ამ ატმოსფეროში ცხოვრებას თვითონ ლეოპარდი მიგვიანებით უწოდებდა «რიკანატის საძულველ ღამეს».
ბავშვი მალე შეეჯახა «მსოფლიო წუხილის» არისტოკრატი პოეტებისთვის (შატობრიანი) ტიპიურ წინააღმდეგობებს:
ერთის მხრივ ოჯახური გადმოცემები,დიადი წარსულის გახსენება,მეორეს მხრივ მახინჯი სინამდვილე, სიღარიბე, «მედუქნეთა» ზეიმი.
ცოცხალი თანამედროვეობისგან მოწყვეტილი და მამის მიერ ლიბერალური იდეებისგან დაცული ლეოპარდი დიდი გატაცებით კითხულობდა მამამისის ბიბლიოთეკაში დაცულ წიგნებს. უდიდესი ნიჭის მქონე ახალგაზრდამ ისწავლა რამოდენიმე ენა, მათ შორის ბერძნული,ლათინური,ებრაულიც კი. უკვე 15 წლისამ მან დაწერა « ასტრონომიის ისტორია», 18 წლისამ «ჰიმნი ნეპტუნს» და ანაკრეონტული ოდები ბერძნულ ენაზე. მან გამოაცხადა რომ ესაა მის მიერ ნაპოვნი ტექსტები და არა მისი ნაწარმოებები და შეცდომაში შეიყვანა სპეციალისტები, გააოცა თვითონ ნიბურიც.
1822 წელს ის ბოლოს და ბოლოს გაიქცევა რეკანატიდან, წავა რომში,წოწიალობს სხვადასხვა ქალაქში (ფლორენცია, ბოლონია, პიზა,მილანი), თავს ირჩენს მეგობრების დახმარებით და გამომცემლებისთვის შესრულებული ფილოლოგიური სამუშაოებით, იტანჯება ავადმყოფობებისგან და ტანჯვით კვდება მეგობრის ხელში. ამ მეგობარმა დაწერა წიგნი მათი ერთად ცხოვრების წლების შესახებ.
ლეოპარდის პესიმისტური ფილოსოფია, მისი სახელგანთქმული თეორია infelicitá იყო პროდუქტი იმ დრამისა რომელსაც სამრეწველო რევოლუციის შემდეგ განიცდიდა არა მარტო იტალიის არისტოკრატია.
წარსულის გახსენებებზე აღზრდილი ლეოპარდი მუდამ იხსენებს სპარტას და რომის გმირულ ეპოქებს,დანტეს, აღორძინების ხანის პოეტებს და ორგანულად უცხოა და მტრულადაა განწყობილი არისტოკრატიისა და მისი კულტურის გადაგვარებასთან და დაცემასთან, ვაჭრობისა და მრეწველობის გაძლიერებასთან ერთად გამარჯვებული და მოზეიმე ახალი იდეების მიმართ.
ის მტრულად უყურებს ახალი ცხოვრების ყველა ამ გამოვლინებას და გრძნობს რომ მისი ადგილი არაა ამ ახალ ურთიერთობათა სამყაროში.
ლეოპარდი დასცინის თავი «უბადრუკ საუკუნეს» რომელსაც «მსხვილი და წვრილი შრიფტით» დღე და ღამე განადიდებენ გაზეთები, რეტორტების და უკვე ცათა დამპყრობი მანქანების ძალით ამაყ საუკუნეს.
ლეოპარდის დიდად არ იზიდავს ამ საუკუნის მისწრაფებები. ვოლტას რკალი და ინგლისური მანქანები ვერ შექმნიან კეთილშობილებას და რაინდობას.
უაზრობას, უმნიშვნელობას და უთანასწორობას ვერ გააქრობს ბეწვის გაიაფება,მუშების მიერ უხეში სამოსის გახდა და თხელი მაუდის სამოსის ჩაცმა,ტემზას ქვეშ მიწისქვეშა გზის გაყვანა და ქალაქების ბნელი შესახვევების განათება.
