ექვივალენტი?
რამდენი ხნით? ვერ ვიტყვი.
დავუშვათ რომ დიდი ხნით ვიქნები მოხიბლული ხელოვნებით და ის გამიტაცებს.
მაშინ მე შეიძლება ჩავიკარგო და მარტო დავრჩე ჩემს ტკბობაში. მაშინ შეიძლება ვიქცე ეჭვიან, მესაკუთრე და თვითნებურ, სხვათა გემოვნების,სიამოვნების და ინტერესების შეუწყნარებელ ესთეტად. ხელოვნების სიყვარულმა შეიძლება გაგაავოს,გაგაანჩხლოს და გაგაუბედუროს.
მაგრამ თუ კი ხელიდან გავუშვებ მშვენიერებით მონიჭებულ ბედნიერებას მე ისევ ვხდები კონფორმისტი როგორიც ვიყავი მუზეუმში შესვლისას.
მე რაღაცაზე მეუბნებიან რომ ის შესანიშნავია და მეც აღფრთოვანებული ვარ ამით. მე ვთამაშობ აღტაცებულს და არ ვცდილობ ხელოვნების ნაწარმოების ნამდვილად აღქმას.
ესთეტიკური ემოცია არის რელიგიურ სფეროში გადაყვანის საერო ვერსია და ამითაა ის ძვირფასი და საშიში. ადრე ასეთ გადაყვანას ხელმძღვანელობდა რელიგია.
ამაზე ლაპარაკობს მოაზროვნე მარსელ გოშე //Marcel Gauchet//:
"საკრალურის დამკარგავ სამყაროში მხოლოდ ხელოვნება შეიძლება იყოს საკრალურის ანალოგი თუ ექვივალენტი...
მრავალი თანამედროვე ადამიანისთვის ცხოვრება ხელობაში არის რელიგიური ცხოვრება საკუთარი თავისთვის ამის აღიარების გარეშე.
მრავალი თანამედროვე ადამიანისთვის ცხოვრება ხელობაში არის რელიგიური ცხოვრება საკუთარი თავისთვის ამის აღიარების გარეშე.
ხელოვნების სამყაროში არის გაუცნობიერებელი რწმენა და ღრმა სულიერება" //"ხელოვნება,საკრალური,ღელვა"//. 2008 წელს პარიზის პომპიდუს ცენტრში გამართული გამოფენა "საკრალურის კვალზეს" თაობაზე//.
ის არ წარმოშობს ფანატიკოსებს და ტარტუფებს. ის გვეხმარება არსებობაში,მაგრამ ისაა უსასრულო განთავისუფლება რომელიც მუდამ საჭიროებს განახლებას.
"საკრალური საგალობელი აკმაყოფილებს ჩემს მისწრაფებას მშვენიერებისა და აბსოლუტისკენ" //კლასიკური ქორისტი და ინფორმატიკაში პროქტის ხელმძღვანელი, 33 წლის ჟული რენო-ჟილბერი//.
ათი წელია რაც ვგალობ საკრალური მუსიკის ერთ გუნდში. მე ეხლა ვარ პარიზული ანსამბლი Jubilate Deo-ს წევრი. ის შედგება 30-ოდე მოყვარული ქორისტისგან.
ჩვენ რეპეტიციებს გავდივართ კვირაში სულ მცირე ერთხელ.
უფრო კონცერტების მოახლოებასთან დაკავშირებით.
ესაა ჩემი სულიერი წონასწორობისთვის აუცილებელი საქმიანობა.
მე ვარ ინფორმატიკის პროექტის ხელმძღვანელი,მაგრამ ხელოვნება მუდამ მიტაცებს
ქორალი მე მაძლევს არსებობის უსიამოვნებებისთვის თავის არიდების საშუალებას.
მორწმუნე ვარ და საკრალური საგალობელი მაძლევს სულიერი ინტერესების და მხატვრული სიამოვნების შერიგების საშულებას და აკმაყოფილებს ჩემს მისწრაფებას მშვენიერებისკენ და აბსოლუტისკენ.
ამას გარდა გუნდში სიმღერისას ჩვენ გვაქვს ზიარების, სხვებთან და ქმნილებასთან, მთელ მუსიკასთან ერთად ყოფნის ძლიერი განცდა.
ეს ჩვენ გვაძლევს ჩვენი ძლიერი ემოციების, სიხარულის, დარდის, კალაპოტში მოქცევის და დამორჩილების საშუალებას.
ქორალს ასევე აქვს სოციალური, ძმური, თამაშის და სასიამოვნო განზომილება.
ქორალური საგალობლის გარდა მე მიყვარს როცა ირგვლივაა ხელოვნება.
მე ვკითხულობ კლასიკურ და თანამედროვე პოეზიას და ლიტერატურას, მე ვუკრავ პიანინოზე, ვხატავ, მე ძალიან მაღელვებს ხუროთმოძღვრება.
ჩემზე ძალიან მოქმედებს გოთური ტაძრების უსასრულობისკენ ატყორცნილი ისრები..
მაგრამ მე შემიძლია სილამაზის დანახვა ყოველდღიურ ცხოვრებაშიც,შრომას, Excel-ის სურათს შეუძლიათ ჩემი მოხიბლვა.
ბედზე ჩემი სამუშაო მაძლევს ესთეტიკურად,მხატვრულად და ისტორიულად მნიშვნელოვან გარემოს.
მე ვმუშაობ ლუვრის მუზეუმის ინფორმატიკის სამსახურში.
ჩემთვის უდიდესი ბედნიერებაა ყოველდღე ყოფნა ამ დიდ და უნიკალურ ადგილას მაშინაც კი როდესაც ჩემს ხელობას არაფერი აქვს საერთო ხელოვნებასთან.
ეს ესთეტიკური განცდა გადმომცეს მშობლებმა და მეც ვცდილობ მის გადაცემას.
ჩემი ქალიშვილის გაჩენის შემდეგ მე ხშირად ვმღერი მისთვის. გოგონას სახე პირველივე ნოტებიდან ნათდება და ეს საოცარი სანახაობაა."
საოცარი არარეალურის ხილვა.
Charles Pepin-ის კომენტარი:
მშვენიერება შეგვახსენებს რომ აბსოლუტი არსებობს. პლატონი მშვენიერებაში ხედავდა ჭეშმარიტების ბრწყინვალებას.
ჩვენ ვერ დაგვაჯერებენ იმაში რომ არსებობს მხოლოდ რეალური, მსუყე, ხელშესახები, ფარდობითი.
მშვენიერება წამით გვაჩვენებს მომაჯადოებელ არარეალურს.
ამას აჩვენებს ფრანსუა ჟულიანი ნაშრომში მშვენიერის უცნაური იდეა //François Jullien,"Cette étrange idée du beau",Grasset,2010//.
ჟული რენო-ჟილბერ-თანაც ვხვდებით მშვენიერებით, განსაკუთრებით მუსიკით, ზიარების იდეას.
ლამაზი მუსიკით გატაცებულებს მართლაც გვაქვს მისი სხვისთვის გაზიარების სურვილი. კანტის თქმით ესთეტიკური შეფასება სუბიექტურია, მაგრამ საყოველთაო. ჩვენ ვამბობთ რომ ეს ლამაზია ჩვენი სუბიექტურობის შინაგან ჰარმონიაზე დაყრდნობით, მაგრამ ჩვენ ვასკვნით და ვიმედოვნებთ რომ ეს ლამაზია სხვებისთვისაც.
ეს დასკვნა, მაშ, ერთდროულად სუბიექტურიცაა და უნივერსალურიც იმ გაგებით რომ ის მიზნად ისახავს უნივერსალურს.
ჩვენი ესთეტიკური სიამოვნების ძალა მაშინ დაკავშირებული უნდა იყოს სხვებისაკენ ჩვენი მისწრაფების ძალასთან.
ჩვენი ინდივიდუალიზმი და რელატივიზმი კლავს ჩვენს მისწრაფებას სხვებისკენ და ესთეტიკური ემოციები შეიძლება გვჭირდებოდეს სწორედ სხვებისკენ მისწრაფების განსაცდელად.
ჟულის სურს ირგვლივ სილამაზის ნახვა. იქნებ ესაა ჩვენს ცხოვრებაში და ესთეტიკურ სიამოვნებაში არსებული ნეგატიურის დათრგუნვის სურვილი?
მაგრამ ჟული ამბობს რომ ხელოვნება მას აძლევს ბნელი და ძალადობით სავსე ემოციების განწმენდის და ამაღლების საშუალებას.
ახალი აბსოლუტის გამოგონება:
რომანტიკოსებთან ერთად ხელოვნება ხდება სამყაროს საფუძვლის წვდომის საშუალება.
კანტი, შოპენჰაუერი, ნიცშე და ჰაიდეგერი არიან ფიგურები რევოლუციისა რომელიც კვებავდა ხელოვნების ისტორიას ავანგარდებამდე.
დავუბრუნდეთ თანამედროვეთა ამ დიდ ვნებას.
 |
| მუნკის ნიცშე |
28 წლის ნიცშე გერმანული მუსიკის ახალ გენიოსს შეხვდა სამი წლით ადრე, 1868 წელს, ლუცერნში, შვეიცარიის მთებში. ასაკის თვალსაზრისით მათ ერთმანეთისგან აშორებს 30 წელი.
ისინი ორივენი განცდიდნენ შოპენჰაუერის ესთეტიკური თეორიების გავლენას.
შოპენჰაუერი კი მუსიკაში ხედავდა უმაღლეს ხელოვნებას.
ნიცშე დაუმეგობრდა ვაგნერს, ესწრებოდა მისი ქმნილებების რეპეტიციებს, დაუახლოვდა მის მეორე მეუღლეს.ფრანც ლისტის ქალიშვილს. ნიცშე მათ უჩვენებდა ყველა თავის ნაწერს,ვაგნერის მუსიკას კი აცხადებდა ფორმის მიცემად სამყაროს ორი დიდი კოსმიური ძალისთვის, აპოლონური და დიონისური საწყისებისთვის.
ასეთი 7-წლიანი მეგობრობა დამთავრდა ურთიერთობის გაწყვეტით,დიდი ჩხუბით და აყალმაყალით.
ნიცშემ ვაგნერში დაინახა ორმაგი ტირანიის დამყარების მსურველი ადამიანი, დეკადენტი შემოქმედი რომელსაც უნდა ნიცშეს აზრით გარდაცვლილი ღმერთის შეცვლა ძველი კერპებით.
"მუსიკოსი ეხლა ხდება წინასწარმეტყველი, მისანი, ქურუმი, ქურუმზე მეტი, საგანთა არსის გამომთქმელი, ტელეფონი საიქიოდან,ამიერიდან ის არ ქადაგებს მარტო მუსიკას, ის ქადაგებს მეტაფიზიკას. ის მალე დაიწყებს ასკეტური იდეების ქადაგებას." "მორალის გენეალოგიის" //1887// ეს სიტყვები განსაკუთრებით ვაგნერს გულისხმობს.
სულ მცირე ათ წელიწადში ნიცშემ ვაგნერის მუსიკა და მისით ხელოვნება მთავრული ასოთი ორნაირად დაინახა.
თავიდან მუსიკა ნიცშესთვის იყო მეტაფიზიკა კეთილშობილი აზრით. ნიცშეს მაშინდელი აზრით მხოლოდ მუსიკას შეეძლო საგანთა არსის ჩვენება.
შემდეგ კი ნიცშემ მუსიკაში დაინახა სიცოცხლის გამაუფასურებელი და დამამცირებელი იდეალური და ფიქტიური სამყაროს მომგონი საშიშროება.
ნიცშეს რომელ აზრს დავუჯეროთ?
თანამედროვე მოაზროვნეებმა შემოიღეს ხელოვნების ახალი კონცეფცია.
ძველად ხელოვნებას უყურებდნენ როგორც მიმეზისს, ბუნებრივი წესრიგის მიბაძვას.
ეხლა კი კი ხელოვნებას უყურებენ როგორც სხვა რიგის სინამდვილის წვდომის საშუალებას.
ჩვენი ყალბი და გაუცხოებული ყოველდღიური არსებობისგან გვიხსნის ექსტატიური ცოდნა. დაწერა შეფერმა//Schaeffer//.და ეს იმიტომ რომ ხელოვნება გვიხსნის არსის ტრანსცენდენტურ განზომილებას, არსებით "ზერეალობას", "სიურეალობას".
