რა ხდება მეზობლად-დაშლილ-დაქუცმაცებული ხალხის, ქურთების ისტორიიდან და პრობლემებიდან:
 |
| Добавьте подпись |
თურქეთის ქურთები ლაპარაკობენ ძირითადად ქურთულ მთავარ ლინგვისტურ ანსამბლ კურმანჯიზე და წერენ ლათინური ანბანით.
ანკარა ქურთებს არ აღიარებს უმცირესობად და მათ არა აქვთ არავითარი ავტონომია. პარტია მშვიდობისა და დემოკრატიისთვის არის იატაკქვეშა შეიარაღებული მოძრაობის პოლიტიკური ვიტრინა. მას თურქეთის პარლამენტში ჰყავს 35 დეპუტატი და ქურთულ ზონებში მისია დიდი მუნიციპალიტეტების უმეტესობა. ერაყში ცხოვრობს სულ მცირე 5 მილიონი ქურთი. 1 მილიონი ქურთია ბაღდადში და 4 მილიონი-ქვეყნის ჩრდილოეთ ნაწილში //მოსახლეობის 22 პროცენტი//. დუჰოკის, ერბილის და სულეიმანიას პროვინციები 1970 წლიდან შეადგენენ "ქურთისტანის ავტონომიურ რეგიონს". მას ჰყავს 2005 წლიდან არჩეული პრეზიდენტი მასუდ ბარზანი,მისი რეგიონალური მთავრობა და პარლამენტი რომელიც არის დედაქალაქში,ერბილში. სამაგიეროდ კირკუკის,მოსულის და დიალას შერეული პროვინციები, რომლებსაც ითხოვენ ქურთები,რჩებიან ერაყის ცენტრალური ხელისუფლების გამგებლობაში.
იქ ლაპარაკობენ ენაზე სორანი, ქურთულ დიალექტზე რომელიც იწერება არაბული ანბანით.
ერაყის ქურთები უმთავრსად მაჰმადიანები და სუნიტები არიან,მაგრამ არის ძველი ეზიდური რელიგიის 500 000 მიმდევარიც.
2005 წლიდან ერაყის პრეზიდენტია ძველი მებრძოლი, ქურთისტანის პატრიოტული კავშირის ლიდერი ჯალალ ტალაბანი.
ანკარა ქურთებს არ აღიარებს უმცირესობად და მათ არა აქვთ არავითარი ავტონომია. პარტია მშვიდობისა და დემოკრატიისთვის არის იატაკქვეშა შეიარაღებული მოძრაობის პოლიტიკური ვიტრინა. მას თურქეთის პარლამენტში ჰყავს 35 დეპუტატი და ქურთულ ზონებში მისია დიდი მუნიციპალიტეტების უმეტესობა. ერაყში ცხოვრობს სულ მცირე 5 მილიონი ქურთი. 1 მილიონი ქურთია ბაღდადში და 4 მილიონი-ქვეყნის ჩრდილოეთ ნაწილში //მოსახლეობის 22 პროცენტი//. დუჰოკის, ერბილის და სულეიმანიას პროვინციები 1970 წლიდან შეადგენენ "ქურთისტანის ავტონომიურ რეგიონს". მას ჰყავს 2005 წლიდან არჩეული პრეზიდენტი მასუდ ბარზანი,მისი რეგიონალური მთავრობა და პარლამენტი რომელიც არის დედაქალაქში,ერბილში. სამაგიეროდ კირკუკის,მოსულის და დიალას შერეული პროვინციები, რომლებსაც ითხოვენ ქურთები,რჩებიან ერაყის ცენტრალური ხელისუფლების გამგებლობაში.
იქ ლაპარაკობენ ენაზე სორანი, ქურთულ დიალექტზე რომელიც იწერება არაბული ანბანით.
ერაყის ქურთები უმთავრსად მაჰმადიანები და სუნიტები არიან,მაგრამ არის ძველი ეზიდური რელიგიის 500 000 მიმდევარიც.
2005 წლიდან ერაყის პრეზიდენტია ძველი მებრძოლი, ქურთისტანის პატრიოტული კავშირის ლიდერი ჯალალ ტალაბანი.
ირანში ცხოვრობს 6-7 მილიონი ქურთი //ოსახლეობის 8-10 პროცენტი//. ირანის ქურთები უმთავრესად ცხოვრობენ თურქეთის და ერაყის საზღვრებთან //პროვინციები ქურთისტანი, ქერმანშახი და დასავლეთი აზერბაიჯანი//. ქურთთა ერთი თემი ასევე ცხოვრობს ხორასანში,თურქმენეთის საზღვართან. ირანის ქურთთა ნაწილი მისდევს შიიტურ ისლამს, მაშინ როდესაც მათი 2/3 სუნიტი მაჰმადიანია. მათი დედა ენაა სორანი.
ქურთებს როგორც წესი შეუძლიათ თავის ენაზე ლაპარაკი და თავისი კულტურით სარგებლობა,,მაგრამ მათ არა აქვთ არანაირი პოლიტიკური ავტონომია. 2005 წლიდან ქურთულ რეგიონებში რეგულარულად ხდებოდა ჯანყები რასაც მოყვა მკაცრი პოლიტიკური რეპრესია და მრავალი აქტივისტის სიკვდილით დასჯა.
სირიაში ცხოვრობს დაახლოებით ორი მილიონი ქურთი //მოსახლეობის 9 პროცენტი//. ისინი ცხოვრობენ ქვეყნის ჩრდილო-აღმოსავლეთ რეგიონ ჯეზირეში.არიან ასევ ქალაქებში ალეპო და დამასკი. სირიელი ქურთები უმთავრესად სუნიტები არიან და ლაპარაკობენ კურმანჯიზე. 1960-ანი წლებიდან და ხელისუფლებაში პარტია ბაასის მისვლიდან მათ განიცადეს არაბიზაციის ინტენსიური პოლიტიკა. შეიზღუდა მათი ენის გამოყენება და მეობის გამოხატვა.1962 წელს საკამათო აღწერის შედეგად დაახლოებით 300 000 ქურთს წაართვეს სირიის მოქალაქეობა და ისინი იქცნენ აპატრიდებად მათ საკუთარ ქვეყანაში. ამ მდგომარეობას სირიულმა რეჟიმმა ბოლო მოუღო მხოლოდ 2011 წლის აპრილში როდესაც "ჰასაკეს გუბერნიაში უცხოელებად აღრიცხულ პირებს მისცეს სირიული არაბული მოქალაქეობა".
ქურთისტანის მუშათა პარტია რეგიონულ დიპლომატიურ თამაშში:
"ასადი ფიქრობს ჩემს გამოყენებას, მაგრამ მე გამოვიყენებ მას" აბდულა ოჯალანს ეს სიტყვები უნდა ეთქვა დამასკში 1970-ან წლებში. აპოდ წოდებულმა აბდულა ოჯალანმა 1978 წელს დიარბაქირთან შექმნა ქურთისტანის მუშათა პარტია.ის 1979 წლიდან დამკვიდრდა სირიაში.20 წლის განმავლობაში მისი ორგანიზაცია მოქმედებდა ბაასისტური რეჟიმის მფარველობით.მისი საწვრთნელი ბანაკები იყო ბექაას ველზე,ლიბანში.ამ ალიანსს თურქეთის ზეწოლის შედეგად ბოლო მოეღო 1999 წ. თურქეთი სირიას დაემუქრა ევფრატის მისთვის დაკეტვით და უწყლოდ დახრჩობით და ყველაფერი მოგვარდა. დამასკი დათანხმდა ოჯალანის და მის გენშტაბის გაგდებაზე. დიდი ხეტიალის შემდეგ ოჯალანი იზრაელის მოსადის დახმარებით დაიჭირეს ნაირობიში და მას შემდეგ ოჯალანი ზის ცალკე საკანში კუნძულ იმრალიზე მარმარას ზღვის შუაში...
თურქეთს ეშინია რომ სირიას ისევ შეუძლია ტერიტორიის მიცემა ქურთისტანის მუშათა პარტიისთვის და ცდილობს ამ მოძრაობის გამოყენებას ზეწოლის მიზნით...//ამის და კიდევ მეტის წაკითხვა ფრანგული ენის მცოდნეს შეუძლია ფრანგულ გაზეთში Le Monde Gé&politique, 2, O7, 2012//
მაგრამ არც ასე მარტივადაა საქმე...
ცოტა ვინმემ თუ იცის კურთულ-საბჭოთა ინტრიგაზე. სწორედ მოსკოვის წყალობით მიიღო ქურთულმა მოძრაობამ პროფესიონალი ბაევიკების კადრები და ყველაზე პროგრესული მარქსისტულ-ლენინური იდეოლოგია. 1920-ან წლებში მნიშვნელოვანი როლი ქურთების უახლეს ისტორიაში შეასრულეს როგორც ბოლშევიკმა ისე დაშნაკმა სომხებმაც.
საბჭოთა საიდუმლო სანსახური რომელსაც მაშინ ეწოდებოდა ოგპუს საზღვარგარეთის განყოფილება//ინო// 1920-ანი წლების შუა ხანებიდან ცდილობდა კონტაქტების დამყარებას მახლობელი აღმოსავლეთის მრავალრიცხოვანი მეომარი ტომების ბელადებთან და მათ გამოყენებას საერთაშორისო იმპერიალიზმად წოდებული რამის წინააღმდეგ ბრძოლაში.
თეირანში კგბს წინაპარი ოგპუს რეზიდენტ გეორგი აგაბეკოვს დაავალეს ინგლისთან კონფლიქტის შემთხვევაში ინდოეთის საზღვარზე აჯანყების მომზადება. მას უნდა მოესყიდა ინდოეთის საზღვართან მცხოვრები ტომების ბელადები და მოეწყო იარაღის საიდუმლო საწყობები რომლითაც საჭირო მომენტში შეიარაღებდნენ ტომებს და მიუსევდნენ მათ ინდოეთს.
ოგპუს წარმომადგენლები ირანში,ერაყში,ავღანეთში ცდილობდნენ კონტაქტების დამყარებას გავლენიან ბელადებთან,ქირაობდნენ აგენტებს,ქრთამავდნენ გუბერნატორებს,ვაჭრობდნენ იარაღითა და,მეტიც,მონაწილეობდნენ ნარკოტიკის კონტრაბანდაში.
