დამატება ქრომოთერაპიისთვის, ფერის სიმბოლიკა ქრისტიანობაში

წმინდა წამებული სოფიო

მილანელი ქვრივი სოფიო ჩავიდა რომში და გაჩერდა მდიდარ ქალბატონ ფესამნიასთან. მას ჰყავდა სამი ასული რომელთაც ერქვათ რწმენა, იმედი და სიყვარული //სამი მთავარი ქრისტიანული სათნოების სახელები//. დედა მათ ზრდიდა ქრისტიანული ღვთისმოსაობით. წმინდა სოფიო და მისი ასულები არ მალავდნენ მათ ქრისტიანობას და ღიად აჩვენებდნენ ამას ყველას წინაშე. ნაცვალმა ანტიოქოსმა ენა მიუტანა იმპერატორ ადრიანს //117-ქ38// რომელმაც მოისურვა დედას და მისი ასულების პირადად ნახვა. ოთხივე წარუდგა მას. იმპერატორმა უბრძანა მათ მსხვერპლის მიტანა ქალღმერთი არტემიდესთვის რაზეც მათ უარი თქვეს.

ასულები აწამეს და მათ თავი მოკვეთეს. დედას კი მიიუსაჯეს ყველაფერი ამის ყურება. დედას მისცეს მისი ქალიშვილების გვამები და მან ისინი დაკრძალა ქალაქგარეთ მაღალ ადგილას. 

დედაც და შვილებიც შერაცხეს წმინდანებად. 

777 წლიდან ისინი დასვენებულები არიან ელზასში ეკლესიაში ეშო.

София, вдова из Милана, прибыла в Рим и остановилась у богатой дамы по имени Фессамния. У нее были три дочери, носившие имена главных христианских добродетелей: Вера, Надежда и Любовь. Воспитывались они матерью в христианском благочестии. Святая София и дочери ее не скрывали своей веры во Христа и открыто исповедовали ее перед всеми. Наместник Антиох донес об этом императору Адриану (117-138). Когда император Адриан узнал об этом, он пожелал лично увидеть трех сестер и воспитавшую их мать. Понимая, зачем их ведут к императору, святые девы горячо молились Господу Иисусу Христу, прося, чтобы Он послал им силы не устрашиться предстоящих мук и смерти. Все четверо предстали перед императором. Призывая по очереди сестер, Адриан убеждал их принести жертву богине Артемиде. Юные девы (Вере было — 12, Надежде — 10, Любови — 9) оставались непреклонны. Тогда разгневанный император велел жестоко истязать их. Перенося невиданные муки, святые девы оставались непоколебимыми в вере. Все три девицы с радостью встречали свою мученическую кончину. Они были обезглавлены. Святую Софию подвергли иной, пытке: мать была вынуждена смотреть на страдания своих дочерей.

Чтобы продлить душевные страдания святой Софии, император разрешил ей взять тела дочерей. София положила останки их в ковчег и отвезла с почестями на колеснице за город и похоронила на высоком месте. Три дня святая София, не отходя, сидела у могилы дочерей и, наконец, предала там свою душу Господу. Верующие погребли тело ее на том же месте.

Святая София, претерпев за Христа большие душевные муки, вместе с дочерьми причислена Церковью к лику святых. Мощи святых мучениц с 777 года покоятся в Эльзасе, в церкви Эшо.

етоваяhttp://golos-obitely.prihod.ru/ikony_nashego_khrama

სამკაული სარდიონის //სერდოლიკის// ქვით.

იოანეს გამოცხადებაში ღვთაებრივი მადლის
//სიყვარულის, მშვენიერების// სიმბოლოდ დასახელებულია წითელი ქვა სარდიონი და ბუნებრივია რომ ისიხაზმის დროს სწორედ წითელი ხდება მთავარი ფერი რუსულ ხატწერაში.

ხატების წითელი ფერი, მაცხოვრის აალებული ქიტონი და მისი გარემომცველი წითელი სფერო, წითელი შარავანდედები, მოციქულთა წითელი ლაბადები, ღვთისმშობლის წითელი საწოლი...

