 |
| ბოლშევიკ სტალინს მისდევენ ბოლშევიკების მიერ დახოცილთა სულები. |
ძიძოევი ვ.დ., ძუგაევი კ.გ., "სამხრეთ ოსეთი ქართულ-ოსურ ურთიერთობათა რეტროსპექტივაში", ცხინვალი, 2007.
//ფრაგმენტები//.
უკვე მე-19 სუკუნის ბოლოს ჯავაში //ძაუ// რევოლუციურ აგიტაციას ეწეოდა გამოჩენილი ქართველი ლენინისტი სოციალ-დემოკრატი ლადო კეცხოველი.
1903 წელს მოკლული ეს ყაჩაღი იყო რუსეთის იმპერიის მასშტაბის ბოლშევიკი, გაზეთი "ისკრას" თანამშრომელი, საქართველოს ერთ-ერთი ყველაზე მთავარი სოციალ-დემოკრატი.
აქტიურ სოციალ-დემოკრატ პროპაგანდისტებს შორის იყვნენ ილია ტაბატაძეც, შაქრო პეტრიაშვილიც და სხვ.
სოფლებში იქმნებოდა პირველი სოციალ-დემოკრატიული რევოლუციური წრეები სადაც სწავლობდნენ რევოლუციურ ლიტერატურას და ატარებდნენ კრებებს-სხოდკებს.
სამხრეთ-ოსეთის რევოლუციური მოძრაობის მთავარი შინაარსი იყო აგრარული საკითხი და არა არარსებული პროლეტარიატის დიქტატურა.
ქართველი მემამულეების წინააღმდეგ გამოდიოდნენ ლადო კეცხოველის და მისი ხალხის ანუ ბოლშევიკების მიერ გადარეული ოსები,ქართველები, რუსები, სომხები...
1905 წელს გაზეთი ივერია წერდა: "1905 წლის 12 მარტიდან ცხინვალის რაიონში თანდათანობით სულ უფრო და უფრო ძლიერდება გლეხური მოძრაობა რომელსაც შეუერთდა მთიდან ჩამოსული უამრავი ოსიც".
ცხინვალში მაშინ გაჩნდა იატაკქვეშა ტიპოგრაფია. იქმნებოდა ე.წ. წითელი ასეულები ანუ ბანდები რომლებიც ხელში იგდებდნენ ადმინისტრატიულ ძალაუფლებას.
გათავხედებული გლეხები გააქტიურდნენ. ისინი წვავდნენ მემამულეთა კარ-მიდამოებს, ხურავდნენ სოფლების კანცელარიებს, სოფლებიდან ყრიდნენ და აძევებდნენ თავადების მსახურებს, გუშაგებს და ა.შ.
საქმე იქამდე მივიდა რომ 1905 წლის 9 მარტს საქართველოს რამოდენიმე რაიონში შემოიღეს სამხედრო მდგომარეობა.
ცხინვალში მდინარე ლიახვთან მოედანზე ამ დღეს შედგა ხალხმრავალი მიტინგი რომელზეც გამოითქვს პოლიტიკური მოთხოვნებიც და აირჩიეს 16 დეპუტატი ხელისუფლებასთან მოსალაპარაკებლად //4 ქართველი, 4 ოსი, 4 ებრაელი, 4 სომეხი//.
მათ დაავალეს მოთხოვნების შემუშავება და მეფის ხელისუფლებისთვის გადაცემა.
შემდეგი უზარმაზარი მიტინგი ჩატარადა სოფელ დგვრისში.ამ მიტინგზე ერთნაირ შეხედულებებს გამოხატავდნენ როგორც ოსურად ისე ქართულად.
იმავე დღეს სოფლებიდან ჩასული გლეხების მონაწილეობით მასობრივი მიტინგი ჩატარდა ცხინვალში. ბოლშევიკების მიერ გადარეული გლეხები მიტინგობდნენ ახალგორშიც.
ბოლშევიკების მიერ გადარეულ ოს გლეხთა შეიარაღებული რაზმები მაღალმთიანი სოფლებიდან ჩავიდნენ ბარში და ბარის მკვიდრებთან ერთად დაერივნენ თავადაზნაურობას,მემამულეებს, აძევებდნენ მათ და სახელმწიფო მოხელეებს.
ცენტრალურმა ხელისუფლებამ გორის უეზდის უფროსს უბრძანა უეზდში ჩასულ ეისკის პოლკის ორ ასეულთან ერთად გორის უეზდის მთიდან ჩასული ოსი ყაჩაღების ისევ მთაში დაბრუნება.
მაგრამ ლენინელი კეცხოველის და მისი ხალხის მიერ გადარეულ ადამიანებს რა გააჩერებდა. მათ დაიწყეს ხელისუფლების პარალელური სტრუქტურების,გლეხთა კომიტეტების შექმნა.
ამავე დროს იქმნებოდა ორგანიზებული საბრძოლო რაზმები,წითელი ასეულები რომლებშიც ძლიერი იყო ბოლშევიკების გავლენა.
განსაკუთრებული აქტიურობით გამოირჩეოდა ვასო ხუბაევის და ანტონ დრიაევის რაზმები.
უკვე მე-19 სუკუნის ბოლოს ჯავაში //ძაუ// რევოლუციურ აგიტაციას ეწეოდა გამოჩენილი ქართველი ლენინისტი სოციალ-დემოკრატი ლადო კეცხოველი.
1903 წელს მოკლული ეს ყაჩაღი იყო რუსეთის იმპერიის მასშტაბის ბოლშევიკი, გაზეთი "ისკრას" თანამშრომელი, საქართველოს ერთ-ერთი ყველაზე მთავარი სოციალ-დემოკრატი.
აქტიურ სოციალ-დემოკრატ პროპაგანდისტებს შორის იყვნენ ილია ტაბატაძეც, შაქრო პეტრიაშვილიც და სხვ.
სოფლებში იქმნებოდა პირველი სოციალ-დემოკრატიული რევოლუციური წრეები სადაც სწავლობდნენ რევოლუციურ ლიტერატურას და ატარებდნენ კრებებს-სხოდკებს.
სამხრეთ-ოსეთის რევოლუციური მოძრაობის მთავარი შინაარსი იყო აგრარული საკითხი და არა არარსებული პროლეტარიატის დიქტატურა.
ქართველი მემამულეების წინააღმდეგ გამოდიოდნენ ლადო კეცხოველის და მისი ხალხის ანუ ბოლშევიკების მიერ გადარეული ოსები,ქართველები, რუსები, სომხები...
1905 წელს გაზეთი ივერია წერდა: "1905 წლის 12 მარტიდან ცხინვალის რაიონში თანდათანობით სულ უფრო და უფრო ძლიერდება გლეხური მოძრაობა რომელსაც შეუერთდა მთიდან ჩამოსული უამრავი ოსიც".
ცხინვალში მაშინ გაჩნდა იატაკქვეშა ტიპოგრაფია. იქმნებოდა ე.წ. წითელი ასეულები ანუ ბანდები რომლებიც ხელში იგდებდნენ ადმინისტრატიულ ძალაუფლებას.
გათავხედებული გლეხები გააქტიურდნენ. ისინი წვავდნენ მემამულეთა კარ-მიდამოებს, ხურავდნენ სოფლების კანცელარიებს, სოფლებიდან ყრიდნენ და აძევებდნენ თავადების მსახურებს, გუშაგებს და ა.შ.
საქმე იქამდე მივიდა რომ 1905 წლის 9 მარტს საქართველოს რამოდენიმე რაიონში შემოიღეს სამხედრო მდგომარეობა.
 |
| ლადო კეცხოველი |
მათ დაავალეს მოთხოვნების შემუშავება და მეფის ხელისუფლებისთვის გადაცემა.
შემდეგი უზარმაზარი მიტინგი ჩატარადა სოფელ დგვრისში.ამ მიტინგზე ერთნაირ შეხედულებებს გამოხატავდნენ როგორც ოსურად ისე ქართულად.
იმავე დღეს სოფლებიდან ჩასული გლეხების მონაწილეობით მასობრივი მიტინგი ჩატარდა ცხინვალში. ბოლშევიკების მიერ გადარეული გლეხები მიტინგობდნენ ახალგორშიც.
ბოლშევიკების მიერ გადარეულ ოს გლეხთა შეიარაღებული რაზმები მაღალმთიანი სოფლებიდან ჩავიდნენ ბარში და ბარის მკვიდრებთან ერთად დაერივნენ თავადაზნაურობას,მემამულეებს, აძევებდნენ მათ და სახელმწიფო მოხელეებს.
ცენტრალურმა ხელისუფლებამ გორის უეზდის უფროსს უბრძანა უეზდში ჩასულ ეისკის პოლკის ორ ასეულთან ერთად გორის უეზდის მთიდან ჩასული ოსი ყაჩაღების ისევ მთაში დაბრუნება.
მაგრამ ლენინელი კეცხოველის და მისი ხალხის მიერ გადარეულ ადამიანებს რა გააჩერებდა. მათ დაიწყეს ხელისუფლების პარალელური სტრუქტურების,გლეხთა კომიტეტების შექმნა.
ამავე დროს იქმნებოდა ორგანიზებული საბრძოლო რაზმები,წითელი ასეულები რომლებშიც ძლიერი იყო ბოლშევიკების გავლენა.
