ორხან პამუკის შეხედულებებიდან:

ფერიტ ორჰან პამუკი //Ferit Orhan Pamuk;დაიბადა 1952 წლის 7 ივნისს სტამბოლში,თურქეთში// წარმოშობით ჩერქეზი თანამედროვე თურქი მწერალი,რამოდენიმე ეროვნული და საერთაშორისო პრემიის,მათ შორის ლიტერატურაში ნობელის პრემიის ლაურეატი//2006//. თურქეთშიც და მის გარეთაც პოპულარული ორჰან პამუკის  ნაწარმოებები თარგმნილია 50-ზე მეტ ენაზე.

ცნობილია თავისი მოქალაქეობრივი პოზიციით სომეხთა გენოციდის და თურქეთში ქურთების დისკრიმინაციის მიმართ. მისი პოზიციები არ ემთხვევა თურქეთის ოფიციალურ ხელისუფალთა პოზიციებს.

Фери́т Орха́н Паму́к (тур. Ferit Orhan Pamuk; 7 июня 1952, Стамбул, Турция) — современный турецкий писатель черкесского происхождения, лауреат нескольких национальных и международных литературных премий, в том числе Нобелевской премии по литературе (2006). Популярен как в Турции, так и за её пределами, произведения писателя переведены на более чем пятьдесят языков. Известен своей гражданской позицией в отношении геноцида армян и дискриминации курдов в Турции, не совпадающей с мнением официальных турецких властей.

"იმპერიისგან უნდა რჩებოდეს მელანქოლია", დმიტრი ბიკოვი
ცნობილი თურქი მწერალი ორჰან პამუკი ამას წინ პირველად ეწვია რუსეთს. არავითარი ცივილიზაციათა კონფლიქტი არ არსებობს, ის მოგონილია პოლიტიკოსების მიერ, თვლის ორჰან პამუკი.


დასავლეთის და აღმოსავლეთის შერიგების თავისი გეგმის შესახებ ის მოუყვა რუსულ ჟურნალ "ოგონიოკს"....

         
თხზულებაში "სტამბოლი-მოგონებათა ქალაქი" მე ეხლა ავხსნი თუ რა რჩება იმპერიისგან. მას ემართება ის რაც რაღაც მომენტში ემართება ვარსკვლავს. ვარსკვლავი იქცევა საშინელი სიმკვრივის შავ ხვრელად. იმპერია იხურება, იკვრება ერთ უზარმაზარ და მსოფლიო  მნიშვნელობის ქალაქად. მასში არის ყველაფერი. მასში კონცენტრირებულია ისტორიის საუკუნეები. მასში ადამიანები ჩადიან მთელი ქვეყნიდან,მათ შორის პერიფერიებიდან. მასში ხორციელდება ყველა ხუროთმოძღვრული სტილის ნიშნები....

ევროპისა და მსოფლიოს ყველა დიდი ქალაქი ასეთი ძლიერების ძეგლებია. რომის იმპერიისგან დარჩა რომი. ბრიტანეთის იმპერიისგან-გადარეული და ყველაფრის დამტევი ლონდონი,ოსმალეთის იმპერიისგან-მელანქოლიით სავსე ახლართული და დიდებული სტამბოლი. 

ყველაზე უკეთესია როდესაც იმპერიისგან რჩება მელანქოლია და არა ბობოქარი და რამდენადმე რევანშისტული სევდა, აი ჩვენ ოდესღაც თავზარს ვცემდით კაცობრიობას....

მე არ ვემხრობი ამორალიზმის სევდიან მონატრებას და ჩვენი დიდი წარსული ყოველთვის ამორალურია. 

უნდა მოხდეს ისე რაც ემართება სიყვარულს. სიყვარულშიც ბევრი რამეა,მათ შორის ჭუჭყი და ეჭვიანობა,ფარული ვნებები. 

სიყვარულისგან უნდა დარჩეს წმინდა სევდა და არა ჭრილობები და შურისძიების წყურვილი.

