გავიხსენოთ შექსპირიც, ვახ სოფელო..რა ზნე გჭირსა

ჰამლეტი, ჰორაციო, მარცელი და ჰამლეტის მამის 

აჩრდილი, ჰენრი ფიუზელი, 1780-85, 

კუნსტჰაუზი, ციურიხი.

ვაჰ სოფელო, რაშიგან ხარ,

რას გვაბრუნებ, რა ზნე გჭირსა!

ყოვლიმც შენი მონდობილი

ნიადაგმცა ჩემებრ სტირსა,

სადაურსა სად წაიყვან,

სად აღუფხვრი სადით ძირსა,

მაგრამ ღმერთი არ გასწირავს

კაცსა, შენგან განაწირსა!



ვისუნთქოთ მკაცრ და სასტიკ სამყაროში, ეს გვიანდერძა ჰამლეტმა.

საუკუნე ამოვარდნილია //ჰამლეტი//

რა არის ადამიანი რომელიც დაკავებულია მხოლოდ ძილით და ჭამით  პირუტყვი,მეტი არაფერი//ჰამლეტი//.

Век вывихнут. (Гамлет)

Что человек, когда он занят только сном и едой? Животное, не больше. (Гамлет)

1564 წელს მოინათლა უილიამ შექსპირი, გაისად სრულდება ამ აქტის 450 წლისთავი, იუბილეა, გილოცავთ.

შექსპირის აზრი - "ფილოსოფია არის ტკბილი რძე უბედურებაში"

ამ აზრმა ჩვენამდე მოაღწია გვიანდელი სტოიკოსებისგან //სენეკა.მარკუს ავრელიუსი//.

ამ აზრის და ფილოსოფიის არსი ისაა რომ ვნებები და ჟინი უნდა ემორჩილებოდეს გონებას.  ადამიანის ყველა ემოციას და გრძნობას უნდა აკონტროლებდეს გონება. 


ცუდ მდგომარეობაში ჩავარდნილ, თავის ცუდად განმცდელ ადამიანს ყოველთვის შეუძლია თავისი მდგომარეობის გააზრება უმაღლეს სიკეთესთან შედარებით, ნებისმიერ მდგომარეობაში უპირატესობათა ნახვა და ა.შ.

ასე მაგალითად თავისი საკუთარი ფილოსოფიური მომდინარეობის შემქმნელი ეპიკურეც ამბობდა რომ ადამიანი ბედნიერი შეიძლება იყოს მაშინაც როცა მას საშინლად აწამებენ.  

მთელი თავისი ცხოვრებით,მიუხედავად გადატანილი უძლიერესი ტკივილებისა, მან დაამტკიცა თავისი აზრის კანონზომიერება. 

ეპიკურევლობას თვლიან ტკბობის ფილოსოფიად თუმცე ისევე როგორც სტოიკოსებისთვის ეპიკურესთვისაც ტკბობა და სიამოვნება პირველ რიგში იყო ზომიერება და ტკივილის განუცდელობა.  
-----------------------------------------------------------------------

ყმაწვილო საკითხავი ნაღდი ევროპელებისათვის: დღემდე ვერ გაგებული ეპიკურე (ბერძენი, ძვ.წ. 342-306) :

დღეს ეპიკურეველს უწოდებენ იმას ვინც მხოლოდ სიამოვნების მიღებაზე ფიქრობს და ოცნებობს. მაგრამ ეპიკურეს ფილოსოფია სულაც არაა ტკბობის გამოუსწორებელი მაძებარის დოქტრინა. სულაც პირიქით, ლაპარაკია ჭეშმარიტ ასკეზაზე და ვნებების,ჟინის და სიმდიდრის გარეშე ცხოვრების იდეალზე.

ეპიკურიზმი არაა ჰედონიზმი ( სიამოვნების კულტი).

პირიქით, ეპიკურე მოგვიწოდებს მეგობრობით და გრილი, სუფთა წყლით ცხოვრებისაკენ.

ყოველგვარ ამბიციაზე, ყოველგვარ ძალაუფლებაზე უარის თქმით და მხოლოდ ტანჯვისთვის თავის არიდების მცდელობით ჩვენ მივაღწევდით ბედნიერებას ატარაქსიის (სულიერი სიმშვიდის) ფორმით.

პურის ნაჭერი საკმარისია იმისათვის რომ აღარ გავიტანჯოთ შიმშილით.

