ობოლენსკი სერჟ ლიფარზე და ბალეტზე "შოთა რუსთაველი"

ეს სახელგანთქმული რუსი "საპატიო ქართველიც" იყო

ეს სახელგანთქმული რუსი "საპატიო ქართველიც" იყო. მან, სახელგანთქმული დიაგილევის საყვარელმა მოწაფემ, ქორეოგრაფმა და პარიზის ოპერას დირექტორმა სერჟ ლიფარმა დადგა ბალეტი "შოთა რუსთაველი". ის ოცნებობდა ბალეტის ჩვენებაზე საბჭოთა კავშირში.

მაგრამ სტალინმა საბჭოთა კავშირში გასტროლების უფლების სანაცვლოდ მოსთხოვა საბჭოთა კავშირის მოქალაქეობის მიღება. ლიფარმა უარი თქვა. საბჭოთა კავშირში დამწყვდეულმა ადამიანებმა ბალეტი ვერ ნახეს.

წლების შემდეგ სერჟ ლიფარმა ისევ სცადა მოსკოვში ჩასვლა, პირდებოდა პუშკინის ხელნაწერების ჩუქებას //ამ ხელნაწერებს ის მთელი ცხოვრება აგროვებდა//. მაგრამ ბოლო წუთს ქორეოგრაფს უარი უთხრეს ვიზაზე.

მხოლოდ 1960-ანი წლების დასაწყისში შესძლო ლიფარმა მოსკოვის, ლენინგრადის, კიევის და თბილისის მონახულება.

თბილისში მან მიიღო "საპატიო ქართველის" წოდება, რაზეც ის სიამაყით წერს თავის მემუარებში.

საქართველოს მუზეუმს მან გადასცა ნატალია გონჩაროვას მიერ ამ ბალეტისთვის შესრულებული ესკიზები.

ლიფარის მთელი უძვირფასესი არქივი თითქოს არავის სჭირდება. ის ინახება ქალაქი ლოზანას არქივის სარდაფში //82 წლის ლიფარი ლოზანაში გარდაიცვალა//.


2012 წლის გაზაფხულზე პარიზში ვიღებდით კოკო შანელისადმი და რუსეთის იმპერიიდან ემიგრანტებთან მისი მეგობრობისადმი მიძღვნილ დოკუმენტურ ფილმს. ლიფარი იქცა მოთხრობის ერთ-ერთ გმირად.

სერჟ ლოფარი იცნობდა როგორც კოკო შანელს ისე საოცარ რუსუდან მდივანს, მოქანდაკე ხოსე მარია სერტის მეუღლეს, მისი სერტის და 1920-30-ანი წლების მთელი პარიზის მეგობარს.

საათნახევრიან ფილმში ყველაფრის მოყოლა რა თქმა უნდა ვერ მოხერხდა, მაგრამ ამ საოცარ ადამიანებზე და ისტორიებზე მე დავწერე წიგნში სიყვარულის გამოცანები, "რასპუტინი, შანელი, ჰოლივუდი".

სერჟ, უფრო ზუსტად სერგეი მიხეილის ძე ლიფარი წარმოშობით იყო რუსი, დაიბადა 1905 წელს კიევში, წყლის და ტყის მეურნეობის დეპარტამენტის თანამშრომელი მიხეილ ლიფარის და სოფიო მარჩენკოს ოჯახში.

ბედმა მას უკვე ბავშვობაში გაუღიმა. ის ცეკვას აზიარა დიდი ვაცლავ ნიჟინსკის დამ ბრონისლავამ. 1922 წელს ნიჟინსკაია წავიდა ემიგრაციაში პარიზში, სადაც თანამშრომლობდა სერგეი დიაგილევის სახელგანთქმულ "რუსულ ბალეტთან". ერთი წლის შემდეგ მან დასში მიიწვია თავისი საუკეთესო მოწაფეები, რომელთა შორისაც იყო ლიფარიც.

პარიზში მისი მასწავლებლები იყვნენ ვირტუოზი იტალიელი ენრიკო ჩეკეტი და ვაცლავ ნიჟინსკის ყოფილი დამრიგებელი ნიკოლაი ლეგატი.

ლიფარი ძალიან მალე მიიღეს "რუსული ბალეტის" დასში და 1929 წლამდე ის მონაწილეობდა მის პრაქტიკულად ყველა დადგმაში.

მაგრამ 1929 წლის აგვისტოში დიაგილევი გარდაიცვალა და დასმა შეწყვიტა არსებობა. სერჟ ლიფარი გრძნობდა რომ ჯერ კიდევ მეტისმეტად ახალგაზრდა იყო და ვერ ჩაუდგებოდა სათავეში დასს.