ახალი ღირსებით დაჯილდოებული ხელოვნება ხიბლს უბრუნებს სამყაროს და უფრო ინტენსიურს ხდის ცხოვრებას.
ეს კონცეფცია წინა პლანზე იყო რომანტიკოსებიდან მეოცე საუკუნის ავანგარდისტებამდე.
როგორც ნიცშეს მაგალითი გვიჩვენებს ამ კონცეფციამ გააჩინა თითქმის რელიგიური ბუნების ენთუზიასტებიც და იმედგაცრუებულებიც...
კანტი, ისტორიის დასაწყისი:
ხელოვნების აყვანა უმაგალითო და განუმეორებელი საქმიანობის სტატუსამდე იწყება კანტიდან. წმინდა გონების კრიტიკის //1781 წ.// ავტორი კანტის თქმით ჩვენ ვერ აღვიქვავთ და და ვერ შევიცნობთ საგნებს, სინამდვილეს როგორც ასეთს, თავისთავად. ჩვენ სინამდვილეს ფორმას ვაძლევთ და წარმოვიდგენთ ჩვენი გრძნობების და ჩვენი გაგების, გონების კატეგორიების შესაბამისად.
კანტის თქმით ჩვენთვის საგანი,სინამდვილე როგორც ასეთი მიუწვდომელია,ჩვენ ვწვდებით მხოლოდ ფენომენებს რომლებსაც წარმოვიდგენთ დროში და სივრცეში და ჩვენი სულის კატეგორიების შესაბამისად.
საგნები თავისთავად და მეტაფიზიკის დიდი იდეები-ღმერთი, სული,სამყარო,არაა არც ერთი გრძნობიერი ინტუიციის საგანი. ისინი არის გონების მარეგულირებელი იდეები რომლებიც ვერ იქნება ვერანაირი შემეცნების,ვერანაირი დემონსტრაციის და ვერანაირი ინტუიციის ობიექტი.
ერთადერთი გამონაკლისია ესთეთიკური განცდა-გამოცდილება რომელშიც არის იდეების ინტუიცია.
კანტის თქმით მხოლოდ ხელოვნებაში ვგრძნობთ იმას რაც სცდება ყოველგვარი გრძნობიერი განცდის საზღვრებს.
ხელოვნებაში არის რაღაც ზეგრძნობიერი ინტუიცია....
რომანტიკოსები დაკარგული ერთიანობის ძიებაში:
დაკარგული ერთიანობის მაძიებელი რომანტიკოსები შეცვივდნენ სწორედ იმ ნეგატიურ ნაპრალში რომელიც გახსნა კანტმა.
ნოვალისმა ეს გაურკვეველი გახსნა ზეგრძნობიერისკენ აქცია აბსოლუტის ცოდნად.
მისი თქმით პოეზია წარმოადგენს წარმოუდგენელს და გამოუსახავს. ის ხედავს უხილავს, გრძნობს უგრძნობელს, ვერ-საგრძნობს...პოეტი აწყობს, აერთებს, იგონებს ისე რომ თვითონ არ ესმის რატომ აკეთებს ასე და არა სხვანაირად.
1800 წელს შელინგმა დაწერა ნაშრომში ტრანსცენდენტური იდეალიზმის სისტემა.
"მხოლოდ ხელოვნების ნაწარმოები იაზრებს იმას რაც ვერ გაიაზრება სხვანაირად, აბსოლუტურ მეობას...ხელოვნება არის ერთადერთი და უნიკალური ორგანონი, ფილოსოფიის ერთადერთი და უნიკალური მოწმობა"...
შექმნა თუ გამოვლენა და გამჟღავნება?
ზეგრძნობიერისკენ გახსნილი კარი,კონტაქტი საგნების არსთან, სამყაროს გახსნა-დაფუძნება.
ორი საუკუნის მანძილზე ხელოვნება არის ის რაც გვანთავისუფლებს ჩვენი ინტერესების უსახურობისგან და გვამაღლებს ხელოვნების ამ "ონტოლოგიურმა" კონცეფციამ მხატვარი აქცია ნათელმხიველად რომელსაც რემბოს თქმით აღარ სჭირდება ბუნების იმიტაცია ან წარმოდგენა წინასწარ დადგენილი წესების შესაბამისად.
ეს კონცეფცია ფილოსოფიის გარდა კვებავდა თანამედროვეობის ხელოვნების ისტორიას.
მან მხატვარი, შემოქმედი აქცია მოგვად, ჯადოსნად, მისნად, რომელსაც აქვს სამყაროს ფარული სტრუქტურების გამჟღავნების არნახული ძალა.
კანდინსკის სულიერი, ბრეტონის ზერეალური, მალევიჩის სუპრემატიზმი არის სხვადასხვა სახელი რეალობის იმ ახალი წესრიგისა რომლის ჩვენებას და რომელშიც შეყვანას გვპირდებიან თანამედროვე ხელოვნება და ავანგარდები.
შემოქმედება იქცა ექსტატიური განცდის არედ და ეს განცდა გვიმხელს სამყაროს ფარულ არსს.
ხელოვანი იქცა შემოქმედად. მისი ამოცანაა მომაბეზრებელ-მტანჯველი სინამდვილისგან განსხვავებული სამყაროს შექმნა.
მხატვარი ერთდროულად არის შემოქმედიც და გამამჟღავნებელიც.
"ჩვენ ყველას შეგვიძლია ადამიანის სილამაზის ამოცნობა როდესაც მას ვხედავთ,წერს შოპენჰაუერი,მაგრამ ჭეშმარიტ მხატვარს შეუძლია მისი ამოცნობა ისეთი სიცხადით რომ ის მას აჩვენებს ისეთს როგორიც არასოდეს უნახავს მისი ქმნილება აჭარბებს და ჯობნის ბუნებას".
ერთი საუკუნის შემდეგ ამ იდეას იზიარებდა მერლო-პონტიც //Merleau-Ponty//.
ხელოვნების ამ მეტაფიზიკურმა კონცეფციამ ხელოვნება აქცია არსებობის და არსის საიდუმლოთა გამოცხადებად და გაცხადებად.
ეს მერლო პონტიმ გამოთქვა იდუმალი მაგრამ გადამწყვეტი ფორმით
"არსი არის რაც ჩვენგან მოითხოვს შემოქმედებას, ქმნას რათა ჩვენ განვიცადოთ ის".
ამის და ამაზე მეტის წაკითხვა შეგიძლიათ ფრანგულ ჟურნალში Philosophie Magazine,2013 წლის ივნისის ნომერში.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
Rose + Croix-ის დიდი მაგისტრი სარ პელადანის პორტრეტი, 1904, ნიმი.ხელოვნების მუზეუმი,ბრიუსელი//.Ним, Музей изящных искусств(Брюссель)
ფილოსოფიური სიმბოლიზმის მეტრი, პელადანის მოწაფე ჟან დელვილი ცნობილი იყო როგორც მხატვარიც და როგორც მწერალიც.
პელადანი
სარ პელადანის ეს პორტრეტი 1892 წელს დახატა ალექსანდრ სეონმა //Alexandre Séon//.
რევოლუციების,კონტრრევოლუციების,ტერორის, ნაპოლეონის თუ ნაპოლეონის საწინააღმდეგო ომების გადარეულმა ხანამ გააჩინა ისეთი უცნაური ფიგურა როგორიც იყო ფრანგი მისტიკოსი მწერალი, ოკულტისტი და ნეოკათოლიკე, როზენკრაიცერთა კათოლიკური ორდენის შემქმნელი ჟოზეფენ //ჟოზეფ// სარ მეროდაკ პელადანი //1850-1918//.
მისი ძირითადი ნაწარმოებებია "როგორ გავხდეთ მოგვი" //1891//, ტრაღედია "ბაბილონი" //1895//, "ბიზანტიის პრინცი //1896//, "ოიდიპოსი და სფინქსი" //1903//, "სემირამიდა" //1904//, წერილების კრებულები, რომანების ციკლი, ე.წ. ეპოპეა - "ლათინური დეკადანსი". "უმაღლესი მანკი", "ანდროგინი". "როგორ გავხდეთ ფერია". "კოლექციონერი ქალი", "სენტიმენტალური მიძღვნა" //1880-1890-ანი წწ.//.
ყოვლისშემძლე ხელოვნებავ, ხელოვნება ღმერთო,სიმაღლიდან ბოლო ანარეკლო ჩვენს გახრწნაზე, დაჩოქილი გცემ თაყვანს...
ეს შესძახა ვაგნერის ერთ-ერთმა ფანატიურად თაყვანისმცემელმა სარ პელადანმა.
Art tout puissant, Art Dieu, je t’adore à genoux, dernier reflet d’en haut sur notre putrescence…
მისი აღმოსავლური სახელი არ გვეუბნება რომ ჩვენი სარი დაიბადა ლიონში და გარდაიცვალა ნეილი-სიურ-სენში. ის იყო ჟურნალისტი ადრიან პელადანის ვაჟიშვილი. ჟოზეფანი პატარა ბავშვობიდან ეზიარა კულტურას და მისტიციზმს. აქედან მიიღო მან თავისი აღგზნებული და ამავე დროს სასაცილო სულისკვეთება. შემდეგ ის დაინტერესდა ოკულტიზმით.
პელადანის აზრით ანტიქრისტეა მატერიალიზმი და ის გმობს და ებრძვის მატერიალიზმს.
ის რომანტიკოსთა მსგავსად უდგება მაგიას. საკმეველი არის დამატება მისი ჭეშმარიტი ღმერთისთვის, სილამაზისთვის და მშვენიერებისთვის თაყავანის საცემად.
პელადანს უყვარდა ვაგნერის მუსიკა და ფრანგულად აქვეყნებდა მის ოპერებს შემდეგი კომენტარით: "თერაპიული მიზნით, საფრანგეთის გასანთავისუფლებლად შხამისგან, მისი მატერიალიზმისგან".
თანამედროვე მატერიალიზმის მტერმა ფრანგმა მისტიკოსმა. მწერალმა,ოკულტისტმა და ნეოკათოლიკემ სულიერების ძიებაში 1891 წელს დააარსა როზენკრაიცერთა კათოლიკური ორდენი.
მის ჯგუფს მოკრძალებულად ერქვა ტაძრის და გრაალის ვარდი-ჯვრის კათოლიკური და ესთეტიკური ორდენი.
იქ ღმერთისკენ მიმავალ მთავარ გზად ითვლება ხელოვნება.
იქ ებრძვიან მატერიალიზმის უზნეობას, ამორალიზმს და ამის შედეგებს.
პელადანმა ძმობა დაახასიათა როგორც ინტელექტუალური ქველმოქმედების,სული წმინდას თანახმად მოღვაწეობისადმი მიძღვნილი ძმობა. ეს ძმობა ემსახურება სულიწმინდის განდიდებას და მისი მეფობის მომზადებას.
1892 წელს მან პარიზის დიურან-რუელის ცნობილ გალერეაში გახსნა როზენკრეიცერთა პირველი სალონი.
სალონი გაიხსნა ორდენის ოფიციალური კომპოზიტორი ერიკ სატის მუსიკით.
იქ უსმენდნენ მოხსენებებს ხელოვნებაზე და მისტიკაზე. იქ სურათებს ფენდნენ ცნობილი მხატვრები.
პელადანმა რეკლამა გაუწია ისეთ მხატვრებს როგორებიც არიან ჟან დელვილი, ფერნანდ კნოპფი, სეონი, მორის დენი, ბონარი, ტულუზ-ლოტრეკი, სიორა, შვაბე.
წარმატება დიდი იყო. სალონი ნახა 22 ათასზე მეტმა კაცმა.
1892-1897 წლებში ექსპერიმენტი განმეორდა ექვსჯერ.
მიშელ დე ლეზინიემ შემდეგნაირად აღწერა პელადანი: "მან წაიცხო შვიდი სურნელი//შვიდი პლანეტის შესაბამისად//, მაგრამ ბატონობდა ევკალიპტი. კისრის ირგვლივ ჰქონდა მაქმანის ფართო საყელო ჰალსტუხის გარეშე, მან მიიღო იების დიდი თაიგული. რუხი ტყავის ხელთათმანებზე ჰქონდა ოქროთი შემკული ბეჭდები".