ლეოპარდის ეზიზღება დემოკრატია,ჯიბის ენციკლოპედიები,იდეათა ერთადერთ წყაროდ ქცეული გაზეთები.
ერთ-ერთმა მეგობარმა ურჩია წუწუნის შეწყვეტა და ხელის მოკიდება პოლიტიკისა და ეკონომიკის საკითხებისთვის, წერა საუკუნის გასაჭირებზე და იმედებზე.
ლეოპარდიმ ზიზღით თქვა უარი ასეთი ლექსების წერაზე და განაცხადა რომ ამისთვის « საკმარისად ბევრნი არიან მედუქნე ვაჭრები».
ლეოპარდისთვის ერთნაირად უცხოა ბურჟუაზიის მისწრაფებებიც და სოციალისტური იდეებიც. ის იყურება უკან და არა წინ.
ლეოპარდი არ ააღელვა კარბონართა მოძრაობამ. ლეოპარდი ხედავს რომ მისი სამშობლო ფეხქვეშ ამოუდვიათ ნაპოლეონის მიერ დაყენებულ პირებს, რომ მისი სამშობლო დაამცირეს როგორც ადგილობრივმა ისე უცხო ტირანებმა და ის მოიცვა პატრიოტულმა წუხილმა.
მაგრამ ის ხსნას ელის არა ორგანიზებული მოქმედებებისგან არამედ გმირული და რაინდული გრძნობების გაღვიძებისგან,რისთვისაც ის თავის ლექსებში აღადგენს წარსულის ხატებს.
სანამ ცოცხალია ის იყვირებს:
«ხალხო შეხედე შენს წინაპრებს და იგრძენი სირცხვილი» («Sopra il monumento di Dante»).
განთავისუფლებისკენ თავის მოწოდებებში ლეოპარდი რჩება არისტოკრატად და რეაქციონერად.
მხოლოდ გენიოსს ძალუძს წინაპრების სიყვარული, მიცვალებულთა ძლიერი და დიდებული ხმის გაგონება.
ბრბო უღირსია და უსირცხვილო.
ცარიელი, ქედმაღალი და ამაოდ ფაციფუცა საუკუნისგან თავშესაფარი ლეოპარდისთვის, ისევე როგორც რომანტიკოსებისთვის, არის ოცნებისა და აზრის სამეფო.
და ბოლო არის სრული სასოწარკვეთილება. ლეოპარდის აღარა აქვს არც რწმენა და არც სურვილები.
სამყარო არაა მისი გულის მღელვარებათა ღირსი,სიცოცხლე წყვდიადია,სიმწარე და ჭუჭყი, ბედმა ადამიანს ხვედრად არგუნა მხოლოდ ტანჯვა და სიკვდილი. სამყაროს სიცოცხლე მარადიული ამაოებაა.
ლეოპარდის ლექსების ჩვეულებრივი თემებია მწუხარე ფიქრები ადამიანის ბედნიერების სიმყიფეზე,არამყარობაზე, ბედის ცვალებადობაზე,სიყვარულის ტყუილებზე და იმედგაცრუებებზე.
გარდა კანცონებისა ლეოპარდიმ დაწერა პროზაული ნაწარმოებებიც რომლებშიც გამოოირჩევა «დიალოგები». მათში ლეოპარდიმ მწყობრ ფილოსოფიურ სისტემად გადმოსცა თავისი უსიხარულო ფიქრები სამყაროზე და ადამიანებზე.
ამ დიალოგებში ერთმანეთს ესაუბრებიან მითიური არსებები,ბუნება,სული,სულები ან განყენებული ფიგურები, ფიზიკოსი და მეტაფიზიკოსი.
მათ კომპოზიციაში იგრძნობა განდგომა ცხოვრებისგან,პოეტი თითქოს ზევიდან უყურებს ადამიანებს,მათ ძალისხმევას, წუხს და უთანაგრძნობს მათ მძიმე ხვედრის გამო.
ლეოპარდის პესიმიზმი ყველაზე სრულად გადმოცემულია ბუნების და ისლანდიელის დიალოგში («Dialoge della Natura e di un Islandese»).
