"ჩვენ არ ვიცნობთ ჩვენს კულტურას და ეს ჩვენ გვაწუხებს." ამაზე წუხან თანამედროვე ორომტრიალში მოყოლილი უძველესი და ლამაზი ჩინეთის დღევანდელი ინტელექტუალებიც...
1912 წელს გაჩნდა ჩინეთის რესპუბლიკა. ასი წლის წინ ჩნდებოდა ახალი ეროვნული სახელმწიფო. ლაპარაკია დიდად მნიშვნელოვან მოვლენაზე იმიტომ რომ არსებობა შეწყვიტა ძვ.წ. მეორე საუკუნიდან არსებულმა ჩინურმა კონფუციურმა იმპერიამ და ის გადაიქცა ერთ-ერთ ეროვნულ სახელმწიფოდ. და ჩვენ პირველად ვილაპარაკებთ ჩინეთზე, მაშინ როდესაც ადრე ვლაპარაკობდით "დინასტია მინგზე" თუ "დინასტია ქინგზე"...
მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას რომ ჩინეთი უშუალოდ გადავა თანამედროვეობაზე. დაიწყო რეფორმები. თანამედროვე სკოლები,იმპერიულ გამოცდათა დასასრული, უნივერსიტეტების გახსნა. ასევე იყო რეგიონალურ თუ პროვინციულ ასამბლეათა, კომერციის პალატათა, პროფესიულ ჯგუფთა პროექტები...
უკვე 1898 წლიდან მრავალი ინტელექტუალის სურვილი იყო კონსტიტუციური მონარქია,მაშინ როდესაც უფრო რადიკალურ ჯგუფებს აღარ უნდოდათ იმპერატორი. 1911 წელს ყველაფერი შესძრა სამხედრო გადატრიალებამ ვუბანში,ჰუბეის პროვინციაში. გაიმარჯვეს რევოლუციონერებმა. იმპერატორი გადადგა.
ესაა მნიშვნელოვანი მოვლენა, იმპერიული სიმბოლო იმპერატორი,ზეცის შვილი, განასახიერებდა მიწის მჭიდრო კავშირს ცასთან. ნამდვილი ტეხილი და არასტაბილურობის წყარო ესაა.
კონტინენტურ ჩინეთში დღეს ამბობენ რომ ამ რევოლუციამ შექმნა ახალი,ჩინეთისთვის დამახასიათებელი სისტემა.
მე-19 საუკუნის დასაწყისში ჩინეთი იყო დიდი მსოფლიო ეკონომიკური ძალა. ამბობენ რომ 2020 წელს ჩინეთი დაიბრუნებს ამ დაკარგულ ადგილს. პეკინი მბობს რომ ლენინიზმის და კაპიტალიზმის ნარევი არის 1911 წლის რევოლუციის მემკვიდრეობა. ისინი გულიხმობენ რომ ამ რევოლუციის მემკვიდრე არაა ტაივანი მისი დემოკრატიული სისტემით.
სინამდვილეში ჩინეთში წლების მანძილზე იყო არეულობა. პირველი პრეზიდენტი გადადგა ძალიან მალე, მოკლე ხნით დაბრუნდა იმპერატორი. პროვინციებში გაჩნდნენ ლოკალური შეიარაღებული ბელადები. შემდეგ მოვიდა ჩან კაი ში რომელმაც სცადა ქვეყნის გაერთიანება, მაგრამ დამარცხდა. იაპონური ჯარის შემოსევამ შესძრა ისტორია 1945 წლამდე როდესაც ატყდა ახალი სამოქალაქო ომი ნაციონალისტებს და კომუნისტებს შორის. 1949 წელს ხელისუფლებაში მოვიდა მაო.
მაგრამ ეკონომიკური ძლიერების აღდგენასთან ერთად ჩინეთს სურს დამკვიდრება კულტურულ ძალადაც.
ჩინეთმა მთელ მსოფლიოში გახსნა ათასზე მეტი კონფუციუსის ცენტრი რომლებმაც მსოფლიოს უნდა გააცნონ ჩინური კულტურა: ჩინეთის ყველა პროვინციის თეატრები,მუსიკოსები,მხატვრები...