"ვუსმინოთ, ღმერთო ხელოვნებავ, ზეცის ბოლო ანარეკლო ჩვენს გახრწნილობაზე, მუხლებზე დაჩოქილი გცემ თაყვანს... სასწაული, საწაული. მაღლდება და იხსნება მზარდი ვარდი,ის ცდილობს თავის ღვთისმოსავ ფოთლებში ხსნის ღვთაებრივი ჯვრის მოქცევას. ჯვარი ბრწყინავს.
იესოს არ შეუჩვენებია ეს ქვეყანა, ის იღებს ხელოვნების თაყვანისცემას."
დღეს მარტო ასე ვთქვათ დეკადენტური ლიტერატურის სპეციალისტებს თუ ახსოვთ პელადანი //1858-1918//.
თავის დროზე მას ჰქონდა ხმაურიანი დიდება.
მისმა ქალდეურმა სამოსმა //თვითონ ის საკუთარ თავს უძახოდა "სარს"-ბაბილონის გამგებელს//, მისმა გაჩეჩილმა თმამ და გაბურძგნულმა წვერმა, , მისმა აქტიურმა ბრძოლამ ხელოვნებაში ნატურალიზმის და რეალიზმის, მილიტარიზმის, კოლონიალიზმის და 1789 წლის რევოლუციის,კათოლიკობის გადაგვარების, მეშჩანობის და უსახურობის წინააღმდებ ის აქციეს 1880-1890-ანი წლების პარიზის კულტურული ცხოვრების ერთ-ერთ ყველაზე თვალშისაცემ ფიგურად.
1880-1890-ან წლებში პელადანმა აღადგინა კათოლიკე როზენკრაიცერთა ორდენი. 1892-1897 წლებში ის აწყობდა მხატვრულ სალონებს//დიდ გამოფენებს//. სადაც დაშვებული იყო მხოლოდ სიმბოლისტთა/.გ.მორო და სხვ// და მონათესავე ხელოვნება.
მან დაწერა "პასუხი ტოლსტოის", მთელი წიგნი ლევ ტოლსტოის ესთეტიკური ნიჰილიზმის წინააღმდეგ //ნაშრომი "რა არის ხელოვნებას" თაობაზე//.
მან სათანადო დამუშავების გარეშე დაწერა ასობით წერილი,ასიოდე წიგნი ესთეტიკის,ეზოტერიზმის საკითხებზე ანტიკური მისტერიების სულისკვეთებით გაჟღენთილი თეატრალური პიესები და რომანები,მათ შორის "ეპოოპეა" "ლათინური სამყაროს დაცემა" //თუ ჩასვენება// 21 ტომად //პირველი ტომი გამოვიდა 1884 წელს და ბოლო კი პელადანის სიკვდილის შემდეგ,1925 წელს//.
სარ პელადანი გმობდა და ებრძოდა ყველაფერ მდაბალს,ეგოიზმს,სიყალბეს, ნებისმიერი სახის სიამტკბილობათა ძიებას. ამავე დროს ის ქადაგებდა მისტიკურ იდეებს.
პელადანის ხელოვნების მიზანია უხილავის ხილულად წარმოდგენა. იდეალთან ზიარება. მის ხანაში ხელოვნება ცვლის რელიგიას.
მატერიალისტური და ბურჟუაზიული თანამედროვეობიდან განდევნილები არიან ღმერთი,პაპი,მეფე,ხელოვნება და აზრი.
ასეთ საზოგადოებას პელადანი უპირისპირებს უდეალისტურ ღირებულებებს.
მისი ყოველი რომანი არის მატერიალური და სულიერი ძალებია,უხამსი ადამიანის შემოქმედ მხატვართან ანუ მოგვთან,ჯადოსანთან ბრძოლის ველი.
მხატვრები,შემოქმედები პელადანის რომანებიდან //მოქამდაკე ნებო, მწერალი ნერგალი, პიანისტი თამუზი// თვითონ პელადანის ორეულები არიან.
ისინი ყველანი ქადაგებენ ტრადიციების,სიძველის სიყვარულს და თანამედროვეობის სიძულვილს.
პელადანს ისტორია წარმოუდგენია იოაქიმ ფლორელის //მე-12 ს// მოდელის თანახმად.
ის მსოფლიოს ისტორიას ყოფს სამების სამი სახის შესაბამის სამ პერიოდად.
სულიწმინდის მომავალ ხანას ახასიათებს ჰარმონიის გაბატონება, სიყვარულის და ცოდნის,ეზოტერიზმის და რელიგიის, ეროსის და აგაპეს სინთეზი.
იცნობდა თუ არა პელადანს მერეჟკოვსკი 1895 წელს როდესაც მან ხელი მოჰკიდა ტრილოგია "ქრისტე და ანტიქრისტეს" წერას? ყოველ შემთხვევაში პელადანი რუსეთში ცნობილი იყო. მას ახსენებდნენ მ.გორკი,პ.ფლორენსკი და კანდინსკი და ეიზენშტეინი.
პელადანს ბევრი საინტერესო რამე უწერია და დანარჩენს ალბათ სხვა დროს დავუბრუნდებით.
წუთისოფელი უწყვეტი სტრესის,დარდების და ტრავმების წყაროა და ხელოვნება ხშირად არის წამალი და მკურნალობის საშუალება თანამედროვეობით გაგიჟებული ადამიანებისთვის. არსებობს ქრომოთერაპია ანუ ფერებით მკურნალობა,არტ-თერაპია ანუ ხელოვნების სხვადასხვა სახეობით მკურნალობა.
აქ შევჩერდებით უკვე ორფეოსის და პითაგორას ხანიდან ცნობილი მუსიკათერაპიის ანუ მუსიკით მკურნალობის ორ ეპიზოდზე.
არ გეგონოთ 1001 ზღაპრის ზღაპარი:
თურქული მუსიკათერაპია:
XV საუკუნის ბოლოს სულთანმა ბაიაზიდ მეორემ ედირნეში ააგო საგიჟეთი სადაც გიჟებს და სიგიჟეს მკურნალობდნენ მუსიკით.
კონსტანტინეპოლის დამპყრობელი მეჰმეტ მეორის შვილი და მემკვიდრე ითვლება ღვთისმოსავად, მეტიც, მუზმუზელა ფარისევლად.
ისაა ერთდროულად ქველმოქმედი და აღმზრდელობითი დაწესებულების დამფუძნებელი რომელიც მან ააგო 1484-1488 წლებში ედირნეში, ოსმალეთის იმპერიის დედაქალაქში კონსტანტინეპოლის დაპყრობამდე. ეს შთამბედავი აქტი განაპირობა იმან რომ ბაიაზიდ მეორეს სურდა გამორჩევა წმინდა სოფიოს ტაძარში შეყვარებული მეჰმეტ მეორისაგან.
ბაიაზიდმა შექმნა პირველ რიგში თავისი ხალხისთვის სიკეთის მოქმედი სულთანის კონცეფცია.
მას არ უარუყვია დერვიშების მეშვეობით ისლამის გავრცელების თავისი მისია. დერვიშებისთვის მან მიზგითის ორივე მხარეს ააგო ორი სასტუმრო.
მაგრამ ის იყო ღარიბთა, ბეჩავთა მფარველიც. ის აჭმევს ღარიბებს და ავადმყოფებს, განსაკუთრებით გიჟებს მკურნალობს ახლებურად: მუსიკით.
კომპლექსის
მათთვის განკუთვნილი ნაწილი უფრო დიდია. მასში არის მედიცინის კვადრატული
გეგმის კოლეჯი სადაც გაკვეთილების დარბაზის ირგვლივ არის 18 მოწაფის
ოთახები და თავშესაფარი გიჟებისთვის. თვითონ თავშესაფარი იყოფა ორ ნაწილად.
ირველ რიგში ესაა სწორკუთხა ეზო რომლის ერთ მხარეს არის სენაკები
ავადმყოფებისთვის ვისაც სჭირდებათ იზოლირება, განმარტოება. შემდეგ არის
ექვსკუთხა დარბაზი გამოჯანმრთელების გზაზე დამდგარებისთვის ან მსუბუქად
ავადმყოფებისთვის ; კამაროვანი ოთახები სტუმართმოყვრულად იხსნება
ცენტრალური შადრევნიანი სივრცისკენ.
ამ კომპლექსის ფუნქციონირებას აღწერს XVII საუკუნის მწერალი ევლია ჩელები, ავტორი სახელგანთქმული ნაშრომისა «მოგზაურობის დღიური».
«რაც ვნახე ნამდვილად საინტერესოა: მისი უდიდებულესობა სულთანი ბაიაზიდ მეორის ძღვენი გულისხმობს ათი მომღერლისა და მუსიკოსის აყვანას ავადმყოფთა განსაკურნავად, ტანჯულებისთვის ტანჯვისა და ნაღველის შესამსუბუქებლად.
მათ შორისაა სამი მომღერალი, ერთი ფლეიტა, ერთი ვიოლინო,
ერთი სალამური, ლითონის თეფში, ქნარი-ლითონის თეფში და ბარბითი. ისინი
მოდიან სამჯერ კვირაში და უკრავენ ავადმყოფებისთვის და გიჟებისთვის.
მრავალი ავადმყოფი და გიჟი გამხნევებულია ყოვლისშემძლე ღმერთის დახმარებით.
მუსიკის ყოველ ინსტრუმენტს და ყოველ ტონალობას მოაქვს სულიერი საკვები».
დღეს ბაიაზეთის მშვენიერი შენობები ისევაა მდინარე ტუნკას ნაპირზე და მნახველს თან ახლავს ფლეიტების სიმღერა... რაც შეგვახსენებს რომ XV საუკუნის სულთანი განათლებულიც შეიძლება ყოფილიყო (პიერ შოვას ეს მრავლისმთქმელი და დამაფიქრებელი წერილი დაიბეჭდა ფრანგულ ჟურნალში «ისტორია კოლექციები, საგანგებო ნომერში « სიგიჟე, 2011 წლის აპრილი, გვ. 39).
სტრესის მომხსნელი და მკურნალი მოცარტი:
მსოფლიო დონის ავტორიტეტული სპეციალისტების მტკიცებით მოცარტის მუსიკა ეხმარება ადამიანს ნებისმიერი ფსიქოლოგიური პრობლემის მოშორებაში. ის სუმჯობესებს მეტყველებას და სმენას. XV საუკუნის ბოლოს სულთანმა ბაიაზიდ მეორემ ედირნეში ააგო საგიჟეთი სადაც გიჟებს და სიგიჟეს მკურნალობდნენ მუსიკით.
 |
| ბაიაზიდი ტახტზე |
ისაა ერთდროულად ქველმოქმედი და აღმზრდელობითი დაწესებულების დამფუძნებელი რომელიც მან ააგო 1484-1488 წლებში ედირნეში, ოსმალეთის იმპერიის დედაქალაქში კონსტანტინეპოლის დაპყრობამდე. ეს შთამბედავი აქტი განაპირობა იმან რომ ბაიაზიდ მეორეს სურდა გამორჩევა წმინდა სოფიოს ტაძარში შეყვარებული მეჰმეტ მეორისაგან.
ბაიაზიდმა შექმნა პირველ რიგში თავისი ხალხისთვის სიკეთის მოქმედი სულთანის კონცეფცია.
მას არ უარუყვია დერვიშების მეშვეობით ისლამის გავრცელების თავისი მისია. დერვიშებისთვის მან მიზგითის ორივე მხარეს ააგო ორი სასტუმრო.
მაგრამ ის იყო ღარიბთა, ბეჩავთა მფარველიც. ის აჭმევს ღარიბებს და ავადმყოფებს, განსაკუთრებით გიჟებს მკურნალობს ახლებურად: მუსიკით.
კომპლექსის
მათთვის განკუთვნილი ნაწილი უფრო დიდია. მასში არის მედიცინის კვადრატული
გეგმის კოლეჯი სადაც გაკვეთილების დარბაზის ირგვლივ არის 18 მოწაფის
ოთახები და თავშესაფარი გიჟებისთვის. თვითონ თავშესაფარი იყოფა ორ ნაწილად.