ყველაფერი ეს არის მადლის ანუ ღვთაებრივი სიყვარულის ისიხასტური სიმბოლო.
წმინდანებში მადლი არაა მათი საკუთარი ენერგია, ის ღვთაებრივი ძღვენია. ხატში მისი სიმბოლოა სამოსის ზედა დეტალი, ალისფერი ლაბადა. 

ღმერთკაცი ქრისტე ჯერ ღმერთია და მერე ადამიანი და წმინდანისგან განსხვავდება იმით რომ მადლი მისი საკუთარი ენერგიაა. ამიტომ ხატში ქრისტეს ღვთაებრივი მადლის სიმბოლოა ალისფერი ქიტონი //სხეულთან უახლოესი სამოსი//.

В Откровении Иоанна (Откр 4:3) символом энергий божественной благодати (Любви, Красоты) назван красный камень сардис (греч. – сердолик), и естественно, в эпоху исихазма именно красный цвет становится главным в русской иконописи.

Красный фон икон, пламенеющий хитон Спасителя и окружающая Его красная сфера, красный обрез Евангелия, красные нимбы, красные плащи апостолов, красное ложе Богородицы в иконографии «Рождество Христово», «розовое вохрение пальцев», – всё это исихастский иконописный символ энергий благодати, или Божественной Любви.

У святых благодать – не их природная энергия, а Божественный дар. Поэтому Её иконописным символом обычно является верхняя деталь одежды – алый плащ. Богочеловек от святого отличается тем, что Он прежде Бог и лишь потом – человек. То есть благодать – Его собственная энергия, и потому в иконописном образе Иисуса Христа символ благодати (Божества) – алый хитон (ближайшая к телу одежда).

"ფერი ფერწერაში უბიძგებს ჭვრეტისკენ და როგორც მდელო,ატკობს მზერას და შეუმჩნევლად ღვრის ჩემს სულში ღვთაებრივ დიდებას"//წმინდა იოანე დამასკელი//.

წითელი არის ღვთაებრივი სიყვარულის, მოწყალების,რწმენაში გზნების, ძალის და ღირსების ფერი. კარდინალების, როგორც რომის პაპის მსახურთა სამოსი წითელია. ამავე დროს წითელი არის ქრისტეს სისხლის და ვნებათა, სამართლის და ბოროტების დამარცხების სიმბოლო

ფერის სიმბოლიკა ხატში და ქრისტიანობაში:
ქრისტიანებისთვის ფერების იერარქიაში პირველი ადგილი უკავია ოქროსფერს. ის ერთდროულად ფერიცაა და სინათლეც.

ის აღნიშნავს ღვთაებრივი დიდების ბრწყინვალებას რომელშიც არიან წმინდანები.ისაა უქმნელი. სინათლისა და სიბნელის დიქოტომიის არმცოდნე ფერი.

ოქრო არის ციური იერუსალიმის სიმბოლო.

თორმეტი ჭიშკარი თორმეტი მარგალიტია: ყოველი ჭიშკარი თითო მარგალიტი,ხოლო ქალაქის ქუჩა გამჭვირვალე მინასავით სუფთა ოქრო, ამბობს იოანე ღვთისმეტყველი ზეციურ იერუსალიმზე ლაპარაკისას //გამოცხადება იოანესი 21,21//.