საბჭოთა დაზვერვის ყურადღება მიიპყრო ქურთების 1925-1927 წლების აჯანყებებმა. ოგპუს რეზიდენტმს ირანის ქერმანშახში მიხაილ ალხაზოვმა//ალახვერდოვმა//, რომელიც ოფიციალურად იყო საბჭოთა საკონსულოს მდივანი,კავშირი დაამყარა გავლენიან ქურთ შეიხ ნიზამეტდინთან რომელიც დაწვრილებით ყვებოდა ირანში აჯანყებულ ქურთთა საქმიანობაზე და გეგმებზე და მათ კავშირზე ერაყის ქურთებთან.
ქურთულ მოძრაობაზე თურქეთში მოსკოვს უყვებოდა სომხური პარტია დაშნაკცუტიუნის წარმომადგენელი ქურთისტანში არტაშეს მურადიანი,რომელიც დაიქირავა ტფილისის ოგპუმ.
ოგპუს საზღვარგარეთის განყოფილების უფროსმა მიხაილ ტრილისერმა 1927 წელს საზღვარგარეთის განყოფილების აღმოსავლეთის სექტორს უბრძანა ქურთების მომზადება ერაყის წინააღმდეგ გამოსვლისკენ. ერაყში ოგპუს ცნობებით თავს იყრიდნენ ინგლისელთა საჰაერო ძალები.
თურქეთის,ირანის და ერაყის ქურთების სიმპატიების მისაზიდად მოსკოვში განიხილავდნენ აზერბაიჯანის სსრ ტერიტორიაზე საბჭოთა ქურთისტანის შექმნის საკითხს.
1929-1930-ან წლებში შექმნეს ქურთისტანული ოლქი ცენტრით ქალაქ ლაჩინში,მაგრამ საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა სახალხო კომისარიატში შეეშინდათ რომ საბჭოთა მთავრობის მიერ ქურთული მოძრაობის ღია მხარდაჭერა გაამწვავებდა ურთიერთობას თურქეთთან და ირანთან.ქურთისტანის ოლქი გააუქმეს, ქურთები კი 1930-1940-ან წლებში გაასახლეს ყაზახეთში.
საბჭოთა ხელისუფლება იყენებდა ოგპუს არხებით მიღებულ ინფორმაციას პარტია დაშნაკცუტიუნის ქურთებთან კავშირის შესახებ რათა გაენეიტრალებინა ახლო აღმოსავლეთში აქტიურად მოქმედი სომხური ეროვნული ემიგრაცია. .
საბჭოთა წარმომადგენელმა თეირანში იაკოვ დავტიანმა//დავიდოვმა// თურქეთის და ირანის მთავრობებს გადასცა დოკუმენტები ქურთ აჯანყებულთა შეიარაღებაში და სწავლებაში დაშნაკების მონაწილეობის შესახებ.. ამის შემდეგ თურქეთში და ირანში დააპატიმრეს დაშნაკი აქტივისტები რამაც დაადამბლავა დაშნაკცუტიუნი საბჭოთა კავშირის სამხრეთ საზღვრებთან.
1920-ანი წლების ბოლოს საბჭოთა დაზვერვამ ფაქტიურად შეწყვიტა მუშაობა თურქეთის წინააღმდეგ ვინაიდან უნდოდა კონსტანტინეპოლის გადაქცევა რეზიდენტურის ცენტრად მახლობელ აღმოსავლეთში. საბჭოთა ფაზვერვას სჯეროდა რომ თუ კი არ შეეხებოდა თურქების ინტერესებს ისინიც არაფრად ჩააგდებდნენ საბჭოთა დაზვერვის მუშაობას სხვა ქვეყნების წინააღმდეგ. ამიტომ მოსკოვის ემისარებმა კონტაქტები ქურთებთან გაწყვიტეს.
მოსკოვმა ქურთებს ყურადღება ისევ მიაქცია 1940-ანი წლების მეორე ნახევარში. ამ დროს ქურთები აჯანყდნენ ჩრდილოეთ ირანში. შახის ჯარებმა სწრაფად დაამარცხეს აჯანყებულები და ქურთთა ლიდერების უმრავლესობა დაიჭირეს და სიკვდილით დასაჯეს.
1947 წელს საბჭოთა-ირანის საზღვარი გადალახეს და აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე გადავიდნენ ირანის არმიის მიერ შევიწროებული მულა მუსტაფა ბარზანის შეიარაღებული რაზმები. საბჭოთა ხელისუფლებამ მოახდინა 2000 ქურთი მებრძოლის და მათი ოჯახების წევრების ინტერნირება.
ბარზანი და მისი ოფიცრები იქცნენ აზერბაიჯანის კომპარტიის პირველი მდივანი მირ-ჯაფარ ბაგიროვის საპატიო სტუმრებად. ბაგიროვი ფიქრობდა ქურთების გამოყენებით მდგომარეობის არევას ირანის აზერბაიჯანში.
მაგრამ მოსკოვმა გადაწყვიტა ქურთების მისევა დასავლეთის სტრატეგიული მოკავშირე თურქეთისთვის და ერაყისთვის და არა მაშინ მისი მეგობარი ირანისთვის.
იმავე 1947 წელს ბარზანის მიადგა საბჭოთა მთავრობის ოფიციალური წარმოდგენელი რომელმაც თქვა რომ არის ტასსის გენერალური დირექტორის მოადგილე მატვეევი და სინამდვილეში კი იყო საბჭოთა დაზვერვის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი, გენერალ-ლეიტენანტი პაველ სუდოპლატოვი,რომელიც დაინიშნა საბჭოთა კავშირის სახელმწიფო უშიშროების სამინისტროს საზღვარგარეთ დივერსიული შრომის ბიუროს უფროსად.
მან ქურთ ლიდერს და მის მომხრეებს შესთავაზა პოლიტიკური თავშესაფარი საბჭოთა კავშირში. საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე მოხვედრილი ქურთი მებრძოლები და მათი ოჯახები დაასახლეს უზბეკეთში. ბარზანიმ და მისმა ოფიცრებმა ისწავლეს საბჭოთა სამხედრო სასწავლებლებში და სამხედრო აკადემიაში. ქურთებს ასწავლიდნენ პარტიზანული ომის ტაქტიკას და ტერორისტული აქტების და დივერსიების მოწყობისთვის საჭირო რამეებს.
1952 წლის დასაწყისისთვის გენერალმა სუდოპლატოვმა შეიმუშავა მახლობელ აღმოსავლეთში დივერსიული ოპერაციებისთვის ქურთი ტერორისტების გამოყენების გეგმა. ფიქრობდნენ მათი დახმარებით ერაყში ნური საიდის მთავრობის დამხობას.
1952 წლის მარტში მულა ბარზანი ისევ შეხვდა მატვეევ-სუდოპლატოვს. მან მოისმინა საბჭოთა დივერსიული სამსახურის უფროსის წინადადებები და განაცხადა რომ მზადაა ხელი მოაწეროს შეთანხმებას საბჭოთა ხელმძღვანელობასთან თანამშრომლობაზე თუ კი საბჭოთა კავშირი დაეხმარება ქურთებს ჩრდილოეთ ერაყის,ირანის და თურქეთის საზღვრების შეხვედრის ადგილას ქურთული რესპუბლიკის შექმნაში.
სახელმწიფო უშიშროების მინისტრმა იგნატიევმა ქურთების წინადადები განიხილა ვ.მოლოტოვთან და საგარეო საქმეთა მინისტრ ა.ვიშინსკისთან ერთად და წარუდგინა პოლიტბიუროს. პოლიტბიურო დაეთანხმა ქურთული მოძრაობის გამოყენებას საბჭოთა დაზვერვის მიერ.
ქურთების კურატორად მოსკოვში გახდა საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის მდივანი მიხაილ სუსლოვი.
სუსლოვი შეხვდა ბარზანის და დაპირდა მას რომ საბჭოთა კავშირი ყველანაირად დაეხმარებოდა ქურთებს ბრძოლაში ქურთისტანის ავტონომიისთვის თუ კი ქურთები მოეხმარებოდნენ საბჭოთა კავშირს ერაყის პროინგლისური მთავრობის დამხობაში.
საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პოლიტბიურომ საბჭოთა კავშირის სახელმწიფო უშიშროების სამინისტროს ოფიციალურად დაავალა ქურთებისთვის სამხედრო კურსების მოწყობა და "ხელის შეწყობა უცხოელ თანამემამულეებთან კავშირის დამყარებაში".
სინამდვილეში სუდოპლატოვი და მისი სამსახური " ბიურო ნომერი 1" ქურთებისგან ამზადებდნენ პროფესიულ დივერსანტებს და ტერორისტებს.
ქურთებს როგორც წესი შეუძლიათ თავის ენაზე ლაპარაკი და თავისი კულტურით სარგებლობა,,მაგრამ მათ არა აქვთ არანაირი პოლიტიკური ავტონომია. 2005 წლიდან ქურთულ რეგიონებში რეგულარულად ხდებოდა ჯანყები რასაც მოყვა მკაცრი პოლიტიკური რეპრესია და მრავალი აქტივისტის სიკვდილით დასჯა.