მაგრამ უნდა ითქვა ისიც რომ ჩინელი ინტელექტუალები კითხულობენ და თარგმნიან ჩვენს წიგნებს,მათ ნააზრევს და ნათქვამს და ისინი თვითონ ხსნიან: " ჩვენ არ ვიცნობთ ჩვენს კულტურას და ეს ჩვენ გვაწუხებს."
ისინი სერიოზულად ამბობენ რომ 21-ე საუკუნე ნახავს კონფუციუსის დაბრუნებას,მაგრამ არ იციან თუ რა ფორმით.
კონფუციუსი ქადაგებდა კეთილშობილ ღირებულებებს,მაგრამ ის ბევრჯერ იყო ინსტრუმენტალიზებული ავტორიტარულ ხელისუფლებათა მიერ.
მას შემდეგ რაც წმინდა წიგნად გამოცხადდა საბაზრო ეკონომიკა და კერძო საკუთრება და არა მარქსიზმი დაიწყო ჩინური ხელისუფლების ლეგიტიმურობის კრიზისი და საჭირო იყო ამ ლეგიტიმურობის დაბრუნება ამ ტრადიციული ჩინური პოლიტიკის მთელი ხალხისთვის სასარგებლოდ თანდათანობითი დაბრუნებით. მაგრამ ამას არაფერი აქვს საერთო არჩევნების უფლებასთან. ლაპარაკობენ მომავალი თაობებისთვის მწვერვალზე მიღებულ გადაწყვეტილებებზე. ჩინელი ინტელექტუალები ერთსულოვნები არიან დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების მიმართ. დემოკრატია ვერ იმუშავებდა და ის მავნებელიც კია. ინტელექტუალები ჯიუტები არიან, ადამიანის უფლებები არაა აუცილებელი. შექმნის თუ არა ჩინეთი "ჩინურ დემოკრატიას"?
1900 წელს ჩინეთი იყო აზიის ავადმყოფი. 2011 წელს მას არ უნდა მონდიალიზაცია დასავლეთის გავლენით. ხელისუფლებას სურს რაღაც სხვა,დასავლური პრინციპებისგან განსხვავებულ პრინციპებზე დაფუძნებული მსოფლიო წესრიგი. მას უნდა საკუთარი საფუძვლების პოვნა.
პრეზიდენტმა ჰუ ჯინტაომ ილაპარაკა "ჰარმონიაზე",მაგრამ ამას არ ადასტურებს ფაქტები.
ჩინელი ინტელექტუალები ამბობენ რომ ისინი არ არიან სიტუაციის სიმაღლეზე:
"ჩვენ არ გვქონია საკმარისი დრო რომ კარგად გვეფიქრა რომ ვიყოთ პატიოსანი ინტელექტუალები.
თუ კი გვინდა ნამდვილად ინტექტუალურად აზროვნება უნდა გავიდეთ ჩინეთიდან რადგან ჩინეთში ჩვენ განვიცდით მეტისმეტ ზეწოლას."
(იეზუიტ მიშელ მასოს ეს საუბარი დაიბეჭდა ფრანგ კათოლიკეთა გაზეთში "la Croix", "ჯვარი")
ცნობისათვის:
პარიზის ინსტიტუტი რიჩის, ჩინურ კვლევათა ინსტიტუტის დირექტორი მიშელ მასო
დაიბადა 1937 წელს პარიზში,იეზუიტია, 20 წელს ცხოვრობდა აზიაში და ასწავლის ჰონ კონგის ჩინურ უნივერსიტეტში. ჰარვარდში სადოქტორო კურსის გავლის შემდეგ არის მეოცე საუკუნის ჩინური საზოგადოების იდეების სპეციალისტი. იყო China News Analysis-ის დირექტორი.არის მრავალი წერილის ავტორი. 1985 წელს გამოაქვეყნა
Philosophy and Tradition. The interpretation of China’s philosphic Past: Fung Yu lan 1939-1949 (Instituts Ricci-Taipei, Paris, Hong Kong, 1985) და სხვ.
30/12/11 - 10 H 24 mis à jour le 30/12/11 - 14 H 35
« Il y a cent ans naissait un nouvel Etat-nation, la Chine »
ესაა მნიშვნელოვანი მოვლენა, იმპერიული სიმბოლო იმპერატორი,ზეცის შვილი, განასახიერებდა მიწის მჭიდრო კავშირს ცასთან. ნამდვილი ტეხილი და არასტაბილურობის წყარო ესაა.