განსაკუთრებული აქტიურობით გამოირჩეოდა ვასო ხუბაევის და ანტონ დრიაევის რაზმები.
რევოლუციურ ბრძოლად წოდებული ყაჩაღობა და ავაზაკობა ძლიერდებოდა და იღებდა განსაკუთრებით საშიშ ფორმებს.
ბოლშევიკების მიერ გამხეცებული ოსი გლეხობა ემუქრებოდა თავად ციციშვილებს დარბევით,თავისი მამულებიდან განდევნით და სიკვდილით თუ კი ისინი არ მისცემდნენ მათ მიწებით უსასყიდლოდ სარგებლობის უფლებას. ამ ოსებმა ბევრჯერ განახორციელეს ასეთი მუქარებიც.
ამიტომ თორმეტმა თავადმა ციციშვილმა კავკასიის ნაცვალს სთხოვა მათი მამულებიდან ამ ოსების გასახლება.
რომანოვების მოხელე ნაცვალმა რა თქმა უნდა არ შეასრულა განწირული ციციშვილების თხოვნა //მსმენია რომ ოს და ვინ იცის ვინ ბოლშევიკთა გამხეცებულმა ბრბომ ციციშვილების ერთ-ერთი ოჯახი ცოცხლად შეაჭმევინა საგანგებოდ დამშეულ ძაღლთა ხროვას. ასე რომ ლენინელი ლადო კეცხოველის ნიჭიერმა მოწაფეებმა საწყალი ძაღლებიც კაციჭამიებად აქციეს. ალბათ ვინმე ციციშვილმა იცის ეს ისტორია და თუ დაწერს და გამოაქვეყნებს დიდ სამსახურს გაუწევს კავკასიის და ადამიანთა სიგიჟის ისტორიით დაინტერესებულებს, გ.მ.//.
დაიწყო ტერორი. გაწითლებულმა ოსებმა დახოცეს თავადები და ა.შ. მაჩაბელი. ერისთავი, ფავლენიშვილი, ამირეჯიბი, ელიოზიშვილი, ვეზიროვი,
ხოცავდნენ მამულების მოურავებსაც, მცველებსაც, ხელისუფლების წარმომადგენლებს...
1905 წლის აჯანყების დამარცხებამაც ვერ გააჩერა ეს მხეცები.
1917 წლის 23 აგვისტოს სოფელ ორტევში შექმნეს რევოლუციური გლეხობის კავშირი რომელსაც სათავეში ჩაუდგა გიორგი კულუმბეგოვი.
მის ხელმძღვანელობაში შევიდნენ ისაკ ხარებოვი, გორა პაპუაშვილი, სინკა თედელური, კოტე გასეევი და სხვები.
მასში ძლიერი იყო ბოლშევიკთა გავლენა.
რევოლუციურ გლეხობის კავშირს ჰყავდა სამასკაციანი შეიარაღებული ბანდა.ამ ბანდიტების ნახევარმა საომარი გამოცდილება შეიძინა პირველი მსოფლიო ომის ფრონტებზე.
ამ რაზმმმა სახელგანთქმული ისაკ ხარებოვის მეთაურობით დაიწყო ქართველი თავადაზნაურობის მამულების ლიკვიდაცია. ის აძევებდა და ხოცავდა მემამულეებს.
ამან შეაშფოთა საქართველოს მენშევიკური ხელისუფლება რომელმაც გადაწყვიტა რაზმის დაუყოვნებლად განიარაღება.
დემოკრატიული საქართველოს ხელისუფლებას არც ისე ცოტა ოსი უჭერდა მხარს.
ხოდა საქართველოს მთავრობამ ცხინვალში გააგზავნა ჯარი ოსი კოსტა კაზიშვილის
//კაზიევის// სარდლობით. ამ ოს კაზიშვილს //თუ ყაზიშვილს, გ.მ.// სულაც არ მოსწონდა საქართველოს ნგრევა.
ოსმა კოსტა კაზიშვილმა ლადო კეცხოველის მიერ გადარეულ ოსებს მოსთხოვა ან საქართველოს გვარდიაში შესვლა ან იარაღის ჩაბარება.
1918 წლის 15 მარტს სოფელ ვანათში შედგა გაწითლებულ-გაყაჩაღებულ ოსთა მრავალათასიანი მიტინგი. იქ მოისმინეს კოსტა კაზიშვილის ბრძანება იარაღის ჩაბარების შესახებ.
ბოლშევიზმით დაავადებულმა ოსებმა კი მოითხოვეს გორის უეზდიდან ქართველი თავადაზნაურობის გაძევება და მათი მიწების გლეხებისთვის დარიგება.
ამ ოსებმა ასევე მოითხოვეს ოსი კოსტა კაზიშვილის და მისი ხალხის განდევნა ცხინვალიდან.
კაზიშვილმა კი გადარეული ოსების განიარაღება დაიწყო სოფელ ყორნისში რაზმის გაგზავნით. იქ მისმა ჯარისკაცებმა აიყვანეს 40 მძევალი და მოსთხოვეს მათ აჯანყებულთა ხელმძღვანელების გაცემა.
მაგრამ საქართველოს მთავრობის ჯარები ალყაში მოაქციეს მეზობელი სოფლების შეიარაღებულმა გლეხებმა რომლებიც ითხოვდნენ მძევლების განთავისუფლებას და კაზიშვილის და მისი რაზმის სოფლიდან წასვლას.
გვარდიელები მძევლებთან ერთად წავიდნენ ცხინვალისკენ,მაგრამ მათ თავს დაესხნენ აჯანყებულები რომლებმაც გაანთავისუფლეს მძევლები.
1918 წლის 18 მარტს ცხინვალის განაპირას სოფელ დგვრისში შედგა მრავალათასიანი მიტინგი რომელშიც მონაწილეობდნენ რევოლუციური ანუ გაყაჩაღებული გლეხობის კავშირის დელეგატებიც და მენშევიკების წარმომადგენლებიც,მათ შორის გ.გაგლოევი და კ.ნინიძე.
მიტინგზე იყვნენ კ.კაზიშვილი,უეზდის კომისარი გ.მაჩაბელი და გამოჩენილი მენშევიკი ს.კეცხოველი.
ყაჩაღების მონაწილეობით გამართულ მიტინგზე რა თქმა უნდა ატყდა სროლა. რევოლუციონერებად წოდებულები თავს დაესხნენ საქართველოს სამთავრობო ჯარებს ცხინვალში.
სასაკლაო მეორე დღესაც გაგრძელდა ცხინვალის ქუჩებში.
ლადო კეცხოველის ნიჭიერმა მოწაფეებმა საღამოსთვის აიღეს ქალაქი.
მათ დახოცეს კოსტა კაზიშვილი, გ.მაჩაბელი და ს. კეცხოველი.
800 ქართველი გვარდიელი ტყვედ ჩავარდა.
გაძარცული და დარბეული ცხინვალი და მისი არემარე იყო ლადო კეცხოველის და მისი ამხანაგების მიერ გადარეული ოსების ხელში.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
გაზეთმა “საქართველომ” ამ აჯანყების შესახებ ინფორმაცია მკითხველს გორის მაზრის თანაშემწის გოგუას საშუალებით მიაწოდა. სტატიაში ნათქვამია, რომ გოგუა “პირდაპირი მავთულით” დაუკავშირდა თბილისს. შემდეგ ტექსტში თხრობა გაგრძელდა პირველ პირში; შეიქმნა განცდა, რომ გოგუა პირდაპირ ტელეფონით ესაუბრებოდა “საქართველოს” მკითხველს. მისი ნათქვმიდან გაირკვა, რომ გორის მაზრის უფროსმა გიორგი მაჩაბელმა ისე, რომ დახმარებას არ დაუცადა, აჯანყებულ ცხინვალში შესვლა გაბედა. მას ამიერკავკასიის არმიის 400 გვარდიელი ახლდა თან. აჯანყებულ ოსებს მაჩაბლისათვის დაკავებული 4 ოსის გადმოცემა მოუთხოვიათ, ჩვენ თვითონ გავასამრთლებთო. უარი რომ მიიღეს, არმიას ცეცხლი დაუშინეს, 4 ადამიანი მაშინვე დაიღუპა, “არანაირმა მოლაპარაკებამ არ გასჭრა, 188” _ ამბობდა გოგუა.
“მაჩაბელი და კოსტა კოზაშვილი მოჰკლეს. ეძებდნენ: გაგლოევს, სანდრო კეცხოველს, კაპანაძეს, არჯევანიძეს და სხვებს. ჩვენ მათი გადარჩენის იმედი არა გვაქვს. ...ოსები იტყვიან: ქართველები უნდა განვდევნოთ და ჩვენები უნდა დასახლდნენ მათ ადგილასო. ცხინვალში დიდძალი ოსობა ჩამოვიდა. ამჟამად გორში მდგარი ოსების პოლკი 300 კაცისგან შედგება. ამბობენ, რომ ცხინვალიდან კვლავ ჩადიან პოლკის გასაძლიერებლად”189.