ეს საოცარი ხატი ყველაზე ადექვატურად გამოიხატება მოზაიკით. //კონსტანტინეპოლის წმინდა სოფიო და კახრიე ჯამი, კიევის წმინდა სოფიო, დაფნის, ხოზიოს-ლუკასის მონასტრები, წმ. ეკატერინეს მონასტერი სინაზე//. ბიზანტია და მონღოლებამდელი რუსეთი იყენებდნენ ოქროთი ბრწყინვალე.სინათლით მოთამაშე, ცისარტყელის ყველა ფერით ელვარე მოზაიკის მრავალფეროვნებას. ფერადი და ოქროს მოზაიკა მიდის ძვირფასი ქვებისგან ნაგები ზეციური იერუსალიმის ხატამდე - მისი გალავანი იასპით არის ნაგები და ქალაქი-წმინდა ოქრო, მსგავსი წმინდა მინისა. ქალაქის გალავნის საძირკვლები მოპირკეთებულია ყოველნაირი ძვირფასი ქვებით, პირველი საძირკველი იასპია, მეორე - საფირონი, მესამე - ქალკედონი, მეოთხე - ზურმუხტი. მეხუთე - სარდონიქსი, მეექვსე - სარდიო, მეშვიდე - ქრიზოლიდი, მერვე - ბივრილი, მეცხრე - ტოპაზი, მეათე - ქრიზოპრაზი, მეთერთმეტე - იაკინთი, მეთორმეტე - ამეთვისტო //გამოცხადება იოანესი 21,18-20//.

ოქროს განსაკუთრებული ადგილი უკავია ქრისტიანულ სიმბოლიკაში.

აღმოსავლეთიდან მისულმა ვარსკვლავთმრიცხველებმა ახალშობილ იესოს მიართვეს ოქრო, გუნდრუკი და სმირნა//მათე 2,11//.

ძველი იარაელის აღთქმის კიდობანი ოქროთი იყო შემკული.

ოქრო როგორც დედამიწაზე ყველაზე ძვირფასი მასალა გამოხატავს ყველაზე ძვირფასს სულიერ სამყაროში.

ადამიანის სულის ხსნას და გარდაქმნას ადარებენ ქურაში გადამდნარ და განწმენდილ ოქროს.

მაცხოვარი ძალებში

ოქროს ფონი,წმინდანთა ოქროს შარავანდედები, ოქროს ნათება ქრისტეს ფიგურის ირგვლივ,მაცხოვრის ოქროს სამოსი და ოქროს ასისტი ღვთისმშობლის და ანგელოზების სამოსზე გამოხატავს სიწმინდეს მარადიული ფასეულობების სამყაროსადმი კუთვნილებას.

ხატის მნიშვნელობის გაგების დაკარგვასთან ერთად ოქრო იქცა დეკორატიულ ელემენტად და აღარ აღიქმებოდა სიმბოლურად.

წითელი ფერი არის სიმბოლო იმ სულისა,იმ ცეცხლისა რომლითაც ღმერთი ნათლავს თავის რჩეულებს. ამ ცეცხლში იდნობა და იწმინდება წმინდა სულთა ოქრო. რუსულად სიტყვა წითელი ნიშნავს ლამაზს.ის ასოცირებული იყო ზეციური იერუსალიმის მშვენებასთან.

წითელი არის ღვთაებრივი სიყვარულის,მოწყალების,რწმენაში გზნების,ძალის და ღირსების ფერი. კარდინალების, როგორც რომის პაპის მსახურთა სამოსი წითელია.

ამავე დროს წითელი არის ქრისტეს სისხლის და ვნებათა,სამართლის და ბოროტების დამარცხების სიმბოლო.

მწვანე ფერი არის მარადიული სიცოცხლის, მარადიული აყვავების,სულიწმინდას,იმედის ფერი და სიმბოლო.

ოქრა,ოქროს ფონი ხშირად არის ოქროს შემცვლელი,მინიშნება მასზე/.

ოქროსთან სემანტიკით ყველაზე ახლოს დგას თეთრი ფერი. ის ასევე გამოხატავს ტრანსცენდენტურობას და ასევე არის ერთდროულად ფერიც და სინათლეც. მაგრამ მას ოქროზე ბევრად უფრო იშვიათად იყენებენ. თეთრით ხატავენ ქრისტეს სამოსს //მაგ. ფერისცვალების კომპოზიციაში//. თეთრი სამოსი აცვიათ მართლებს საშინელი სამსჯავროს სცენაში.

თეთრი ფერი //ის სინათლეცაა// არის ყველა ფერის შეერთება, სიწმინდის, უმანკოების, ღვთაებრივი სამყაროსადმი კუთვნილების სიმბოლო.

მას უპირისპირდება ფერის //სინათლეს// არმქონე და ყველა ფერის მშთანთქმელი შავი.