ადამიანთა ბოროტებისაგან თავის დასაცავად საკმარისია რამოდენიმე ერთგული მეგობარი.

მეტის, სიმდიდრის, კაი ჭამა-სმის ძიება საკუთარი თავის უბედურებაში ჩაგდებაა.
«როდესაც ვამბობთ რომ სიამოვნება არის სუვერენული სიკეთე ჩვენ არ ვფიქრობთ აღვირახსნილთა ,გარყვნილთა სიამოვნებებზე თუ ფიზიკურ სიამოვნებებზე,ხსნის ეპიკურე.

სიამოვნება, რომელზეც ჩვენ ვლაპარაკობთ არის ფიზიკური ტკივილის და სულიერი მღელვარების განუცდელობა.»

ეპიკურევლების თქმით ისინი სიამოვნებით ცხოვრობენ, მაგრამ სინამდვილეში ისინი მიმართავენ მკაცრ ასკეზას. ცხოვრობენ უბრალოდ, ადამიანთაგან მოშორებით. ისინი ცდილობენ სიკვდილისა და ტანჯვის შიშის დაძლევას.

აპათია ( ეტიმოლოგიური მნიშვნელობით ვნებების ჟინთა არქონა),რომლის მიღწევასაც ისინი ცდილობენ სათნოა, ღირსეულია:
ვისაც არაფერი არ უნდა არ იქურდებს და არ იტყვის ტყუილს თავისი მიზნის მისაღწევად.

რომში ეპიკურეს დებულებები ასკეტიზმის გარეშე მიიღო ლუკრეციუსმა.

პიკურესთან ერთად ისწავლეთ რომ სიკვდილი არაა საშიში:
ეპიკურე არ კმაყოფილდებოდა იმის თქმით რომ სიკეთე იოლი მისაღწევია და ტკივილი,ბოროტება იოლი გადასატანია. ის ამხნევებდა თავის მოწაფეებს რომ მათ არ შინებოდათ ღმერთებისა. რატომ? ჯოჯოხეთი, ამბობდა ეპიკურე, არის მხოლოდ ჩვენი მორალური შიშების პროექცია; იყო მკვდარი არაა დაუბადებლობაზე უარესი.
კარგად ნაცხოვრები ცხოვრება, ასწავლიდა ეპიკურე, არის მხოლოდ სიკვდილისთვის მომამზადებელი ვარჯიში და კარგად ნაცხოვრებ ცხოვრებას არა აქვს მოსაგები მარადიულობა.

მორალი : მნიშვნელობა აქვს ცხოვრების და ყველაფერი დანარჩენის ხარისხს და არა ხანგრძლივობას თუ რაოდენობას (ნაწყვეტი გი სოლენნის ჯიბის ფორმატის წიგნაკიდან  "ფილოსოფია, დიდი ფილოსოფოსების და აზრის მიმდინარეობათა პატარა ლექსიკონი", პარიზი,2009,გვ. 45-46).
--------------------------------------------------------------------------------------------------------

საზოგადოდ კი  შექსპირი თვლიდა რომ სტოიკური სულისკვეთების ფილოსოფია ადამიანს მისცემს ნებისმიერ უბედურებაში ნათელი მხარეების დანახვის და ცხოვრების გაგრძელებისთვის და ბედნიერებისთვის საჭირო ძალების პოვნის საშუალებას.

შექსპირის ტრაღედია   "ჰამლეტი"//1602// არის მსოფლიო დრამატურგიის ერთ-ერთი უდიდესი ნაწარმოები, გარკვეული დროისთვის და შექსპირის თანამედროვეების განწყობებისთვის პასუხის გასაცემად დაწერილი ეს ნაწარმოები თავისი შინაარსის მნიშვნელობით და ფორმის ოსტატობით  4 საუკუნეზე მეტია რაც იზიდავს მკითხველთა და თეატრალთა თაობებს.

ავტორის ოსტატობა გამოვლინდა იმაში რომ ედარებით მცირე მოცულობის ნაწარმოებში მან გადმოსცა ცხოვრების უმდიდრესი სურათი და რამოდენიმე ადამიანის ბედი. 