სირიაში ცხოვრობს დაახლოებით ორი მილიონი ქურთი //მოსახლეობის 9 პროცენტი//. ისინი ცხოვრობენ ქვეყნის ჩრდილო-აღმოსავლეთ რეგიონ ჯეზირეში.არიან ასევ ქალაქებში ალეპო და დამასკი. სირიელი ქურთები უმთავრესად სუნიტები არიან და ლაპარაკობენ კურმანჯიზე. 1960-ანი წლებიდან და ხელისუფლებაში პარტია ბაასის მისვლიდან მათ განიცადეს არაბიზაციის ინტენსიური პოლიტიკა. შეიზღუდა მათი ენის გამოყენება და მეობის გამოხატვა.1962 წელს საკამათო აღწერის შედეგად დაახლოებით 300 000 ქურთს წაართვეს სირიის მოქალაქეობა და ისინი იქცნენ აპატრიდებად მათ საკუთარ ქვეყანაში. ამ მდგომარეობას სირიულმა რეჟიმმა ბოლო მოუღო მხოლოდ 2011 წლის აპრილში როდესაც "ჰასაკეს გუბერნიაში უცხოელებად აღრიცხულ პირებს მისცეს სირიული არაბული მოქალაქეობა".
 |
| აბდულა ოჯალანი |
"ასადი ფიქრობს ჩემს გამოყენებას, მაგრამ მე გამოვიყენებ მას" აბდულა ოჯალანს ეს სიტყვები უნდა ეთქვა დამასკში 1970-ან წლებში. აპოდ წოდებულმა აბდულა ოჯალანმა 1978 წელს დიარბაქირთან შექმნა ქურთისტანის მუშათა პარტია.ის 1979 წლიდან დამკვიდრდა სირიაში.20 წლის განმავლობაში მისი ორგანიზაცია მოქმედებდა ბაასისტური რეჟიმის მფარველობით.მისი საწვრთნელი ბანაკები იყო ბექაას ველზე,ლიბანში.ამ ალიანსს თურქეთის ზეწოლის შედეგად ბოლო მოეღო 1999 წ. თურქეთი სირიას დაემუქრა ევფრატის მისთვის დაკეტვით და უწყლოდ დახრჩობით და ყველაფერი მოგვარდა. დამასკი დათანხმდა ოჯალანის და მის გენშტაბის გაგდებაზე. დიდი ხეტიალის შემდეგ ოჯალანი იზრაელის მოსადის დახმარებით დაიჭირეს ნაირობიში და მას შემდეგ ოჯალანი ზის ცალკე საკანში კუნძულ იმრალიზე მარმარას ზღვის შუაში...
თურქეთს ეშინია რომ სირიას ისევ შეუძლია ტერიტორიის მიცემა ქურთისტანის მუშათა პარტიისთვის და ცდილობს ამ მოძრაობის გამოყენებას ზეწოლის მიზნით...//ამის და კიდევ მეტის წაკითხვა ფრანგული ენის მცოდნეს შეუძლია ფრანგულ გაზეთში Le Monde Gé&politique, 2, O7, 2012//
მაგრამ არც ასე მარტივადაა საქმე...
ცოტა ვინმემ თუ იცის კურთულ-საბჭოთა ინტრიგაზე. სწორედ მოსკოვის წყალობით მიიღო ქურთულმა მოძრაობამ პროფესიონალი ბაევიკების კადრები და ყველაზე პროგრესული მარქსისტულ-ლენინური იდეოლოგია. 1920-ან წლებში მნიშვნელოვანი როლი ქურთების უახლეს ისტორიაში შეასრულეს როგორც ბოლშევიკმა ისე დაშნაკმა სომხებმაც.
საბჭოთა საიდუმლო სანსახური რომელსაც მაშინ ეწოდებოდა ოგპუს საზღვარგარეთის განყოფილება//ინო// 1920-ანი წლების შუა ხანებიდან ცდილობდა კონტაქტების დამყარებას მახლობელი აღმოსავლეთის მრავალრიცხოვანი მეომარი ტომების ბელადებთან და მათ გამოყენებას საერთაშორისო იმპერიალიზმად წოდებული რამის წინააღმდეგ ბრძოლაში.
თეირანში კგბს წინაპარი ოგპუს რეზიდენტ გეორგი აგაბეკოვს დაავალეს ინგლისთან კონფლიქტის შემთხვევაში ინდოეთის საზღვარზე აჯანყების მომზადება. მას უნდა მოესყიდა ინდოეთის საზღვართან მცხოვრები ტომების ბელადები და მოეწყო იარაღის საიდუმლო საწყობები რომლითაც საჭირო მომენტში შეიარაღებდნენ ტომებს და მიუსევდნენ მათ ინდოეთს.
ოგპუს წარმომადგენლები ირანში,ერაყში,ავღანეთში ცდილობდნენ კონტაქტების დამყარებას გავლენიან ბელადებთან,ქირაობდნენ აგენტებს,ქრთამავდნენ გუბერნატორებს,ვაჭრობდნენ იარაღითა და,მეტიც,მონაწილეობდნენ ნარკოტიკის კონტრაბანდაში.
საბჭოთა დაზვერვის ყურადღება მიიპყრო ქურთების 1925-1927 წლების აჯანყებებმა. ოგპუს რეზიდენტმს ირანის ქერმანშახში მიხაილ ალხაზოვმა//ალახვერდოვმა//, რომელიც ოფიციალურად იყო საბჭოთა საკონსულოს მდივანი,კავშირი დაამყარა გავლენიან ქურთ შეიხ ნიზამეტდინთან რომელიც დაწვრილებით ყვებოდა ირანში აჯანყებულ ქურთთა საქმიანობაზე და გეგმებზე და მათ კავშირზე ერაყის ქურთებთან.
ქურთულ მოძრაობაზე თურქეთში მოსკოვს უყვებოდა სომხური პარტია დაშნაკცუტიუნის წარმომადგენელი ქურთისტანში არტაშეს მურადიანი,რომელიც დაიქირავა ტფილისის ოგპუმ.
ოგპუს საზღვარგარეთის განყოფილების უფროსმა მიხაილ ტრილისერმა 1927 წელს საზღვარგარეთის განყოფილების აღმოსავლეთის სექტორს უბრძანა ქურთების მომზადება ერაყის წინააღმდეგ გამოსვლისკენ. ერაყში ოგპუს ცნობებით თავს იყრიდნენ ინგლისელთა საჰაერო ძალები.
თურქეთის,ირანის და ერაყის ქურთების სიმპატიების მისაზიდად მოსკოვში განიხილავდნენ აზერბაიჯანის სსრ ტერიტორიაზე საბჭოთა ქურთისტანის შექმნის საკითხს.
1929-1930-ან წლებში შექმნეს ქურთისტანული ოლქი ცენტრით ქალაქ ლაჩინში,მაგრამ საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა სახალხო კომისარიატში შეეშინდათ რომ საბჭოთა მთავრობის მიერ ქურთული მოძრაობის ღია მხარდაჭერა გაამწვავებდა ურთიერთობას თურქეთთან და ირანთან.ქურთისტანის ოლქი გააუქმეს, ქურთები კი 1930-1940-ან წლებში გაასახლეს ყაზახეთში.
საბჭოთა ხელისუფლება იყენებდა ოგპუს არხებით მიღებულ ინფორმაციას პარტია დაშნაკცუტიუნის ქურთებთან კავშირის შესახებ რათა გაენეიტრალებინა ახლო აღმოსავლეთში აქტიურად მოქმედი სომხური ეროვნული ემიგრაცია. .
საბჭოთა წარმომადგენელმა თეირანში იაკოვ დავტიანმა//დავიდოვმა// თურქეთის და ირანის მთავრობებს გადასცა დოკუმენტები ქურთ აჯანყებულთა შეიარაღებაში და სწავლებაში დაშნაკების მონაწილეობის შესახებ.. ამის შემდეგ თურქეთში და ირანში დააპატიმრეს დაშნაკი აქტივისტები რამაც დაადამბლავა დაშნაკცუტიუნი საბჭოთა კავშირის სამხრეთ საზღვრებთან.
1920-ანი წლების ბოლოს საბჭოთა დაზვერვამ ფაქტიურად შეწყვიტა მუშაობა თურქეთის წინააღმდეგ ვინაიდან უნდოდა კონსტანტინეპოლის გადაქცევა რეზიდენტურის ცენტრად მახლობელ აღმოსავლეთში. საბჭოთა ფაზვერვას სჯეროდა რომ თუ კი არ შეეხებოდა თურქების ინტერესებს ისინიც არაფრად ჩააგდებდნენ საბჭოთა დაზვერვის მუშაობას სხვა ქვეყნების წინააღმდეგ. ამიტომ მოსკოვის ემისარებმა კონტაქტები ქურთებთან გაწყვიტეს.
მოსკოვმა ქურთებს ყურადღება ისევ მიაქცია 1940-ანი წლების მეორე ნახევარში. ამ დროს ქურთები აჯანყდნენ ჩრდილოეთ ირანში. შახის ჯარებმა სწრაფად დაამარცხეს აჯანყებულები და ქურთთა ლიდერების უმრავლესობა დაიჭირეს და სიკვდილით დასაჯეს.
1947 წელს საბჭოთა-ირანის საზღვარი გადალახეს და აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე გადავიდნენ ირანის არმიის მიერ შევიწროებული მულა მუსტაფა ბარზანის შეიარაღებული რაზმები. საბჭოთა ხელისუფლებამ მოახდინა 2000 ქურთი მებრძოლის და მათი ოჯახების წევრების ინტერნირება.
ბარზანი და მისი ოფიცრები იქცნენ აზერბაიჯანის კომპარტიის პირველი მდივანი მირ-ჯაფარ ბაგიროვის საპატიო სტუმრებად. ბაგიროვი ფიქრობდა ქურთების გამოყენებით მდგომარეობის არევას ირანის აზერბაიჯანში.
მაგრამ მოსკოვმა გადაწყვიტა ქურთების მისევა დასავლეთის სტრატეგიული მოკავშირე თურქეთისთვის და ერაყისთვის და არა მაშინ მისი მეგობარი ირანისთვის.
იმავე 1947 წელს ბარზანის მიადგა საბჭოთა მთავრობის ოფიციალური წარმოდგენელი რომელმაც თქვა რომ არის ტასსის გენერალური დირექტორის მოადგილე მატვეევი და სინამდვილეში კი იყო საბჭოთა დაზვერვის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი, გენერალ-ლეიტენანტი პაველ სუდოპლატოვი,რომელიც დაინიშნა საბჭოთა კავშირის სახელმწიფო უშიშროების სამინისტროს საზღვარგარეთ დივერსიული შრომის ბიუროს უფროსად.
მან ქურთ ლიდერს და მის მომხრეებს შესთავაზა პოლიტიკური თავშესაფარი საბჭოთა კავშირში. საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე მოხვედრილი ქურთი მებრძოლები და მათი ოჯახები დაასახლეს უზბეკეთში. ბარზანიმ და მისმა ოფიცრებმა ისწავლეს საბჭოთა სამხედრო სასწავლებლებში და სამხედრო აკადემიაში. ქურთებს ასწავლიდნენ პარტიზანული ომის ტაქტიკას და ტერორისტული აქტების და დივერსიების მოწყობისთვის საჭირო რამეებს.