შავი ფერი, ისევე როგორც თეთრი, ხატწერაში იშვიათად გამოიყენება. ისაა ჯოჯოხეთის ღმერთისგან მაქსიმალურად დაშორების სიმბოლო.

ჯოჯოხეთი ხატზე ჩვეულებრივ გამოისახება პირდაფჩენილი უფსკრულის სახით,მაგრამ ეს ჯოჯოხეთი სულ დამარცხებულია.

უფსკრული იხსნება ჯოჯოხეთის დამსხვრეულ კარიბჭეზე მდგარი ქრისტეს ფეზქვეშ 

//კომპოზიცია "აღდგომა","ჯოჯოხეთად ჩასვლა"//.

ჯოჯოხეთიდან ქრისტეს გამოჰყავს ადამი და ევა ვისმა ცოდვამაც კაცობრიობა ჩააგდო სიკვდილისა და ცოდვის მონობაში და ხელში...

არქისტრატიგი მიხეილი თრგუნავს იმას
ვინც კაცობრიობა ჩააგდო სიკვდილის
და ცოდვის მონობაში და ხელში

წითელი და ლურჯი შეადგენენ ანტინომიურ ერთობას,როგორც წესი ისინი ჩანან ერთად.

წითელი და ლურჯი წარმოადგენენ მოწყალებას და ჭეშმარიტებას,სილამაზეს და სიკეთეს,მიწიერს და ზეციერს, ე.ი. იმ საწყისებს რომლებიც დაცემულ სამყაროში განცალკევებულია ერთმანეთისგან და ებრძვიან ერთმანეთს. ღმერთში ისინი ერთიანდებიან და ურთიერთქმედებენ.

წითელით და ლურჯით იხატება მაცხოვრის სამოსი, ჩვეულებრივ წითელი 

//ალუბლისფერი// ქიტონი და ლურჯი გიმატიუმი. ამ ფერებით გამოხატულია ღმერთის განკაცების საიდუმლო

წითელი არის მიწიერი,ადამიანური ბუნების, სისხლის, სიცოცხლის, წამების, ტანჯვის სიმბოლო. მაგრამ ამავე დროს ის არის მეფური ფერი //ძოწი, პორფირი//.

ცისფერი გადმოსცემს ღვთაებრივ,ციურ საწყისს, საიდუმლოს მიუწვდომლობას, გამოცხადების სიღრმეს.

იესოში ეს ორი სამყარო ერთდება ისე როგორც ერთიანია მასში ღვთაებრივი და ადამიანური ბუნება იმიტომ რომ ისაა სრულყოფილი ღმერთი და სრულყოფილი ადამიანი.

წითელი და ლურჯია ღვთისმშობლის სამოსის ფერებიც

მიწიერმა ქალწულმა მარიამმა გააჩინა ღმერთი. წითელი და ლურჯი ამ საიდუმლოსაც გამოხატავს.

წითელ და ლურჯ სამოსში ხშირად გამოსახულია მთავარანგელოზი მიხეილიც.

წითლად ელვარებენ სერაფიმთა სახეები //სერაფიმი ნიშნავს ცეცხლოვანს//. ლურჯად ხატავენ ქერუბიმებს.

წითელს ვხედავთ წამებულთა სამოსში როგორც სისხლის და ცეცხლის, ქრისტეს მსხვერპლთან ზიარების, ცეცხლოვანი ნათლობის სიმბოლოს. ამ ცეცხლოვანი ნათლობით იღებენ ისინი ზეციური სასუფევლის უჭკნობ გვირგვინს.

წითელი ფერის სიმბოლიკა მრავალმნიშვნელოვანია.

წითელი ფერის მნიშვნელობათა პირველი რიგი აგებულია ასოციაციაზე ალთან რომელსაც წმ.დიონისი უწოდებს ღვთაებრივ ენერგიას და მაცოცხლებელ სითბოს.

წინასწარმეტყველი ილიას ცეცხლოვანი ეტლი,ციდან ეშმაკის გამძევებელი არქიატრატიგი მიხეილის წითელი სამოსი,გველის დამმარცხებელი წმინდა გიორგის წითელი ტუნიკა.