პირველად ეს ისტორია 1200 წელს ლათინურად ჩაიწერა მემატიანე საკსონ გრამატიკოსმა. აღორძინების ხანაში ფრანგმა მწერალმა ბელფორმა ის მნიშვნელოვანი ცვლილებებით გადმოსცა თავის წიგნში "ტრაღიკული ისტორიები"//1576//. შექსპირის ერთ-ერთმა წინამორბედმა,როგორც ჩანს თომას კიდმა//1558-1594//, ბელფორის სიუჟეტის გამოყენებით დაწერა ტრაღედია "ჰამლეტი" რომელიც სცენაზე იდგმებოდა 1589 და 1594 წლებში. მისი ტექსტი სამწუხაროდ დაიკარგა.

შექსპირმა გამოიყენა კიდის პიესა,მაგრამ როგორც სხვა მსგავს შემთხვევებში მან ეს სიუჟეტი სრულებით ახლებურად და ორიგინალურად დაამუშავა.

ჰამლეტი არის ტრაღედია იმაზე თუ როგორ აღმოაჩენს ადამიანი ცხოვრებაში ბოროტების არსებობას.

შექსპირმა გამოხატა გამორჩეული ბოროტმოქმედება-ძმამ მოკლა ძმა.მაგრამ ჰამკეტის ისტორიის მნიშვნელობა და აზრი სცდება ამ შემთხვევის ფარგლებს. 

თვითონ ჰამლეტი ამ ამბავს აღიქვამს არა როგორც ცალკე მოვლენას არამედ როგორც ერთ-ერთ გამოვლინებას იმისა რომ ბოროტება ყველგანაა და მან ფესვები ღრმად გაიდგა საზოგადოებაში. 

ჰამლეტი პოლონიუსს ეუბნება რომ პატიოსანი კაცის  ყოფნა ასეთ ქვეყანაში არის ერთი კაცის ყოფნა ათი ათასს შორის //აქტი მეორე,სცენა მეორე//.

მკვლელი-მეფე კლავდიუსი და მისი კარი განასახიერებენ ჰამლეტის პატიოსანი სულის აღმაშფოთებელ ყველა მანკიერებას-დესპოტიზმს,პირმოთნეობა-პადხალიმაჟს, ლოთობას, მატყუარობას და პირფერობას.

აი შექსპირის განწყობის გამომხატველი 66-ე სონეტის  რუმერის თარგმანი რუსულად და რევაზ თაბუკაშვილის თარგმანი ქართულად.

Я смерть зову, глядеть не в силах боле,
Как гибнет в нищете достойный муж,
А негодяй живет в красе и холе;
Как топчется доверье чистых душ,
Как целомудрию грозят позором,
Как почести мерзавцам воздают,
Как сила никнет перед наглым взором,
Как всюду в жизни торжествует плут,
Как над искусством произвол глумится,
Как правит недомыслие умом,
Как в лапах зла мучительно томится
Все то, что называем мы добром.
Когда б не ты, любовь моя, давно бы
Искал я отдыха под сенью гроба.

Перевод О. Румера

ყველაფრით დაღლილს სანატრელად სიკვდილი დამრჩა,

რადგან მათხოვრად გადაიქცა ახლა ღირსება,

რადგან არარამ შეიფერა ძვირფასი ფარჩა,

რადგან სიცრუე ერთგულების გახდა თვისება,

რადგან უღირსებს უსამართლოდ დაადგეს დაფნა,

რადგან მრუშობით შელახულა უმანკოება,

რადგან დიდებას სამარცხვინოდ უთხრიან საფლავს,

რადგან ძლიერი დაიმონა კოჭლმა დროებამ.

რადგან უწმინდეს ხელოვნებას ასობენ ლახვარს,

რადგან უვიცი და რეგვენი ბრძენობს ადვილად,

რადგან სიმართლე სისულელედ ითვლება ახლა,

რადგან სიკეთე ბოროტების ტყვედ ჩავარდნილა.

ასე დაღლილი ამ ქვეყნიდან გაქცევას ვარჩევ,

მაგრამ არ მინდა, ჩემი სატრფო ობლად რომ დარჩეს.

ჰამლეტის წარსული ცხოვრება ინგრევა მას შემდეგ რაც ის იგებს აჩრდილის საიდუმლოს....

მაგრამ როდესაც ჰამლეტი შეეჯახება შურისძიების ამოცანას ის იგებს რომ კლავდიუსის სიკვდილი ვერ გამოასწორებს საერთო მდგომარეობას.
 
დანიაში ხომ ყველამ სწრაფად დაივიწყა ჰამლეტ უფროსი და ყველა სწრაფად შეეჩვია მონობას. 