ირველ რიგში ესაა სწორკუთხა ეზო რომლის ერთ მხარეს არის სენაკები
ავადმყოფებისთვის ვისაც სჭირდებათ იზოლირება, განმარტოება. შემდეგ არის
ექვსკუთხა დარბაზი გამოჯანმრთელების გზაზე დამდგარებისთვის ან მსუბუქად
ავადმყოფებისთვის ; კამაროვანი ოთახები სტუმართმოყვრულად იხსნება
ცენტრალური შადრევნიანი სივრცისკენ. ამ კომპლექსის ფუნქციონირებას აღწერს XVII საუკუნის მწერალი ევლია ჩელები, ავტორი სახელგანთქმული ნაშრომისა «მოგზაურობის დღიური».
«რაც ვნახე ნამდვილად საინტერესოა: მისი უდიდებულესობა სულთანი ბაიაზიდ მეორის ძღვენი გულისხმობს ათი მომღერლისა და მუსიკოსის აყვანას ავადმყოფთა განსაკურნავად, ტანჯულებისთვის ტანჯვისა და ნაღველის შესამსუბუქებლად.
 |
| ბაიაზიდი |
მუსიკის ყოველ ინსტრუმენტს და ყოველ ტონალობას მოაქვს სულიერი საკვები».
დღეს ბაიაზეთის მშვენიერი შენობები ისევაა მდინარე ტუნკას ნაპირზე და მნახველს თან ახლავს ფლეიტების სიმღერა... რაც შეგვახსენებს რომ XV საუკუნის სულთანი განათლებულიც შეიძლება ყოფილიყო (პიერ შოვას ეს მრავლისმთქმელი და დამაფიქრებელი წერილი დაიბეჭდა ფრანგულ ჟურნალში «ისტორია კოლექციები, საგანგებო ნომერში « სიგიჟე, 2011 წლის აპრილი, გვ. 39).
სტრესის მომხსნელი და მკურნალი მოცარტი:
ევროპელმა მეცნიერებმა დაამტკიცეს რომ სწორედ მოცარტის მუსიკის მოსმენა აძლიერებს უკლებლივ ყველა მსმენელის გონებრივ შესაძლებლობებს მიუხედავად იმისა მოსწონთ მოცარტის მუსიკა მსმენელებს თუ არა.
კანადაში საგანგებოდ დაქირავებულ მუსიკოსთა კვარტეტები ქალაქის მოედნებზე უკრავენ მოცარტის მუსიკალურ ნაწარმოებებს. ამ იდეის ავტორების აზრით ეს აწესრიგებს ქუჩის მოძრაობას და ამცირებს ავარიათა რაოდენობას.
//ამან იქნებ საქართველოს ნორმალურ დემოკრატიზაციასაც შეუწყოს ხელი, საცდელია, გ.მ.//.
მთელი მსოფლიოს მეცნიერთა, ექიმთა და ფსიქოლოგთა დამოუკიდებელი გამოკვლევები ამტკიცებენ რომ ავსტრიელი კომპოზიტორი ვოლფგანგ ამადეუს მოცარტის (1756 – 1791 წწ.) ნაწარმოებები სხვა ყველა კომპოზიტორთა ნაწარმოებებთან შედარებით ადამიანებზე ახდენენ ბევრად უფრო ძლიერ გამაჯანსაღებელ ზემოქმედებას.
 |
"მოცარტის მუსიკა ახდენს ჩვენი ტვინის ყველა ბუნებრივი შესაძლებლობის მობილიზაციას”. (გორდონ შოუ, ნეირობიოლოგი და ფიზიკოსი ამერიკის შეერთებული შტატებიდან).
“მოცარტის ძალა მიუწვდომელია სხვებისთვის.მისი მუსიკა ანთავისუფლებს სულს. მისი მუსიკის სამკურნალო თვისებები ისეთია რომ ისინი მოცარტს გადააქცევენ უდიდეს კომპოზიტორად უდიდეს კომპოზიტორებს შორის”. (ა..ტომატისი, წიგნიდან “რატომ მოცარტი?”)
მაშ რა არის საიდუმლო ამ ადამიანზე ზემოქმედების უნივერსალური სპექტრის მქონე მკურნალი ენერგეტიკისა რომელიც აქვს მარტო მოცარტის მუსიკას? როგორია სწორედ ამ მუსიკის საყოველთაოდ აღიარებული უნიკალური მკურნალი ეფექტის “საიდუმლო მექნიზმები?
ინტელექტის დონის კვლევის სტანდარტული ტექსტები აჩვენებენ რომ სწორედ მოცარტის მუსიკის მოსმენის შემდეგ მსმენელის ინტელექტი ძლიერდება.
ამერიკელ მეცნიერთა გამოკვლევებმა აჩვენა რომ მოცარტის მუსიკის მხოლოდ ათწუთიანი მოსმენა საშუალოდ 8-10 ერთეულით ამაღლებს მსმენელის ინტელექტუალურ დონეს.
ევროპელმა მეცნიერებმა დაამტკიცეს რომ სწორედ მოცარტის მუსიკის მოსმენა აძლიერებს უკლებლივ ყველა მსმენელის გონებრივ შესაძლებლობებს მიუხედავად იმისა მოსწონთ მოცარტის მუსიკა მსმენელებს თუ არა.
5-წუთიანი მუსიკალური სეანსის შემდეგაც მსმენელებს შესამჩნევად უძლიერდებათ ყურადღების კონცენტრაცია.
ალცჰეიმერის ავადმყოფობით დაავადებულები თავის ჩვევებს აუმჯობესებენ მოცარტის საფორტეპიანო კონცერტის//ორი ფორტეპიანოსთვის დო-მაჟორი// რეგულარული მოსმენით.
მოცარტის მუსიკა როგორც არც ერთი სხვა უზარმაზარ გავლენას ახდენს მთელი რიგი სერიოზული დაავადებების,მათ შორის ეპილეფსიის, მკურნალობაზე. მეცნიერებმა ექსპერიმენტული გზით დაადგინეს რომ მოცარტის სონატების
//განსაკუთრებით სონატა კ 448-ის// ბგერები ამცირებენ ეპილეპტიური შეტევების რაოდენობას.
პროფესორი ჯონ ჯენკინსის //აშშ// მიერ ჩატარებულ ერთ-ერთ ექსპერიმენტში სერიოზული ნევროლოგიური დაავადებებით ავადმყოფ ადამიანებს ინდივიდუალურად მოასმენინეს მოცარტის ერთ-ერთი ნაწარმოების მხოლოდ ათწუთიანი ფრაგმენტი რის შემდეგაც პრაქტიკულად ყველა მსმენელს რაღაცა დროით გაუუმჯობესდა ხელების რთული მოძრაობები.
შვედეთის კლინიკებში მშობიარეებს ასმენინებენ მოცარტის მუსიკას ვინაიდამ შვედი სწავლულები და ექიმები დარწმუნებულები არიან რომ სწორედ ეს მუსიკა დაეხმარა მათ მათ ქვეყანაში ბავშვთა ადრეული სიკვდილიანობის შემცირებაში.
მსოფლიო დონის ავტორიტეტული სპეციალისტების მტკიცებით მოცარტის მუსიკა ეხმარება ადამიანს ნებისმიერი ფსიქოლოგიური პრობლემის მოშორებაში. ის სუმჯობესებს მეტყველებას და სმენას.
მრავალი წამყვანი სურდოლოგის //სმენის დეფექტების სპეციალისტების// მტკიცებით ჭამის დროს მოცარტის წყნარი მუსიკის ყოველდღიური მოსმენა ხსნის საჭმლის მონელების მრავალ პრობლემას და მსოფლიო ლოგოპედების აზრით მოცარტის მუსიკაში მაღალი სიხშირის ბგერების არსებობა მას ანიჭებენ ყველაზე უფრო ძლიერ სამკურნალო თვისებებს მთელ კლასიკურ მუსიკაში //მაღალი სიხშირის ჰარმონიზებული ბგერები ამაგრებენ საშუალო ყურის მიკროსკოპიულ კუნთებს. 3000-8000 და მეტი ჰც-ის სიხშირის ბგერები იწვევენ უძლიერეს რეზონანსს თავის ტვინის ქერქში რაც ხელს უწყობს მეხსიერების და აზროვნების გაუმჯობესებას.
მოცარტის შემოქმედების დიდ თაყვანისმცემლებს შორის არის სახელგანთქმული ექიმი-ოტოლარინგოლოგი ალფრედ ტომატისი
//პარიზი, საფრანგეთი//.
მისი ერთ-ერთი პაციენტი იყო ახალგაზრდა ჟერარ დეპარდიე-მომავალი სახელგანთქმული ფრანგი კინომსახიობი. მაშინ,1960-ანი წლების შუა ხანებში,სულ უცნობი მსახიობი ჩავიდა პარიზის დასაპყრობად და მას ამისთვის ექნებოდა ყველა შანსი რომ არა მეტყველების სერიოზული პრობლემები //ენის უძლიერესი ბორძიკი,ენაბლუობა// და მეხსიერების სირთულეები.
ა.ტომატისმა ჟერარის პირველივე შემოწმებისას დაადგინა რომ მას აქვს მარჯვენა ყურის სერიოზული პრობლემები და ურჩია უახლოესი თვეების მანძილზე ყოველ დღე 2-2 საათი მოცარტის მუსიკის მოსმენა.
ამ დამოუკიდებელი სეანსების შედეგი დიდად შთამბეჭდავი იყო. დეპარდიემ მოიშორა მარჯვენა ყურის დეფექტები, ენაბლუობა და მეხსიერების პრობლემები. ამან მას მისცა მსოფლიო დონის კინომსახიობად გახდომის საშუალება.
გავიდა წლები მისი სასწაულებრივი განკურნებიდან და დეპარდიემ თქვა :
"ტომატისთან შეხვედრამდე მე არ შემეძლო არც ერთი წინადადების ბოლომდე წარმოთქმა. ის დამეხმარა ჩემი აზრებისთვის სისრულის მიცემაში, მან მასწავლა აზროვნების პროცესის სინთეზი და გაგება".
ცნობილია შემთხვევა როდესაც მოცარტის მუსიკამ სიტყვა-სიტყვით სიცოცხლე აჩუქა ადამიანს.
78 წლოს მძიმედ ავადმყოფმა მარშალმა რიშელიე ლუი ფრანსუა დე ვინრომ უკვე სიკვდილის სარეცელზე რამოდენიმე წუთით ადრე თავის აშკარა და გარდაუვალ სიკვდილამდე ითხოვა ამქვეყნად თავისი უკანასკნელი სურვილის შესრულება-მისი თანდასწრებით მოცარტის მისი საყვარელი კონცერტის დაკვრა.
დაკვრის შემდეგ კი მოხდა ნამდვილი სასწაული !
სიკვდილმა უკან დაიხია და მარშალმა დამსწრეთა თვალწინ დაიწყო გამომჯობინება.
ამ ადამიანში უცნობია თუ როგორ სწრაფად დაბრუნდა მისი სასიცოცხლო ძალა და მან იცოცხლა კიდევ 14 წელი,92 წლის ასაკამდე.
კანადაში საგანგებოდ დაქირავებულ მუსიკოსთა კვარტეტები ქალაქის მოედნებზე უკრავენ მოცარტის მუსიკალურ ნაწარმოებებს. ამ იდეის ავტორების აზრით ეს აწესრიგებს ქუჩის მოძრაობას და ამცირებს ავარიათა რაოდენობას. //ამან იქნებ საქართველოს ნორმალურ დემოკრატიზაციასაც შეუწყოს ხელი, საცდელია, გ.მ.//.
სტრესის საწინააღმდეგო მოცარტი:
ბოლო ხანებში ექიმებმა მიაქციეს ყურადღება იმას რომ მუსიკას აქვს სამკურნალო თვისებები და მისი დახმარებით შეიძლება ზოგი სერიოზული ავადმყოფობის მორჩენა. ასეთი მკურნალობის თავისებურებებზე ყვება რუსეთის ფედერაციის ჯანდაცვის სამინისტროს მოსკოვის უწყებათაშორისი კლინიკური 38-ე საავადმყოფოს თერაპევტი სვეტლანა ნიკოლაევნა შარაია.