წმინდა გიორგი,მე-14 საუკუნის ხატი 

ასე გამოხატავს საკრალური ხელოვნება წითელი ფერის გამარჯვებულ და ცხოვრებისეულ საფუძველს.

წითელი ძლიერ გავლენას ახდენს ადამიანის ფსიქიკაზე. ის კი არ ამშვიდებს,აღაგზნებს. ყოველი წითელი ლაქა ხატზე,მოზაიკაზე თუ ფრესკაზე მაშინვე იპყრობს ყურადღებას.

ლურჯი ფერი მისტიკურია. ის გამოხატავს ცის დიდ საიდუმლოს და მიუწვდომლობას. ლურჯი ფონი მოზაიკების გარდა ძალიან ხშირია ფრესკებზე სადაც ჩანან ანგელოზები, წმინდანები, ცის მკვიდრები.

პორფირის, ძოწისფერი არის განკაცებული ღმერთი იესო ქრისტეს ღვთაებრივი, მეფური ღირსების სიმბოლო.

ძოწისფერის ბუნება რთულია. მასში გაერთიანებულია ფერადოვანი სპექტრის ორი ფერ-წითელი და იისფერი ან წითელი და ლურჯი. ესაა ორი სრულიად საპირისპირო ფერი, მათით იწყება და მთავრდება ფერის კოლორისტული სპექტრი.

ეს გვაგონებს უფლის თვითგანსაზღვრების ფორმულას მე ვარ ალფა და ომეგა, დასაწყისი და ბოლო.

ძოწისფერი ასე ხდება სისრულის,დასაწყისის და დასრულების ნიშანი.

მწვანე ფერი თავისი სიმბოლური მნიშვნელობით ძალიან ახლოსაა ცისფერთან იმიტომ რომ ის ასევე იყო მიწიური მადლის სიმბოლო.

"ფერი ფერწერაში წმინდა იოანე დამასკელის სიტყვებით უბიძგებს ჭვრეტისკენ და როგორც მდელო, ატკობს მზერას და შეუმჩნევლად ღვრის ჩემს სულში ღვთაებრივ დიდებას".

ეს თემა ამოუწურავია და გაგრძელება ალბათ იქნება.

"Цвет в живописи, по словам св. Иоанна Дамаскина, влечет к созерцанию и, как луг, услаждая зрение, незаметно вливает в мою душу божественную славу".

В иерархии цвета первое место занимает золотой. Это одновременно цвет и свет. Золото обозначает сияние Божественной славы, в которой пребывают святые, это свет нетварный, не знающий дихотомии "свет - тьма". Золото - символ Небесного Иерусалима, о котором в книге Откровений Иоанна Богослова сказано, что его улицы "чистое золото и прозрачное стекло" (Откр. 21.21). Наиболее адекватно этот удивительный образ выражается через мозаику, которая передает единство несовместимых понятий - "чистое золото" и "прозрачное стекло", сияние драгоценного металла и прозрачность стекла. Поразительны мозаики Св. Софии и Кахрие-Джами в Константинополе, Св. Софии Киевской, монастырей Дафни, Хозиос-Лукас, св. Екатерины на Синае. Византия и домонгольское русское искусство использовали многообразие мозаики, сияющей золотом, играющей светом, переливающейся всеми цветами радуги. Цветная мозаика, так же как и золотая, восходит к образу Небесного Иерусалима, который построен из драгоценных камней (Откр. 21.18-21).

Золото в системе христианской символики занимает особое место.

Золото принесли волхвы родившемуся Спасителю (Мф. 2.21).

Ковчег Завета древнего Израиля был украшен золотом (Исх. 25).

Спасение и преображение человеческой души также сравнивается с золотом, переплавленным и очищенным в горниле (Зах. 13.9).

Золото как самый драгоценный материал на земле служит выражением наиболее ценного в мире духа.

Золотой фон, золотые нимбы святых, золотое сияние вокруг фигуры Христа, золотые одежды Спасителя и золотой ассист на одеждах Богородицы и ангелов - все это служит выражением святости и принадлежности к миру вечных ценностей.