1952 წლის დასაწყისისთვის გენერალმა სუდოპლატოვმა შეიმუშავა მახლობელ აღმოსავლეთში დივერსიული ოპერაციებისთვის ქურთი ტერორისტების გამოყენების გეგმა. ფიქრობდნენ მათი დახმარებით ერაყში ნური საიდის მთავრობის დამხობას.
1952 წლის მარტში მულა ბარზანი ისევ შეხვდა მატვეევ-სუდოპლატოვს. მან მოისმინა საბჭოთა დივერსიული სამსახურის უფროსის წინადადებები და განაცხადა რომ მზადაა ხელი მოაწეროს შეთანხმებას საბჭოთა ხელმძღვანელობასთან თანამშრომლობაზე თუ კი საბჭოთა კავშირი დაეხმარება ქურთებს ჩრდილოეთ ერაყის,ირანის და თურქეთის საზღვრების შეხვედრის ადგილას ქურთული რესპუბლიკის შექმნაში.
სახელმწიფო უშიშროების მინისტრმა იგნატიევმა ქურთების წინადადები განიხილა ვ.მოლოტოვთან და საგარეო საქმეთა მინისტრ ა.ვიშინსკისთან ერთად და წარუდგინა პოლიტბიუროს. პოლიტბიურო დაეთანხმა ქურთული მოძრაობის გამოყენებას საბჭოთა დაზვერვის მიერ.
ქურთების კურატორად მოსკოვში გახდა საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის მდივანი მიხაილ სუსლოვი.
სუსლოვი შეხვდა ბარზანის და დაპირდა მას რომ საბჭოთა კავშირი ყველანაირად დაეხმარებოდა ქურთებს ბრძოლაში ქურთისტანის ავტონომიისთვის თუ კი ქურთები მოეხმარებოდნენ საბჭოთა კავშირს ერაყის პროინგლისური მთავრობის დამხობაში.
საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პოლიტბიურომ საბჭოთა კავშირის სახელმწიფო უშიშროების სამინისტროს ოფიციალურად დაავალა ქურთებისთვის სამხედრო კურსების მოწყობა და "ხელის შეწყობა უცხოელ თანამემამულეებთან კავშირის დამყარებაში".
სინამდვილეში სუდოპლატოვი და მისი სამსახური " ბიურო ნომერი 1" ქურთებისგან ამზადებდნენ პროფესიულ დივერსანტებს და ტერორისტებს.
 |
საბჭოთა კავშირის მიერ აღზრდილი ქურთები 1958 წელს აქტიურად მონაწილეობდნენ ერაყში ნური საიდის რეჟიმის დამხობაში.
1960-ან წლებში საბჭოთა სპეცსამსახურების მიერ შეიარაღებულმა ქურთულმა რაზმებმა წამოიწყეს აჯანყებები ერაყში,თურქეთში და ირანში. მოსკოვი ქურთების მეშვეობით ზემოქმედებდა მახლობელი აღმოსავლეთის ამ უმნიშვნელოვანეს სახელმწიფოებზე.
ქურთული ეროვნული მოძრაობის მოსკოვის ინტერესებთან უფრო საიმედოდ მისაბმელად კრემლმა ქურთები გააბედნიერა მთლა მოწინავე იდეოლოგიით.
ძველი მოედნის სპეციალისტებმა უკვე 1952 წელს შესთავაზეს მოლა ბარზანის ავანგარდული ქურთული პოლიტიკური პარტიის შექმნა.
კრემლის იდეოლოგებმა მოამზადეს ქურთული დემოკრატიული პარტიის შექმნის პროგრამა. პარტიის შტაბ-ბინა უნდა ყოფილიყო უზბეკეთში,ტაშკენტთან ახლოს,ქურთული კოლმეურნეობის გამგეობის შენობაში. ამ დასახლებლაში ცხოვრობდნენ ბარზანი და მისი ახლობლები.
მარქსიზმ-ლენინიზმის იდეოლოგიის საფუძველზე მოქმედ ამ პარტიას კოორდინაცია უნდა გაეწია მთელ რეგიონში ქურთული ორგანიზაციებისათვის.
გენერალი სუდოპლატოვი იუმორით იხსენებს თუ რითი დასრულდა ქურთული პარტიის შექმნის შესახებ წინადადების პირველი განხილვა:
"ბარზანიმ მიმიწვია შეხვედრაზე მისი შტაბის ოფიცრებთან. ჩვენი გამოჩენისას ოთახში მყოფი 30 კაცი ადგა და გაიჭიმა. შემდეგ როგორც ბრძანებით ისინი ერთად დაეცნენ მუხლებზე და გახოხდნენ ბარზანისკენ. ისინი ბარზანის სთხოვდნენ მათთვის მისი ტანისამოსის კალთების და ჩექმების დაკოცვნის უფლებას".
სუდოპლატოვის თქმით ამ ინციდენტის შემდეგ მას გაუქრა ყველა ეჭვი ამ პარტიის დემოკრატიულობის თაობაზე. ქურთული დემოკრატიული პარტია იქცა ერაყის წამყვან ქურთულ ორგანიზაციად. მოგვიანებით გაჩნდნენ ასევე პოლიტიკური ავანგარდობის პრეტენზიის მქონე სხვა ქურთული ჯგუფებიც.
1978 წელს ანკარაში შეიქმნა ქურთისტანის მუშათა პარტია,რომლის იდეოლოგიადაც გახდა რევო;უციური მარქსიზმ-ლენინიზმი. 1980 წელს თურქეთში მომხდარი სამხედრო გადატრიალების შემდეგ ის გადავიდა იატაკქვეშეთში და 4 წლის შემდეგ კი პარტიის ლიდერმა აბდულა ოჯალანმა გამოაცხადა რომ ქურთები იწყებენ შეიარაღებულ ბრძოლას თურქული სახელმწიფოს წინააღმდეგ. ეს ალბათ წმინდა შემთხვევითობა იყო მაგრამ ქურთების აჯანყება დაემთხვა საბჭოთა კავშირის და თურქეთის ურთიერთობათა მორიგ გართულებას.
ქურთისტანის მუშათა პარტიის და საბჭოთა სპეცსამსახურების კავშირზე მხოლოდ ვარაუდების გამოთქმა შეიძლება, მაგრამ დიდი ხანია რაც აღარაა საიდუმლო ქურთი ბაევიკების მჭიდრო კავშირი ევროპის მემარცხენე ექსტრემისტულ დაჯგუფებებთან.
ერთი დაშლილ-დაქუცმაცებული ხალხის ისტორიიდან.
1920 წლის 10 აგვისტო-პირველი მსოფლიო ომის მოკავშირეების და თურქეთის მიერ ხელმოწერილი სევრის ხელშეკრულება გულისხმობს აღმოსავლეთ ანატოლიაში და მოსულის პროვინციაში ავტონომიური ქურთისტანის შექმნას.
1923: მუსტაფა ქემალის ჯანყისა და მისი გამარჯვების შემდეგ ლოზანის ტრაქტატი უყურადღებოდ სტოვებს ქურთთა უფლებებს. ერთა ლიგის გადაწყვეტილებათა შესაბამისად ქურთებისთვის გარკვეული ავტონომია უნდა მიეცა მხოლოდ ბრიტანეთის მანდატის ქვეშ არსებულ ერაყის ახალ სახელმწიფოს. ეს დაპირებაც არ იქნა შესრულებული.
1925-1930-1937: ქურთების ჯანყები თურქეთში.ისინი სასტიკად ჩაახშეს.
1937 წ, 8 ივლისი: თურქეთის, ერაყის, ირანის და ავღანეთის საადაბადის პაქტი. ის გულისხმობს კოორდინირებულ ბრძოლას ქურთულ მოძრაობებთან,
1946 წ. იანვარი: საბჭოთა კავშირის დახმარებით ირანში გაჩნდა მაჰაბადის ქურთული რესპუბლიკა რომელსაც ბოლო მოუღეს ირანის ჯარებმა.
1961 წ. სექტემბერი: მუსტაფა ბარზანიმ ჩრდილოეთ ერაყში წამოიწყო ჯანყი ლოზუნგით "ავტონომია ქურთისტანისთვის,დემოკრატია ერაყისთვის".
1970-ანი წლების ბოლომდე ზირითადად ჯანყდებოდნენ ერაყის ქურთები.
1968 წლის 17 ივლისს ერაყში ხელისუფლებაში მოდის ბაასი,რომელიც უშვებს ქურთების მონაწილეობას ერაყის პოლიტიკურ ცხოვრებაში.
1970: ბაასი თანხმდება ავტონომიური ქურთული რეგიონის შექმნაზე და ქურთებს აძლევს გარკვეულ უფლებებს. ქურთული ენა ხდება ქვეყნის მეორე ენა.
1974 წ.მარტი: ბაღდადი წყვეტს ავტონომიის ცალმხრივ დაარსებას. აშშ-ს და ირანის წაბიძგებით მუსტაფა ალ ბარზანი განაახლებს ჯანყს.
1975 წ.6 მარტი: ბაღდადადის თეირანის ალჟერის შეთანხმება აგვარებს მათ სასაზღვრო უთანხმოებას.ირანი აღარ ეხმარება აჯანყებულ ქურთებს და ისინიც მარცხდებიან.
1980 წ. სექტემბერი : ირან-ერაყის ომის დაწყება ბიძგს აძლევს ქურთთა მღელვარებებს. ირანში ირანის ქურთული დემოკრატიული პარტია //დრ.რაჰმან გასემლუ.// იპყრობს ქურთისტანს და კონფლიქტი ხელს უწყობს მის დაკავშირებას სადამ ხუსეინთან.
ერაყში,ერთმანეთს ეჩხუბებიან და ურიგდებიან მასუდ ალ ბარზანის ქურთისტანის დემოკრატიული პარტია ,ჯალალ ტალაბანის ქურთისტანის პატრიოტული კავშირი და ერაყის კომპარტია.
1984: აღმოსავლეთ თურქეთში პარტიზანული ომი წამოიწყო ქურთისტანის მუშათა პარტიამ.
1988: ირან-ერაყის ომის შემდეგ რეპრესიები ქურთების წინააღმდეგ. მარტში ბაღდადმა ქიმიური გაზი გამოიყენა სოფელი ჰალაბჯას წინააღმდეგ. 100000 ქურთი გაიქცა თურქეთში.