იდეალური ადამიანების ხანა წარსულშია და მთელ ტრაღედიას მსჭვალავს დანია-ციხის მოტივი.

ამ მოტივს აჩემს პატიოსანი ოფიცერი მარცელის სიტყვები ტრაღედიის პირველ მოქმედებაში:  "დალპა რაღაც დანიის სამეფოში" //აქტი პირველი,სცენა მეოთხე//.

უფლისწულმა დაინახა გარემომცველი სამყაროს მტრული ხასიათი,"ამოგდებულობა":

" საუკუნე მოირყა და ყველაზე უარესი ისაა რომ მე დაბადებული ვარ მის აღსადგენად"//აქტი პირველი,სცენა მეხუთე//.

ჰამლეტმა იცის რომ მისი მოვალეობაა ბოროტების დასჯა,მაგრამ მისი წარმოდგენა ბოროტებაზე უკვე აღარ შეესაბამება გვაროვნული შურისძიების სწორხაზოვან კანონებს. 

ბოროტება გაღვრილია გარემომცველ სამყაროში და ჰამლეტს ესმის რომ ერთ კაცს არ ძალუძს მთელ სამყაროსთან დაპირისპირება.

ამ შინაგან კონფლიქტს ჰამლეტი მიჰყავს აზრთან ცხოვრების ამაოებაზე,თვითმკვლელობაზე.

ჰამლეტი ებმება ბრძოლაში ბოროტებით გაჟღენთილი სამყაროს წინააღმდეგ. მისი მიზანი არაა მარტო შურისძიება მამის გამო. მისი მიზანია ბოროტების მოსპობა.

ჰამლეტს ბევრი მტერი ჰყავს. მისი მთავარი მტერია თვითონ მეფე,მაგრამ ის არაა მარტო. 

მეფის უპირველესი მომხრეა პირფერი და ეშმაკი კარისკაცი პოლონიუსი. მეფის ხელქვეითებად გადაიქცნენ ჰამლეტის ძველი მეგობრები უნივერსიტეტიდან როზენკრანცი და ჰილდენსტერნი რომლებმაც იკისრეს ჰამლეტის თვალთვალის ბინძური მისია. 

ჰამლეტის მტრებს შორის აღმოჩნდნენ ისინიც კი ვისაც უყვართ ჰამლეტი. პირველ რიგში დედამისი დედოფალი ჰერტრუდა რომელიც გახდა სასტიკი და არარაობა კლავდიუსის ცოლი. 

ჰამლეტის შეყვარებული ოფელიაც კი ხდება მისი მტრების იარაღი და ჰამლეტი უარყოფს მას.

მაგრამ უფლისწულს ჰყავს ერთგული მეგობარი ჰორაციო,მას უთანაგრძნობენ მეომრები ბერნარდო და მარცელი. ის უყვარს ხალხს,რაზეც ლაპარაკობს თვითონ მეფე. 

მაგრამ ჰამლეტი არავის სთხოვს დახმარებას. მას ურჩევნია მარტო ბრძოლა მეფის წინააღმდეგ.

ჰამლეტის სინელე ამ ბრძოლაში აიხსნება რამოდენიმე მიზეზით. პირველ რიგში ის უნდა დარწმუნდეს იმაში თუ რამდენად მართალია აჩრდილის სიტყვები მკვლელობაზე.

მეფის სულში შფოთის დასათესად ჰამლეტი თავს მოიგიჟიანებს. კლავდიუსს შეეშინდა ხომ არ გაიგო ჰამლეტმა მამამისის სიკვდილის საიდუმლო. 

ჰამლეტმა ისარგებლა იმით რომ მეფის სასახლეში მივიდა მსახიობთა დასი და დადგა წარმოდგენა რომელიც იყო ხაფანგი მეფისთვის. 

მაგრამ ის მეფეს არ კლავს მაშინაც როდესაც რწმუნდება მის დანაშაულში.  მას ბედი აძლევს მეფის მოკვლის შესაძლებლობას.

ჰამლეტი წააწყდა მეფეს სასახლის ერთ-ერთ გალერეაში. მაგრამ ჰამლეტი გააჩერა იმან რომ მეფე ლოცულობდა. იმ დროის წარმოდგენებით კლავდიუსის სული მაშინ მიმართული იყო ღმერთისკენ და მისი მოკვლის შემთხვევაში ის ავიდოდა ცაში. ჰამლეტს კი უნდოდა მეფის სულის ჯოჯოხეთში გაგზავნა.