С утратой глубинного понимания смысла иконы золото превращается в декоративный элемент и перестает восприниматься символически. Уже строгановские письма используют золотую орнаментику в иконописании, близкую к ювелирной технике. Мастера Оружейной палаты в XVII веке применяют золото в таком изобилии, что икона нередко становится в буквальном смысле драгоценным произведением. Но эта изукрашенность и позолота акцентируют внимание зрителя на внешней красоте, великолепии и богатстве, оставляя духовный смысл в забвении.

Эстетика барокко, господствующая в русском искусстве начиная с конца XVII века, совершенно меняет понимание символической природы золота: из трансцендентного символа золото становится сугубо декоративным элементом. Церковные интерьеры, иконостасы, киоты, оклады изобилуют позолоченной резьбой, дерево имитирует металл, а в XIX веке применяют и фольгу. В конце концов, в церковной эстетике торжествует совершенно светское восприятие золота.

Золото было всегда дорогим материалом, поэтому в русской иконе золотой фон часто заменялся другими, семантически близкими цветами - красным, зеленым, желтым (охра).

Красный цвет особенно любили на Севере и в Новгороде. Краснофонные иконы весьма выразительны. Красный цвет символизирует огонь Духа, которым Господь крестит избранных Своих (Лк. 12.49; Мф. 3.11), в этом огне выплавляется золото святых душ. Кроме того, в русском языке слово "красный" означает "красивый", поэтому красный фон также ассоциировался с нетленной красотой Горнего Иерусалима.

Зеленый цвет употреблялся в школах Средней Руси - Тверской и Ростово-Суздальской. Зеленый символизирует вечную жизнь, вечное цветение, это также цвет Святого Духа, цвет надежды.

Охра, желтый фон - цвет, наиболее близкий по спектру к золотому, является подчас просто заменой золоту, как напоминание о нем.

К сожалению, с течением времени фон на иконах становится все глуше, как глуше становится человеческая память об изначальных смыслах, данных нам через зримые образы для постижения Образа Незримого.

Золото в своем роде единственный цвет, как едино Божество. Все остальные цвета выстраиваются по принципу дихотомии - как противоположные (белый - черный) и как дополнительные (красный - синий). Икона исходит из целостности мира в Боге и не принимает деление мира на диалектические пары, вернее, преодолевает, так как через Христа все ранее разделенное и враждующее соединяется в антиномическом единстве (Еф. 2.15). Но единство мира не исключает, а предполагает многообразие. Выражением этого многообразия и является цвет. Причем цвет очищенный, явленный в своей изначальной сущности, без рефлексий. Цвет дается в иконе локально, его границы строго определены границами предмета, взаимодействие цветов осуществляется на семантическом уровне.

Наиболее близким по семантике к золоту стоит белый цвет. Он также выражает трансцендентность и также является цветом и светом одновременно. Но применяется белый цвет гораздо реже золотого. Белым цветом пишутся одежды Христа (например, в композиции "Преображение" - "одежды Его сделались блистающими, весьма белыми, как снег, как на земле белильщик не может выбелить", Мк. 9.3). В белые одежды облечены праведники в сцене "Страшный Суд" ("они... убелили одежды свои кровию Агнца", Откр. 7.13-14).

Белый цвет (он же - свет) - соединение всех цветов, символизирует чистоту, непорочность, причастность божественному миру. Ему противостоит черный как не имеющий цвета (света) и поглощающий все цвета.

Черный цвет, так же как и белый, употребляется в иконописи редко. Он символизирует ад, максимальную удаленность от Бога, Источника света (Блаженный Августин в "Исповеди" так обозначает свою оторванность от Бога: "И увидел Я себя делеко от Тебя, в месте неподобия").

Ад в иконе изображается обычно в виде черной зияющей пропасти, бездны. Но этот ад всегда побежден ("Смерть! где твое жало? ад! где твоя победа?", Ос. 13.14; 1 Кор. 15.55). Бездна разверзается под ногами Воскресшего Христа, стоящего на поломанных вратах адовых (композиция "Воскресение"/"Сошествие во ад"). Из ада Христос выводит Адама и Еву, прародителей, чей грех вверг человечество во власть смерти и рабство греху.