კონტინენტურ ჩინეთში დღეს ამბობენ რომ ამ რევოლუციამ შექმნა ახალი,ჩინეთისთვის დამახასიათებელი სისტემა.
მე-19 საუკუნის დასაწყისში ჩინეთი იყო დიდი მსოფლიო ეკონომიკური ძალა. ამბობენ რომ 2020 წელს ჩინეთი დაიბრუნებს ამ დაკარგულ ადგილს. პეკინი მბობს რომ ლენინიზმის და კაპიტალიზმის ნარევი არის 1911 წლის რევოლუციის მემკვიდრეობა. ისინი გულიხმობენ რომ ამ რევოლუციის მემკვიდრე არაა ტაივანი მისი დემოკრატიული სისტემით.
სინამდვილეში ჩინეთში წლების მანძილზე იყო არეულობა. პირველი პრეზიდენტი გადადგა ძალიან მალე, მოკლე ხნით დაბრუნდა იმპერატორი. პროვინციებში გაჩნდნენ ლოკალური შეიარაღებული ბელადები. შემდეგ მოვიდა ჩან კაი ში რომელმაც სცადა ქვეყნის გაერთიანება, მაგრამ დამარცხდა. იაპონური ჯარის შემოსევამ შესძრა ისტორია 1945 წლამდე როდესაც ატყდა ახალი სამოქალაქო ომი ნაციონალისტებს და კომუნისტებს შორის. 1949 წელს ხელისუფლებაში მოვიდა მაო.
მაგრამ ეკონომიკური ძლიერების აღდგენასთან ერთად ჩინეთს სურს დამკვიდრება კულტურულ ძალადაც.
ჩინეთმა მთელ მსოფლიოში გახსნა ათასზე მეტი კონფუციუსის ცენტრი რომლებმაც მსოფლიოს უნდა გააცნონ ჩინური კულტურა: ჩინეთის ყველა პროვინციის თეატრები,მუსიკოსები,მხატვრები...
მაგრამ უნდა ითქვა ისიც რომ ჩინელი ინტელექტუალები კითხულობენ და თარგმნიან ჩვენს წიგნებს,მათ ნააზრევს და ნათქვამს და ისინი თვითონ ხსნიან: " ჩვენ არ ვიცნობთ ჩვენს კულტურას და ეს ჩვენ გვაწუხებს."
ისინი სერიოზულად ამბობენ რომ 21-ე საუკუნე ნახავს კონფუციუსის დაბრუნებას,მაგრამ არ იციან თუ რა ფორმით.
კონფუციუსი ქადაგებდა კეთილშობილ ღირებულებებს,მაგრამ ის ბევრჯერ იყო ინსტრუმენტალიზებული ავტორიტარულ ხელისუფლებათა მიერ.
მას შემდეგ რაც წმინდა წიგნად გამოცხადდა საბაზრო ეკონომიკა და კერძო საკუთრება და არა მარქსიზმი დაიწყო ჩინური ხელისუფლების ლეგიტიმურობის კრიზისი და საჭირო იყო ამ ლეგიტიმურობის დაბრუნება ამ ტრადიციული ჩინური პოლიტიკის მთელი ხალხისთვის სასარგებლოდ თანდათანობითი დაბრუნებით. მაგრამ ამას არაფერი აქვს საერთო არჩევნების უფლებასთან. ლაპარაკობენ მომავალი თაობებისთვის მწვერვალზე მიღებულ გადაწყვეტილებებზე. ჩინელი ინტელექტუალები ერთსულოვნები არიან დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების მიმართ. დემოკრატია ვერ იმუშავებდა და ის მავნებელიც კია. ინტელექტუალები ჯიუტები არიან, ადამიანის უფლებები არაა აუცილებელი. შექმნის თუ არა ჩინეთი "ჩინურ დემოკრატიას"?
1900 წელს ჩინეთი იყო აზიის ავადმყოფი. 2011 წელს მას არ უნდა მონდიალიზაცია დასავლეთის გავლენით. ხელისუფლებას სურს რაღაც სხვა,დასავლური პრინციპებისგან განსხვავებულ პრინციპებზე დაფუძნებული მსოფლიო წესრიგი. მას უნდა საკუთარი საფუძვლების პოვნა.
პრეზიდენტმა ჰუ ჯინტაომ ილაპარაკა "ჰარმონიაზე",მაგრამ ამას არ ადასტურებს ფაქტები.