ეს არაა განსაკუთრებული სიახლე,მაგრამ ადრე მუსიკის შესაძლებლობებს იყენებდნენ მხოლოდ ასე ვთქვათ შთაგონებით,ექიმთა ინტუიციის და გამოცდილების შესაბამისად. კონკრეტული პაციენტისთვის საჭირო მუსიკის შერჩევის ობიექტური კრიტერიუმები არ არსებობდა.
ასე მაგალითად ცნობილი ფრანგი კინომსახიობი ჟერარ დეპარდიე ახალგაზრდობაში დაიძრა პარიზის დასაპყრობად,მაგრამ მას ჰგონდა ძალიან სერიოზული სირთული,ის დიდად ენაბორძიკა და ენაბლუ იყო. ექიმმა მას გამოუწერა ყოველ დღე ორ-ორი საათი მოცარტის მუსიკის მოსმენა და და ორი თვის მერე დეპარდიე ნორმალურად ალაპარაკდა. მარტო თავის ინტუიციაზე დაყრდნობით ექიმმა სწორად განსაზღვრა წამალი.
დღეს ყველაფერი შეიცვალა,გაჩნდა ახალი და პირველ რიგში კომპიუტერული ტექნოლოგიები. ასეთი შესაძლებლობების მქონე მუსიკათერაპია მართლაც გადაიქცა მკურნალობის ახალ და ეფექტურ საშუალებად.
ცენტრალურ ფიგურად ისევ ექიმი მუსიკათერაპევტი რჩება. კომპიუტერი ჭკვიანია, მაგრამ მაინც მანქანაა. ის აფართოვებს სპეციალისტის შესაძლებლობებს, იძლევა მრავალი წვრილმანის და დეტალის გარკვევის, პაციენტის ტესტირების საშუალებას, მაგრამ გადაწყვეტილებას იღებს ადამიანი.
ვერავითარ მექანიზაციაზე ლაპარაკი ვერ იქნება იმიტომ რომ თვითონ მუსიკალური თერაპიის გაჩენა მჭიდროდაა დაკავშირებული კაცობრიობის სულიერ სიმდიდრესთან., მუსიკასთან, მუსიკის ბგერების და სახეების აღქმის უნართან.
ფიზიკური ჯანმრთელობა სულიერი ჯანმრთელობის გარეშე არ არსებობს.
მუსიკათერაპიის უნიკალურობა იმაშია რომ ის ერთდროულად კურნავს როგორც პაციენტის სხეულს ისე სულს და ხელს უწყობს მათ შერწყმას ერთიან ჰარმონიულ მთლიანობად.
მუსიკათერაპია შველის ნერვიული სისტემის დაავადებებს, ნევროზებს, ნევრასტენიას, გადაქანცულობას, უძილობას. ის შეიძლება კარგი იყოს ზოგი ფსიქიური ავადმყოფობისას, მაგ.შიზოფრენიის და ფსიქოზების ზოგი ფორმისას. ის შველის ჰიპერტონიასაც,გულის იშემიურ ავადმყოფობებს, გასტრიტებს, კოლიტებს, წყლულს, ქრონიკულ ბრონქიტს, ბრონქიალურ ასთმას....
მუსიკალური თერაპია შეუცვლელია იმათთვის ვისაც სტანჯავს ალერგია წამლებზე და პაციენტის ფსიქოემოციურ მდგომარეობასთან მჭიდროდ დაკავშირებული სხვა ქრონიკული დაავადებები.
მუსიკის გამოყენების კიდევ ერთი სფეროა ტკივილის გაყუჩება. არსებობს გამაყუჩებელი პრეპარატების მსგავსად მოქმედი მუსიკალური პროგრამები. მათ იყენებენ ტკივილის გასაყუჩებლად,მათ შორის სტომატოლოგიაში.
მუსიკით მკურნალობა შეუძლია პრაქტიკულად ყველას. ზოგჯერ მუსიკათერაპიას არ უნდა მიმართონ დაავადების მწვავე სტადიაზე,მაგრამ ეს უნდა გადაწყვიტოს ექიმმა.
ამას გარდა მკურნალობის შედეგები დამოკიდებულია პაციენტის მუსიკალობაზე. არამუსიკალურ პიროვნებებისთვის მუსიკათერაპიის დანიშვნისას სიფრთხილეა საჭირო.
სამკურნალოდ მოსული პაციენტი ავსებს საგანგებო ანკეტას. ეს საჭიროა იმის გასარკვევად თუ მუსიკის რომელი სახეობა და ჟანრია მისთვის უფრო გასაგები,ახლო და სასიამოვნო. შემდეგ დგება გამოკვლევის დრო. ის აუცილებელია მაშინაც როცა პაციენტს აქვს სრული კლინიკური დასკვნა მისი ჯანმრთელობის შესახებ. ექიმი-მუსიკათერაპევტის ამოცანა ცოტა სხვაა - მან უნდა შეაფასოს პაციენტის დღევანდელი ფსიქოემოციური მდგომარეობა და ჩაატაროს ორგანიზმის უმთავრესი სისტემების ექსპრეს-დიაგნოსტიკა.
განწყობის ფონს და ფსიქიური აქტიურობის დონეს ამოწმებენ საგანგებო ფერადი ბარათებით. მათ აწყობენ ადამიანის წინ და სთავაზობენ ყველაზე სასიამოვნო ფერის შერჩევას. შემდეგ ამ ბარათს იღებენ მაგიდიდან ან მონიტორის ეკრანიდან და პროცედურას იმეორებენ მანამდე სანამ არ დარჩება მარტო პაციენტისთვის ყველაზე ნაკლებად მიმზიდველი ფერი.
არჩევის წესი ახასიათებს ადამიანის სულიერ მდგომარეობას. ამის შემდეგ აკუპუნქტურის წერტილებში ზომავენ ელექტრულ წინააღმდეგობას. ამით ზუსტდება დიაგნოზი.
მიღებული ინფორმაციის გამოყენებით მუსიკათერაპევტი პაციენტისთვის ადგენს მუსიკალურ პროგრამას. თანაც მნიშვნელოვანია როგორც ნაწარმოებები ისე ის თუ რა ინსტრუმენტები ჟღერს მასში.
ასე მაგალითად ღვიძლზე ყველაზე უკეთ მოქმედებს კლარნეტი, ხოლო სიმებიანები განსაკუთრებით მარგებელია გულისთვის.
მკურნალობა ხდება არამჭახედ განათებულ დიდ ოთახში. შესავალი საუბრის შემდეგ პაციენტი მოხერხებულად ეწყობა სავარძელში და იწყებს მუსიკალურ-თერაპიული პროგრამის მოსმენას. ჟღერადობის ძალას არეგულირებენ მისი ინდივიდუალური შეგრძნებების შესაბამისად.
ერთი სეანსის ხანგრძლივობაა 30-45 წუთი. სეანსების საერთო რაოდენობა დამოკიდებულია კონკრეტულ გარემოებებზე და შეიძლება მერყეობდეს 10-12-დან 15-20-მდე. მკურნალობის პროცესში ადამიანის მდგომარეობა იცვლება და ექიმი მას პერიოდულად აკონტროლებს.
ჩვეულებრივი აკუსტიკის მქონე სათავსში მუსიკის მოსმენა უკეთესია საყურეების გარეშე. მაგრამ მიკროსაყურეების მეშვეობით მუსიკით შეიძლება ვიმოქმედოთ აკუპუნქტურას წერტილებზე. ამისთვის მათ მიადებენ კანის შესაბამის ადგილებზე და სეანსის დროს მათ ამაგრებენ ჩვეულებრივი პლასტირით. ზოგჯერ ძალიან სასარგებლოა ჩვეულებრივი მოსმენის შეთავსება ამ მეთოდთან.
ადამიანის ყოველ ორგანოს აქვს გარკვეული რხევები,ესე იგი ინდივიდუალური ხმოვანი "პორტრეტი".
ეს ბუნებრივი რხევები ეწყობა თავისებურ მელოდიად და საგანგებო მიკროფონებით შეიძლება მისი მოსმენა და გაანალიზება. როდესაც ორგანოს მუშაობა ირღვევა ირღვევა მისი ჟღერადობაც.
მუსიკათერაპიის მიზანია ორგანიზმის ხმოვანი პალიტრის აღდგენა.
ეს ხდება ჩვეულებრივი მოსმენის დროსაც,მაგრამ როდესაც მუსიკა მოქმედებს რეფლექსოგენურ წერტილებზე და ზონებზე მის მიერ გამოწვეული ვიბრაციები უშუალოდ აწყობენ ჩვენი შინაგანი "ორკესტრის" დაკვრას.
განსაკუთრებულ სიფრთხილეს საჭიროებს ბავშვის ორგანიზმი. მუსიკალურ თერაპიას ბავშვებისთვის ძალიან აქტიურად იკვლევენ. ეხლახანს მიღებულია ძალიან საინტერესო შედეგები.
გაირკვა რომ მუსიკათერაპია ბავშვებს ეხმარება ერთმანეთთან სწორად ურთიერთობაში თუ კი მათ უჭირთ თანატოლებთან კონტაქტის დამყარება.
მუსიკა კარგად მოქმედებს ინტელექტუალურად და ემოციუეად ჩამორჩენილ ბავშვებზე.
მაგრამ დღეს მუსიკათერაპიით პროფესიულად დაკავებული პედიატრები რუსეთში არ არიან. არის იმედი რომ დაახლოებით ერთ წელიწადში ისინი გამოჩნდებიან.
მუსიკათერაპიაში ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს ექიმის პიროვნებას,ყველაზე დახურულ პაციენტთანაც კონტაქტის დამყარების მისეულ უნარს. ბავშვებთან მუშაობისას ეს ორჯერ უფრო მნიშვნელოვანია და ამიტომ საჭიროა პიროვნების განსაკუთრებული თვისებები.
სერიოზულ დაავადებებთან ბრძოლა ექიმის საქმეა, მაგრამ მრავალ სიტუაციაში სარგებლობის მოტანა შეუძლია მუსიკალურ თვითმკურნალობასაც.
რუსეთში დამუშავებულია სამკურნალო-პროფილაქტიკური მუსიკის კასეტების საგანგებო ნაკრებები.
სამსახურიდან სახლში დაღლილი თუ მიხვედით თქვენ გონზე მალე მოგიყვანთ "ანტისტრესული" კასეტა. არსებობს საგანგებო კასეტა უძილობის შემთხვევისთვისაც.
არის კასეტები ბრონქიალური ასტმისთვის,კუჭის წყლულისთვის, ჰიპერტონიისთვის.
რა თქმა უნდა,ჩვეული მკურნალობის მუსიკით შეცვლა არ შეიძლება,მაგრამ თავის არიდება გამწვავებისთვის,პრეპარატების დოზის შემცირება სავსებით შესაძლებელია.
ვიმედოვნებ რომ ყოველ ოჯახში ტრადიციული აფთიაქის გვერდით გაჩნდება მუსიკალური აფთიაქიც.
ექსპერიმენტებმა აჩვენეს რომ სასულიერო მუსიკა ააქტიურებს ორგანიზმის უჯრედებს და ხელს უშლის რიგი პათოგენური ბაქტერიების გამრავლებას. ასე რომ ოდესმე ინფექციური ავადმყოფობები შეიძლება განკურნოს ბახის ქორალებმა ან რახმანინოვის ღამისთავისამ //ვსენოშჩნაია//. და ეს არაა ფანტასტიკა.
გავიხსენოთ რომ ძველ რუსეთში ეპიდემიების დროს მიღებული იყო ზარების განუწყვეტლად რეკვა.
თანამედროვე ცოდნა იძლევა ამ ჩვეულების სამედიცინო მნიშვნელობის შეფასების საშუალებას.
ასე რომ მკურნალობის ახალი თანამედროვე ხერხით ჩვენ ვუბრუნდებით ძველ ტრადიციებს //მით უმეტეს რომ მუსიკათერაპიას უკვე მიმართავდნენ პითაგორა და ორფიკოსები, გ.მ.//.
ესაუბრებოდა ვალერი დომბაევი.
Ex 0riente Lux!!!
მატერიალისტური და ტაციონალისტური აზროვნებისგან დაღლილი დასავლელები მიმართავენ აღმოსავლეთს:
 |
| ინი და იანი... |
მატერიალიზმისაგან და რაციონალიზმისაგან დაღლილებს,მათ იქ უნდათ ინდოელთა მრავალათასწლოვანი ცოდნის შეძენა, ჰარმონიისა და სიმშვიდობის მიღწევის თუ სხეულისა და სულის შერიგების ხერხების სწავლა.