В композиции "Распятие" под Голгофским Крестом обнажается черная дыра, в которой видна голова Адама - первый человек, Адам, согрешил и умер, второй Адам - Христос, "смертью смерть поправ", безгрешный, воскрес, открывая всем выход из "тьмы в чудный свет" (1 Петр. 2.9). Черным цветом рисуется пещера, из которой выползает змий, поражаемый св. Георгием ("Чудо Георгия о змие").

В остальных случаях употребление черного цвета исключено. Например, контур фигур, на расстоянии кажущийся черным, на самом деле пишется обычно темно-красным, коричневым, но не черным. В преображенном мире нет места тьме, ибо "Бог есть свет, и нет в Нем никакой тьмы" (1 Ин. 1.5).

Красный и синий цвет составляют антиномическое единство. Как правило, они выступают вместе. Красный и синий символизируют милость и истину, красоту и добро, земное и небесное, то есть те начала, которые в падшем мире разделены и противоборствуют, а в Боге соединяются и взаимодействуют (Пс. 84.11).

Красным и синим пишутся одежды Спасителя. Обычно это хитон красного (вишневого) цвета и синий гиматий. Через эти цвета выражена тайна Боговоплощения: красный символизирует земную, человеческую природу, кровь, жизнь, мученичество, страдание, но одновременно это и царский цвет (пурпур); синий цвет передает начало божественное, небесное, непостижимость тайны, глубину откровения. В Иисусе Христе эти противоположные миры соединяются, как соединены в Нем две природы, божественная и человеческая, ибо Он есть совершенный Бог и совершенный Человек.

Цвета одежд Богоматери те же - красный и синий, но расположены они в другом порядке: одеяние синего цвета, поверх которого красный (вишневый) плат, мафорий. Небесное и земное в ней соединены иначе. Если Христос - Предвечный Бог, ставший человеком, то она - земная женщина, родившая Бога. Богочеловечество Христа как бы зеркально отражено в Богоматери. Тайна Боговоплощения и делает Марию Богородицей.

Последняя ступень нисхождения Бога в мир есть первая ступень нашего восхождения к Нему, на этой ступени нас встречает Богородица. В сочетании красного и синего в образе Богородицы открывается еще одна тайна - соединение материнства и девства.

Сочетание красного и синего можно видеть в иконах, которые так или иначе касаются тайны Боговоплощения - "Спас в силах", "Неопалимая Купина", "Св. Троица" (подробно о семантике этих икон см. в других главах).

Красный и синий встречаются в изображении ангельских чинов. Например, нередко архангел Михаил изображается в таких одеждах, что передает символически его имя "Кто, как Бог". Красным цветом пылают образы серафимов ("серафим" - значит огненный), синим пишутся херувимы.

Красный цвет встречается в одеждах мучеников как символ крови и огня, приобщение жертве Христовой, символ огненного крещения, через которое они получают нетленный венец Царства Небесного.

"Цвет в живописи, по словам св. Иоанна Дамаскина, влечет к созерцанию и, как луг, услаждая зрение, незаметно вливает в мою душу божественную славу".

http://golos-obitely.prihod.ru/ikony_nashego_khrama/view/id/19417

Одесская и Измаильская митрополия, Измаильское благочиние

Одесская и Измаильская митрополия, Измаильское благочиние

Свято-Константино-Еленинский Измаильский мужской монастырь

Главная › Культура › Символика цветов иконы
Символика цветов иконы

8 июня 2013 - Павел

В христианской иконографии шестого и седьмого веков был осуществлен большой шаг вперед по сравнению с предыдущими периодами.