ლიტერატურამ ვნებები უნდა გადაიყვანოს წმინდა სევდაში... მე ამ მიზნით დავწერე "სტამბოლი".

რუსეთის იმპერიისგან დარჩა ორი დიადი ქალაქი-მოსკოვი და პეტერბურგი და ეს ლოღიკურია იმიტომ რომ იმპერიას ჰქონდა ასე ვთქვათ ორი სახე. ორივე ქალაქმა დაუჯერებლად ბევრი დაიტია. 

ყოველი ქალაქი ცალკე ქვეყანაა და ესაა მრავალსაუკუნოვანი იმპერიული არსებობის ყველაზე ძვირფასი შედეგი. შესაბამისად იცვლება ჟანრიც: საბრძოლო ქრონიკის მაგივრად გზამკვლევი.

ისლამი ქრისტიანობასთან მუდამ თანაარსებობდა და უცებ არ შეუძლია თანაარსებობა. ვინ მოიგონა ეს? ეს მოიგონეს იმათ ვისაც სჭირდებათ მისადგომი დიდ ნავთობთან,კერძოდ ერაყულთან. მოიგონეს მსოფლიო ბოროტება,გაბერეს ის უნამუსო მასშტაბებამდე,მიაწერეს ისლამს ის რაც მასში საერთოდ არაა,მოაშორეს მას ყველაფერი საუკეთესო რაც მას აქვს,მთელი მისი პოეზია,მთელი მისი აზრი...

მე არ ვამბობ რომ რადიკალიზმი არაა,მე ვამბობ რომ ისლამი არ დაიყვანება რადუკალიზმზე. 

და თუ კი ვინმეს უნდა ისლამის გაიგივება შეუწყნარებლობასთან და მხეცობასთან პატიოსნად აღიაროს ეს.

აი დავუშვათ თურქეთი. მასში თანაარსებობენ არა მარტო ისლამი და ქრისტიანობა-მასში იმდენი რამეა რომ მე,სტამბოლელს თავბრუ მეხვევა. და ყველა საშინლად რადიკალურია.  არიან ძალიან კატეგორიული სამხედროები რომლებიც მოითხოვენ დაუყოვნებლივ გადატრიალებას.  არიან ძალიან მტკიცე კომუნისტები,საერთოდ კომუნიზმი დიდად მოდაშია. უამრავია ექსტრემალი ჩე-გევარული რომანტიკიდან მაოისტურ პრაგმატიკამდე.  არის რელიგიურ სექტათა დუჟინი პლუს არიან სხვადასხვა კონფესიათა ფუნდამენტალისტები. 

არის საერო მოძრაობები.არიან ბობოქარი ევროპეიზაციის მომხრენი.

არიან ათათურქის თაყვანისმცემლები //მათ სხვათა შორის ეკუთვნის ჩემი ოჯახიც//. 

არიან ნახსენები ნოსტალგისტები, რომლებიც ვერ ეგუებიან იმპერიული სტატუსის დაკარგვას. 

მე დავითვლიდი ოციოდე გავლენიან ძალას. და ჩვენ ყველანი გადავრჩებით სწორედ იმიტომ რომ ისინი ამდენნი არიან. 

სამყაროს დასასრული მართლაც არ დააგვიანებდა თუ კი ხელისუფლებაში მოვიდოდა რომელიმე ერთი ან თუ კი ცხოვრება იქნებოდა რომელიღაც ორის ბრძოლა.... 

მე მაინც უფრო მოდერნისტი ვარ ვიდრე პოსტმოდერნისტი. მე რომ გავმხდარიყავი მხატვარი ეს იქნებოდა მოდერნი ეროვნული საკმაოდ არქაული ფესვებით.  მოდერნმა კი მიმართა არქაიკას ახალი სერიოზულობის ძიებაში.

პოსტმოდერნიზმი  არის როდესაც ყველაფერი მეტ-ნაკლებად უდრის ყველაფერს, ყველასთვის ყველაფერი სულ ერთია ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით.

მოდერნიზმი კი არის სხვადსხვანაირთა ბრძოლა და ეს სხვადასხვანაირები ბევრნი არიან. 