1989 წ. ივლისი : თეირანის რეჟიმის აგენტებმა ვენაში მოკლეს ირანის ქურთთა ლიდერი დრ.აბდულ რაჰმან გასემლუ.
1991 წ. 5 მარტი: ჩრდილოეთ ერაყში დაიწყო ქურთების ჯანყი.
1991წ. 2 აპრილს: საფრანგეთმა ჰუმანიტარული ჩარევის მოვალეობის სახელით მიმართა გაეროს ქურთების მდგომარეობის თაობაზე.2 მილიონი ქურთი გარბის ირანისკენ და თურქეთისკენ.
1991 წ. 5 აპრილი: გაერომ მიიღო რეზოლუცია 688 რომელიც მოითხოვს აურთების წინააღმდეგ მიმართული რეპრესიების დასრულებას და ბაღდადისგან მოითხოვს ჰუმანიტარული დახმარების მიწოდების გაიოლებას.რეგიონში არის მხოლოდ 300 ჰუმანიტარული დამკვირვებელი რომელთა მანდატიც არ განახლებულა.
1991წ. 7 აპრილი: მოკავშირეები იწყებენ ქურთების დახმარების ოპერაციასProvide comfort sისინი ჰაერიდან ზვერავენ 36-ე პარალელის ჩრდილოეთით მდებარე რეგიონს,სადაც შესვლა აეკრძალათ ერაყის თვითმფრინავებს.
1992 19 მაისი: ერაყის ქურთისტანში ჩატარდა თავისუფალი არჩევნები,მაგრამ ვერ მოხერხდა სტაბილური ხელისუფლების დამკვიდრება.ქურთისტანის დემოკრატიული პარტია აკონტროლებს რეგიონის ჩრდილოეთს თურქეთის საზღვრამდაე ქურთისტანის პატრიოტული კავშირი აკონტროლებს რეგიონის სამხრეთს ირანის საზღვრამდე.
1992წ.20 ივნისი: ვენაში //ავსტრია// შეკრებილი შიიტური,ქურთული და დემოკრატიული ოპოზიცია ვერ ახერხებს საერთო პროგრამის შემუშავებას.
1992 წ.17 სექტემბერი: ბერლინში მოკლეს ირანის ქურთისტანის დემოკრატიული პარტიის 4 ხელმძღვანელი.
1998 წ. სექტემბერი : ქურთისტანის დემოკრატიული პარტია და ქურთისტანის პატრიოტული კავშირი ვაშინგტონში შეთანხმდნენ ერაყის ქურთისტანის დროებითი მთავრობისა და პარლამენტის შექმნაზე.
1998 წ. ოქტომბერი: ამერიკული Iraq Liberation Act გულისხმობს ერაყული ოპოზიციისთვის ანუ ქურთული პარტიებისთვისაც გაძლიერებული დახმარების გაწევას. მიზანია პრეზიდენტი სადამ ხუსეინის დესტაბილიზაცია.
1999 წ.იანვარი : ქურთისტანის მუშათა პარტიის ბელადი აბდულა ოჯალანის დაპატიმრება კენიაში და მისი გადაცემა თურქეთის ხელისუფლებისთვის.
2002 წ. 8 სექტემბერი: ქურთისტანის დემოკრატიული პარტიის და ქურთისტანია პატრიოტული კავშირის ხელმძღვანელები ხელს აწერენ სამშვიდობო შეთანხმებაზე და განაახლებენ გაერთიანებულ პარლამენტს. ამ დროს ვაშინგტონი ემზადება ერაყის მთავრობისთვის დარტყმისათვის.
1960-ან წლებში საბჭოთა სპეცსამსახურების მიერ შეიარაღებულმა ქურთულმა რაზმებმა წამოიწყეს აჯანყებები ერაყში,თურქეთში და ირანში. მოსკოვი ქურთების მეშვეობით ზემოქმედებდა მახლობელი აღმოსავლეთის ამ უმნიშვნელოვანეს სახელმწიფოებზე.
ქურთული ეროვნული მოძრაობის მოსკოვის ინტერესებთან უფრო საიმედოდ მისაბმელად კრემლმა ქურთები გააბედნიერა მთლა მოწინავე იდეოლოგიით.
ძველი მოედნის სპეციალისტებმა უკვე 1952 წელს შესთავაზეს მოლა ბარზანის ავანგარდული ქურთული პოლიტიკური პარტიის შექმნა.
კრემლის იდეოლოგებმა მოამზადეს ქურთული დემოკრატიული პარტიის შექმნის პროგრამა. პარტიის შტაბ-ბინა უნდა ყოფილიყო უზბეკეთში,ტაშკენტთან ახლოს,ქურთული კოლმეურნეობის გამგეობის შენობაში. ამ დასახლებლაში ცხოვრობდნენ ბარზანი და მისი ახლობლები.
მარქსიზმ-ლენინიზმის იდეოლოგიის საფუძველზე მოქმედ ამ პარტიას კოორდინაცია უნდა გაეწია მთელ რეგიონში ქურთული ორგანიზაციებისათვის.
გენერალი სუდოპლატოვი იუმორით იხსენებს თუ რითი დასრულდა ქურთული პარტიის შექმნის შესახებ წინადადების პირველი განხილვა:
"ბარზანიმ მიმიწვია შეხვედრაზე მისი შტაბის ოფიცრებთან. ჩვენი გამოჩენისას ოთახში მყოფი 30 კაცი ადგა და გაიჭიმა. შემდეგ როგორც ბრძანებით ისინი ერთად დაეცნენ მუხლებზე და გახოხდნენ ბარზანისკენ. ისინი ბარზანის სთხოვდნენ მათთვის მისი ტანისამოსის კალთების და ჩექმების დაკოცვნის უფლებას".
სუდოპლატოვის თქმით ამ ინციდენტის შემდეგ მას გაუქრა ყველა ეჭვი ამ პარტიის დემოკრატიულობის თაობაზე. ქურთული დემოკრატიული პარტია იქცა ერაყის წამყვან ქურთულ ორგანიზაციად. მოგვიანებით გაჩნდნენ ასევე პოლიტიკური ავანგარდობის პრეტენზიის მქონე სხვა ქურთული ჯგუფებიც.
1978 წელს ანკარაში შეიქმნა ქურთისტანის მუშათა პარტია,რომლის იდეოლოგიადაც გახდა რევო;უციური მარქსიზმ-ლენინიზმი. 1980 წელს თურქეთში მომხდარი სამხედრო გადატრიალების შემდეგ ის გადავიდა იატაკქვეშეთში და 4 წლის შემდეგ კი პარტიის ლიდერმა აბდულა ოჯალანმა გამოაცხადა რომ ქურთები იწყებენ შეიარაღებულ ბრძოლას თურქული სახელმწიფოს წინააღმდეგ. ეს ალბათ წმინდა შემთხვევითობა იყო მაგრამ ქურთების აჯანყება დაემთხვა საბჭოთა კავშირის და თურქეთის ურთიერთობათა მორიგ გართულებას.
ქურთისტანის მუშათა პარტიის და საბჭოთა სპეცსამსახურების კავშირზე მხოლოდ ვარაუდების გამოთქმა შეიძლება, მაგრამ დიდი ხანია რაც აღარაა საიდუმლო ქურთი ბაევიკების მჭიდრო კავშირი ევროპის მემარცხენე ექსტრემისტულ დაჯგუფებებთან.
მოაწყვეს
1993 წელს გერმანიის ფედერატული რესპუბლიკის შინაგან საქმეთა მინისტრმა მიაღწია გერმანიაში ქურთისტანის მუშათა პარტიის როგორც ტერორისტული ორგანიზაციის საქმიანობის აკრძალვას. ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტმაც ოჯალანის მოძრაობა ტერორისტულ ორგანიზაციად ჩათვალა. ასევე მოიქცა მრავალი სამთავრობო და საერთაშორისო ორგანიზაცია. მაგრამ აკრძალვების მიუხედავად აურთისტანის მუშათა პარტიის მომხრეები თავისუფლად მოქმედებდნენ დასავლეთ ევროპაში. 1999 წლის თებერვალში მათ თითქმის ყველა ევროპულ დედაქალაქში მოაწყვეს მასობრივი არეულობები და დიპლომატიურ წარმომადგენლობათა შენობების დაპყრობები.
// საბედნიეროდ ბევრი ქურთი არაა პუტინის კოლეგა, მთარგმნელი//.
1993 წელს გერმანიის ფედერატული რესპუბლიკის შინაგან საქმეთა მინისტრმა მიაღწია გერმანიაში ქურთისტანის მუშათა პარტიის როგორც ტერორისტული ორგანიზაციის საქმიანობის აკრძალვას. ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტმაც ოჯალანის მოძრაობა ტერორისტულ ორგანიზაციად ჩათვალა. ასევე მოიქცა მრავალი სამთავრობო და საერთაშორისო ორგანიზაცია. მაგრამ აკრძალვების მიუხედავად აურთისტანის მუშათა პარტიის მომხრეები თავისუფლად მოქმედებდნენ დასავლეთ ევროპაში. 1999 წლის თებერვალში მათ თითქმის ყველა ევროპულ დედაქალაქში მოაწყვეს მასობრივი არეულობები და დიპლომატიურ წარმომადგენლობათა შენობების დაპყრობები.
// საბედნიეროდ ბევრი ქურთი არაა პუტინის კოლეგა, მთარგმნელი//.
1920 წლის 10 აგვისტო-პირველი მსოფლიო ომის მოკავშირეების და თურქეთის მიერ ხელმოწერილი სევრის ხელშეკრულება გულისხმობს აღმოსავლეთ ანატოლიაში და მოსულის პროვინციაში ავტონომიური ქურთისტანის შექმნას.
1923: მუსტაფა ქემალის ჯანყისა და მისი გამარჯვების შემდეგ ლოზანის ტრაქტატი უყურადღებოდ სტოვებს ქურთთა უფლებებს. ერთა ლიგის გადაწყვეტილებათა შესაბამისად ქურთებისთვის გარკვეული ავტონომია უნდა მიეცა მხოლოდ ბრიტანეთის მანდატის ქვეშ არსებულ ერაყის ახალ სახელმწიფოს. ეს დაპირებაც არ იქნა შესრულებული.