საგაზეთო მასალაში მოყვანილია საგულისხმო ფაქტი. აჯანყებას ხელმძღვანელობდა ოსი ეროვნების პირი ხარებოვი, რომელმაც გაზეთის ინფორმაციის თანახმად აჯანყებამდე რამდენიმე ხნით ადრე “ხულიგანი ბრბო” შეადგინა და გორის თავადაზნაურობა ამოწყვიტა. მაზრის უფროსს გიორგი მაჩაბელს იგი არ დაუსჯია და უთხოვია, “როგორც შეგნებული პირი” ანარქიასთან ბრძოლაში დამეხმარეო. ეს სულგრძელობა ახალგაზრდა ჩინოვნიკ მაჩაბელს ძვირად დაუჯდა, რადგან ცოტა ხანში ხერებოვმა დიდი აჯანყების მოწყობაში მიიღო მონაწილეობა, ამ აჯანყებაში კი გიორგი მაჩაბელი მხეცურად მოკლეს.
აჯანყების შესახებ დეტალური მასალა გამოაქვეყნდა გაზეთმა “სახალხო
საქმემ”, რომელიც “საქართველომ” მთლიანად შემოკლების გარეშე გადმობეჭდა.
ავტორის თქმით, შიდა ქართლში დაძაბულობა 16 მარტს დაიწყო. ამ დღეს ცხინვალს ოსთა დელეგაცია ესტუმრა და მენშევკური მთავრობის ადგილობრივ წარმომადგენლებს შემდეგი მოთხოვნა წაუყენა:
“1) დაუყოვნებლივ დაგვიყავით მიწები
96
2) გორის მაზრიდან გააძევეთ რევოლუციურ ორგანიზაციებში მომუშავე
შემდეგი პირნი: კოსტა კაზაშვილი, სოსიკო გოგინოვი, შაქრო კასრაძე და ილია
მაისურაძე
3) გორის მაზრიდან გააძევეთ ყველა თავადი და აზნაური
4) მოგვეცით სიტყვისა და კრების თავისუფლება”190.
ამ მოთხოვნების განსახილველად ცხინვალში მუშათა და გლეხთა საბჭო შეიკრიბა, მაგრამ ჯერ გადაწყვეტილება მიღებული არც იყო, რომ მთებში ჩაასაფრებულმა აჯანყებულებმა სროლა ატეხეს. მათთან გაეშურა ადგილობრივი ადმინისტრაციის 6 მოხელე, რომელსაც თან ახლდა ოსთა მიერ გამოგზავნილი დელეგაციის წევრი ვინმე ჩოჩიევი. ამ დელეგაციას აჯანყებულმა ოსებმა ახლოს მისვლის საშუალება არ მისცეს და სროლა აუტეხეს. სროლა “მათიანს”, ჩოჩიევს ძლივს შეუჩერებია.
17 მარტს ცხინვალში გორის მაზრის უფროსი გიორგი მაჩაბელი ჩავიდა. იგი წაყენებული 4 მოთხოვნიდან ყველას შესრულებას დაჰპირდა აჯანყებულებს, გარდა გორის მაზრიდან თავადაზნაურების გაძევებისა. აჯანყებულების მოთხოვნით, ამის შესახებ განცხადება მაჩაბელს საჯაროდ, სპეციალურად შეკრებილ მიტინგზე უნდა გაეკეთებინა.
18 მარტს, დილით დვრისის მოედანზე მართლაც შეიკრიბა მიტინგი და ადგილობრივმა ადმინისტრაციამ აჯანყებულ ოსებს საჯაროდ დაუდო ზემოთხსენებული პირობა. თუმცა, აჯანყებულებმა ახლა სხვა პირობაც წამოაყენეს. კერძოდ, მენშევიკურ მთავრობას უნდა გაეთავისუფლებინა პატიმრები : ხარებოვი და ფილიშვილი. მიტინგზე გამოვიდა ცხინვალის კომისარი ყულუმბეგოვი, რომელიც ამბობდა, რომ ოსებს არ უნდა მოეცადათ თავიანთი მოთხოვნების შესრულებისათვის.
“... მოთმინება კმარაო. ბოლო სიტყვების დროს ორივე ხელები მაღლა აუქნევია, ამ ნიშნის შემდეგ ატეხილა სროლა ორის მხრიდან: ზღუდრის კარიდან და ნაცარგორიდან. თავზარდაცემული ხალხი დაშლილსა და მუცელზე ხოხვით მოშორებია მოედანს ”191, წერს კორესპონდენტი. ასე დაიწყო 5 დღიანი განუკითხაობა ცხინვალში. აჯანყებულებმა დაარბიეს დუქნები, მაღაზიები, ამიერკავკასიის მტავრობის ჯარს ყუმბარებს ესროდნენ.
97
“ალაგ-ალაგ ბრბოს უმკლავდებოდნენ გიორგი მაჩაბელი, კოსტა კაზაშვილი, ილია მაისურაძე და სხვები. მავთულები გორსა და ცხინვალს შუა წინადვე გადაეჭრათ და გორიდან მაშველი ჯარის მოლოდინი არავის ჰქონია. ხიდის ყურეზე ტყვიის მფრქვეველი მდგარა, აქ მძიმედ დაუჭრიათ გიორგი მაჩაბელი და შემდეგ საავადმყოფოს წინ მოუკლავთ. ამავე ადგილას გიორგისავით მოვალეობის მსხვერპლი გამხდარა კოსტა კაზაშვილიც. სანდრო კეცხოველი ხიდის ყურეზე მდგარა, მოუკლავთ ისიც და მიცვალებულის გვამი ბრბოს სასტიკად დაუსახიჩრებია”192.
ცხინვალელები გაიქცნენ, ხოლო აჯანყებულებმა მათი სარჩო-საბადებელი გაზიდეს.. “მათ უბატონიათ ცხინვალში 22 მარტის შუადღემდე, როდესაც გაუგიათ გორიდან წამოსული ჯარის ამბავი, აჩრულად დაუტოვებიათ ქალაქი”. ცხინვალის მეამბოხე კომისარი ყულუმბეგოვი ამიერკავკასიის ჯარებმა დააპატიმრეს. ცხინვალის ადგილობრივი მოსახლეობიდან არავინ დაიღუპა. მოკლეს მხოლოდ ღრმად მოხუცებული და ქართლში საკმაოდ ცნობილი კაცი შაქრო მაჩაბელი. “ამის მოკვლის მიზეზი, როგორც გადმოსცეს ისა ყოფილა, რომ ცოცხალი ვერ მოაშორეს ვერაგულად მოკლულს ძმისწულს გიორგი მაჩაბელს”193, წერდა გაზეთი.
მაგრამ ლენინის,კამოს,ლადო კეცხოველის და სტალინის მიერ გადარეულ-გაყაჩაღებული ოსების ჯინაზე გავიხსენოთ დიდი კოტე აფხაზი და ქართველი თავადაზნაურობა რომელმაც დიდი სამსახური გაუწია საქართველოს და კავკასიას. ეს თავადაზნაურობა და საქართველოს მცველი ოსი კოსტა კაზიშვილი იმსახურებენ ჩვენს პატივისცემას.
და დღეს ამით დავამთავროთ.
www.facebook.com/notes/საქართველოს-ისტორია-წარსული-აწმყო-და-მომავალი/26-მაისის-საძირკველი/314325585570
რევაზ გაბაშვილი. “დაბრუნება” ტ. III, გვ. 22
1917 წლის 29 ოქტომბერს თბილისში ჩატარდა თავადაზნაურთა საგანგებო კრება, რომელიც მიეძღვნა თავად-აზნაურთა საკრებულოს უძრავ-მოძრავი ქონების ბედს. კრებამ მოისმინა თბილისის გუბერნიის თავად_აზნაურთა საკრებულოს წინამძღოლის, გენერალ კონსტანტინე აფხაზის სიტყვა, დაეთანხმა მოხსენების დედა-აზრს, რომ ქართველი თავადაზნაურობა გამოუყოფელი ნაწილია ქართველი ერისა და მისი ქონება ეკუთვნის მთელ ერს.
საგანგებო კრებას ესწრებოდა დასავლეთ საქართველოს თავადაზნაურთა საკრებულოს წინამძღოლი დავით ნიჟარაძე და ცნობილი საზოგადო მოღვაწე ნიკო ნიკოლაძე.
ეროვნული ყრილობა
1917 წლის 19 ნოემბერს 1 საათსა და 15 წუთზე თბილისის სახელმწიფო თეატრის შენობაში გაიხსნა საქართველოს პირველი ეროვნული ყრილობა. ყრილობას ესწრებოდა 320-ზე მეტი დელეგატი საქართველოს ყველა კუთხიდან, პოლიტიკურ პარტიათა და საზოგადოებრივი ორგანიზაციების წარმომადგენლები.
ყრილობა გახსნა საქართველოს ინტერპარტიული საბჭოს თავმჯდომარემ აკაკი ჩხენკელმა.