მე არ ვიღებ ორ ფერად გაყოფილ სამყაროს. როდესაც სამყაროს წარმოგიდგენენ ორფერად გატყუებენ რაღაცის მოგების იმედით... 


თქვენ ინტერვიუში მკვეთრი აზრი გამოთქვით სომეხთა გენოციდის შესახებ და შეეჯახეთ სახელმწიფოს. ეს სასარგებლო გამოცდილებაა ?

ერთმა თქვენმა ნიჭიერმა მწერალმა თქვა რომ მწერალი ერთადერთი პროფესიაა სადაც სასარგებლოა ყველაფერი //ა.სინიავსკი:  "მწერლისთვის სიკვდილიც სასარგებლოა".-დ.ბ.//. ეს მხოლოდ ნაწილობრივაა მართალი იმიტომ რომ ერთის მხრივ ეს გამოცდილებაა და მეორეს მხრივ კი თქვენ გცემეს ქუჩაში.განა ეს სასარგებლოა?

არა.

რატომ, ეს შეიძლება აღიწეროს. ეს საზიზღარია, გესმით? მწერალზე ყველაფერი ახდენს შთაბეჭდილებას. ის ყველაფერზეა დამოკიდებული. სახელმწიფოსთან კონფლიქტი ამდიდრებს და ტეხავს. 

გამოცდილება ჩნდება და მისი ადექვატურად განხორციელება ზოგჯერ ვეღარ ხერხდება.  ასეთი მაგალითი ბევრია.

მაინც მირჩევნია რომ არ მცემდნენ ქუჩაში. 

ქუჩაში ცემა და სახელმწიფოსთან აყლმაყალი მაინც არაა ერთი და იგივე.

გარწმუნებთ რომ შეგრძნებით იგივე საშინელებაა უფრო დიდ ძალასთან შეჯახება.

და საკუთარი სიმართლის განცდა? 

საკუთარი სიმართლის განცდა ქუჩაშიცაა. მივდიოდი არავის ვეხებოდი,ალბათ ყვავილები მიმქონდა ქალიშვილისთვის...მე მინდა ლამაზი და არა სკანდალური წიგნების წერა. ზოგჯერ ეხები პოლიტიკურ თემასაც,მაგრამ არა საგანგებოდ. 

მწერალი უნდა იყოს თქვენი პუშკინისავით. ყველა პოლიტიკურ პარტიას უნდა უნდოდეს მისი მითვისება და ის ყოველ პოლიტიკურ პარტიას უნდა გამოადგეს რაღაცაში. 

იმიტომ რომ ის სილამაზეა და სილამაზეშია ყველაფერი. 

თქვენთან ხომ ყველას უნდა პუშკინია მითვისება და ის არავის ერგება. იდეალი.

როგორ ფიქრობთ,კავკასიის და რუსეთის პრობლემის გადაწყვეტა შეიძლება? 

გადაუწყვეტელი პრობლემები არ არსებობს. კაცობრიობა არის ყველა პრობლემის გადაწყვეტის მექანიზმი. კაცობრიობას არასოდეს დაუხევია უკან ცხოვრების მიერ მისთვის დასმული საკითხის წინაშე.

არსებობს კი თურქული ეროვნული ხასიათი? მაგალითად განსაკუთრებული თურქული სიყვარული? 

აი ამის შესახებ არაფერს გეტყვით. პრინციპულად. საკმარისია თურქეთის გადაქცევა მარგინალურ ქვეყნად. 

რატომ არ კითხულობს არავინ ამერიკული ხასიათის თუ სიყვარულის შესახებ? ჩვენ რა,ველურები ვართ,ტუზემცები,ეგზოტიკა?

მთელ მსოფლიოში ერთნაირია გიჟების,ცუდების,კარგების პროცენტი... რაც შეეხება სიყვარულს ისევეა როგორც ყველასთან. ყველაზე ხშირად ორმხრივია. სხვა შემთხვევაში მსოფლიო დიდი ხნის აღარ იარსებებდა.
 