ამისთვის საჭირო იყო მეფის რაღაც ცუდ საქმეზე გამოჭერა. ამ სცენის შემდეგ დედასთან საუბრისას ჰამლეტმა ოთახში გაიგო ხმაური. მან იფიქრა რომ მოკლავდა ოთახში დამალულ მეფეს და უნებურად მოკლა პოლონიუსი.

ამან ჩაშალა ჰამლეტის გეგმები. მეფე მიხვდა თუ ვისი მოკვლა უნდოდა ჰამლეტს.  ეხლა კლავდიუსს ჰქონდა კარგი საბაბი ჰამლეტის თავიდან მოსაშორებლად და მან სცადა ამის გაკეთება,მაგრამ ჰამლეტსაც დაეხმარა შემთხვევითობა და ის დაბრუნდა დანიაში.

ისევ მოულოდნელობები. ჰამლეტმა გაიგო ოფელიას სიკვდილის შესახებ. ოფელიას და პოლონიუსის სიკვდილმა ლაერტი აქცია ჰამლეტის დაუძინებელ მტრად. მეფე მიმართავს ლაერტის ხელს ჰამლეტის წინააღმდეგ და ის ხდება მათი ერთობლივი ვერაგობის მსხვერპლი.

დაიღუპნენ პოლონიუსი, როზენკრანცი,ჰილდენსტერნი,ოფელია, დედოფალი გაერტრუდა, ლაერტი, კლავდიუსი და თვითონ ჰამლეტი.

ტრაღედიის ბოლოსთვის ყველა განსაცდელის გამვლელი ჰამლეტი გაკაჟდა და მას აღარ ეშინოდა სიკვდილის.მაგრამ  არ გამხდარა გულგრილი სიცოცხლის მიმართ. 

მომაკვდავმა ჰამლეტმა დაინახა რომ მის მეგობარ ჰორაციოს უნდოდა მისი ხვედრის ნებაყოფლობით გაზიარება და გამოსტაცა მას ხელიდან შხამით სავსე თასი. მან უთხრა ჰორაციოს რომ სიკვდილი არის  ცხოვრების სიძნელეებთან გამკლავების მეტისმეტად იოლი და ადამიანის უღირსი საშუალება. 

"ისუნთქე მკაცრ სამყაროში", უთხრა ჰამლეტმა ბოლოს მეგობარს.

ჰამლეტის ბედი ტრაღიკულია. მისი ცხოვრების ტრაღედია ისაა რომ მას თავზე დაეცა მრავალი ბოროტება და უბედურება.

მისი ბედი ბედი ტრაღიკულია იმიტომაც რომ ის დაიღუპა მართალი საქმის დაცვისას.

მაგრამ ჰამლეტის ტრაღედია არაა ბოროტების პირისპირ სასოწარკვეთილების ტრაღედია. ესა  ამბავი ლამაზი ვაჟკაცისა რომელსაც ცხოვრება შეეძლო მხოლოდ ბოროტებასთან შეურიგებელი ბრძოლით.

ჰამლეტი ჩვენს თვალწინ კლავს პოლონიუსს,უეჭველ სიკვდილზე აგზავნის როზენკრანცს და ჰილდენსტერნს, ორთაბრძოლაში კლავს ლაერტს და ბოლოს უღებს კლავდიუსს. ის ირიბად დამნაშავეა ოფელიას გაგიჟებასა და სიკვდილში.

ჰამლეტმა მეტი ადამიანი მოკლა ვიდრე მისმა მტერმა კლავდიუსმა მაგრამ ამას ვერავინ ამჩნევს. ჩვენ უფრო გვაინტერესებს თუ რას ფიქრობს ჰამლეტი. 

შექსპირის ოსტატობა იმაშია რომ მან ჩვენი ყურადღება უფრო მიაქცია გმირის სულიერ განცდებზე და არა გარეშე მოვლენებზე. ჰამლეტის სულიერი განცდები კი სავსეა ტრაღიზმით.

ჰამლეტის ტრაღედია არაა მარტო ის რომ სამყარო საშინელია. მთავარი ისაა რომ ჰამლეტი უნდა გადაეშვას ბოროტების შუაგულში ამ ბოროტებასთან საბრძოლველად. 

ჰამლეტს ესმის რომ თვითონ ის სულაც არაა დრულყოფილი და მისი საქციელი გვიჩვენებს რომ ცხოვრებაში გაბატონებულმა ბოროტებამ რამდენადმე შებღალა ჰამლეტიც.  