I ეროვნულ ყრილობაზე მონაწილეობისათვის თავად-აზნაურთა საერთო კრების მიერ არჩეულნი იყვნენ:
კონსტანტინე ნიკოლოზის ძე აფხაზი – თბილისის გუბერნიის თავად-აზნაურთა საკრებულოს წინამძღოლი, გენერალი;
დიმიტრი ერასტის ძე ჩოლოყაშვილი – თბილისის მაზრის თავად-აზნაურთა წინამძღოლი;
მიხეილ ალექსანდრეს ძე სუმბათაშვილი – ბორჩალოს მაზრის წინამძღოლი;
მიხეილ ვასილის ძე მაჩაბელი;
ივანე დიმიტრის ძე აფხაზი;
დავით ალექსანდრეს ძე გურამიშვილი;
კონსტანტინე ზაქარიას ძე მაყაშვილი;
ვასილ ილიას ძე რცხილაძე;
ვარლამ ჯანასლარის ძე ჩერქეზიშვილი;
მიხეილ ალექსანდრეს ძე გედევანიშვილი;
გენერალი გიორგი ალექსანდრეს ძე ჯამბაკურ-ორბელიანი;
დავით ოტიას ძე ნიჟარაძე – დასავლეთ საქართველოს თავად-აზნაურთა წინამძღოლი.
გენერალი კოტე აფხაზი:
“მე წარმოვდექი თქვენს წინაშე თბილისის გუბერნიის თავად-აზნაურობის დავალებით, რათა გაუწყოთთავადაზნაურთა ყრილობის დადგენილება ღვინობის თვის 29 დღისა. ამ დღეს გადაწყდა, რომ მთელი თავად-აზნაურობის ქონების ღირსეულ მემკვიდრედ გამოცხადებულ იქნას ქართველი ერი. ეს ქონება არ იყო მამა-პაპის მიერ შთამომავლობით დატოვებული, არამედ იყო თავად-აზნაურობის მიერ შენაძენი ამ ორმოცდაათის წლის განმავლობაში. თავად-აზნაურობას დიდი წარსული აქვს სამხედრო ასპარეზზედ. ამას გარდა სამოქალაქო ასპარეზზედაც მრავალი შესანიშნავი პირი მოგვცა ამ წოდებამ”....
http://rudocs.exdat.com/docs/index-572065.html
Российская академия наук
Владикавказский научный центр РАН и Правительства
Республики Северная Осетия – Алания
Северо-Осетинский институт гуманитарных
и социальных исследований им. В. И. Абаева
Юго-Осетинский государственный университет им. А. А. Тибилова
Дзидзоев В. Д.
Дзугаев К. Г.
Ю Ж Н А Я О С Е Т И Я
в ретроспективе грузино-осетинских отношений
Цхинвал 2007
Ещё в конце XIX в. революционную агитацию в Джаве (Дзау) вёл видный грузинский социал-демократ ленинской ориентации Ладо Кецховели. Активно пропагандировали социал-демократические идеи отходники Южной Осетии Разден Козаев, Габо Сиукаев, Илья Табатадзе, Шакро Петриашвили, Александр Джатиев и др. Создавались первые социал-демократические революционные кружки в деревнях, изучалась революционная литература, проходили собрания-сходки. Советская историография описывает процессы в эти годы под диктовку коммунистических властей, поэтому неудивительно стремление подогнать историю под «руководящую и направляющую роль» коммунистов. Соответственно выглядит, например, утверждение авторов многотомной «Истории КПСС» о том, что в 1903 г. Цхинвальская организация РСДРП объединила социал-демократические кружки и группы Южной Осетии в «местечке Цхинвали Тифлисской губернии»319. В реальности же, как писал об этом известный своей принципиальностью и честностью югоосетинский учёный-исследователь В. Д. Цховребов, «тщательное изучение документов и материалов по созданию и укреплению Юго-Осетинской областной партийной организации дало возможность уточнить ряд моментов её истории. Так, например, мы уже не сомневаемся в том, что ни в канун, ни в период первой русской революции в Южной Осетии не было социал-демократической организации ни под названием «Цхинвальского бюро Карталинской организации РСДРП», ни под названием «Цхинвальского бюро РСДРП», или «Цхинвальского комитета РСДРП», входящей на правах районной организации в Горийскую уездную организацию РСДРП, как это утверждалось отдельными историками Южной Осетии. В самом Гори в то время существовала всего лишь социал-демократическая группа»320. Следует согласиться с выводом В. Д. Цховребова о том, что «Южная Осетия, как и целый ряд других национальных окраин Российской империи, относится к тем районам страны, где самостоятельные большевистские организации были созданы после победы Великой Октябрьской социалистической революции, в ходе гражданской войны, борьбы с иностранной военной интервенцией и меньшевистской диктатурой в крае»321.
Необходимо подчеркнуть, что главным содержанием революционного движения в Южной Осетии, естественно, был аграрный вопрос. В то время против помещиков-угнетателей сообща выступали осетины, грузины, русские, армяне и другие народы. Так, например, грузинская газета «Иверия» в 1905 г. писала: «С 12 марта 1905 года в Цхинвальском районе постепенно всё больше и больше усиливается крестьянское движение, к которому примкнули и спустившиеся с гор в громадном количестве осетины»322. В Цхинвале тогда начала работать подпольная типография. Стали формироваться отряды «красных сотен», которые брали административную власть в свои руки. Крестьяне всё смелее переходили к активным формам борьбы. Они сжигали помещичьи усадьбы, закрывали сельские канцелярии, удаляли из сёл княжескую прислугу и стражников и т. д.
9 марта 1905 г. в ряде районов Грузии было введено военное положение. В Цхинвале в этот день состоялся многолюдный митинг на площади у реки Лиахвы, где были высказаны в том числе и политические требования, и были избраны 16 депутатов для переговоров с властями – 4 грузин, 4 осетин, 4 армян и 4 евреев. Народным избранникам было поручено выработать требования и вручить их царским властям. Следующий огромный митинг состоялся в с. Дгвриси (ныне район Дыргъуис г. Цхинвал), где произносились речи и на осетинском, и на грузинском языках при полном единстве взглядов. В тот же день массовый митинг с участием крестьян из деревень Южной Осетии состоялся и в Цхинвале. В Ахалгори (село Ленингор одноимённого района Южной Осетии) состоялся митинг с участием крестьян всех окрестных сёл, несмотря на присутствие присланной роты солдат Новобаязетского полка. Вооружённые отряды крестьян-осетин спускались из высокогорных селений на помощь крестьянам на равнине и вместе с местными жителями изгоняли ненавистных помещиков и чиновников. Это вызвало большую тревогу центральных властей, и Горийскому уездному начальнику было предписано «немедленно по прибытии в уезд двух сотен Ейского полка совместно с находящимися там пехотными частями приступить к возвращению на прежние места жительства крестьян-осетин, спустившихся с нагорных частей Горийского уезда и оказывающих активную помощь крестьянам низменных частей в их борьбе»323. Однако решительную вооружённую борьбу с властями продолжали вести все 37 обществ Горийского уезда. Началось создание новых, параллельных структур власти – крестьянских комитетов. Одновременно развивались организованные боевые отряды – красные сотни, где велико было влияние большевиков. Отметим, что особо активными и решительными наступательными действиями выделялись отряды под командованием Антона Дриаева (унтер-офицер запаса, за отвагу и успешность своих действий получил прозвище «Наполеон») и Васо Хубаева. В свою очередь, помещики начали создавать в противовес красным сотням так называемые чёрные сотни. Между этими двумя силами началась бескомпромиссная классовая борьба, в которой помещичьи отряды безнадёжно терпели поражение. «Сейчас Цхинвали уже не тот, чем он был два года тому назад, - писала грузинская газета «Иверия». – Здесь внезапно вспыхнуло пламя движения и охватило горячим потоком все национальности. Грузины, евреи, армяне, осетины – все поднялись, стали в один ряд и устремились по одному руслу вперёд»324.
Революционная борьба нарастала и постепенно становилась угрожающей для всех привилегированных сословий. Именно поэтому двенадцать князей Цициановых подали наместнику на Кавказе прошение с ходатайством о выселении из их землевладений крестьян-осетин: «Беспрерывные угрозы осетин с намерением учинять над нами постоянно насилия и даже постепенно перебить нас поголовно за несогласие наше позволять им безвозмездно пользоваться угодьями, и, в особенности, осуществление таковой угрозы уже много раз и даже при военной охране в имении, не вполне сдерживающей их», вынуждает их просить наместника, «чтобы в этом же году до наступления зимы все осетины, живущие в нашем имении «Сацициано», были вовсе выселены из него и чтоб до исполнения испрашиваемого нами расположения военная охрана была бы оставлена в нашем имении»326. Однако наместник на это не решился, и просьба Цициановых осталась без удовлетворения.
екабрьское вооружённое восстание 1905 г. в Москве отозвалось революционным эхом и в Тбилиси, где с 12 декабря 1905 г. начались бои повстанцев с войсками. 16 декабря красносотенцы окружили Цхинвал и, не встретив серьёзного сопротивления, разоружили полицейских, арестовали пристава, судбного следователя и стражников, взяв на себя всю полноту власти. И грузины, и осетины, и представители других народов при этом действовали сообща и организованно. Производились также разоружения окрестных полицейских постов.
емлевладельцами предпринимались большие усилия по лишению крестьян-хизанов их статуса, что вызвало острые, получившие большой негативный общественный резонанс, столкновения между югоосетинскими хизанами и помещиками Палавандовым, Херхеулидзе, Татишвили и др. Обращаем внимание и на то, что здесь дело не ограничилось судебными тяжбами и полицейскими мерами. Хизаны-осетины в ответ на помещичьий произвол начали террор против помещиков. Были убиты помещики Мачабели, Эристави, Везиров, Павленов, Амираджиби, Элиозов и другие. Доведённые до отчаяния хизаны-осетины убивали также управляющих имениями, стражников, одним словом, представителей ненавистной власти Южной Осетии....