ჩინელი ინტელექტუალები ამბობენ რომ ისინი არ არიან სიტუაციის სიმაღლეზე:
"ჩვენ არ გვქონია საკმარისი დრო რომ კარგად გვეფიქრა რომ ვიყოთ პატიოსანი ინტელექტუალები.
თუ კი გვინდა ნამდვილად ინტექტუალურად აზროვნება უნდა გავიდეთ ჩინეთიდან რადგან ჩინეთში ჩვენ განვიცდით მეტისმეტ ზეწოლას."
(იეზუიტ მიშელ მასოს ეს საუბარი დაიბეჭდა ფრანგ კათოლიკეთა გაზეთში "la Croix", "ჯვარი")
ცნობისათვის:
პარიზის ინსტიტუტი რიჩის, ჩინურ კვლევათა ინსტიტუტის დირექტორი მიშელ მასო
დაიბადა 1937 წელს პარიზში,იეზუიტია, 20 წელს ცხოვრობდა აზიაში და ასწავლის ჰონ კონგის ჩინურ უნივერსიტეტში. ჰარვარდში სადოქტორო კურსის გავლის შემდეგ არის მეოცე საუკუნის ჩინური საზოგადოების იდეების სპეციალისტი. იყო China News Analysis-ის დირექტორი.არის მრავალი წერილის ავტორი. 1985 წელს გამოაქვეყნა
Philosophy and Tradition. The interpretation of China’s philosphic Past: Fung Yu lan 1939-1949 (Instituts Ricci-Taipei, Paris, Hong Kong, 1985) და სხვ.
« Il y a cent ans naissait un nouvel Etat-nation, la Chine »
Cent ans après la chute de la dynastie Qing, la Chine s’impose comme une puissance essentielle dans le monde mais elle doit relever plusieurs défis majeurs afin de consolider son assise.
Ave
Jésuite, directeur de l’Institut Ricci à Paris-Centre d’études chinoises
LA CROIX : Que célèbre-t-on actuellement en Chine ?
Michel Masson : Deux choses, le centenaire de la révolution chinoise de 1911 (1) et l’établissement de la République de Chine en 1912. Il y a cent ans naissait un nouvel État-nation. Il s’agit d’un événement majeur puisque l’Empire chinois confucéen établi depuis deux siècles avant Jésus-Christ cesse d’exister et devient un État-nation parmi les autres et pour la première fois nous allons parler de « La Chine ». Avant nous parlions de la « dynastie Ming » ou la « dynastie Qing »… Pour autant cela ne signifie pas que la Chine va passer directement à la modernité. Des réformes vont être lancées : écoles modernes, fin des examens impériaux, ouverture d’universités. Il y a aussi des projets d’assemblées régionales ou provinciales, des chambres de commerce, des groupes professionnels…
Est-ce un mouvement intellectuel qui a provoqué cette révolution de 1911 ?
Depuis 1898 de nombreux intellectuels avançaient l’idée d’une monarchie constitutionnelle alors que d’autres groupes plus « révolutionnaires » ne voulaient plus de la présence d’un empereur. En 1911, le putsch militaire à Wuhan, province du Hubei, fait tout basculer. Les révolutionnaires ont gagné, l’empereur démissionne. C’est un événement considérable, bien au-delà du symbole impérial. L’empereur, le Fils du ciel, incarnait le lien puissant entre la terre et le ciel. La vraie rupture est là, source d’instabilité.
Cette révolution a-t-elle engendré un système nouveau, propre à la Chine ?
C’est ce que dit la Chine continentale actuellement. Au début du XIXe siècle la Chine était la grande puissance économique mondiale et on dit qu’en 2020 la Chine retrouvera cette place perdue. Sur le plan politique, les autorités défendent l’idée que le mélange de léninisme et de capitalisme est l’héritage de la révolution de 1911, sous entendu, ce n’est pas Taïwan avec son système démocratique. En réalité, depuis 1911, la Chine a vécu dans la pagaille pendant des années avec un premier président c démis très vite, un retour très bref de l’empereur, l’émergence des Seigneurs de la guerre dans les provinces puis l’arrivée de Tchang Kaï-chek qui tente de réunir le pays mais qui échoue, l’invasion des troupes japonaises qui bousculent l’histoire jusqu’en 1945, quand une nouvelle guerre civile éclate entre nationalistes et communistes. En 1949, Mao s’installe au pouvoir. Mais avec sa puissance économique retrouvée, la Chine tient aussi à s’imposer en tant que puissance culturelle.