პარიზის ოპერის დირექტორი ჟაკ რუშეს თხოვნით ლიფარი შეუერთდა ამ პრესტიჟულ ფრანგულ საწესებულებას რათა შეექმნა ბახის მუსიკაზე დადგმული ბალეტის "პრომეთეს შემოქმედება" ქორეოგრაფია.

ეს იყო ტრიუმფი. სერჟ ლიფარი განადიდეს როგორც ბალეტმეისტერი და მოცეკვავე.
იმავე საღამოს რუშემ ლიფარი დანიშნა "გრანდ ოპერას" მთავარ ბალეტმეისტერად და პრემიერად.

ეს იქცა მაშინ სულ 25 წლის მოცეკვავე სერჟ ლიფარის თავბრუდამხვევი კარიერის დასაწყისად.

სპეციალისტების აზრით სერჟ ლიფარი ფრანგული ბალეტისთვის იყო ის რაც ფრანგი მარიუს პეტიპა იყო რუსული ბალეტისთვის.

ლიფარის და საფრანგეთის კულტურის მრავალი მოღვაწის ცხოვრების უსიამოვნო ფურცელი დაკავშირებულია ნაცისტური გერმანიის მიერ საფრანგეთის ოკუპაციის პერიოდთან.

1939 წელს დაიწყო ომი, მაგრამ ლიფარი პარიზში დარჩა. ის ისევ იყო თეატრის ხელმძღვანელი და დგავდა თავის საუკეთესო წარმოდგენებს. მან ფრანგული ბალეტი იხსნა სიკვდილისგან.

1943 წელს შედგა ლიფარის ერთი შედევრის //"სიუიტა თეთრში"// პრემიერა//.

საფრანგეთის წინააღმდეგობის მოძრაობამ ლონდონში მას ბრალად დასდო კოლაბორაციონიზმი და მიუსაჯა სიკვდილი.

ლიფარი წავიდა პარიზიდან და 1944-47 წლებში სათავეში ედგა დასს "მონტე-კარლოს ახალი ბალეტი".

პიკასოს მეგობარი ალექსანდრე შერვაშიძის, არტურ ონეგერის და სერჟ ლიფარის ბალეტი "შოთა რუსთაველის" აფიშა. საბჭოთა დემოკრატია კლავს ალექსანდრე შერვაშიძის აფხაზეთს, იქნებ სხვებმა გაიხსენონ...

ომის შემდეგ საფრანგეთის ეროვნულმა კომიტეტმა წმენდის საკითხებზე გააუქმა მის წინააღმდეგ გამოტანილი განაჩენი. ლიფარი ტრიუმფალურად დაბრუნდა მშობლიურ თეატრში რომლის უცვლელი ხელმძღვანელიც იყო 1958 წლამდე, როდესაც ის საბოლოოდ გაანთავისუფლეს.

დარჩა სამი ათასი ფოტო რომლებზეც ლიფარი არის იმ ხანის ყველა დიდი ვარსკვლავის //კოკო სანელი, ჩარლი ჩაპლინი, მარკ შაგალი. კოქტო, კირიკო, პულენკი, პრევერი, პიკასო და ა.შ.// გვერდით.

თავისი ბალეტის დეკორაციების შესაქმნელად სერგეი დიაგილევი მიმართავდა მხატვარ-ავანგარდისტებს და მრავალმა მხატვარმა ასე გაითქვა სახელი.

მისთვის ხატავდნენ მაქს ერნსტი, ჯოან მირო, ბაკსტი, ალეკსანდრ ბენუა,.. შაგალი, კოქტო, გონჩაროვა, გრისი, ლეჟე, მაიოლი, პიკაბია, პიკასო//.

ბალეტისთვის შოთა რუსთაველი რამოდენიმე სურათი ალექსამდრე შერვაშიძის გარდა დახატა ნატალია გონჩაროვამაც. ეს ნამუშევრები 1943 წლითაა დათარიღებული.

ასე რომ სერჟ ლიფარის კოლექცია უმდიდრესი და უძვირფასესი იყო. მაგრამ პარიზის ოპერის მიერ მიცემულ მოკრძალებულ პენსიაზე მცხოვრებმა ლიფარმა ვერ მოახერხა მისი მთლიანად შენარჩუნება. მეცენატები ლიფარს ყურადღება არ აქცევდნენ და მან თავისი კოლექციის მნიშვნელოვანი ნაწილი გაყიდა მონაკოს, პარიზის და ლონდონის აუქციონებზე.