1917 წლის 23 августа в с. Ортев был организован Союз революционного крестьянства, который возглавил Георгий Кулумбегов. В состав его руководства вошли Исак Харебов, Гора Папуашвили, Синка Теделури, Коте Гассеев и др. В нём сильно было влияние большевиков. Союзу подчинялся вооружённый революционный отряд до 300 человек, из которых около половины имели опыт боевых действий на фронтах Первой мировой войны. Командовал отрядом широко известный в Южной Осетии своим мужеством, смелостью и отвагой Исак Харебов. Союз начал ликвидацию помещичьих владений, изгнонял и убивал помещиков, что вызвало тревогу меньшевистских властей Грузии, принявших решение о немедленном разоружении отряда.
еньшевистское правительство Грузии направило в Цхинвал войска под командованием Коста Казишвили (Казиева) (осетина по национальности, сделавшего выбор в пользу грузинских властей). Ему были даны чрезвычайные полномочия и задание «залить кровью действующий в Юго-Осетии большевистский вулкан»346. Разоружение осетин он начал с направления отряда в с. Корнис, где грузинские солдаты взяли 40 человек заложников и потребовали выдать руководителей повстанцев. Однако правительственные войска Грузии были окружены вооружёнными крестьянами из соседних сёл, потребовавшими освободить заложников, а К. Казишвили с отрядом убраться из села. Гвардейцы с заложниками вышли из села в сторону Цхинвала. Тогда у с. Аркнет повстанцы на них напали и отбили заложников.
Меньшевики Грузии, которых активно поддерживали и отдельные осетины, вроде Коста Казишвили (Казиева),
Коста Казишвили потребовал от осетин вступить в грузинскую гвардию или сдать оружие.
. Кулумбеков сообщил, что грузинские гвардейцы под командованием Коста Казишвили намереваются разоружить вооружённых людей в Цхинвальском и Джавском (Дзауском) районах, потому что правительство Грузии считает их для себя самыми опасными противниками.
15 марта 1918 г. в с. Ванат (рядом с с. Ередви) Южной Осетии состоялся многотысячный митинг повстанцев. На нём был заслушан приказ К. Казишвили о немедленной сдаче оружия и выработаны контртребования об удалении помещиков из Горийского уезда и раздаче их земли крестьянам. Повстанцы также потребовали удалить из Цхинвала К. Казишвили с его подчинёнными.
18 марта 1918 г. на окраине Цхинвала, в с. Дгвриси (Дыргъуис) состоялся многотысячный митинг, где принимали участие и делегаты Союза революционного крестьянства, и представители меньшевиков, в том числе Г. Гаглоев, возглавлявший в то время Южнас, и К. Нинидзе. На митинге присутствовали К. Казишвили, уездный комиссар Г. Мачабели и видный меньшевик С. Кецховели. В ходе выступлений позиции сторон были ясно высказаны, после чего Г. Папуашвили закрыл митинг со словами о том, что в борьбе предстоит добиваться свободы. Непосредственно на митинге началась перестрелка повстанцев с меньшевистскими воинскими формированиями. Повстанцы начали наступление на правительственные войска Грузии в Цхинвале. Ожесточённое сражение продолжилось и на следующий день на улицах города. К вечеру Цхинвал был взят. К. Казишвили, Г. Мачабели и С. Кецховели были убиты, около 800 грузинских народногвардейцев взято в плен. Цхинвал с окрестностями перешли под контроль повстанцев.
На съезде осетинского народа в Джаве 28 – 29 мая 1918 г. работа шла практически под диктовку большевиков, закулисно руководимых прибывшим из Тифлиса Филиппом Махарадзе. В президиум съезда не был избран ни один меньшевик. Председателем съезда был избран эсер Александр Тибилов, а двумя его товарищами (заместителями) – большевики. При выборах в Национальный Совет большевики не достигли того преобладания, на которое рассчитывали, поэтому заявили протест и вышли из состава съезда. Цель их была ясна и они добились своего на IV съезде после двухнедельной агитационной работы. Съезд состоялся 15 – 17 июня в с. Цунар (недалеко от Цхинвала), и ознаменовался победой большевиков, взявших в свои руки руководство политической борьбой в Южной Осетии. Что касается непосредственно партийных большевистских структур, то такая структура была создана 30 июля 1918 г. в Джаве (Дзау) на собрании югоосетинских большевиков. Было избрано Южно-Осетинское организационное бюро РКП(б) в составе Владимира Санакоева (председатель), Сергея Гаглоева (секретарь) и Арона Плиева. Были выделены также организаторы по районам Южной Осетии.
ბოლშევიკების მიერ გამხეცებული ოსი გლეხობა ემუქრებოდა თავად ციციშვილებს დარბევით,თავისი მამულებიდან განდევნით და სიკვდილით თუ კი ისინი არ მისცემდნენ მათ მიწებით უსასყიდლოდ სარგებლობის უფლებას. ამ ოსებმა ბევრჯერ განახორციელეს ასეთი მუქარებიც.
ამიტომ თორმეტმა თავადმა ციციშვილმა კავკასიის ნაცვალს სთხოვა მათი მამულებიდან ამ ოსების გასახლება.
რომანოვების მოხელე ნაცვალმა რა თქმა უნდა არ შეასრულა განწირული ციციშვილების თხოვნა //მსმენია რომ ოს და ვინ იცის ვინ ბოლშევიკთა გამხეცებულმა ბრბომ ციციშვილების ერთ-ერთი ოჯახი ცოცხლად შეაჭმევინა საგანგებოდ დამშეულ ძაღლთა ხროვას. ასე რომ ლენინელი ლადო კეცხოველის ნიჭიერმა მოწაფეებმა საწყალი ძაღლებიც კაციჭამიებად აქციეს. ალბათ ვინმე ციციშვილმა იცის ეს ისტორია და თუ დაწერს და გამოაქვეყნებს დიდ სამსახურს გაუწევს კავკასიის და ადამიანთა სიგიჟის ისტორიით დაინტერესებულებს, გ.მ.//.
დაიწყო ტერორი. გაწითლებულმა ოსებმა დახოცეს თავადები და ა.შ. მაჩაბელი. ერისთავი, ფავლენიშვილი, ამირეჯიბი, ელიოზიშვილი, ვეზიროვი,
ხოცავდნენ მამულების მოურავებსაც, მცველებსაც, ხელისუფლების წარმომადგენლებს...
1905 წლის აჯანყების დამარცხებამაც ვერ გააჩერა ეს მხეცები.
1917 წლის 23 აგვისტოს სოფელ ორტევში შექმნეს რევოლუციური გლეხობის კავშირი რომელსაც სათავეში ჩაუდგა გიორგი კულუმბეგოვი.
მის ხელმძღვანელობაში შევიდნენ ისაკ ხარებოვი, გორა პაპუაშვილი, სინკა თედელური, კოტე გასეევი და სხვები.
მასში ძლიერი იყო ბოლშევიკთა გავლენა.
რევოლუციურ გლეხობის კავშირს ჰყავდა სამასკაციანი შეიარაღებული ბანდა.ამ ბანდიტების ნახევარმა საომარი გამოცდილება შეიძინა პირველი მსოფლიო ომის ფრონტებზე.
ამ რაზმმმა სახელგანთქმული ისაკ ხარებოვის მეთაურობით დაიწყო ქართველი თავადაზნაურობის მამულების ლიკვიდაცია. ის აძევებდა და ხოცავდა მემამულეებს.
ამან შეაშფოთა საქართველოს მენშევიკური ხელისუფლება რომელმაც გადაწყვიტა რაზმის დაუყოვნებლად განიარაღება.
დემოკრატიული საქართველოს ხელისუფლებას არც ისე ცოტა ოსი უჭერდა მხარს.
ხოდა საქართველოს მთავრობამ ცხინვალში გააგზავნა ჯარი ოსი კოსტა კაზიშვილის
//კაზიევის// სარდლობით. ამ ოს კაზიშვილს //თუ ყაზიშვილს, გ.მ.// სულაც არ მოსწონდა საქართველოს ნგრევა.
ოსმა კოსტა კაზიშვილმა ლადო კეცხოველის მიერ გადარეულ ოსებს მოსთხოვა ან საქართველოს გვარდიაში შესვლა ან იარაღის ჩაბარება.
1918 წლის 15 მარტს სოფელ ვანათში შედგა გაწითლებულ-გაყაჩაღებულ ოსთა მრავალათასიანი მიტინგი. იქ მოისმინეს კოსტა კაზიშვილის ბრძანება იარაღის ჩაბარების შესახებ.
ბოლშევიზმით დაავადებულმა ოსებმა კი მოითხოვეს გორის უეზდიდან ქართველი თავადაზნაურობის გაძევება და მათი მიწების გლეხებისთვის დარიგება.
ამ ოსებმა ასევე მოითხოვეს ოსი კოსტა კაზიშვილის და მისი ხალხის განდევნა ცხინვალიდან.
კაზიშვილმა კი გადარეული ოსების განიარაღება დაიწყო სოფელ ყორნისში რაზმის გაგზავნით. იქ მისმა ჯარისკაცებმა აიყვანეს 40 მძევალი და მოსთხოვეს მათ აჯანყებულთა ხელმძღვანელების გაცემა.