№ 24Обществоточка зрения

http://www.ogoniok.com/4949/21/

«От империи должна оставаться меланхолия»

Дмитрий БЫКОВ

Известный турецкий писатель Орхан Памук на прошлой неделе впервые посетил Россию. «Никакого конфликта цивилизаций нет, он придуман политиками», — считает он.
О своем плане примирения Востока и Запада Памук рассказал «Огоньку»

Поговорить Памук предложил сам. После пресс-конференции в Питере, посвященной выходу его нового романа «Снег», народ устремился на фуршет, состоявший сплошь из турецких сладостей. Памук налил себе турецкого кофе и подошел к столику, за которым его бурно обсуждали питерские студенты
— Если вы не прочь, я бы поговорил, — сказал он. — Я немного могу по-английски и вы небось тоже.
Все закивали. Пресс-конференция шла на турецком, переводчица замучилась переводить памуковские аккуратные колкости.
— Просто у меня сложилось впечатление, что из присутствующих вы меня типа читали, — сказал он студентам и мне, отиравшемуся тут же в надежде на интервью. — Так что если имеются вопросы, я готов. Нормальный разговор с читателем — единственная приятность во время раскрутки книг. Мне приходится ездить и разговаривать, я этого не люблю, моя воля — сидел бы по двенадцать часов за столом и писал. Я писатель в самом чистом виде, во всей его, так сказать, прекрасной жалкости. Я ничего кроме этого не умею, в музыке я идиот, живописью интересовался с семи до двадцати двух и даже рисовал, но ничего путного не нарисовал. Учился на журналиста, но журналистикой не занимался ни дня.

Что, не нравится наша профессия?

Хорошая профессия, но для нее нужен другой темперамент. В общем, я ничего как следует не умею, поэтому даже не знаю, что ценного могу вам сообщить. Почему-то очень много политических вопросов задают в России, а я что, политик?

Вы, значит, думаете, что литература не влияет на политику?

Почему, она влияет, но это же взаимная вещь. Если политика сильно впечатляет писателя, в ответ он может написать роман, который сильно впечатлит политику. Случится некое общественное движение, пойдут круги. Но это палка о двух концах: если вы пишете сильный политический роман, он необратимо меняет вашу жизнь и чаще всего ставит вас под удар. Если слабый — вам ничего не грозит, но зачем писать слабый? В результате политическая книга у меня, в общем, одна — «Снег».

Про что?

Хороший вопрос. Я мог бы сейчас принять позу, сказать — вот, содержание моей книги нельзя передать несколькими фразами... Но я честно признаюсь, что все мои книги можно пересказать в трех предложениях, потому что не в сюжете дело. Герой «Снега» — молодой поэт. Приезжает к девушке своей, жениться. Она живет в пограничном городе, на бывшей границе России и Турции. Он приехал, а уехать не может — все выезды снегом завалило. Ну и там несколько детективных историй, служащих поводом для авторских размышлений... о границах, об империях, о том, что после них остается...

По вашей «Черной книге» у меня было ощущение, что вы по империи все-таки ностальгируете. И вы, и многие...

Не столько в «Черной книге», сколько в «Стамбуле — городе воспоминаний». Я объясню сейчас, что остается от империи. С ней происходит... как со звездой в какой-то момент. Звезда превращается в черную дыру страшной плотности. Империя схлопывается, стягивается в один город, огромный, всемирного значения, в котором есть все. Город-государство, сконцентрировавший в себе века истории. В него приезжают люди со всей страны, в том числе с окраин; в нем воплощаются черты всех архитектурных стилей... Все главные города Европы, да и мира — такие памятники былого могущества. От Римской империи остался Рим, от Британской — сумасшедший всевместительный Лондон, от Османской — запутанный и величественный Стамбул, полный меланхолии. Лучше всего, когда от империи остается меланхолия, а не бурная такая, несколько реваншистская тоска, что вот, мол, как мы когда-то наводили ужас на человечество... Я не сторонник тоски по аморализму, а наше великое прошлое всегда аморально. Надо, чтобы получалось как с любовью. В любви тоже много всего, в том числе и грязи, и ревности, и подпольных страстей. Надо, чтобы от нее оставались не шрамы, не жажда мщения, а чистая печаль. Литература, собственно, и должна заниматься переводом страстей в чистую печаль... И с этой целью я написал «Стамбул». От российской империи остались даже два великих города — Москва и Петербург, и это логично, потому что у империи было, так сказать, два лика. Оба города невероятно много в себя вобрали, каждый — отдельная страна, это и есть самый ценный результат многовекового имперского существования. Соответственно меняется и главный литературный жанр: вместо боевой хроники — путеводитель.