ცხოვრებისეულ გარემოებათა ირონია იწვევს იმა რომ მოკლული მამის გამო შურისმაძიებელი ჰამლეტი თვითონაც კლავს ლაერტის და ოფელიის მამას და პოლონიუსის შვილი იძიებს შურს. 

საერთოდ გარემოებები ეწყობა ისე რომ შურისმაძიებელი ჰამლეტი,ვისთვისაც ყველაზე ძვირფასია სიცოცხლე,ხდება სიკვდილის მთესველი.

http://5litra.ru/proizvedeniya/abroad_classik/379-tragediya-u-shekspira-gamlet.html

рагедия Шекспира «Гамлет» (1602) — одно из самых великих произведений мировой драматургии. Написанная для определенного времени и отвечавшая настроениям современников Шекспира, она более трех веков привлека­ет многие поколения читателей и зрителей значительнос­тью содержания и мастерством формы.
Мастерство автора проявилось в том, что в сравнитель­но небольшом по объему произведении он дал богатейшую картину жизни и изобразил судьбу нескольких людей. «Гамлет» — это сгусток жизни.
Впервые эта история была записана летописцем Саксоном Грамматиком в 1200 году на латыни. В эпоху Воз­рождения французский писатель Бельфоре пересказал ее со значительными изменениями в своей книге «Трагичес­кие истории» (1576). Один из предшественников Шекспи­ра, по-видимому, Томас Кид (1558—1594), используя сюжет Бельфоре, написал трагедию «Гамлет», которая шла на сцене в 1589 и 1594 годах. Ее текст, к сожалению, не сохранился. Создавая свою трагедию, Шекспир использо­вал пьесу Кида. Но, как и в других подобных случаях, Шекспир придал этому сюжету совершенно новую, ориги­нальную трактовку.
«Гамлет» — трагедия о том, как человек открывает для себя существование зла в жизни. Шекспир изобразил ис­ключительное злодейство — брат убил брата. Но смысл истории Гамлета выходит за рамки этого случая. Сам Гамлет воспринимает этот факт не как частное явление, а как одно из выражений того, что зло стало повсеместным и пустило глубокие корни в обществе. Он говорит Поло­нию: «Быть честным при том, каков этот мир, — это значит быть человеком, выуженным из десятка тысяч» (акт II, сцена 2).
Убийца — король Клавдий — и его двор воплощают в себе все пороки, возмущающие честную душу Гамлета: деспотизм, подхалимство, пьянство, лживость и лицеме­рие.
С того момента, как он узнает тайну Призрака, для Гамлета рушится прошлая жизнь. Каким он был до начала действия в трагедии, можно судить по Горацио, его приятелю по Виттенбергскому университету, и по сцене встречи с Розенкранцем и Гильденстерном, когда он блещет остроумием — до того момента, пока друзья не признаются, что их вызвал Клавдий. Неприлично скорая свадьба матери, потеря Гамлета-старшего, в котором принц видел не просто отца, но идеал человека, объясняют его мрачное настроение в начале пьесы. А когда Гамлет сталкивается с задачей мести, он начинает понимать, что смерть Клавдия не исправит общего положения дел, ведь все в Дании быстро предали забвению Гамлета-старшего и быстро свыклись с рабством. Эпоха идеальных людей в прошлом, и сквозь всю трагедию проходит мотив Дании-тюрьмы, заданный словами честного офицера Марцелла в первом действии трагедии: "Подгнило что-то в Датском королевстве" (акт I, сцена IV). К принцу приходит осознание враждебности, "вывихнутости" окружающего мира: "Век расшатался — и скверней всего,/ Что я рожден восстановить его" (акт I, сцена V). Гамлет знает, что его долг — наказать зло, но представление о зле у него уже не соответствует прямолинейным законам родовой мести. Зло для него не сводится к преступлению Клавдия, которого он в конечном счете карает; зло разлито в окружающем мире, и Гамлет осознает, что одному человеку не по силам противостояние со всем миром. Этот внутренний конфликт приводит его к мысли о тщете жизни, о самоубийстве.