მაგრამ საქართველოს მთავრობის ჯარები ალყაში მოაქციეს მეზობელი სოფლების შეიარაღებულმა გლეხებმა რომლებიც ითხოვდნენ მძევლების განთავისუფლებას და კაზიშვილის და მისი რაზმის სოფლიდან წასვლას.
გვარდიელები მძევლებთან ერთად წავიდნენ ცხინვალისკენ,მაგრამ მათ თავს დაესხნენ აჯანყებულები რომლებმაც გაანთავისუფლეს მძევლები.
1918 წლის 18 მარტს ცხინვალის განაპირას სოფელ დგვრისში შედგა მრავალათასიანი მიტინგი რომელშიც მონაწილეობდნენ რევოლუციური ანუ გაყაჩაღებული გლეხობის კავშირის დელეგატებიც და მენშევიკების წარმომადგენლებიც,მათ შორის გ.გაგლოევი და კ.ნინიძე.
მიტინგზე იყვნენ კ.კაზიშვილი,უეზდის კომისარი გ.მაჩაბელი და გამოჩენილი მენშევიკი ს.კეცხოველი.
ყაჩაღების მონაწილეობით გამართულ მიტინგზე რა თქმა უნდა ატყდა სროლა. რევოლუციონერებად წოდებულები თავს დაესხნენ საქართველოს სამთავრობო ჯარებს ცხინვალში.
სასაკლაო მეორე დღესაც გაგრძელდა ცხინვალის ქუჩებში.
ლადო კეცხოველის ნიჭიერმა მოწაფეებმა საღამოსთვის აიღეს ქალაქი.
მათ დახოცეს კოსტა კაზიშვილი, გ.მაჩაბელი და ს. კეცხოველი.
800 ქართველი გვარდიელი ტყვედ ჩავარდა.
გაძარცული და დარბეული ცხინვალი და მისი არემარე იყო ლადო კეცხოველის და მისი ამხანაგების მიერ გადარეული ოსების ხელში.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
გაზეთმა “საქართველომ” ამ აჯანყების შესახებ ინფორმაცია მკითხველს გორის მაზრის თანაშემწის გოგუას საშუალებით მიაწოდა. სტატიაში ნათქვამია, რომ გოგუა “პირდაპირი მავთულით” დაუკავშირდა თბილისს. შემდეგ ტექსტში თხრობა გაგრძელდა პირველ პირში; შეიქმნა განცდა, რომ გოგუა პირდაპირ ტელეფონით ესაუბრებოდა “საქართველოს” მკითხველს. მისი ნათქვმიდან გაირკვა, რომ გორის მაზრის უფროსმა გიორგი მაჩაბელმა ისე, რომ დახმარებას არ დაუცადა, აჯანყებულ ცხინვალში შესვლა გაბედა. მას ამიერკავკასიის არმიის 400 გვარდიელი ახლდა თან. აჯანყებულ ოსებს მაჩაბლისათვის დაკავებული 4 ოსის გადმოცემა მოუთხოვიათ, ჩვენ თვითონ გავასამრთლებთო. უარი რომ მიიღეს, არმიას ცეცხლი დაუშინეს, 4 ადამიანი მაშინვე დაიღუპა, “არანაირმა მოლაპარაკებამ არ გასჭრა, 188” _ ამბობდა გოგუა.
“მაჩაბელი და კოსტა კოზაშვილი მოჰკლეს. ეძებდნენ: გაგლოევს, სანდრო კეცხოველს, კაპანაძეს, არჯევანიძეს და სხვებს. ჩვენ მათი გადარჩენის იმედი არა გვაქვს. ...ოსები იტყვიან: ქართველები უნდა განვდევნოთ და ჩვენები უნდა დასახლდნენ მათ ადგილასო. ცხინვალში დიდძალი ოსობა ჩამოვიდა. ამჟამად გორში მდგარი ოსების პოლკი 300 კაცისგან შედგება. ამბობენ, რომ ცხინვალიდან კვლავ ჩადიან პოლკის გასაძლიერებლად”189.
საგაზეთო მასალაში მოყვანილია საგულისხმო ფაქტი. აჯანყებას ხელმძღვანელობდა ოსი ეროვნების პირი ხარებოვი, რომელმაც გაზეთის ინფორმაციის თანახმად აჯანყებამდე რამდენიმე ხნით ადრე “ხულიგანი ბრბო” შეადგინა და გორის თავადაზნაურობა ამოწყვიტა. მაზრის უფროსს გიორგი მაჩაბელს იგი არ დაუსჯია და უთხოვია, “როგორც შეგნებული პირი” ანარქიასთან ბრძოლაში დამეხმარეო. ეს სულგრძელობა ახალგაზრდა ჩინოვნიკ მაჩაბელს ძვირად დაუჯდა, რადგან ცოტა ხანში ხერებოვმა დიდი აჯანყების მოწყობაში მიიღო მონაწილეობა, ამ აჯანყებაში კი გიორგი მაჩაბელი მხეცურად მოკლეს.
აჯანყების შესახებ დეტალური მასალა გამოაქვეყნდა გაზეთმა “სახალხო
საქმემ”, რომელიც “საქართველომ” მთლიანად შემოკლების გარეშე გადმობეჭდა.
ავტორის თქმით, შიდა ქართლში დაძაბულობა 16 მარტს დაიწყო. ამ დღეს ცხინვალს ოსთა დელეგაცია ესტუმრა და მენშევკური მთავრობის ადგილობრივ წარმომადგენლებს შემდეგი მოთხოვნა წაუყენა:
“1) დაუყოვნებლივ დაგვიყავით მიწები
96
2) გორის მაზრიდან გააძევეთ რევოლუციურ ორგანიზაციებში მომუშავე
შემდეგი პირნი: კოსტა კაზაშვილი, სოსიკო გოგინოვი, შაქრო კასრაძე და ილია
მაისურაძე
3) გორის მაზრიდან გააძევეთ ყველა თავადი და აზნაური
4) მოგვეცით სიტყვისა და კრების თავისუფლება”190.
ამ მოთხოვნების განსახილველად ცხინვალში მუშათა და გლეხთა საბჭო შეიკრიბა, მაგრამ ჯერ გადაწყვეტილება მიღებული არც იყო, რომ მთებში ჩაასაფრებულმა აჯანყებულებმა სროლა ატეხეს. მათთან გაეშურა ადგილობრივი ადმინისტრაციის 6 მოხელე, რომელსაც თან ახლდა ოსთა მიერ გამოგზავნილი დელეგაციის წევრი ვინმე ჩოჩიევი. ამ დელეგაციას აჯანყებულმა ოსებმა ახლოს მისვლის საშუალება არ მისცეს და სროლა აუტეხეს. სროლა “მათიანს”, ჩოჩიევს ძლივს შეუჩერებია.
17 მარტს ცხინვალში გორის მაზრის უფროსი გიორგი მაჩაბელი ჩავიდა. იგი წაყენებული 4 მოთხოვნიდან ყველას შესრულებას დაჰპირდა აჯანყებულებს, გარდა გორის მაზრიდან თავადაზნაურების გაძევებისა. აჯანყებულების მოთხოვნით, ამის შესახებ განცხადება მაჩაბელს საჯაროდ, სპეციალურად შეკრებილ მიტინგზე უნდა გაეკეთებინა.
18 მარტს, დილით დვრისის მოედანზე მართლაც შეიკრიბა მიტინგი და ადგილობრივმა ადმინისტრაციამ აჯანყებულ ოსებს საჯაროდ დაუდო ზემოთხსენებული პირობა. თუმცა, აჯანყებულებმა ახლა სხვა პირობაც წამოაყენეს. კერძოდ, მენშევიკურ მთავრობას უნდა გაეთავისუფლებინა პატიმრები : ხარებოვი და ფილიშვილი. მიტინგზე გამოვიდა ცხინვალის კომისარი ყულუმბეგოვი, რომელიც ამბობდა, რომ ოსებს არ უნდა მოეცადათ თავიანთი მოთხოვნების შესრულებისათვის.
“... მოთმინება კმარაო. ბოლო სიტყვების დროს ორივე ხელები მაღლა აუქნევია, ამ ნიშნის შემდეგ ატეხილა სროლა ორის მხრიდან: ზღუდრის კარიდან და ნაცარგორიდან. თავზარდაცემული ხალხი დაშლილსა და მუცელზე ხოხვით მოშორებია მოედანს ”191, წერს კორესპონდენტი. ასე დაიწყო 5 დღიანი განუკითხაობა ცხინვალში. აჯანყებულებმა დაარბიეს დუქნები, მაღაზიები, ამიერკავკასიის მტავრობის ჯარს ყუმბარებს ესროდნენ.
97
“ალაგ-ალაგ ბრბოს უმკლავდებოდნენ გიორგი მაჩაბელი, კოსტა კაზაშვილი, ილია მაისურაძე და სხვები. მავთულები გორსა და ცხინვალს შუა წინადვე გადაეჭრათ და გორიდან მაშველი ჯარის მოლოდინი არავის ჰქონია. ხიდის ყურეზე ტყვიის მფრქვეველი მდგარა, აქ მძიმედ დაუჭრიათ გიორგი მაჩაბელი და შემდეგ საავადმყოფოს წინ მოუკლავთ. ამავე ადგილას გიორგისავით მოვალეობის მსხვერპლი გამხდარა კოსტა კაზაშვილიც. სანდრო კეცხოველი ხიდის ყურეზე მდგარა, მოუკლავთ ისიც და მიცვალებულის გვამი ბრბოს სასტიკად დაუსახიჩრებია”192.