ეხლა სერჟ ლიფარის ბიბლიოთეკის ნაწილი //817 ტომი// არის კიევში, საჯარო ბიბლიოთეკის ხელოვნებათა განყოფილებაში.

უკრაინას ის საჩუქრად გადასცა დიდი ქორეოგრაფის მეგობარმა გრაფინია ლილლან ალეფელდმა.

http://obolensky.blogspot.fr/2012/12/25.html

obolensky

вторник, 18 декабря 2012 г.
Серж Лифарь. 25 лет со дня смерти

25 лет назад не стало Сержа Лифаря.

Любимый танцовщик Дягилева, хореограф и директор парижской Опера, он поставил балет "Шота Руставели", посвященный великому грузинскому поэту. И мечтал показать его в Советском Союзе.

Но Сталин поставил условие - для гастролей по СССР Лифарь должен принять советское гражданство. Лифарь отказался и зритель одной шестой суши балет так и не увидел.

Годы спустя Лифарь снова попытался приехать в Москву, обещая привезти в дар рукописи Пушкина, которые собирал всю жизнь. Но в последний момент хореографу было отказано в советской визе.
Только в начале шесидесятых Лифарь сумел побывать в Москве, Ленинграде, Киеве и Тбилиси. В столице Грузии он даже получил звание "почетного грузина", о чем с гордостью пишет в своих мемуарах.
В дар музею Грузии он передал эскизы этого балета, выполненные Натальей Гончаровой.
Остальной же бесценный архив Лифаря так и остался никому не нужным. Он хранится в подвале архива города Лозанны, где в декабре 1986 года Лифарь скончался в возрасте 82 лет.
Когда весной 2012 года мы снимали в Париже документальный фильм, посвященный Коко Шанель и ее дружбе с эмигрантами из Российской империи, Лифарь стал одним из героев рассказа.

Он близко знал не только Шанель, но и удивительную Русудан Мдивани, жену скульптора Хосе Мария Серт, подругу Миси Серт и всего Парижа двадцатых- тридцатых.
Обо всем рассказать в получасовом фильме, конечно же, не получилось. Но я написал об этих невероятных людях и их историях в книге "Загадки любви. Распутин, Шанель, Голливуд".
------------------------------------------------------------------------------------------------------

http://rus.ruvr.ru/2012_02_27/67026401/

ерж, а вернее Сергей Михайлович Лифарь, был по происхождению русским, напоминает издание. Он родился в 1905 году в Киеве, на Тарасовской улице, в семье скромнoго служащего Департамента водного и лесного хозяйства Михаила Лифаря и его жены Софьи Марченко.

Уже в детстве ему повезло: Серж Лифарь был приобщен к танцу сестрой великого Вацлава Нижинского - Брониславой. В 1922 году Нижинская эмигрировала в Париж, где сотрудничала со знаменитым "Русским балетом" Сергея Дягилева. Через год она пригласила в трупу своих лучших учеников, среди которых был и Лифарь. В Париже его учителями стали виртуозный итальянец Энрико Чекетти и бывший наставник Вацлава Нижинского Николай Легат.

Очень скоро Лифарь был принят в труппу "Русского балета" и до 1929 года участвовал практически во всех ее постановках. Но в августе 1929-го Дягилев умер, и труппа прекратила свое существование. Серж Лифарь чувствовал, что был еще слишком молод, чтобы взять на себя управление труппой и продолжать танцевать. По просьбе Жака Руше, директора Парижской Оперы, Лифарь присоединился к этому престижному французскому учреждению, чтобы создать хореографию к балету "Творение Прометея" на музыку Баха.

Это было триумф. Лифаря превознесли и как балетмейстера, и как танцора. Тем же вечером Руше назначил его главным балетмейстером и премьером в "Гранд-Опера", что стало началом ошеломительной карьеры для молодого тогда еще танцора - ему было всего 25 лет! По мнению специалистов, он сыграл такую же роль в становлении французского балета, как француз Мариус Петипа в становлении балета русского.

Неприятная страница жизни Лифаря, как и многих деятелей французской культуры его поколения, связана с периодом оккупации Франции гитлеровской Германией. Дело в том, что в 1939 году, несмотря на начало войны, Лифарь остается в Париже и продолжает возглавлять театр, создавая свои лучшие спектакли, и, объективно, спасает французский балет от гибели. В 1943 году состоялась премьера одной из жемчужин Лифаря - "Сюиты в белом", рассказывает газета.

Французское Движение Сопротивления в Лондонe обвинило его в коллаборационизме и приговорило к смертной казни. Лифарь покидает город и в 1944 - 1947 годах возглавляет труппу "Новый балет Монте-Карло". После войны Национальный французский комитет по вопросам "чистки" отменил обвинение, и балетмейстер триумфально вернулся в родной театр, бессменным руководителем которого он оставался до 1958 года, когда был окончательно уволен.