დიალოგის მთავარი აზრი: « სამყაროს სიცოცხლე არის წარმოქმნისა და მოსპობის გაუთავებელი წრე. წარმოქმნა და მოსპობა ემსახურებიან ერთმანეთს და ორივე ერთად ინარჩუნებს სამყაროს რომელიც აუცილებლად დაიღუპებოდა ამ ელემენტთაგან რომელიმეს მოსპობით.
აქედან გამომდინარეობს რომ სამყაროში არაფერია თავისუფალი ტანჯვისგან. სხვა დიალოგებში («Di un Fisico e di un Metafisico», «Di Fasi e del suo Genio familiare», «Della Natura e di un Anima») ლეოპარდი ავითარებს აზრს რომ ადამიანის უცვლელი მდგომარეობაა განუხორციელებელი, ამაო სწრაფვა უკეთესისკენ. ბედნიერება არაა აწმყო,ის მუდამ წარსულშია ან მომავალშია და ვინაიდან სიცოცხლის მიზანი ბედნიერებაა სიცოცხლე არის მარადიული არასრულყოფილება.
განსაკუთრებით ცუდ მდგომარეობაშია მაღალი სული იმიტომ რომ სულის უპირატესობა განაპირობებს სიცოცხლის უდიდეს განცდას და ამდენად საკუთარი უბედურების უდიდეს განცდასაც.
არისტოკრატი ლეოპარდი წუხს დემოკრატიულ საუკუნეში «რჩეული პიროვნების» მდგომარეობის გამო, პროტესტს გამოსთქვამს ინდივიდუალობის გამთქვეფი მასის წინააღმდეგ.
ლეოპარდი არის გაძლიერებული ბურჟუაზიის მიერ ისტორიული ასპარეზიდან გაძევებული არისტოკრატიის ყველაზე დასრულებული იდეოლოგი, ფეოდალურ-რაინდული ხანის გრძნობათა და შეხედულებების უკანასკნელი პოეტი.
მან «მსოფლიო მწუხარების» სხვა პოეტებზე უფრო ღრმად და ტრაღიკულად განიცადა თავისი წოდების დრამა.
ЛЕОПАРДИ Джакомо, граф [Giacomo Leopardi, 1798—1837] — итальянский поэт. Р. в старинной аристократической семье в городке Реканати, напоминавшем скорее деревню. Его отец был закоренелым реакционером, нетерпимым католиком, заявлявшим, что истинным монархом является лишь тот, при котором первым министром состоит палач. Жизнь в этой удушливой атмосфере невежества и застоя Леопарди сам впоследствии называл «ненавистной ночью Реканати». Сознание ребенка рано столкнулось с противоречиями, типичными для аристократических поэтов «мировой скорби» (Шатобриан): с одной стороны — фамильные предания, воспоминания о великом прошлом, с другой — неприглядное настоящее, бедность, торжество «лавочников». Оторванный от живой современности, оберегаемый отцом от либеральных идей, окруженный удушливой атмосферой дворянского дома, этот болезненный отпрыск древнего рода вознаграждал себя чтением в библиотеке своего отца. Он был наделен гениальными способностями, уже подростком изучил несколько языков, в том числе греческий, латинский и даже еврейский, в 15 лет написал «Историю астрономии», в 18 пишет «Гимн Нептуну» и анакреонтические оды на греческом языке и выдает их за найденные будто бы им тексты, причем вводит в заблуждение специалистов и вызывает изумление самого Нибура. В 1822 ему удается наконец вырваться из Реканати. Он уезжает в Рим, скитается по разным городам (Флоренция, Болонья, Пиза, Милан), поддерживает свое существование помощью друзей и филологическими работами, которые выполняет для издателей, переносит жестокие страдания от своих физических недугов и умирает после мучительной агонии на руках своего друга Раньери, который написал книгу о совместных годах их жизни. — Пессимистическая философия Л., его знаменитая теория infelicitá была продуктом той драмы, которую переживала после промышленной революции дворянская аристократия не одной только Италии. Воспитанный на воспоминаниях о прошлом, он постоянно уносится к героическим временам Спарты и Рима, к Данте и поэтам Ренессанса и остается органически чужд и враждебен новым идеям, к-рые торжествуют вместе с разложением дворянской культуры, с падением его класса, с ростом торговли и индустрии, с усилением буржуазии. Он враждебен всем этим проявлениям