ცხინვალელები გაიქცნენ, ხოლო აჯანყებულებმა მათი სარჩო-საბადებელი გაზიდეს.. “მათ უბატონიათ ცხინვალში 22 მარტის შუადღემდე, როდესაც გაუგიათ გორიდან წამოსული ჯარის ამბავი, აჩრულად დაუტოვებიათ ქალაქი”. ცხინვალის მეამბოხე კომისარი ყულუმბეგოვი ამიერკავკასიის ჯარებმა დააპატიმრეს. ცხინვალის ადგილობრივი მოსახლეობიდან არავინ დაიღუპა. მოკლეს მხოლოდ ღრმად მოხუცებული და ქართლში საკმაოდ ცნობილი კაცი შაქრო მაჩაბელი. “ამის მოკვლის მიზეზი, როგორც გადმოსცეს ისა ყოფილა, რომ ცოცხალი ვერ მოაშორეს ვერაგულად მოკლულს ძმისწულს გიორგი მაჩაბელს”193, წერდა გაზეთი.
მაგრამ ლენინის,კამოს,ლადო კეცხოველის და სტალინის მიერ გადარეულ-გაყაჩაღებული ოსების ჯინაზე გავიხსენოთ დიდი კოტე აფხაზი და ქართველი თავადაზნაურობა რომელმაც დიდი სამსახური გაუწია საქართველოს და კავკასიას. ეს თავადაზნაურობა და საქართველოს მცველი ოსი კოსტა კაზიშვილი იმსახურებენ ჩვენს პატივისცემას.
და დღეს ამით დავამთავროთ.
www.facebook.com/notes/საქართველოს-ისტორია-წარსული-აწმყო-და-მომავალი/26-მაისის-საძირკველი/314325585570
26 მაისის საძირკველი
1917 წლის ნოემბერში ილია ჭავჭავაძის დისწულმა კოტე აფხაზმა ეროვნულ საბჭოს გადასცა ილიას ბანკის შენაძენი ქონება 26 მილიონი ოქროს მანეთის ღირებულებისა (ე.ი. 8 მილიარდი ფრანკის) და ის დაედვა საფუძვლად ჩვენს დამოუკიდებლობას”.რევაზ გაბაშვილი. “დაბრუნება” ტ. III, გვ. 22
1917 წლის 29 ოქტომბერს თბილისში ჩატარდა თავადაზნაურთა საგანგებო კრება, რომელიც მიეძღვნა თავად-აზნაურთა საკრებულოს უძრავ-მოძრავი ქონების ბედს. კრებამ მოისმინა თბილისის გუბერნიის თავად_აზნაურთა საკრებულოს წინამძღოლის, გენერალ კონსტანტინე აფხაზის სიტყვა, დაეთანხმა მოხსენების დედა-აზრს, რომ ქართველი თავადაზნაურობა გამოუყოფელი ნაწილია ქართველი ერისა და მისი ქონება ეკუთვნის მთელ ერს.
საგანგებო კრებას ესწრებოდა დასავლეთ საქართველოს თავადაზნაურთა საკრებულოს წინამძღოლი დავით ნიჟარაძე და ცნობილი საზოგადო მოღვაწე ნიკო ნიკოლაძე.
ეროვნული ყრილობა
1917 წლის 19 ნოემბერს 1 საათსა და 15 წუთზე თბილისის სახელმწიფო თეატრის შენობაში გაიხსნა საქართველოს პირველი ეროვნული ყრილობა. ყრილობას ესწრებოდა 320-ზე მეტი დელეგატი საქართველოს ყველა კუთხიდან, პოლიტიკურ პარტიათა და საზოგადოებრივი ორგანიზაციების წარმომადგენლები.
ყრილობა გახსნა საქართველოს ინტერპარტიული საბჭოს თავმჯდომარემ აკაკი ჩხენკელმა.
I ეროვნულ ყრილობაზე მონაწილეობისათვის თავად-აზნაურთა საერთო კრების მიერ არჩეულნი იყვნენ:
კონსტანტინე ნიკოლოზის ძე აფხაზი – თბილისის გუბერნიის თავად-აზნაურთა საკრებულოს წინამძღოლი, გენერალი;
დიმიტრი ერასტის ძე ჩოლოყაშვილი – თბილისის მაზრის თავად-აზნაურთა წინამძღოლი;
მიხეილ ალექსანდრეს ძე სუმბათაშვილი – ბორჩალოს მაზრის წინამძღოლი;
მიხეილ ვასილის ძე მაჩაბელი;
ივანე დიმიტრის ძე აფხაზი;
დავით ალექსანდრეს ძე გურამიშვილი;
კონსტანტინე ზაქარიას ძე მაყაშვილი;
ვასილ ილიას ძე რცხილაძე;
ვარლამ ჯანასლარის ძე ჩერქეზიშვილი;
მიხეილ ალექსანდრეს ძე გედევანიშვილი;
გენერალი გიორგი ალექსანდრეს ძე ჯამბაკურ-ორბელიანი;
დავით ოტიას ძე ნიჟარაძე – დასავლეთ საქართველოს თავად-აზნაურთა წინამძღოლი.
გენერალი კოტე აფხაზი:
“მე წარმოვდექი თქვენს წინაშე თბილისის გუბერნიის თავად-აზნაურობის დავალებით, რათა გაუწყოთთავადაზნაურთა ყრილობის დადგენილება ღვინობის თვის 29 დღისა. ამ დღეს გადაწყდა, რომ მთელი თავად-აზნაურობის ქონების ღირსეულ მემკვიდრედ გამოცხადებულ იქნას ქართველი ერი. ეს ქონება არ იყო მამა-პაპის მიერ შთამომავლობით დატოვებული, არამედ იყო თავად-აზნაურობის მიერ შენაძენი ამ ორმოცდაათის წლის განმავლობაში. თავად-აზნაურობას დიდი წარსული აქვს სამხედრო ასპარეზზედ. ამას გარდა სამოქალაქო ასპარეზზედაც მრავალი შესანიშნავი პირი მოგვცა ამ წოდებამ”....
http://rudocs.exdat.com/docs/index-572065.html
Российская академия наук
Владикавказский научный центр РАН и Правительства
Республики Северная Осетия – Алания
Северо-Осетинский институт гуманитарных
и социальных исследований им. В. И. Абаева
Юго-Осетинский государственный университет им. А. А. Тибилова
Дзидзоев В. Д.
Дзугаев К. Г.
Ю Ж Н А Я О С Е Т И Я
в ретроспективе грузино-осетинских отношений
Цхинвал 2007
Ещё в конце XIX в. революционную агитацию в Джаве (Дзау) вёл видный грузинский социал-демократ ленинской ориентации Ладо Кецховели. Активно пропагандировали социал-демократические идеи отходники Южной Осетии Разден Козаев, Габо Сиукаев, Илья Табатадзе, Шакро Петриашвили, Александр Джатиев и др. Создавались первые социал-демократические революционные кружки в деревнях, изучалась революционная литература, проходили собрания-сходки. Советская историография описывает процессы в эти годы под диктовку коммунистических властей, поэтому неудивительно стремление подогнать историю под «руководящую и направляющую роль» коммунистов. Соответственно выглядит, например, утверждение авторов многотомной «Истории КПСС» о том, что в 1903 г. Цхинвальская организация РСДРП объединила социал-демократические кружки и группы Южной Осетии в «местечке Цхинвали Тифлисской губернии»319. В реальности же, как писал об этом известный своей принципиальностью и честностью югоосетинский учёный-исследователь В. Д. Цховребов, «тщательное изучение документов и материалов по созданию и укреплению Юго-Осетинской областной партийной организации дало возможность уточнить ряд моментов её истории. Так, например, мы уже не сомневаемся в том, что ни в канун, ни в период первой русской революции в Южной Осетии не было социал-демократической организации ни под названием «Цхинвальского бюро Карталинской организации РСДРП», ни под названием «Цхинвальского бюро РСДРП», или «Цхинвальского комитета РСДРП», входящей на правах районной организации в Горийскую уездную организацию РСДРП, как это утверждалось отдельными историками Южной Осетии. В самом Гори в то время существовала всего лишь социал-демократическая группа»320. Следует согласиться с выводом В. Д. Цховребова о том, что «Южная Осетия, как и целый ряд других национальных окраин Российской империи, относится к тем районам страны, где самостоятельные большевистские организации были созданы после победы Великой Октябрьской социалистической революции, в ходе гражданской войны, борьбы с иностранной военной интервенцией и меньшевистской диктатурой в крае»321.
Необходимо подчеркнуть, что главным содержанием революционного движения в Южной Осетии, естественно, был аграрный вопрос. В то время против помещиков-угнетателей сообща выступали осетины, грузины, русские, армяне и другие народы. Так, например, грузинская газета «Иверия» в 1905 г. писала: «С 12 марта 1905 года в Цхинвальском районе постепенно всё больше и больше усиливается крестьянское движение, к которому примкнули и спустившиеся с гор в громадном количестве осетины»322. В Цхинвале тогда начала работать подпольная типография. Стали формироваться отряды «красных сотен», которые брали административную власть в свои руки. Крестьяне всё смелее переходили к активным формам борьбы. Они сжигали помещичьи усадьбы, закрывали сельские канцелярии, удаляли из сёл княжескую прислугу и стражников и т. д.