Необыкновенный набор из трех тысяч фотографий за подписями известнейших мастеров того периода, таких, как Энтони, Дуано, Ман Рэй, Анна Мария Генрих, Серж Лидо, студии Harcourt, Лепницкий, Пьяз, Саша, Vogue, запечатлели Лифаря в расцвете его карьеры или рядом с выдающимися лицами его эпохи: Ингрид Бергман, Марк Шагал, Коко Шанель, Чарли Чаплин, Жан Кокто, Джорджио де Кирико, Аристид Меллоль, Фрэнсис Пуленк, маркиз Джордж де Куэвас, Жак Превер, Пикассо, Поль Валери, Комт де Бомон, Марк, Мари-Лор де Ноель, пишет издание.

На всех "балетных" фотографиях предстает танцор невероятной красоты, и понятно становится, почему он приводил в такой восторг публику. Энергия и жизненная сила, очевидные на этих фотографиях, дают возможность проникнуть в суть экстраординарного таланта танцора.

Газета отмечает, что для создания декораций к своим балетам Сергей Дягилев пользовался услугами художников-авангардистов, дав многим из них известность. Так, для постановки балета "Ромео и Джульетта" в 1926 году он попросил Макса Эрнста и Джоан Миро создать костюмы, декорации и реквизит. Hôtel des Ventes выставит на продажу  картину "Солнце, 1926" Макса Эрнста, которая стала одним из таких реквизитов (оценочная стоимость: CHF 100 000-150 000).

Практически все работы из коллекции Лифаря, представленной в Hôtel des Ventes,  так или иначе связаны с балетом и украшены подписями, не нуждающимися в комментариях: Бакст, Александр Бенуа, Берард, Бушен, Браер, Баффет, Шагал, Кокто, Эрнст, Гончарова, Грис, Лежер, Майолль, Пикабия, Пикассо, Стравинский…

Мэтр часто работал с Натальей Гончаровой и сохранил несколько ее работ, написанных акварелью (CHF 6 000-8 000), а также великолепную деревянную модель (CHF 30 000-50 000). Работы датированы 1943 годом и были созданы для декораций и реквизита к балету "Шота Руставели", рассказывает издание.

Пабло Пикассо также даровал Сержу Лифарю несколько посвященных ему работ. Например, 29 августа 1962 года мастер кубизма посвятил Сержу Лифарю "Падение Икара" (CHF 60 000-80 000) и "Лифарь как Икар" (CHF 80,000-120,000). Оба произведения были частью декораций и реквизита для одноименного балета в Парижской Опере, в котором Лифарь исполнил заглавную роль, сообщает газета. Художник также изобразил чернилами и гуашью "кубистский состав с гитарой и разделением" для "моего друга Лифаря" (оценен в CHF 70 000-90 000).

Работы друга и великого поклонника Лифаря Жана Кокто достойны особого внимания. Танцовщик получил их из рук Кокто и Коко Шанель, с которыми дружил до конца жизни. Эти работы включают эскизы, иллюстрирующие его книгу "Опиум" (оценочная стоимость CHF 40 000-60 000),  рукописи главных работ, таких как "Орфей" (CHF 10 000-15 000), "Адская Машина" (CHF 10 000-15 000), "Ангел Эртюбиз" (CHF 6 000-9 000) и блокнот, содержащий более 40 эскизов к его кругосветному путешествию с Марселем Хиллом (CHF 20 000-30 000).

Жан Кокто также вручил Лифарю несколько стихов, написанных Реймондом Редигуетом (CHF 8 000-12 000), талантливым французским поэтом, умершим в возрасте 20 лет от брюшного тифа, рассказывает газета.

Неутомимый коллекционер, Серж Лифарь был вынужден пустить с молотка значительную часть своей коллекции на аукционах в Монако, Париже и Лондоне. О причинах такого решения он писал в письме к наследникам в 1975 году: "Сегодня я имею лишь скромную пенсию от Парижской оперы, поэтому не в состоянии сохранить коллекцию. Меценаты обошли меня вниманием, я вынужден попрощаться с этой сокровищницей русской культуры, "отпустить на волю" все книги и альбомы, чтобы они стали достоянием историков, библиотек".

Сейчас часть библиотеки Лифаря (817 томов) хранится в Киеве, в отделе искусств Публичной библиотеки им. Леси Украинки. В дар Украине ее передала подруга хореографа графиня Лиллан Алефельд.