новой жизни, он глубоко и блезненно ощущает, что ему нет места в мире новых отношений. Он смеется над своим «жалким веком», ежедневно прославляемым в газетах «крупным и мелким шрифтом», — веком, к-рый гордится могуществом реторт и машин, овладевающих уже самими небесами. Его мало привлекают чаяния этого века. Благородство и доблести не могут создать ни вольтова дуга ни английские машины. Пошлость и неравенство не исчезнут от того, что подешевеет шерсть, рабочие и крестьяне сбросят грубую одежду и приобретут платье из тонкого сукна, что под Темзой пройдет подземный путь и глухие переулки в городах будут залиты ярким светом. Он презирает демократию, карманные энциклопедии, газеты, ставшие единственным источником идей. Когда один из друзей посоветовал ему оставить свои жалобы, заняться вопросами политики и экономики, петь о нуждах и надеждах века, он с отвращением отказался посвящать свои стихи этим нуждам, для которых «достаточно существует купцов и лавок» («Al marchese Gino Capponi»). Ему одинаково чужды стремления буржуазии и социалистические идеи. Его взор обращен не к будущему, а к прошлому. Его не затронуло движение карбонариев. Видя свою родину под пятой наполеоновских ставленников, униженной туземными и чужеземными тиранами, он охвачен чувством патриотической скорби, но спасения он ждет не от организованных действий, а от пробуждения героических и рыцарских чувств и для этого воскрешает в своих стихах образы прошлого. Пока он жив, он будет кричать: «Народ, взгляни на предков и стыдись» («Sopra il monumento di Dante»). Он остается аристократом и реакционером в самых своих призывах к освобождению. Только гений способен пылать любовью к предкам, слушать могучий и славный голос мертвецов, чернь не знает стыда и чести. От пустого, надменного и суетного века он, подобно романтикам,
ищет спасения в царстве мечты и мысли («Il Pensiero dominante») и кончает полным отчаянием. У него нет больше ни веры ни желаний. Мир не достоин волнений его сердца, жизнь — мрак, горечь и грязь, судьба дала человеку в удел только страдания и смерть, жизнь вселенной — вечная суета («A sè stesso»). Обычные темы его стихотворений — скорбные думы о непрочности человеческого счастья, о превратностях судьбы, об обманах и разочарованиях любви («Il primo amore», «A Silvia», «La genestra o il fiore del deserto» и др.).
Кроме канцон Л. написал ряд прозаических произведений, среди к-рых выделяются «Диалоги», в к-рых он свел в стройную философскую систему свои безотрадные мысли о мире и людях. В этих диалогах беседуют между собой мифические существа, природа, душа, духи или отвлеченные фигуры, физик и метафизик. В самой композиции их чувствуется отрешенность от жизни, поэт точно смотрит свысока на людей, их усилия и проникается печалью и жалостью к их тяжелой судьбе. Наиболее полное выражение пессимизм Л. находит в диалоге Природы и Исландца («Dialoge della Natura e di un Islandese»). Основная мысль диалога: «Жизнь вселенной есть бесконечный круг возникновения и разрушения, соединенных взаимно так, что одно постоянно служит другому и оба вместе — сохранению мира, к-рый неминуемо сам придет в упадок в случае уничтожения одного из этих элементов. Отсюда следует, что в мире нет ни одной вещи, к-рая была бы свободна от страдания». В других диалогах («Di un Fisico e di un Metafisico», «Di Fasi e del suo Genio familiare», «Della Natura e di un’Anima») Л. развивает эти мысли. Неудовлетворенность, стремление к лучшему, никогда неосуществимое, — неизменное состояние человека. Счастье никогда не бывает настоящим, оно всегда в прошедшем или будущем, а т. к. цель жизни счастье, то жизнь — вечное несовершенство. Особенно тяжело положение высокого духа, потому что превосходство души обусловливает наибольшее ощущение жизни, а следовательно и наибольшее сознание своего несчастья. Аристократизм Л. сказывается в его скорби о положении «избранной личности» в демократическом веке, в его протесте против культа массы, в к-рой растворяется индивидуальность. Л. — самый законченный идеолог дворянства, оттесняемого с исторической арены усиливающейся буржуазией, последний поэт чувств и воззрений феодально-рыцарской эпохи, глубже и трагичнее других поэтов «мировой скорби» переживший драму своего класса.