ჩემი მშობლები ერთმანეთს შეხვდნენ გოას პლაჟზე. მათ წამიყვანეს ინდოეთში და მეშემიყვარდა ეს ქვეყანა და მისი სულიერება, ამბობს ელიზე დელკური.ეს გრენობლელი სტუდენტი ეხლა თავის სტაჟს გადის კოშინში, სამხრეთ-დასავლეთ ინდოეთში."მე ერთი წლის მანძილზე ყველაფერი გავაკეთე რათა აქ მოვხვედრილიყავი, ყვება ის. საღამოობით,სამუშაოს შემდეგ მე ვხვდები ჩემს მოძღვარ იოგს რათა მივდიო იოგას და გავიცნო ინდუიზმის დამფუძნებელი მითები. მე ასევე ვასრულე აიურვედას მედიცინის რჩევებს. ეს დისციპლინები საუკეთესო ხერხია თანამედროვეობის ;ღელვარებებთან და მათ მიერ გაჩენილ სტრესთან საბრძოლველად".
ელიზე არაა მარტო და არჩვეულებრივი შემთხვევა.
ის რაც 1970-ან წლებში მოდად ჩანდა ეხლა მასშტაბური საზოგადოებრივი მოვლენაა.
მრავალათსწლოვანი საკრალური ცოდნიდან გაჩენილი ინდური სულიერება და ევროპული კარტეზიანული სულისკვეთებისგან შორს მყოფი მისი რთული სოციალურ-რელიგიური სისტემა ათეისტურ თუ მორწმუნე დასავლეთს აძლევს თავის მომხიბლავ ცხოვრების ჰიგიენას.
აიურვედა,იოგა და მედიტაცია. სულ უფრო და უფრო მეტ დასავლელი მიდის ინდური სიბრძნის წყაროების დასაწაფებლად.
ტურიზმის მსოფლიო ორგანიზაციის თანახმად 2010 წელს 6 მილიონი ტურისტი ჩავიდა ინდოეთში რიოდან,ლოს ანჟელესიდან,პარიზიდან თუ ბერლინიდან.
ისინი აღარ ჩადიან მხოლოდ ტაჯ მაჰალის სანახავად თუ მაჰარაჯათა სასახლეების შესასწავლად. მათ უნდათ მისვლა მათი საყვარელი დისციპლინების მოძღვრებთან და მათი მოსმენა.
ინდოეთში ეხლა უამრავი ცენტრი,აშრამი,სასტუმრო თუ მთელი სოფლები ცხოვრობენ მედიტაციის,ტანტრიზმის,აიურვედას სამზარეულოს,მეტიც,
სონოთერაპიის სტაჟების და კურსების შეთავაზებით. ყველგან სთავაზობენ მკურნალობას რომელიც გულისხმობს მასაჟს არსებითი ზეთებით.
წიგნის მაღაზიები სავსეა ინდური ფილოსოფიის წიგნებით.
ყველაზე პოპულარულებია სამხრეთ ინდოეთის რეგიონები კერალა//აიურვედას აკვანი// და კარნატაკა,სადაც მისორი გადაიქცა იოგას მსოფლიო დედაქალაქად. კერალაში უცხოელ ტურისტთა რაოდენობამ იფეთქა 2006 წლიდან და მას შემდეგ ის ყოველ წელს იზრდება 20 პროცენტით....იგივე ტენდენციაა მისორში სადაც ყვავიან და იფურჩქნებიან იოგას სკოლები. მარტო ამ პატარა ქალაქში არის მრავალი ათეული იოგას პროფესორი რომლებიც ასწავლიან დასავლელებს.
უნდა ითქვას რომ სიბრძნე ერითმება ბიზნესს. პარიზში წიგნის მაღაზიები სავსეა გამოცემებით ინდურ სულიერებაზე და მის სიკეთეებზე, აიურვედას მედიცინაზე და ტანტრიზმზე,კარმულ ასტროლოგიაზე, ინდუიზმის თუ იოგას დაწყებითი სახელმძღვანელო-ანბანებით. კიოსკებში და ინტერნეტზე გაჩნდა სპეციალიზებული ჟურნალ-გაზეთები და საიტები...
ფენომენი არ შემოიფარგლება გამოცემებით და მოგზაურობებით.
ინდურ სიბრძნეს პრაქტიკულად მისდევენ დასავლეთის ქვეყანათა უმრავლესობაში.
დღეს უნდა ვიცოდეთ საკუთარი თავის მართვა,დასვენება-განმუხტვა და თვითმკურნალობა,ზრუნვა საკუთარ ჯანმრთელობზე,ამბობს მიშლინ ფლაკი რომელმაც 1978 წელს პარიზში შექმნა იოგა ნიდრას ფრანგული სკოლა და მისდევს თავისი მოძღვარი სვამი სატიანანდას //1923-2009// რჩევებს.
ამ გურუმ მოახდინა პატარა რევოლუცია იმით რომ 1960-ამ წლებში შექმნა იოგათერაპია.
სვამი სატიანანდას თქმით დასვენების, განმუხტვის ეს სისტემა დიდად ამცირებს და ამშვიდებს თანამედროვე ცხოვრების მიერ გამოწვეულ ფიზიკურ და მენტალურ დაძაბულობებს.
ავადმყოფი თუ დასუსტებული ადამიანებისთვის ეს არის ნერვიული სისტემის გამოცოცხლების და მათში არსებული მკურნალი ძალების გამოღვიძების საშუალება.
არგუმენტი მომხიბლავია და ეს დისციპლინა ზეიმობს, განსაკუთრებით ამერიკის შეერთებულ შტატებში, სადაც მისი მომხრეები გახდნენ ვარსკვლავები მადონას თამადობით.
ამერიკაშიც და ევროპაშიც იზრდება ფასიანი კურსების რაოდენობა. საფრანგეთში იოგა გაჩნდა სკოლაშიც. არის ასოციაცია "იოგას კვლევა განათლებაში" და მისი ინიციატივით იოგა გაჩნდა საბავშვო ბაღებშიც. ის არის ზოგი ლიცეუმის ატესტატშიც.
იოგა გავრცელდა საწარმოო-დაწესებულებებშიც სადაც მას აქებენ როგორც უებარ საშუალებას შრომით გამოწვეული სტრესის,გაცდენების, ავადმყოფობების თუ უბედური შემთხვევების წინააღმდეგ. ამბობენ რომ საკუთარი სხეულის უკეთ გაცნობითა და გაცნობიერებით მუშაკი ხდება უფრო პასუხისმგებელი,იზრდება მისი შრომის ნაყოფიერება და ორმაგდება მისი მოტივაცია,შემოქმედებითობა, უკანდახევისა და სხვადასხვა სიტუაციის გაანალიზების უნარი.
სკოლა, საწარმო, ციხეც კი. ამერიკის შეერთებული შტატების,იზრაელის,ახალი ზელანდიის, ტაილანდის თუ დიდი ბრიტანეთის ზოგი დილეგი პატიმრებს სთავაზობს მედიტაციის სტაჟებს და სეანსებს.
ნიუ დელისთან ახლოს, დილეგში 1993 წელს მთავრობამ დააწესა "ვიპასანა ბჰავანა" ანუ "უმაღლესი ხედვის განვითარება".
თითქოს თვითონ ბუდას მიერ მოგონილი ეს ტექნიკა ყველაზე მკაცრია.ის მოითხოვს ათდღიან განმარტოებას, სრულ სიჩუმეს, სექსუალურ თავშეკავებას და ყოველგვარი ნარკოტიკის უარყოფას.
და ეს მოქმედებს. მოხალისეები თუ კი უძლებენ ამის მერე არიან გარდაქმნილები, დამშვიდებულები.
იოგას, აიურვედას მედიცინას,მედიტაციას ნამდვილად უნდა ჰქონდეს სასიკეთო და სასარგებლო თვისებები, მაგრამ რატომ იტაცებენ ასე ისინი დასავლელებს?
პირველ რიგში იმიტომ რომ სულ უფრო და უფრო მეტი დასავლელი უარყოფს ცხოვრების იმ წესს სადაც ბატონობს მომხმარებლობა და რაციონალიზმი.
რელიგიათა სოციოლოგიის სპეციალისტი აშილ ვაინბერგი ხაზს უსვამს მატერიალისტური ფილოსოფიებით წარმოდგენილი დასავლური აზრისა და მე-ზე და ცნობიერების მდგომარეობებზე კონცენტრირებული აღმოსავლური სულიერების დაპირისპირებას.
მოკლედ დასავლეთში უნდა იყოს გონება და მეცნიერება და აღმოსავლეთში კი სიბრძნე და მედიტაცია...
ეგზისტენციალური უქეიფობის განმცდელი დასავლელები მათი მტანჯველი უბედურებებისგან საშველს უკვე ეძებენ არა რელიგიებში არამედ ინდოეთის პრაქტიკებში.
ინდურ სიბრძნეში მათ ხიბლავს ისიც რომ შეიძლება მისი გაზიარება მისი წყარო სარწმუნოების მიღების გარეშე.
27 წლის პარიზელი ბარბარა ამბობს რომ მას არ უთქვამს უარი არც მის წარმომავლობაზე და არც მის კულტურაზე,რომ ის ქრისტიანთა ოჯახიდანაა და მისი სიმამრი ებრაელია,რომ მას აღმოსავლურ სიბრძნეში ხიბლავს სხეულისთვის დათმობილი ადგილი. ის ამბობს რომ უკვე 6 წელია რაც ყოველ წელს დადის ინდოეთში რათა იქ ისწავლოს იოგა...
დღეს ამერიკის შეერთებულ შტატებში იოგათერაპია და მისი "სულის თერაპევტების" ბატალიონები უკვე კონკურენციას უწევენ ფსიქოლოგებს და ფსიქოთერაპევტებს.
არსებობს იოგათერაპევტების საერთაშორისო ასოციაცია რომლის წევრთა უმრავლესობაც არ არიან მხოლოდ იოგას მასწავლებლები. ისინი არიან დიპლომირებული ექიმები, ოსტეოპათიის, ფსიქიატრიის თუ ფსიქოლოგიის სპეციალისტები...
აღმოსავლურ სიბრძნეთა მეორე მიმზიდველი მხარე ისაა რომ ისინი სთავაზობენ პიროვნებისადმი გლობალურ მიდგომას. მათი მიზანია არა მარტო წარმავალი ავადმყოფობის დაძლევა,მათი მიზანია გრძელვადიანი სასიკეთო შედეგის მიღწევა.
სულ უფრო და უფრო მეტი ადამიანი მიდის ინდოეთში რათა დასავლური წმინდა სამკურნალო თერაპიები შეავსოს ყოველწლიური აიურვედული მკურნალობით რომელიც კონცენტრირებულია პროფილაქტიკაზე.თავის დაზღვევაზე.
ღამის ექთანი სოფია ყოველ წელს სამ კვირას ატარებს კერვალაში,კოვალამში:
"ჩავდივარ დაუძლურებული,დატვირთული ჩემი პრობლემებით. დიეტა,მასაჟები,იოგა სწმენდს ჩემს სხეულს და მენტალს, მე ფეხზე ვდგები და მოვდივარ გაჯანსაღებული და გალამაზებული".
არსებობს სიმახინჯეებიც, მაგალითად იოგას ტენდენციის აერობიკა:
ინდური სიბრძნეებით გატაცებას ცუდი მხარეც აქვს.უპირველესი ნაკლია სინამდვილის,უტყუარობის დაკარგვა.
პურისტები ჩივიან რომ იოგას ამახინჯებენ ხოლმე რათა დააკმაყოფილონ დასავლელთა მოლოდინი.
ამერიკის შეერთებულ შტატებში ინდუისტთა მთავარმა ლობიმ, ინდუისტთა ამერიკულმა ფონდმა, ამას წინ წამოიწყო კამპანია რათა აეკრძალათ აერობიკის ტენდენციის ამერიკული კურსებისთვის იოგას სახელის ხმარება.