Принципиальное отличие Гамлета от героев предшествующей трагедии мести в том, что он способен посмотреть на себя со стороны, задуматься о последствиях своих поступков. Главная сфера активности Гамлета — мысль, и острота его самоанализа сродни пристальному самонаблюдению Монтеня. Но Монтень призывал ввести человеческую жизнь в соразмерные границы и рисовал человека, занимающего среднее положение в жизни. Шекспир же рисует не только принца, то есть лицо, стоящее на высшей ступени общества, от которого зависит судьба его страны; Шекспир в соответствии с литературной традицией рисует натуру незаурядную, крупную во всех своих проявлениях. Гамлет — герой, рожденный духом Возрождения, но его трагедия свидетельствует о том, что на поздней своей стадии идеология Возрождения переживает кризис. Гамлет берет на себя труд пересмотра и переоценки не только средневековых ценностей, но и ценностей гуманизма, причем вскрывается иллюзорность гуманистических представлений о мире как о царстве безграничной свободы и непосредственного действия.
Против этого мира вступает в борьбу Гамлет. Свою задачу он видит не столько в том, чтобы отомстить за отца, сколько в том, чтобы уничтожить зло.
В борьбе, которую ведет Гамлет, у него много против­ников. Его главный враг — сам король. Но он не одинок. Первый среди приверженцев короля — льстивый и лукавый царедворец Полоний. Подручными короля становятся прежние друзья Гамлета по университету Розенкранц и Гильденстерн, берущие на себя неблаговидную миссию шпионить за Гамлетом. Но даже те, кто искренне любят принца, невольно оказываются среди его врагов. Это преж­де всего его мать — королева Гертруда, ставшая женой жестокого и ничтожного Клавдия. Даже возлюбленная Гамлета, Офелия, становится орудием в руках врагов, и он отвергает ее любовь.
Но у принца есть верный друг Горацио. Ему сочувст­вуют воины Бернардо и Марцелл. Его любит народ, о чем говорит сам король. Но Гамлет не прибегает к помощи тех, кто готов его поддержать, предпочитая вести борьбу против короля один на один.
Медлительность принца в этой борьбе объясняется несколькими причинами. Прежде всего ему нужно убе­диться в том, насколько верны слова призрака об убийстве. Чтобы посеять тревогу в душе короля, принц притворяется сумасшедшим. Клавдий начинает опасаться, не узнал ли Гамлет тайну смерти своего отца. Воспользовавшись тем, что в королевский замок прибывает труппа актеров, Гамлет устраивает представление, которое, как он и задумал, ока­зывается «мышеловкой» для короля. Но он не убивает его даже после того, как убеждается в его вине. Случай предо­ставляет ему такую возможность: принц сталкивается с королем в одной из галерей замка. Но Гамлета останавли­вает то, что король молится. По понятиям того времени, душа Клавдия в этот момент обращена к богу, и если его убить, то она вознесется на небо. Гамлет же хочет отправить короля в ад. Для этого надо поймать его за каким-нибудь дурным делом. Почти сразу после этой сцены, беседуя с матерью, принц слышит в комнате шум и, думая, что убьет короля, спрятавшегося в ее комнате, ударяет шпагой, по­ражая насмерть Полония.
Этот удар сбил все планы Гамлета. Король понял, в кого метил принц. Теперь у Клавдия есть хороший повод избавиться от принца, что он и пытался сделать. Но на помощь Гамлету тоже приходит случай, и он возвращается в Данию. События опять принимают непредвиденный обо­рот. Гамлет узнает о смерти Офелии. Ее гибель и смерть Полония сделали Лаэрта заклятым врагом Гамлета. Король направляет руку Лаэрта против принца, и тот становится жертвой их совместного коварства.
Когда все закончилось гибелью Полония, Розенкран-ца, Гильденстерна, Офелии, королевы Гертруды, Лаэрта, короля Клавдия и самого Гамлета, Горацио обещает объ­яснить, что произошло. Как он говорит,

...то будет повесть

Бесчеловечных и кровавых дел,
Случайных кар, негаданных убийств,
Смертей, в нужде подстроенных лукавством,
И, наконец, коварных козней, павших
На головы зачинщиков.