Библиография: I. Разговоры Леопарди, в перев. А. Орлова, изд. «Пантеон литературы», СПБ, 1888; Стихотворения, в перев. В. Помян, М., 1893; Диалоги и мысли, перев. Н. Соколова, изд. «Ясная Поляна», СПБ, 1908; Леопарди. Песни и отрывки, Полн. собр. сочин. перев. Ив. Тхоржевского, СПБ, 1908; Opere di G. Leopardi, Lpz., 1877; Opere inedite di G. Leopardi, Halle, 1878—1880; Epistolario di G. Leopardi raccolto e ordinato da Prospero Vanii, Firenze, 1892; Lettere inedite, Citta di Castello, 1888; Operette morali, Editione critica ad opera di F. Maroncini, 2 vv., 1928.
II. Штейн Вл., Граф Дж. Леопарди и теория Infelicitá, СПБ, 1891; Фриче В., Философия одной
дворянской семьи, «Русская мысль», 1898, VI; Коган П., Граф Дж. Леопарди, «Образование», 1898, IX (также во II т. «Очерков по истории западно-европейской литературы»); Вейнберг П., Памяти Леопарди, «Русское богатство», 1898, X (и в его сборнике «Страницы из истории западных литератур», Петербург, 1907); Ватсон М., Итальянская библиотека, VI вып. Критико-биографических очерков и произведений итальянских поэтов, СПБ, 1899; Веселовский Ю., Литературные очерки, М., 1900 (первоначально в «Вестнике Европы», 1898, VIII—IX); Стороженко Н., Поэзия мировой скорби, в сб. «Из области литературы», М., 1902 (первонач. в «Русской мысли», 1892, III); Арсеньев Н., Пессимизм Д. Леопарди (1798—1837 гг.), Петербург, 1914 (первоначально в «ЖМНП», 1914, IV—V); Гливенко И., Дж. Леопарди, «История западной литературы (1800—1910)», под ред. проф. Ф. Батюшкова, вып. VI, Москва, 1914; Фриче В. М., Поэзия национально-освободительного движения в Италии (1797—1870), «Голос минувшего», 1915, VII—VIII; Фриче В. М., Литература эпохи объединения Италии (1790—1870), ч. 1, Москва, 1916; Krantz E., Le pessimisme de Leopardi, «Revue philosophique», Octobre, 1880; Aulard F. A., Essai sur G. Leopardi, P., 1887; Grimm H., G. Leopardi’s hundertjähriger Geburtstag, «Deutsche Rundschau», Mai, 1898; Ratmussen E., Giacomo Leopardi, som menneske, digter og teanker, 1900; Cesareo G. A., La vita di G. Leopardi, 1902; Zumbini B., Studi su Leopardi, 2 vv., 1902; Chiarini G., Vita di G. Lepardi, 1905; Gatti P., Esposizione del sistema filosofico del G. Leopardi, 1906; Hazard P., Giacomo Leopardi, 1913; Serban N., Leopardi et la France, Essai de littérature comparée, 1913; Gentil G., Manzoni e Leopardi, 1928; Zottoli G., Leopardi, Storia d’un’anima, 1929; Ferretti G., Leopardi, Studi biografici, 1929; Pasini F., Tutto il pessimismo leopardiano, 1929.
No comments:
Post a Comment