"არ არსებობს ფიზიკური იოგა და მისგან ცალკე სულიერი იოგა. თუ ის მხოლოდ ფიზიკურია ის არაა იოგა",განაცხადა მან და უარყო დისციპლინის მისი რელიგიური ფესვებისგან მოგლეჯის შესაძლებლობა.
ინდუისტთა ამერიკულმა ფონდმა განაცხადა რომ ნასწავლი პოზები პასუხობენ ინდუისტური პანთეონის ლიტურგიას და ყველაზე მეტად კი მრავალი საუკუნის წინ ამ დისციპლინის დამფუძნებელი პატანჯალის მიერ იოგა-სუტრათა დიდ წიგნში დადგენილ წესებს.
იოგას გარდა ინდოეთი იცავს ტრადიციული ინდური მედიცინის მეთოდებსაც. ინდოეთი უკვე ათი წელია რაც ედავება ბიოპირატული მეთოდების გამომყენებელ უცხოურ ლაბორატორიებს. მრავალჯერ მიუმართავთ სასამართლოსთვისაც. ბოლოდროინდელი ფაქტი: ამერიკულ ფირმა მონსანტოს ბრალად დასდეს ინდური ბადრიჯანიდან მუტაციური ტრანსგენური ბადრიჯანის გამოყვანა თანხმობის, ნებართვის გარეშე.
ტრადიციული ინდური მემკვიდრეობის პირატაჟი თუ სიბრძნეთა გამოყენება კომერციული მიზნებისთვის დასანანი და სამწუხარო მოვლენებია, მაგრამ განა ეს წარმატების თუნდაც უარყოფითი მაგრამ შედეგი არაა?
//ეს მშვენიერი წერილი დაიბეჭდა ფრანგულ ჟურნალში "Geo,ინდოეთის სიბრძნეები,იოგა,მედიტაცია,ასტროლოგია,ნომერი 392,2011 წლის ოქტომბერი, იქნებ ოდესმე ვეღარ აჯიჯგნინონ ქართველებს ერთმანეთი და საქართველო და ეს ტანჯული ქვეყანაც გადაიქცეს მატერიალისტური ეგოიზმებისაგან დაღლილი ადამიანების,ჯერ ქართველების და მერე სხვათა სულიერ თავშესაფრადაც...თემის გაგრძელება იქნება//
Comme son pseudonyme oriental ne l’indique pas, notre Sâr est né à Lyon et mourra à Neuilly-sur-Seine. Fils de Louis-Adrien Péladan journaliste à La France littéraire et fondateur de La Semaine religieuse, Josephin baigne dès la petite enfance dans la culture et le mysticisme. Il en héritera cet esprit exalté et confus qui fait son charme autant que son ridicule.
Son amitié avec Guaïta l’intéressera à l’occultisme et le convaincra d’imprégner son mobilier d’encens. En retour, Guaïta écrira : « je dois à votre livre d’avoir entrepris l’étude de la science hermétique ». Cherchez l’erreur.
Il faut dire que, quelque temps plus tôt, alors que de l’autre côté de la Manche un certain William Wynn Westcott découvrait des manuscrits codés au fond d’un placard, Péladan signait un roman, Le Vice Suprême
qui le rendait célèbre et l’auréolait d’une réputation de mage. Sans
doute un malentendu mais son texte sonne occulte. Guaïta est emballé et
prend contact avec lui. Galvanisé, Péladan assommera durant les années
qui suivent la postérité de quatre-vingt dix volumes.
Certains de ses biographes cherchent une
piste initiatique du côté de son grand frère Adrien, précurseur en
homéopathie et mort prématurément empoisonné… sur une erreur du
pharmacien. Il est possible en effet que Péladan ait eu un pied dans la
jardinière, cependant à regarder de plus près son œuvre, on s’aperçoit
qu’elle n’a de mystique que les dorures des chérubins. Dans Le Vice Suprême,
préfacé par d’Aurevilly, Péladan dénonce son antéchrist à lui : le
matérialisme. C’est à la façon des romantiques qu’il aborde la magie.
Les volutes d’encens sont des additifs pour l’adulation de la vraie
divinité à laquelle il rend un culte kitch et total : la beauté. Comme
attendu, Péladan se passionne pour la musique de Wagner dont il publiera
les opéras en français assortis de ce commentaire « en matière de thérapeutique pour désintoxiquer la France de son matérialisme ». Il se rend à Bayreuth après la mort du compositeur « vêtu
d’un habit blanc, d’une tunique bleu ciel, d’un jabot de dentelle et de
bottes de daim, avec un parapluie retenu au côté par un baudrier ». La veuve refuse de le recevoir en l’état et il doit rentrer en France.
En 1891, il se sépare de l’Ordre kabbalistique de la Rose+Croix,
trop « ésotérique » à son goût, pour aller planter ses roses à lui,
nettement plus en accord avec son idéal. Son groupe s’intitulera en
toute modestie : L’Ordre de la Rose-Croix
Catholique et esthétique du Temple et du Graal. On y promeut l’art,
voie royale vers Dieu, on y lutte contre les ravages moraux du
matérialisme. Péladan définira modestement sa congrégation comme « une
confrérie de charité intellectuelle, consacrée à l’accomplissement des
œuvres de miséricorde selon le Saint-Esprit, dont il s’efforce
d’augmenter la Gloire et de préparer le Règne » [1].
L’année suivante est organisé un premier
Salon de la Rose+Croix dans la célèbre galerie parisienne Durant-Ruel.
Le salon est inauguré sur une musique composée par Erik Satie, le
compositeur officiel de l’ordre. On y écoute des conférences sur l’art
et la mystique. Et surtout, des artistes prestigieux y exposent.
La postérité doit à Péladan d’avoir
assuré la publicité de peintres comme Jean Delville, Fernand Khnopff,
Séon, Maurice Denis, Bonnard, Toulouse-Lautrec, Seurat, Schwabe. Le
succès est considérable. Plus de 22 000 visiteurs se déplacent.
L’expérience sera renouvelée six fois, de 1892 à 1897.
Michel de Lézinier décrira Péladan ainsi : « Il
était parfumé des sept parfums correspondant aux sept planètes, mais où
dominait impérieusement l’eucalyptus. Un large col de dentelles sans
cravate entourait son cou, mais s’échancrait assez pour recevoir un gros
bouquet de violettes; ses gants de peau grise avaient des baguettes
mauves à rehauts d’or » [2].
Bon goût et discrétion, donc. Et pas
seulement dans l’accoutrement. Il faut l’imaginer virevoltant et
déclamant au vernissage du premier salon Rose+Croix : « Art tout
puissant, Art Dieu, je t’adore à genoux, dernier reflet d’en haut sur
notre putrescence… Miracle, miracle, une rose s’élève et s’ouvre
grandissante, s’efforçant d’enserrer en ses feuilles pieuses la croix
divine du salut: et la croix consolée resplendit, Jésus n’a pas maudit
ce monde, Jésus reçoit l’adoration de l’art » [3].
La seule chose qu’il parviendra à faire discrètement, en fin de compte, sera de mourir en 1918.
Пеладан Жозефен
Пеладан Жозефен (Жозеф), «сар Меродак»
(1850—1918) —.французский писатель-мисгйк, оккультист и неокатолик.
Создатель Католического Ордена Розы|Креста. Основные произведения:
«Как.стать магом» (1891); трагедии «Вавилон» (1895), «Принц Византии»
(1896), «Эдип и сфинкс» (1903), «Семирамида» (1904); сбррники статей;
цикл романов, так называемая этопея — «Латинский декаданс», «Высший
порок», «Андрогин», «Как стать феей», «Коллекционерша», «Сентиментальное
посвящение» (1880 — 1890-е гг.).
http://parij.free.fr/06-Philosophie/articles/02-philo.htm
(художник Татьяна Рашкова) Образы русской роковой женщины
в романах французского декадента
Пеладана Жозефин
(художник Татьяна Рашкова) Образы русской роковой женщины
в романах французского декадента
Пеладана Жозефин
(художник Татьяна Рашкова)
Пеладан (1858-1918) известен теперь
лишь специалистам по «декадентской» литературе, хотя в свое
время он пользовался шумной славой: его халдейское облачение
(он сам себя называл «саром» — вавилонским владыкой), его
взъерошенные волосы и густая борода, его идейные и эстетические
«крестовые походы» против натурализма и реализма в искусстве,
против милитаризма, колониализма и революции 1789 г., против
«вырождения» католицизма, против духа мещанства и посредственности
сделали из него одну из самых ярких фигур парижской культурной
жизни 80-90 гг. XIX века. Пеладан возрождает орден розенкрейцеров
(католических), устраивает художественные салоны (в 1892-1897
гг.), в которых допущено только «идеалистическое и мистическое»
искусство символистов (Г. Моро и др.), пишет «Ответ Толстому»,
— целую книгу против «эстетического нигилизма» Л. Толстого
(по поводу «Что такое искусство»), сочиняет без остановки
(и без нужной отделки) сотни статей, сотню книг (книги по
эстетике, эзотеризму, театральные пьесы в духе античных
мистерий и Вагнера, романы), в том числе монументальную
«этопею» (картина современных нравов), — «Упадок (или Закат)
латинского мира» в 21 томах (первый том вышел в 1884 г.,
последний посмертно в 1925 г.).Своим поведением, своей одеждой, образами своих романов, Пеладан являет одну из самых ярких фигур французского декадентства. В статье «Поль Верлен и декаденты» (1896 г.) М. Горький дает такой его портрет: «Сар Пеладан одна из самых странных и безумных фигур среди этой группы новаторов, человек, почему-то присвоивший себе звание египетского мага (Sare — маг) и ходивший по улицам в длинном красном плаще.» Но этот «декадент» оказывается на самом деле воинствующим антидекадентом. Макс Нордау, автор пресловутой книги «Вырождение», где произведения искусства оценивались с точки зрения «здравого смысла» и медицинских критериев («толстовство» объявлено «интеллектуальной аберрацией» и «скопчеством»), отдавал должное Пеладану: «Есть в его романах страницы, которые принадлeжат к самым красивым, какие можно найти у современного писателя. Его моральный идеал высок и благороден. Он преследует пылкой ненавистью все низкое и пошлое: эгоизм, фальшь, жажду наслаждений под любым видом, и его персонажи являются гордыми душами, озабоченными только достойнейшими, правда, главным образом аристократическими интересами человека. Очень жаль, что его недюжинный талант заглушен болезненными мистическими идеями и поражен полным бесплодием».
Романы серии «Упадок латинского мира» действительно содержат изумительные страницы лирической прозы (Пеладан сам составил из них антологию под названием «Поиски Грааля», 1892 г.), но они порой трудно читаются из-за перегруженности мифологическими, историческими, эзотерическими именами и темами. Романы Пеладана — не столько романы нравов, сколько романы идей, но идей «под чувствительной формой вымысла», благодаря которой идея усваивается читателем. Цель искусства, для Пеладана, — сделать видимым невидимое; это средство приобщиться к идеалу, и в эпоху декадентства оно заменяет религию. Ложным ценностям материалистического и буржуазного общества, из которого изгнаны Бог, Папа, Король, Искусство и Мысль, Пеладан противопоставляет идеалистические ценности. Каждый его роман — поле борьбы материальных и духовных сил, пошлого человека с Художником или Магом. Художники из романов Пеладана (скульптор Небо, писатель Нергаль, пианист Таммюз) не кто иные, как двойники самого Пеладана: все проповедуют любовь к традициям древности, ненависть к современному миру, исповедуют католичество и гностицизм. Пеладан представляет себе историю по модели Иохима Флорского (XII век): он делит всемирную историю на три эры, соответствующие трем лицам Троицы: грядущая эра святого Духа характеризуется воцарением гармонии, синтеза между знанием и любовью, между эзотеризмом и религией, между Эросом и Агапе. Знал ли Мережковский Пеладана, когда взялся в 1895 г. за трилогию «Христос и Антихрист»? Во всяком случае, Пеладана знали в России: кроме Горького о нем упоминает П. Флоренский, и в двадцатые годы Кандинский и Эйзенштейн.
Цель художников-сверхгероев Пеладана — привести женщину к этому идеалу эры святого духа, освободить ее от плотского, страстного элемента, поднять ее к платонической сублимированной любви. Призвание женщины — быть посланницей идеала. В действительности (в романах Пеладана) этот идеал редко достигается, и «роковая женщина» заменяет собою «фею». Большинство из этих роковых женщин — русские, и мы обнаружим еще не изученный, настоящий миф о русской женщине.