(акт V, сцена 2)

Здесь очень точно определено, как происходили собы­тия в трагедии. Поэтому нельзя упрекать Гамлета в медли­тельности. Ни один человек не в состоянии подчинить себе течение жизни. Как драматург-реалист, Шекспир и показал сложное сплетение причин и следствий, приведших к тра­гическому концу всех главных действующих лиц «Гамлета».
К концу трагедии Гамлет, пройдя через все испытания, закалился. Он перестал бояться смерти, но не стал от этого безразличным к жизни. Когда он умирает и видит, что его друг Горацио хочет добровольно разделить с ним смерть, Гамлет отнимает у него кубок с ядом и взывает к его мужеству. Смерть — слишком легкий способ разделаться с трудностями жизни, недостойный человека. «Дыши в су­ровом мире», — завещает Гамлет другу.
История датского принца трагична. Трагедию его жизни составило то, что на него обрушилось много зла и бед, а душа была настолько чувствительна, что разрывалась от вызванных ими страданий. Его судьба трагична и пото­му, что, защищая правое дело, он погиб.
Но «Гамлет» не трагедия отчаяния перед лицом зла, а трагедия о красоте и мужестве человека, который не мог жить иначе, кроме как в непримиримой борьбе со злом.
Мысль Шекспира - "Философия - это сладкое молоко в несчастье"
Эта мысль уходит своими корнями в философию киников (Диоген, который жил в бочке) и далее к стоикам. От поздних стоиков (Сенека, Марк Аврелий) до нас и дошли их взгляды.
Суть их философии, в том что касается приведенной вами мысли Шекспира, в том, что страсти должны подчиняться разуму. Т.е. все эмоции и чувства человека должны осознаваться и контролироваться разумом. Когда человеку плохо, он всегда может осмыслить свое состояние в сравнении с высшим благом, увидеть в любом положении преимущества и т.д.
Например, Эпикур, хоть он и не принадлежал к указанным философским течениям, а создал свое собственное, говорил, что человек может быть счастлив даже на дыбе (во время пытки). И своей жизнью, несмотря на огромные физические страдания, которые приносила ему болезнь, доказал правомерность своего утверждения. Эпикурейство даже считают философией наслаждения, хотя под наслаждением, так же как и стоики, Эпикур понимал в первую очередь умеренность и отсутствие страдания.
В общем, Шекспир имел в виду то, что философия, в духе стоицизма, может помочь человеку в любом несчастье найти светлые стороны и обрести силы для того, чтобы продолжать жизнь и быть счастливым.
http://www.syntone.ru/library/books/content/5185.html?current_book_page=12
Интересно / Психологическая библиотека /
Гамлет, принц датский

Наконец, Гамлет действует и в самом прямом смысле слова. Можно только удивляться тому, что он заслужил славу человека, неспособного к действиям. Ведь он на наших глазах убивает Полония, отправляет на верную смерть Розенкранца и Гильденстерна, побеждает в поединке Лаэрта и приканчивает Клавдия. Не говорим уже о том, что косвенно Гамлет является виновником безумия и смерти Офелии. Можно ли после всего этого считать, что Гамлет ничего не делает и на протяжении всей трагедии только предается размышлениям?

Хотя мы видим, что Гамлет совершил больше убийств, чем его враг Клавдий, тем не менее, как правило, никто этого не замечает и не принимает в расчет. Нас самих больше интересует и волнует то, что думает Гамлет, чем то, что он делает, и поэтому мы не замечаем деятельного характера героя. Мастерство Шекспира в том и проявилось, что он направил наше внимание не столько на внешние события, сколько на душевные переживания героя, а они полны трагизма.

Трагедия заключается для Гамлета не только в том, что мир ужасен, но и в том, что он должен ринуться в пучину зла, для того чтобы бороться с ним. Он сознает, что сам далек от совершенства, и, действительно, его поведение обнаруживает, что зло, царящее в жизни, в какой-то мере пятнает и его. Трагическая ирония жизненных обстоятельств приводит Гамлета к тому, что он, выступающий мстителем за убитого отца, сам тоже убивает отца Лаэрта и Офелии, и сын Полония мстит ему.

Вообще обстоятельства складываются так, что Гамлет, осуществляя месть, оказывается вынужденным разить направо и налево. Ему, для которого нет ничего дороже жизни приходится стать оруженосцем смерти.

При всей сложности действия «Гамлет», однако, отличается от других трагедий, например от «Отелло» или «Короля Лира» тем, что здесь драматическое напряжение несколько ослабевает к концу. Это объясняется в первую очередь характером героя и особенностями его духовного развития. В „Отелло“ и „Короле Лире“ высшим моментом трагизма является финал — гибель Дездемоны и Корделии. В „Гамлете“, как уже было сказано, наибольшую душевную трагедию герой переживает вначале, тогда как для Отелло и Лира самыми страшными трагическими моментами являются финальные события.