Justement, en termes de « soft power », que propose la Chine ?
La Chine ouvre des instituts Confucius dans le monde entier (plus de 1 000) afin de faire connaître la culture chinoise, surtout au niveau artistique : troupes de théâtre, musiciens, peintres… venus de toutes les provinces. Il faut toutefois mettre un bémol, alors que les intellectuels chinois lisent et traduisent nos livres, ce qu’ils disent ou pensent n’est pas perçu à l’étranger. Ils l’expliquent eux-mêmes : « Nous ne connaissons pas notre culture et elle nous oppresse. » Ils parlent avec sérieux d’un XXIe siècle qui verra le retour de Confucius en Chine mais ils ne savent pas sous quelle forme. Confucius véhicule des valeurs nobles mais il a été maintes fois instrumentalisé dans l’histoire par des pouvoirs autoritaires.
Un siècle plus tard, la Chine traverse-t-elle une crise d’adolescence ?
Face à la crise de légitimité du pouvoir chinois, à partir du moment où le marxisme n’est plus l’évangile mais l’économie de marché et la propriété privée, il faudrait retrouver une légitimité en y instillant un peu de cette culture chinoise politique traditionnelle : pour le bien du peuple dans son ensemble. Mais rien à voir avec le droit de vote. Ils parlent ici de décisions prises au sommet pour les générations futures. La démocratie et les droits de l’homme font l’unanimité au sein des intellectuels chinois. La démocratie ne fonctionnerait pas et elle est même nocive. Quant aux droits de l’homme, les intellectuels sont durs. Pas besoin des droits de l’homme.
La Chine va-t-elle pouvoir créer son propre modèle, une sorte de démocratie « aux caractéristiques chinoises » ?
En 1900, la Chine était l’homme malade de l’Asie. En 2011, elle ne veut pas d’une mondialisation sous l’emprise de l’Occident. Le pouvoir veut quelque chose d’autre, un ordre mondial qui soit fondé sur d’autres principes que ceux des Occidentaux. Il leur faut trouver une référence propre. Le président Hu Jintao a parlé d’« harmonie » mais elle ne se vérifie pas dans les faits. Les intellectuels se disent qu’ils ne sont pas à la hauteur de la situation : « Nous n’avons pas eu assez de temps pour bien réfléchir pour être d’honnêtes intellectuels. Si on veut vraiment penser intellectuellement, il faut sortir de Chine car en Chine nous subissons trop de pressions. »
(1) L’Institut Ricci de Paris organise un cycle de 10 conférences sur les « Cent Ans depuis la révolution de 1911 ». Les samedis de 9 h 30 à 12 h 30 à partir du 14 janvier. Rens. sur www.centresevres.com ou au 01.44.39.56.10.
------------------------------------------------------Un Jésuite spécialiste de la société chinoise
Michel Masson, né en 1937 à Paris, jésuite, a résidé vingt ans en Asie et enseigné à l’université chinoise de Hong Kong. Dès ses études doctorales à Harvard, il s’est spécialisé dans l’histoire des idées dans la société chinoise du XXe siècle : pensée philosophique et aussi des transformations sociales depuis 1978. Il fut directeur de China News Analysis, et rédigea de nombreux articles dans le Bulletin mensuel de sinologie (Perspectives chinoises).Il a publié Philosophy and Tradition. The interpretation of China’s philosphic Past: Fung Yu lan 1939-1949 (Instituts Ricci-Taipei, Paris, Hong Kong, 1985) et, de ce même philosophe, il a traduit Nouveau Traité sur l’homme (Institut Ricci/Éd. du Cerf, 2006). En 2008, il édita Le Sacré en Chine (Brepols).
En janvier 2010, paraît sa traduction du chinois de Liang Shuming (1949), Les Idées maîtresses de la culture chinoise (Institut Ricci-Éd. du Cerf) et à l’occasion du 400e anniversaire de la mort de Matteo Ricci, il édite Matteo Ricci, un jésuite en Chine, les savoirs en partage au XVIIe siècle (Éd. Facultés jésuites de Paris). Il dirige désormais, à Paris, l’Institut Ricci, Centre d’études chinoises.
No comments:
Post a Comment