1925-1930-1937: ქურთების ჯანყები თურქეთში.ისინი სასტიკად ჩაახშეს.
1937 წ, 8 ივლისი: თურქეთის, ერაყის, ირანის და ავღანეთის საადაბადის პაქტი. ის გულისხმობს კოორდინირებულ ბრძოლას ქურთულ მოძრაობებთან,
1946 წ. იანვარი: საბჭოთა კავშირის დახმარებით ირანში გაჩნდა მაჰაბადის ქურთული რესპუბლიკა რომელსაც ბოლო მოუღეს ირანის ჯარებმა.
1961 წ. სექტემბერი: მუსტაფა ბარზანიმ ჩრდილოეთ ერაყში წამოიწყო ჯანყი ლოზუნგით "ავტონომია ქურთისტანისთვის,დემოკრატია ერაყისთვის".
1970-ანი წლების ბოლომდე ზირითადად ჯანყდებოდნენ ერაყის ქურთები.
1968 წლის 17 ივლისს ერაყში ხელისუფლებაში მოდის ბაასი,რომელიც უშვებს ქურთების მონაწილეობას ერაყის პოლიტიკურ ცხოვრებაში.
1970: ბაასი თანხმდება ავტონომიური ქურთული რეგიონის შექმნაზე და ქურთებს აძლევს გარკვეულ უფლებებს. ქურთული ენა ხდება ქვეყნის მეორე ენა.
1974 წ.მარტი: ბაღდადი წყვეტს ავტონომიის ცალმხრივ დაარსებას. აშშ-ს და ირანის წაბიძგებით მუსტაფა ალ ბარზანი განაახლებს ჯანყს.
1975 წ.6 მარტი: ბაღდადადის თეირანის ალჟერის შეთანხმება აგვარებს მათ სასაზღვრო უთანხმოებას.ირანი აღარ ეხმარება აჯანყებულ ქურთებს და ისინიც მარცხდებიან.
1980 წ. სექტემბერი : ირან-ერაყის ომის დაწყება ბიძგს აძლევს ქურთთა მღელვარებებს. ირანში ირანის ქურთული დემოკრატიული პარტია //დრ.რაჰმან გასემლუ.// იპყრობს ქურთისტანს და კონფლიქტი ხელს უწყობს მის დაკავშირებას სადამ ხუსეინთან.
ერაყში,ერთმანეთს ეჩხუბებიან და ურიგდებიან მასუდ ალ ბარზანის ქურთისტანის დემოკრატიული პარტია ,ჯალალ ტალაბანის ქურთისტანის პატრიოტული კავშირი და ერაყის კომპარტია.
1984: აღმოსავლეთ თურქეთში პარტიზანული ომი წამოიწყო ქურთისტანის მუშათა პარტიამ.
1988: ირან-ერაყის ომის შემდეგ რეპრესიები ქურთების წინააღმდეგ. მარტში ბაღდადმა ქიმიური გაზი გამოიყენა სოფელი ჰალაბჯას წინააღმდეგ. 100000 ქურთი გაიქცა თურქეთში.
1989 წ. ივლისი : თეირანის რეჟიმის აგენტებმა ვენაში მოკლეს ირანის ქურთთა ლიდერი დრ.აბდულ რაჰმან გასემლუ.
1991 წ. 5 მარტი: ჩრდილოეთ ერაყში დაიწყო ქურთების ჯანყი.
1991წ. 2 აპრილს: საფრანგეთმა ჰუმანიტარული ჩარევის მოვალეობის სახელით მიმართა გაეროს ქურთების მდგომარეობის თაობაზე.2 მილიონი ქურთი გარბის ირანისკენ და თურქეთისკენ.
1991 წ. 5 აპრილი: გაერომ მიიღო რეზოლუცია 688 რომელიც მოითხოვს აურთების წინააღმდეგ მიმართული რეპრესიების დასრულებას და ბაღდადისგან მოითხოვს ჰუმანიტარული დახმარების მიწოდების გაიოლებას.რეგიონში არის მხოლოდ 300 ჰუმანიტარული დამკვირვებელი რომელთა მანდატიც არ განახლებულა.
1991წ. 7 აპრილი: მოკავშირეები იწყებენ ქურთების დახმარების ოპერაციასProvide comfort sისინი ჰაერიდან ზვერავენ 36-ე პარალელის ჩრდილოეთით მდებარე რეგიონს,სადაც შესვლა აეკრძალათ ერაყის თვითმფრინავებს.
1992 19 მაისი: ერაყის ქურთისტანში ჩატარდა თავისუფალი არჩევნები,მაგრამ ვერ მოხერხდა სტაბილური ხელისუფლების დამკვიდრება.ქურთისტანის დემოკრატიული პარტია აკონტროლებს რეგიონის ჩრდილოეთს თურქეთის საზღვრამდაე ქურთისტანის პატრიოტული კავშირი აკონტროლებს რეგიონის სამხრეთს ირანის საზღვრამდე.
1992წ.20 ივნისი: ვენაში //ავსტრია// შეკრებილი შიიტური,ქურთული და დემოკრატიული ოპოზიცია ვერ ახერხებს საერთო პროგრამის შემუშავებას.
1992 წ.17 სექტემბერი: ბერლინში მოკლეს ირანის ქურთისტანის დემოკრატიული პარტიის 4 ხელმძღვანელი.
1998 წ. სექტემბერი : ქურთისტანის დემოკრატიული პარტია და ქურთისტანის პატრიოტული კავშირი ვაშინგტონში შეთანხმდნენ ერაყის ქურთისტანის დროებითი მთავრობისა და პარლამენტის შექმნაზე.
1998 წ. ოქტომბერი: ამერიკული Iraq Liberation Act გულისხმობს ერაყული ოპოზიციისთვის ანუ ქურთული პარტიებისთვისაც გაძლიერებული დახმარების გაწევას. მიზანია პრეზიდენტი სადამ ხუსეინის დესტაბილიზაცია.
1999 წ.იანვარი : ქურთისტანის მუშათა პარტიის ბელადი აბდულა ოჯალანის დაპატიმრება კენიაში და მისი გადაცემა თურქეთის ხელისუფლებისთვის.
2002 წ. 8 სექტემბერი: ქურთისტანის დემოკრატიული პარტიის და ქურთისტანია პატრიოტული კავშირის ხელმძღვანელები ხელს აწერენ სამშვიდობო შეთანხმებაზე და განაახლებენ გაერთიანებულ პარლამენტს. ამ დროს ვაშინგტონი ემზადება ერაყის მთავრობისთვის დარტყმისათვის.
 |
| Kurdish-inhabited area by CIA (1992). |
2009 » Февраль » 15 »
Курдские “демократы” кагэбэшной выделки
Курдские “демократы” кагэбэшной выделки
Курдские “демократы” кагэбэшной выделки | 14:49 |
Analitika.at.ua. Курдские отряды боевиков, или, как их называют, террористов, причиняют сильную и постоянную головную боль в обширном регионе Малой Азии, в частности Турции. Об Ираке и говорить нечего. События на севере этой страны, периодические вторжения турецких войск в Ирак, боевые действия — нешуточная реакция на террористические акции... Процесс этот вряд ли прекратится — курды настроены по-боевому и очень решительно. Им терять нечего, кроме своих жизней. Курдский вопрос, без сомнения, один из самых болезненных и острых во всем регионе. Он, скорее всего, зародился уже тогда, когда курды оставили свою прародину — северные районы провинции Парс в Иране, проникли в Северное Междуречье и приняли магометанство. Первые письменные источники, зафиксировавшие курдские племена, отмечены XII веком. С тех пор они так и не смогли объединиться и создать государство. Курдистан существовал и пока существует сугубо как этническое понятие. Земли, на которых много веков обитают курды, оказались разделены между Турцией, Ираком, Ираном и Сирией. Проблема между тем не решается, усложняется и растягивается до бесконечности, хотя курдов более 20 миллионов. Продолжается и больше ста лет назад начатая ими борьба за свою государственность, и конца ей не видно. Между тем история вопроса широкой общественности даже в общих чертах плохо известна. В частности, мало кто знает о курдско-советской интриге. Именно благодаря Москве курдское движение получило кадры боевиков-профи и в качестве духовной поддержки — самую прогрессивную марксистско-ленинскую идеологию. Оказывается также, что в конце 20-х годов немалую роль в новейшей истории курдов играли и армяне, причем действовали они и со стороны большевиков, и со стороны дашнаков. Конечно, каждый, особенно такой многочисленный народ, как курдский, имеет право на место на земле, на свое государство. Но некоторые обстоятельства сегодня вызывают противоречивые чувства. Так, очерчивая границы своего лелеемого государства, некоторые курдские деятели в мечтах о своем государстве зацепляют и часть современной Армении с Ереваном, Армению Западную, не говоря уже о территориях упомянутых выше стран рассеяния. Нам невозможно забыть и то, что курды оказались деятельными и жестокими подручными турок во время геноцида. Игры и интриги вокруг курдского движения продолжаются, их используют разные страны для воздействия на ситуацию в регионе прежде всего в своих интересах. О курдском народе они стараются по возможности не вспоминать. Советская секретная служба, называвшаяся в ту пору иностранным отделом ОГПУ (ИНО ОГПУ), с середины 20-х гг. пыталась установить контакты с вождями многочисленных воинственных племен Ближнего Востока для того, чтобы использовать эти племена в борьбе против “международного империализма”. Так, в 1927 г. резидент ОГПУ в Тегеране Георгий Агабеков получил задание “подготовить на случай конфликта с Англией возможность восстания на индийской границе из Индии. Подготовка должна была заключаться в подкупе вождей племен, расположенных у индийской границы, и устройстве тайных складов оружия, которым можно было бы в нужный момент вооружить племена и двинуть на Индию”. В Иране, Ираке, Афганистане представители ОГПУ искали выходы на влиятельных вождей, вербовали агентов, подкупали губернаторов, участвовали в торговле оружием и даже прикрывали контрабанду наркотиков. Восстания курдов в 1925-1927 гг. привлекли внимание советской разведки к Курдистану. Резидент ОГПУ в иранском Керманшахе Михаил Алхазов (Аллахвердов), официально являвшийся секретарем советского консульства, наладил связь с влиятельным курдским шейхом Низаметдином, который подробно сообщал о деятельности и планах курдских повстанцев в Иране и их связях с курдами Ирака. О курдском движении в Турции Москву информировал представитель армянской партии Дашнакцутюн в Курдистане Арташес Мурадян, завербованный тифлисским ОГПУ. В 1927 г. руководитель иностранного отдела ОГПУ Михаил Трилиссер приказал восточному сектору ИНО “заблаговременно подготовить курдские племена к выступлению против Ирака, где, по сведениям ОГПУ, концентрировались воздушные силы англичан”. Для привлечения к СССР симпатий курдов Турции, Ирана и Ирака рассматривался вопрос о создании на территории Азербайджанской ССР советского Курдистана. В 1929-1930 гг. был создан Курдистанский округ с центром в городе Лачине. Однако создание автономии Курдистана вызвало категорические возражения наркоминдел СССР, опасавшегося, что открытая поддержка советским правительством курдского движения вызовет обострение отношений с Турцией и Ираном. В итоге Курдистанский округ был упразднен, а сами курды в 30-40-х гг. были выселены в Казахстан. Советские власти использовали информацию о связях партии Дашнакцутюн с курдами, полученную по каналам ОГПУ, для того, чтобы нейтрализовать армянскую национальную эмиграцию, активно действовавшую на Ближнем Востоке. Советский полпред в Тегеране Яков Давтян (Давыдов) передал документы об участии дашнаков в вооружении и обучении курдских повстанцев турецкому и иранскому правительствам. Реакция Тегерана и Анкары не заставила ждать: в Турции и Иране были проведены обыски и аресты среди дашнакских активистов, что практически парализовало деятельность Дашнакцутюн на южных границах СССР. В конце 20-х