Главный из русских женских образов Пеладана — княгиня Поль де Рязань, которая появляется во втором томе «Упадка латинского мира», «Любознательная!» (1886) и в двух следующих, «Сентиментальное посвящение» и «Сломя сердце» (оба вышли в 1887 году). Поль де Рязань — дочь князя Владимира Рязана и польской графини Круковецкой. Жила она в Париже, в особняке ее тети, в салоне которой собирались члены русского посольства. Тетка-вольтерьянка была против всякого принуждения, и Поль выросла непокорной и неукротимой. Внешне она похожа на юношу и представляет собой тип андрогина. Между ней и скульптором Небо (халдейское имя Меркурия) устанавливается «платонический флирт». Небо берется за парадоксальную инициацию: Поль переодевается в мужчину под именем графа Ладисласа Нороски, и Небо проводит ее по всем кругам парижского дна: вид распутства, зла должен ее навсегда оттолкнуть от греха и утвердить в целомудрии: «Я заставлю ее пройти по кругам зла, и я погашу в отвращении всякую ее любознательность!» — говорил себе Небо. Но гордый платоник слишком понадеялся на свои силы. «Наслаждение взглядом» уступает место «кошачьей жажде», «львиным объятиям», княгиня превращается в львицу, в «хищницу любви», в «людоедку», в «роковую Еву», которая вампиризует и насилует Небо. Женщина, и в особенности русская женщина, принадлежащая к молодой расе, преграждает путь мужчины к абсолюту, предлагая себя как цель этого пути, тогда как настоящий союз возможен, по Пеладану, лишь в том мире, где он мыслится как возврат к первоначальному андрогинному единству («мужчину и женщину сотворил их» Бог, сказано в первой главе Бытия).
Встречается у Пеладана и другой тип женщины: тип «гинандры», «женщины, претендующей на мужественность, сексуальная узурпаторша, женское подражание мужскому началу». Этот тип представлен княгиней Симзерла Русалкис, с профилем «славянского Цезаря». Она стала лесбиянкой в знак протеста против изнасилования, с которого началась (и кончилась) ее супружеская жизнь. Ее жестокость и садизм покорены в конце концов музыкантом Таммюзом, который примиряет ее и ее подруг с мужским полом.
Между этими двумя типами находится тип женщины, которая берет инициативу, но не является повелительницей. Ее образ — графиня Татьяна Ивановика, молодая полячка, вдова русского офицера, «белая как настоящая славянка». Она уводит к себе романиста Нергаля, который ценит «любопытное и прелестное ощущение быть захваченным и пожираемым влюбленной пантерой». Но: «графиня отличалась тем, что она сначала обладала своей химерой, а потом ее душа поднималась над удовлетворенной плотью».
Пеладан находит в такой мифологизированной русской женщине антитезис упадочной или мелкобуржуазной парижанке, которая «родилась рассудочной, на нее всегда влияет общее мнение, и в любви отвратительный скептицизм ее портит»: «Пятнадцатилетняя француженка является самым гнусным чудовищем эгоизма, плоскости и пошлости; родители развивают в ней нотариальную сторону; ее манера быть поэтичной — это тщеславие. Похожая на кошку, но более вредная, парижская девица мечтает только о том, как обмануть мужчину ради прихоти». Русская женщина, даже если она нигилистка, служит для Пеладана-упадочника благотворной угрозой для латинского Запада. Но идеал — это «латинизированная славянка»: «Латинизированная славянка — дважды женщина; она одна отдается совершенно, как только она любит, и никогда не отступит перед последствиями, даже трагическими; это настоящая дочь Шекспира, которая от более румяной крови и от нервов хищницы делается столь грозной, сколь и пленительной».
 |
Образ русской роковой женщины в романах Пеладана является скорее результатом скрещения двух французских мифов: мифа о роковой женщине, который появляется в литературе и в искусстве в 60-е годы XIX века у Бодлера, Флобера («Саламбо», «Искушение святого Антония»), Теофиля Готье, Барбе д’Оревильи, Гюсманса, Золя («Радость жизни», «Плодородие», «Нана»), Гюстава Моро и др. И мифа о молодой и варварской России, которая рано или поздно завоюет упадочный Запад. Этот миф возник в связи с отступлением наполеоновской армии из России и триумфальным маршем на Париж Александра I со своими «казаками» в 1814 г. Его оживляет подавление польского восстания в 1830 г. (см. «Северные легенды» Мишле), и потом серия покушений «нигилистов» (и нигилисток): убийство Александра II 1 марта 1881 г. потрясло европейские умы. Тема о нигилистках становится литературной темой: в 1880 г. Оскар Уайльд пишет свою первую пьесу («Вера, или нигилисты»), в ней красивая нигилистка, на которую выпал жребий убить молодого нового царя, предпочитает заколоть себя, потому что царь является искренним реформатором. В романе В. Тиссо и К. Амеро «Красная Россия, современный роман» (1880) представлены приключения нигилистов (под маской «невских кутил»), «роковой» княгини на службе у полиции и революционных сектантов. Герой Альфонса Доде, Тартарен из Тараскона, в романе «Тартарен в Альпах» (1885) влюбляется в русскую нигилистку, которая требует от него, чтобы он стал цареубийцей, если он хочет ее любви.
Подтверждение того, что русская женщина ассоциируется у Пеладана с типом русских нигилисток, мы находим в любопытном гимне «К Славии» из изящного сборника поэм в прозе, изданного в 1885 году Пеладаном под женским… русским (но скорее польским) псевдонимом («княгиня Анна И. Динска»): «Новогодний подарок дамам. Книга о желании». «Княгиня Динска» представляет свои поэмы как автоперевод русских поэм, которые она не осмелилась опубликовать в России, «ибо меня уверили, что цензоры нашего батюшки-Царя найдут нигилизм между строк и наложат «вето»: «примите, милые дамы из Франции, эти французские цветы, выращенные в русской оранжерее, — подарок
вам
от варварки с пылкой симпатией». Приведем целиком в переводе
этот забытый текст, ценный для изучения мифа о России во
Франции; его иллюстрирует рисунок Клода Тилье, изображающий
нагую женщину с льющимися на плечи волосами:«За молодую Славию, которая волнуется и шатается при дыхании ее возмужалости; за польских рыцарей; за цыган Пусты, за мадьяров со шпорами, за венских влюбленных жителей, я пью.
А прежде всего, пью за эту зарождающуюся Россию, которая выбрасывает в воздух своего императора, как пробку шампанского.
I
Безусловно, нигилисты — ужасные нехристи;
но кто знает, может быть, Бальзак восхитился бы этими удивительными
устроителями неожиданных исторических развязок? Если составляют
заговоры, значит, скучают: в заговорах встречается не меньше
придворных дам, чем простых; не имея деятельности, славяне
совершают преступления, чтобы не скучать.
Ах! если когда-нибудь им придет в голову определенная цель, горе тому, кто им преградит дорогу; там каждый имеет все качества героя или мученика, и на всем Западе никакая раса не имеет такой сильной воли; Растопчины насчитываются сотнями, Екатерины — миллионами; русская женщина готовит страшные неожиданности для тех умеренных людей, которые пишут историю; об этом уже говорили, и доказательство этому дается каждый день в глубине дворцов: желание русской женщины способно взорвать Кремль.
За молодую Славию […] шампанского.
Ах! если когда-нибудь им придет в голову определенная цель, горе тому, кто им преградит дорогу; там каждый имеет все качества героя или мученика, и на всем Западе никакая раса не имеет такой сильной воли; Растопчины насчитываются сотнями, Екатерины — миллионами; русская женщина готовит страшные неожиданности для тех умеренных людей, которые пишут историю; об этом уже говорили, и доказательство этому дается каждый день в глубине дворцов: желание русской женщины способно взорвать Кремль.
За молодую Славию […] шампанского.
II
Иван Тургенев, которому подражает Золя, описал
только провинциальную Россию: большой русский свет содержит
последних Листомер и последних Кадиньян. Более призматическая
и изменчивая, чем Протей, русская женщина имеет неожиданности
и престижную прелесть очарованной скрипки цыган; горе тому,
кто любит ее! трижды горе, кого любит она! Ее пылкость страшна,
ее ревность безумна, ее страсть безрассудна; это Лелия с
крепким сложением и со степным вихрем в голове. Самый ослепительный
властитель принадлежит самому холодному солнцу: так же самой
холодной стране — самая пылкая женщина: вот колоссальный
антитезис, — температура на улице и в альковах Санкт-Петербурга!
Кавалеры, подумайте прежде чем сесть в сани, чтобы ехать в славянскую Цитеру, как поется в балладе: «Ура! мужчины быстро падают в объятия русских.»
За молодую Славию […] шампанского.»
Кавалеры, подумайте прежде чем сесть в сани, чтобы ехать в славянскую Цитеру, как поется в балладе: «Ура! мужчины быстро падают в объятия русских.»
За молодую Славию […] шампанского.»
И
после образов Поль де Рязань, у которой природа берет верх,
и «гинандры», Пеладан дает в «Черном нимбе» (1907) тип русской
аристократки-нигилистки, которая жертвует своей честью ради
революционного дела: «Героиня этой книги совершает подвиг
святости, она жертвует собой ради облегчения участи большинства:
это священномученица жалости и справедливости. Но сущность
ее жертвы вызвала бы такое отвращение у агиографов, что
ее нимб должен быть черным, как у Юдифи из Ветулии, у Есфири
и, ближе к нам, у Шарлотты Корде. Эти женщины отдали свою
красоту ради выкупа ближних.»В этом романе, навеянном революцией 1905 г., княгиня Софья Нарискина Менчиков (так) дала обет целомудрия для того, чтобы отдаться целиком делу революции. Но после того, как она израсходовала все свое состояние, она уступает домогательствам князя Игнатьева за миллион рублей, которые она отдает революционерам, и отравляет себя. Роман кончается восклицанием: «Святая Софья!». Пеладан отнюдь не был нигилистом: он был монархистом, но стремился к торжеству справедливости. Он считал литературу нигилистов «бредом», но уважал их свободолюбивое движение: «Бумагомаратели революции [Пеладан имеет в виду Толстого, Бакунина и Кропоткина], кажется, сбежали из сумасшедшего дома и заслуживают только, чтобы их водворили обратно. Эти жалкие литераторы компрометируют движение, грандиозное по проявленному мужеству, оправданное бездной зла, в котором корчится нация». Он объясняет и оправдывает нигилизм бесчинствами самодержавия и «пассионарностью» русских:
«Русский ум не отличает буквальное от аллегорического и мистического, он конкретизирует то, что он постигает, или вернее, он рассуждает конкретно […]. Этим превращением идеи в пассионарность русский человек, едва вышедший из рабства, приходит к крайнему отрицанию». Отсюда, по Пеладану, и нигилизм, и скопчество, и «умственное скопчество» Л. Толстого.
Итак миф о русской женской душе у Пеладана построен на геополитических (захват упадочной Европы молодой варварской Россией), исторических (нигилизм) и психологических представлениях. Роковые русские женщины из романов Пеладана возвышают до предела силу духа, бесстрашие, неподчинение (царю или мужчине) «славянки» из гимна «К Славии»: «Все будущее цивилизации зависит от губ славянской женщины. Будет ли ее поцелуй умен?»
Таков любопытный вопрос, заданный Пеладаном.
მსოფლიო დონის
ავტორიტეტული სპეციალისტების მტკიცებით მოცარტის მუსიკა ეხმარება ადამიანს
ნებისმიერი ფსიქოლოგიური პრობლემის მოშორებაში. ის სუმჯობესებს მეტყველებას
და სმენას.
კანადაში საგანგებოდ დაქირავებულ მუსიკოსთა კვარტეტები ქალაქის მოედნებზე უკრავენ მოცარტის მუსიკალურ ნაწარმოებებს. ამ იდეის ავტორების აზრით ეს აწესრიგებს ქუჩის მოძრაობას და ამცირებს ავარიათა რაოდენობას.
//ამან იქნებ საქართველოს ნორმალურ დემოკრატიზაციასაც შეუწყოს ხელი,საცდელია, გ.მ.//.
No comments:
Post a Comment