9 марта 1905 г. в ряде районов Грузии было введено военное положение. В Цхинвале в этот день состоялся многолюдный митинг на площади у реки Лиахвы, где были высказаны в том числе и политические требования, и были избраны 16 депутатов для переговоров с властями – 4 грузин, 4 осетин, 4 армян и 4 евреев. Народным избранникам было поручено выработать требования и вручить их царским властям. Следующий огромный митинг состоялся в с. Дгвриси (ныне район Дыргъуис г. Цхинвал), где произносились речи и на осетинском, и на грузинском языках при полном единстве взглядов. В тот же день массовый митинг с участием крестьян из деревень Южной Осетии состоялся и в Цхинвале. В Ахалгори (село Ленингор одноимённого района Южной Осетии) состоялся митинг с участием крестьян всех окрестных сёл, несмотря на присутствие присланной роты солдат Новобаязетского полка. Вооружённые отряды крестьян-осетин спускались из высокогорных селений на помощь крестьянам на равнине и вместе с местными жителями изгоняли ненавистных помещиков и чиновников. Это вызвало большую тревогу центральных властей, и Горийскому уездному начальнику было предписано «немедленно по прибытии в уезд двух сотен Ейского полка совместно с находящимися там пехотными частями приступить к возвращению на прежние места жительства крестьян-осетин, спустившихся с нагорных частей Горийского уезда и оказывающих активную помощь крестьянам низменных частей в их борьбе»323. Однако решительную вооружённую борьбу с властями продолжали вести все 37 обществ Горийского уезда. Началось создание новых, параллельных структур власти – крестьянских комитетов. Одновременно развивались организованные боевые отряды – красные сотни, где велико было влияние большевиков. Отметим, что особо активными и решительными наступательными действиями выделялись отряды под командованием Антона Дриаева (унтер-офицер запаса, за отвагу и успешность своих действий получил прозвище «Наполеон») и Васо Хубаева. В свою очередь, помещики начали создавать в противовес красным сотням так называемые чёрные сотни. Между этими двумя силами началась бескомпромиссная классовая борьба, в которой помещичьи отряды безнадёжно терпели поражение. «Сейчас Цхинвали уже не тот, чем он был два года тому назад, - писала грузинская газета «Иверия». – Здесь внезапно вспыхнуло пламя движения и охватило горячим потоком все национальности. Грузины, евреи, армяне, осетины – все поднялись, стали в один ряд и устремились по одному руслу вперёд»324.
Революционная борьба нарастала и постепенно становилась угрожающей для всех привилегированных сословий. Именно поэтому двенадцать князей Цициановых подали наместнику на Кавказе прошение с ходатайством о выселении из их землевладений крестьян-осетин: «Беспрерывные угрозы осетин с намерением учинять над нами постоянно насилия и даже постепенно перебить нас поголовно за несогласие наше позволять им безвозмездно пользоваться угодьями, и, в особенности, осуществление таковой угрозы уже много раз и даже при военной охране в имении, не вполне сдерживающей их», вынуждает их просить наместника, «чтобы в этом же году до наступления зимы все осетины, живущие в нашем имении «Сацициано», были вовсе выселены из него и чтоб до исполнения испрашиваемого нами расположения военная охрана была бы оставлена в нашем имении»326. Однако наместник на это не решился, и просьба Цициановых осталась без удовлетворения.
екабрьское вооружённое восстание 1905 г. в Москве отозвалось революционным эхом и в Тбилиси, где с 12 декабря 1905 г. начались бои повстанцев с войсками. 16 декабря красносотенцы окружили Цхинвал и, не встретив серьёзного сопротивления, разоружили полицейских, арестовали пристава, судбного следователя и стражников, взяв на себя всю полноту власти. И грузины, и осетины, и представители других народов при этом действовали сообща и организованно. Производились также разоружения окрестных полицейских постов.
емлевладельцами предпринимались большие усилия по лишению крестьян-хизанов их статуса, что вызвало острые, получившие большой негативный общественный резонанс, столкновения между югоосетинскими хизанами и помещиками Палавандовым, Херхеулидзе, Татишвили и др. Обращаем внимание и на то, что здесь дело не ограничилось судебными тяжбами и полицейскими мерами. Хизаны-осетины в ответ на помещичьий произвол начали террор против помещиков. Были убиты помещики Мачабели, Эристави, Везиров, Павленов, Амираджиби, Элиозов и другие. Доведённые до отчаяния хизаны-осетины убивали также управляющих имениями, стражников, одним словом, представителей ненавистной власти Южной Осетии....
1917 წლის 23 августа в с. Ортев был организован Союз революционного крестьянства, который возглавил Георгий Кулумбегов. В состав его руководства вошли Исак Харебов, Гора Папуашвили, Синка Теделури, Коте Гассеев и др. В нём сильно было влияние большевиков. Союзу подчинялся вооружённый революционный отряд до 300 человек, из которых около половины имели опыт боевых действий на фронтах Первой мировой войны. Командовал отрядом широко известный в Южной Осетии своим мужеством, смелостью и отвагой Исак Харебов. Союз начал ликвидацию помещичьих владений, изгнонял и убивал помещиков, что вызвало тревогу меньшевистских властей Грузии, принявших решение о немедленном разоружении отряда.
еньшевистское правительство Грузии направило в Цхинвал войска под командованием Коста Казишвили (Казиева) (осетина по национальности, сделавшего выбор в пользу грузинских властей). Ему были даны чрезвычайные полномочия и задание «залить кровью действующий в Юго-Осетии большевистский вулкан»346. Разоружение осетин он начал с направления отряда в с. Корнис, где грузинские солдаты взяли 40 человек заложников и потребовали выдать руководителей повстанцев. Однако правительственные войска Грузии были окружены вооружёнными крестьянами из соседних сёл, потребовавшими освободить заложников, а К. Казишвили с отрядом убраться из села. Гвардейцы с заложниками вышли из села в сторону Цхинвала. Тогда у с. Аркнет повстанцы на них напали и отбили заложников.
Меньшевики Грузии, которых активно поддерживали и отдельные осетины, вроде Коста Казишвили (Казиева),
Коста Казишвили потребовал от осетин вступить в грузинскую гвардию или сдать оружие.
. Кулумбеков сообщил, что грузинские гвардейцы под командованием Коста Казишвили намереваются разоружить вооружённых людей в Цхинвальском и Джавском (Дзауском) районах, потому что правительство Грузии считает их для себя самыми опасными противниками.
15 марта 1918 г. в с. Ванат (рядом с с. Ередви) Южной Осетии состоялся многотысячный митинг повстанцев. На нём был заслушан приказ К. Казишвили о немедленной сдаче оружия и выработаны контртребования об удалении помещиков из Горийского уезда и раздаче их земли крестьянам. Повстанцы также потребовали удалить из Цхинвала К. Казишвили с его подчинёнными.
18 марта 1918 г. на окраине Цхинвала, в с. Дгвриси (Дыргъуис) состоялся многотысячный митинг, где принимали участие и делегаты Союза революционного крестьянства, и представители меньшевиков, в том числе Г. Гаглоев, возглавлявший в то время Южнас, и К. Нинидзе. На митинге присутствовали К. Казишвили, уездный комиссар Г. Мачабели и видный меньшевик С. Кецховели. В ходе выступлений позиции сторон были ясно высказаны, после чего Г. Папуашвили закрыл митинг со словами о том, что в борьбе предстоит добиваться свободы. Непосредственно на митинге началась перестрелка повстанцев с меньшевистскими воинскими формированиями. Повстанцы начали наступление на правительственные войска Грузии в Цхинвале. Ожесточённое сражение продолжилось и на следующий день на улицах города. К вечеру Цхинвал был взят. К. Казишвили, Г. Мачабели и С. Кецховели были убиты, около 800 грузинских народногвардейцев взято в плен. Цхинвал с окрестностями перешли под контроль повстанцев.
На съезде осетинского народа в Джаве 28 – 29 мая 1918 г. работа шла практически под диктовку большевиков, закулисно руководимых прибывшим из Тифлиса Филиппом Махарадзе. В президиум съезда не был избран ни один меньшевик. Председателем съезда был избран эсер Александр Тибилов, а двумя его товарищами (заместителями) – большевики. При выборах в Национальный Совет большевики не достигли того преобладания, на которое рассчитывали, поэтому заявили протест и вышли из состава съезда. Цель их была ясна и они добились своего на IV съезде после двухнедельной агитационной работы. Съезд состоялся 15 – 17 июня в с. Цунар (недалеко от Цхинвала), и ознаменовался победой большевиков, взявших в свои руки руководство политической борьбой в Южной Осетии. Что касается непосредственно партийных большевистских структур, то такая структура была создана 30 июля 1918 г. в Джаве (Дзау) на собрании югоосетинских большевиков. Было избрано Южно-Осетинское организационное бюро РКП(б) в составе Владимира Санакоева (председатель), Сергея Гаглоева (секретарь) и Арона Плиева. Были выделены также организаторы по районам Южной Осетии.
No comments:
Post a Comment