гг. советская разведка практически свернула работу против Турции, поскольку руководители ОГПУ планировали превратить Константинополь в центр резидентуры на Ближнем Востоке и полагали, что если ОГПУ не будет задевать интересы турок, то они будут смотреть сквозь пальцы на работу советской разведки против других стран. Поэтому контакты эмиссаров Москвы с курдами были свернуты. Во второй половине 40-х гг. Советы вновь обратили внимание на курдское движение. В это время курды подняли восстание на севере Ирана. Шахские войска быстро разгромили повстанцев, а большинство курдских лидеров были схвачены и казнены. В 1947 г. вооруженные отряды курдов под командованием муллы Мустафы Барзани, теснимые иранской армией, перешли советско-иранскую границу и оказались на территории Азербайджана. Около 2 тысяч курдских боевиков и члены их семей были интернированы советскими властями. Барзани и его офицеры стали почетными гостями первого секретаря Компартии Азербайджана Мир-Джафара Багирова, который рассчитывал использовать курдов для дестабилизации ситуации в Иранском Азербайджане. Однако Москва стремилась натравить курдов не на Иран, с которым у Советского Союза в ту пору были хорошие отношения, а на Ирак и Турцию, являвшимися стратегическими союзниками Запада. В том же 1947 г. к Барзани явился официальный представитель советского правительства, назвавшийся заместителем генерального директора ТАСС Матвеевым. Под этим именем скрывался один из руководителей советской разведки генерал-лейтенант Павел Судоплатов, вскоре назначенный начальником бюро по диверсионной работе за границей МГБ СССР. Он предложил курдскому лидеру и его сторонникам политическое убежище в Советском Союзе. Оказавшиеся на территории СССР курдские боевики с их семьями были расселены в Узбекистане. Барзани и его офицеры прошли спецобучение в советских военных училищах и военной академии. Курдов обучали тактике ведения партизанской войны и навыкам, необходимым для организации и подготовки террористических актов и диверсий. К началу 1952 г. генерал Судоплатов разработал план использования курдских террористов для диверсионных операций на Ближнем Востоке. Их предполагалось использовать для запланированного Советами свержения правительства Нури Саида в Ираке. В марте 1952 г. мулла Барзани вновь встретился с Матвеевым-Судоплатовым. Выслушав предложения главы советской диверсионной службы, он заявил, что согласен подписать договоренность о сотрудничестве с советским руководством в обмен на гарантии содействия СССР в создании Курдской республики на стыке границ Северного Ирака, Ирана и Турции. Обсудив требования курдов с В.Молотовым и министром иностранных дел А.Вышинским, министр госбезопасности Игнатьев представил их на рассмотрение Политбюро, которое дало “добро” на использование курдского движения советской разведкой. Куратором курдов в Москве стал секретарь ЦК КПСС Михаил Суслов. Он встречался с Барзани и обещал ему всестороннюю помощь СССР в борьбе за автономию Курдистана в обмен на помощь курдов в свержении проанглийского правительства в Ираке. Официально решением Политбюро МГБ СССР предписывалось организовать военные курсы для курдов и “оказывать содействие в установлении связей с зарубежными соотечественниками”. На самом же деле Судоплатов и его служба “Бюро N 1” готовили из курдских боевиков профессиональных диверсантов и террористов. В 1958 г. обученные в Советском Союзе курды активно участвовали в свержении режима Нури Саида в Ираке, в начале 60-х гг. курдские отряды, вооруженные советскими спецслужбами, развернули повстанческую борьбу в Ираке, Турции и Иране. Москва использовала “курдскую карту” для давления на эти страны, играющие ключевую роль в Ближневосточном регионе. Для того чтобы вернее привязать курдское национальное движение к интересам Москвы, советские руководители решили осчастливить курдов “самой передовой идеологией”. Еще в 1952 г. специалисты со Старой площади предложили мулле Барзани создать политическую партию, которая должна была стать авангардом борьбы курдов за создание национального государства. Приготовили проект формирования Курдской демократической партии. Штаб-квартиру партии предполагалось разместить на территории Узбекистана, недалеко от Ташкента, в правлении курдского колхоза, в котором обосновались Барзани и его окружение. Партия должна была координировать деятельность курдских организаций во всем регионе. Идеологией партии стал, разумеется, марксизм-ленинизм. Генерал Судоплатов с юмором вспоминает о том, как завершилось первое обсуждение предложения о создании курдской партии: “Когда беседа закончилась, Барзани пригласил меня на встречу с офицерами своего штаба. При нашем появлении человек тридцать, находившихся в комнате, вытянулись по стойке “смирно”. Затем как по команде все они упали на колени и поползли к Барзани, моля позволить им поцеловать край его одежды и сапоги”. После этого инцидента, отмечает Судоплатов, у него исчезли все сомнения по поводу “демократичности” создаваемой партии. Курдская демократическая партия стала ведущей курдской организацией в Ираке. Позже возникли другие курдские группы, также претендовавшие на роль политического авангарда. В 1978 г. в Анкаре была основана Рабочая партия Курдистана (ПКК), идеологией которой стал революционный марксизм-ленинизм. После военного переворота в Турции в 1980 г. она ушла в подполье, а четыре года спустя лидер партии Абдулла Оджалан объявил о начале вооруженной борьбы курдов против турецкого государства. Видимо, по чистой случайности курдское восстание совпало с очередным осложнением советско-турецких отношений... Если о связях ПКК с советскими спецслужбами можно только догадываться, то тесные отношения курдских боевиков с левыми экстремистскими группами Европы давно не являются секретом. В 1993 г. министр внутренних дел ФРГ М.Кантер добился запрещения деятельности ПКК в Германии как террористической организации. Аналогичным образом движение Оджалана квалифицировал Госдеп США, а также многие правительственные и международные организации. Однако, несмотря на запреты, сторонники ПКК свободно действовали в Западной Европе. Беспечность западных демократий позволила экстремистам в феврале 1999 г. организовать массовые беспорядки и захваты зданий дипломатических представительств почти во всех европейских столицах... Впрочем, почему только догадываться? Мы, современники распада СССР, отлично помним, как провозгласивший восстановление своей независимости Азербайджан с первых дней своего признания торопился доказать Турции, что высказывание Демиреля “мы один народ, два государства” не просто слова. Особенно неистовствовал пресловутый “Народный фронт”, чьи деятели откровенно обвиняли ныне покойного Гейдара Алиева, что тот, во-первых, и сам курд по национальности; во-вторых, лично “курировал” советские разработки по курдскому вопросу в рамках общей деятельности КГБ СССР. Листая азербайджанскую периодику, нет-нет и сейчас можно обнаружить все те же обвинения, правда, уже в адрес не только Г.Алиева, а всего “алиевского клана”. И случай, когда был арестован, а затем осужден и репрессирован независимый журналист Эйнулла Фатуллаев, только подчеркнул, насколько в современном Азербайджане актуальна данная проблема. Напомним: Фатуллаева засадили за решетку именно за то, что он пару раз со страниц своих газет “Реальный Азербайджан” — “Гюнделик Азербайджан” откровенно рассказывал о том, что режим Ильхама Алиева по согласованию с курдскими мировыми центрами осуществляет планомерную политику заселения курдами из Ирака и Турции территорий Нахичевана, Гянджи, ряда районов, расположенных в непосредственной близости от зоны карабахско-азербайджанского конфликта... Немало и сведений о том, как алиевский режим, благодаря очень большому “удельному весу” вокруг тандема Алиевы — Пашаевы клана братьев-курдов Эйюбовых, многие годы благосклонно смотрел на то, что в различных азербайджанских клиниках и лечебницах залечивали свои раны боевики вооруженных отрядов ПКК. “Взамен”, как известно, азербайджанская госпропаганда завела “старые песни о новом” в виде обвинений в адрес властей НКР в том, что якобы на территориях пояса безопасности вокруг Арцаха они разрешили разместить тренировочные лагеря ПКК. Конечно, бакинская фальшивка не раз была опровергнута — и в первую очередь даже не властями НКР, а теми самыми международными наблюдателями, которые аккуратно инспектируют практически все линии соприкосновения противоборствующих армий и, разумеется, территории, входящие в пояс безопасности. Но чего только не сделаешь, чтобы скрыть свою собственную причастность к процессу “регенерации” ПКК, “смерть” которой в Турции явно предполагали после того, как был пойман и осужден на пожизненное заключение на о-ве Имралы лидер ПКК незадачливый Абдулла Оджалан... Впрочем, и в Турции с курдским вопросом все еще впереди. Ведь скоро в курдо-иракском Эрбиле состоится международная конференция о... положении курдов в Турции. Подготовил Сергей Шакарянц | |
L’histoire d’un peuple divisé
10 août 1920 : Le traité de Sèvres, signé entre les Alliés de la première guerre mondiale et la Turquie, prévoit la création d’un Kurdistan autonome dans l’Est de l’Anatolie et dans la province de Mossoul.