В иконописи на века была утверждена символика цветов, которая стала непревзойденным достижением церковной живописи. Поскольку цвет объективно существует бессменным в своей физической сущности от первых вспышек солнца и пробуждение жизни на нашей планете, зависящий только от единственного своего распознавания — света. Однако для каждого цвет не является неизменным — его оценка, восприятие зависимые от уровня исторического, общественного и культурного развития человека, ведь это тот жизненный поток, которым наполнена его духовная и физическая жизнь. Ведь цвет не только вызывает большую радость (по словам Гете — М.В.), действуя каждым своим оттенком на нервные клавиши, он является источником эмоциональной активности и дополнительным стимулом познавательного процесса.

Среди всех цветов золотой самый популярный, который сам в себе несет приятный проблеск света, как и небесных лучей, пронизывая материальный мир, делает его светоносным. Система цветов для церковного искусства сформировалась из самой сути творчества художников, она основана на теории Дионисия о Божественном источнике света и цвета. Богословы и священнослужители, которые обычно составляли систему живописи на стенах храмов (каких святых надо рисовать, где и в каком порядке их нужно расположить), понимали, что материальными красками божественного света не передать, потому что он невидим. Но материальные вещи для того и существуют, чтобы ими можно было имитировать то, что закрыто для людей.

Золотая смальта применялась в искусстве, даже в христианском. Но в античных мозаиках золотые кубики смальты использовались ограниченно, для эффекта, или как акценты, не неся в себе какого-то символического содержания. Совсем другое дело в иконах и мозаиках христианских храмов. Золотистый цвет, продолжая нести в себе эстетическую нагрузку, еще в большей степени стал выразителем сокровенного содержания: образа небесного царства, который дает свой отблеск в святом храме. Чтобы отличить этот золотистый отблеск неба золота как возбудителя греховной страсти людей к богатству, церковные люди усилили золотистое сияние рядом световых эффектов.

Никакой другой цвет не мог выполнять такую важную роль — имитировать присутствие небесного сияния в храме, — как золотистый цвет. Поэтому этот цвет становится королевским во всей системе живописного оформления христианских святынь.

Второй цвет относительно полноты и богатства креста — это белый цвет. В светоносной и колористической системе св. Дионисия белый цвет приближается к золотому. В церковной живописи все белое использовалось для обозначения небесного сияния, которое превращает, очищает и освящает все земное и материальное. В эпоху св. Дионисия, когда христианский Восток еще не принял антропоморфных образов, белым цветом рисовались или излагались белыми кусочками мозаичной смальты символы и аллегории.

Многозначная символика красного цвета. Первый ряд значений красного построен на ассоциации с пламенем, которое св. Дионисий называет «Божественной энергией» и «животворным теплом». Огненная колесница пророка Илии, красный плащ на Архистратига Михаилу, который изгоняет дьявола с неба, красная туника Георгия Победоносца в момент прокалывания им змея, — так трактует сакральное искусство победную и жизненную основу красного цвета. Этот цвет оказывает сильное влияние на психику человека. Он не успокаивает, а возбуждает. Каждое красное пятно на иконе, мозаике или фреске, а даже на книжной миниатюре в рукописном кодексе немедленно привлекает к себе внимание и заставляет зрителя реагировать на него.

Синий цвет — мистический, он выражает большую тайну и непостижимость неба. Когда на смену мозаике пришла фреска, то синий фон начали активно использовать в композициях, где появлялись ангелы, святые, все жители не6а, находящихся в недоступных нашему воображению пространствах.

Пурпурный цвет — символ Божественного, царского достоинства воплощенного Бога — Иисуса Христа. Только образ Спасителя утвердился в церковной иконографии, как бы нижнюю одежду, хитон, церковные иерархи рекомендовали рисовать пурпурным, а верхнюю одежду, гиматий — голубым или зеленым.

Природа пурпурного цвета сложная: в ней соединены два цвета светового спектра: красный и фиолетовый или красный и синий. И что характерно: эти цвета совершенно противоположные, ими начинается и заканчивается колористический спектр света. Это очень напоминает Господа формулу Его самоопределения: Я Альфа и Омега, начало и конец. Таким образом, пурпурный цвет становится признаком полноты, начала и завершения.

Зеленый цвет очень близок по своему символическому значению к голубому, потому что он также был выражением земной благодати. Во времена