1923 : Suite à la révolte de Mustapha Kemal et à sa victoire, le Traité de Lausanne conduit à l’abandon des droits kurdes. Seul le nouvel Etat irakien, sous mandat britannique, aurait dû, selon les décisions de la Société des Nations, garantir une certaine autonomie aux Kurdes. Cette promesse n’a pas non plus été tenue.
1925-1930-1937 : Révoltes kurdes en Turquie, impitoyablement mâtées.
8 juillet 1937 : Pacte de Saadabad entre la Turquie, l’Irak, l’Iran et l’Afghanistan. Il prévoit entre autres une coordination de la lutte contre la « subversion » kurde.
Janvier 1946 : Avec l’appui de l’URSS, naissance en Iran de la République kurde de Mahabad.
Décembre 1946 : Les troupes iraniennes mettent fin à cette expérience.
Septembre 1961 : Déclenchement d’une rébellion dans le nord de l’Irak menée par Moustapha al Barzani avec pour slogan : « autonomie pour le Kurdistan, démocratie pour l’Irak ». Jusqu’à la fin des années 70, l’essentiel de la rébellion kurde se concentre en Irak.
17 juillet 1968 : Le Baas s’empare du pouvoir en Irak. Consécration de la participation des Kurdes à la vie politique irakienne.
1970 : Le Baas concède la création d’une région kurde autonome et leur accorde certains droits : la langue kurde devient la seconde langue du pays.
Mars 1974 : Bagdad décide l’application unilatérale de l’autonomie. Poussé par les Etats-Unis et l’Iran, Mustapha al Barzani reprend l’insurrection.
6 mars 1975 : L’Accord d’Alger entre Bagdad et Téhéran met fin à leur différent frontalier et entraîne l’arrêt de toute aide iranienne à la rébellion kurde qui s’effondre.
Septembre 1980 : Le déclenchement de la guerre irano-irakienne relance l’agitation kurde. En Iran, le Parti démocratique kurde iranien (PDKI) du Dr Abdoul Rahman Ghassemlou a pris le contrôle du Kurdistan et le conflit l’amène à s’allier avec M. Saddam Hussein.
En Irak, alliances et divorces se succèdent entre le Parti démocratique du Kurdistan (PDK) dirigé par M. Massoud al Barzani, l’Union Patriotique du Kurdistan de M. Jalal Talabani et le Parti communiste irakien.
1984 : Déclenchement des opérations de guérilla du Parti des travailleurs du Kurdistan dans l’est de la Turquie.
1988 : Répression contre les Kurdes à la fin de la guerre Irak-Iran. En mars, Bagdad utilise des gaz chimiques contre le village de Halabja. 100 000 Kurdes fuient vers la Turquie
Juillet 1989 : Assassinat à Vienne du Dr Abdoul Rahman Ghassemlou, secrétaire général du PDKI en Iran, par des agents du régime de Téhéran.
5 mars 1991 : Début de la rébellion kurde dans le nord de l’Irak.
2 avril 1991 : L’ONU est saisie par la France sur la situation des Kurdes au nom du devoir d’« ingérence humanitaire ». Deux millions de Kurdes fuient vers l’Iran et la Turquie
5 avril 1991 : L’Onu adopte la résolution 688 exigeant la fin de la répression contre les Kurdes et demandant à Bagdad de faciliter l’acheminement de l’aide humanitaire. Seuls 300 observateurs humanitaires sont déployés dans la région. Leur mandat ne sera pas renouvelé par la suite.
7 avril 1991 :Les alliés lancent l’opération Provide comfort de secours aux Kurdes. Ils exercent une surveillance aérienne de la région située au nord du 36eme parallèle, interdite aux avions irakiens.
19 mai 1992 : Elections libres au Kurdistan irakien mais aucune autorité stable ne s’installe. Le PDK contrôle le nord de la région (jusqu’à la frontière avec la Turquie), l’UPK le sud (jusqu’à la frontière avec l’Iran).
20 juin 1992 : L’opposition chiite, kurde et démocratique réunie à Vienne (Autriche) ne parvient pas à s’entendre sur un programme commun.
17 septembre 1992 : Assassinats à Berlin de quatre importants dirigeants du PDK iranien.
Septembre 1996 : Après de violentes confrontations avec l’UPK, le PDK lance un appel à l’aide aux troupe du président Saddam Hussein.
Septembre 1998 : Accord de Washington entre le PDK et l’UPK sur la formation d’un gouvernement et d’un Parlement intérimaire au Kurdistan irakien.
Octobre 1998 : L’Iraq Liberation Act américain prévoit un soutien accru à l’opposition irakienne, dont les partis kurdes, en vue de déstabiliser le président Saddam Hussein.
Janvier 1999 : Arrestation du chef du PKK, M. Abdullah Öcalan, au Kenya et remis aux autorités turques.
8 septembre 2002 : Les dirigeants du PDK et de l’UPK signent un accord de paix, réactivant le ’Parlement unifié’. Cette unification intervient alors que Washington se prépare à frapper le gouvernement irakien pour le renverser.
1923 : Suite à la révolte de Mustapha Kemal et à sa victoire, le Traité de Lausanne conduit à l’abandon des droits kurdes. Seul le nouvel Etat irakien, sous mandat britannique, aurait dû, selon les décisions de la Société des Nations, garantir une certaine autonomie aux Kurdes. Cette promesse n’a pas non plus été tenue.
1925-1930-1937 : Révoltes kurdes en Turquie, impitoyablement mâtées.
8 juillet 1937 : Pacte de Saadabad entre la Turquie, l’Irak, l’Iran et l’Afghanistan. Il prévoit entre autres une coordination de la lutte contre la « subversion » kurde.
Janvier 1946 : Avec l’appui de l’URSS, naissance en Iran de la République kurde de Mahabad.
Décembre 1946 : Les troupes iraniennes mettent fin à cette expérience.
Septembre 1961 : Déclenchement d’une rébellion dans le nord de l’Irak menée par Moustapha al Barzani avec pour slogan : « autonomie pour le Kurdistan, démocratie pour l’Irak ». Jusqu’à la fin des années 70, l’essentiel de la rébellion kurde se concentre en Irak.
17 juillet 1968 : Le Baas s’empare du pouvoir en Irak. Consécration de la participation des Kurdes à la vie politique irakienne.
1970 : Le Baas concède la création d’une région kurde autonome et leur accorde certains droits : la langue kurde devient la seconde langue du pays.
Mars 1974 : Bagdad décide l’application unilatérale de l’autonomie. Poussé par les Etats-Unis et l’Iran, Mustapha al Barzani reprend l’insurrection.
6 mars 1975 : L’Accord d’Alger entre Bagdad et Téhéran met fin à leur différent frontalier et entraîne l’arrêt de toute aide iranienne à la rébellion kurde qui s’effondre.
Septembre 1980 : Le déclenchement de la guerre irano-irakienne relance l’agitation kurde. En Iran, le Parti démocratique kurde iranien (PDKI) du Dr Abdoul Rahman Ghassemlou a pris le contrôle du Kurdistan et le conflit l’amène à s’allier avec M. Saddam Hussein.
En Irak, alliances et divorces se succèdent entre le Parti démocratique du Kurdistan (PDK) dirigé par M. Massoud al Barzani, l’Union Patriotique du Kurdistan de M. Jalal Talabani et le Parti communiste irakien.
1984 : Déclenchement des opérations de guérilla du Parti des travailleurs du Kurdistan dans l’est de la Turquie.
1988 : Répression contre les Kurdes à la fin de la guerre Irak-Iran. En mars, Bagdad utilise des gaz chimiques contre le village de Halabja. 100 000 Kurdes fuient vers la Turquie
Juillet 1989 : Assassinat à Vienne du Dr Abdoul Rahman Ghassemlou, secrétaire général du PDKI en Iran, par des agents du régime de Téhéran.
5 mars 1991 : Début de la rébellion kurde dans le nord de l’Irak.
2 avril 1991 : L’ONU est saisie par la France sur la situation des Kurdes au nom du devoir d’« ingérence humanitaire ». Deux millions de Kurdes fuient vers l’Iran et la Turquie
5 avril 1991 : L’Onu adopte la résolution 688 exigeant la fin de la répression contre les Kurdes et demandant à Bagdad de faciliter l’acheminement de l’aide humanitaire. Seuls 300 observateurs humanitaires sont déployés dans la région. Leur mandat ne sera pas renouvelé par la suite.
7 avril 1991 :Les alliés lancent l’opération Provide comfort de secours aux Kurdes. Ils exercent une surveillance aérienne de la région située au nord du 36eme parallèle, interdite aux avions irakiens.
19 mai 1992 : Elections libres au Kurdistan irakien mais aucune autorité stable ne s’installe. Le PDK contrôle le nord de la région (jusqu’à la frontière avec la Turquie), l’UPK le sud (jusqu’à la frontière avec l’Iran).
20 juin 1992 : L’opposition chiite, kurde et démocratique réunie à Vienne (Autriche) ne parvient pas à s’entendre sur un programme commun.
17 septembre 1992 : Assassinats à Berlin de quatre importants dirigeants du PDK iranien.
Septembre 1996 : Après de violentes confrontations avec l’UPK, le PDK lance un appel à l’aide aux troupe du président Saddam Hussein.
Septembre 1998 : Accord de Washington entre le PDK et l’UPK sur la formation d’un gouvernement et d’un Parlement intérimaire au Kurdistan irakien.
Octobre 1998 : L’Iraq Liberation Act américain prévoit un soutien accru à l’opposition irakienne, dont les partis kurdes, en vue de déstabiliser le président Saddam Hussein.
Janvier 1999 : Arrestation du chef du PKK, M. Abdullah Öcalan, au Kenya et remis aux autorités turques.
8 septembre 2002 : Les dirigeants du PDK et de l’UPK signent un accord de paix, réactivant le ’Parlement unifié’. Cette unification intervient alors que Washington se prépare à frapper le gouvernement irakien pour le renverser.
No comments:
Post a Comment