Вас много спрашивают про ислам, но, извините, придется и мне...

Давайте, я не против.

Ислам с христианством в принципе способен уживаться?

Всегда уживался, а тут вдруг не способен. Это кто придумал? Это придумали люди, которым почему-либо нужен доступ к очень большой нефти. Иракской в частности. Придумали мировое зло, раздули его до бессовестных масштабов, приписали исламу то, чего в нем и нет вообще, вылущили из него все лучшее, что есть, всю его поэзию, весь смысл... Я не говорю, что радикализма не существует. Я говорю, что ислам к нему не сводится. А кто хочет отождествлять мусульманство с нетерпимостью и зверством — пусть честно признается про нефть.
Вот Турция, допустим. В ней уживаются не только ислам и христианство — в ней столько всего, что даже у меня, стамбульца, голова кругом идет. И все ужасно радикальны. Есть очень категоричные военные, требующие немедленного переворота. Есть очень твердые коммунисты, вообще коммунизм в большой моде, полно экстремалов в диапазоне от че-геваровской романтики до маоистской прагматики. Есть дюжина религиозных сект плюс фундаменталисты разных конфессий. Есть светские движения, сторонники бурной европеизации, есть поклонники Ататюрка (к ним принадлежит, кстати, моя семья), есть упомянутые ностальгисты, не могущие примириться с утратой имперского статуса. Всего я насчитал бы штук двадцать влиятельных политических сил. И то, что их так много, — это и залог всеобщей выживаемости. Если бы к власти пришел кто-то один или если бы жизнь состояла из борьбы каких-то двух — очень может быть, что конец света в самом деле не заставил себя ждать.

А! Вот как раз наш Андрей Архангельский из «Огонька» говорит, что Памук как настоящий постмодернист требует снятия бинарных оппозиций.

Ну вы скажите ему, что я не совсем все-таки постмодернист. Я модернист скорее. Если бы я состоялся как художник, это был бы модерн с национальными, довольно архаичными корнями... Модерн же, собственно, и обратился к архаике в поисках новой серьезности. Постмодернизм — это когда все более или менее равно всему, то есть в буквальном смысле всем все равно. А модернизм — бурная борьба разного, и этого разного много. Я в самом деле не принимаю мира, поделенного на две краски. Если кто-то пытается представить мир двухцветным — скорее всего вас дурят, причем небескорыстно.

Кстати, почему у вас так четко соблюдена цветовая символика, у каждой книги свой цвет? «Черная книга», «Зови меня красным», «Белая крепость»...

Наверное, комплексы несостоявшегося художника. Тут видите, в чем опасность: я вам что-нибудь скажу о моей личной цветовой символике, а вы истолкуете неверно. У красного — свои коннотации, у черного и белого — тем более... Так что отвечу общим местом: это основной колорит книги.

Вот вы позволили себе резкое высказывание в интервью — о геноциде армян — и имели столкновение с государством. Это полезный опыт?

Один ваш талантливый мыслитель сказал, что писатель — единственная профессия, в которой полезно все. (А. Синявский: «Писателю и умирать полезно». — Д Б.) Это верно только отчасти, потому что, с одной стороны, все — опыт. А с другой... Вот вас побили на улице, это полезно?

Нет.

Почему, это можно описать! Но это противно, понимаете? Писатель по определению натура впечатлительная. От всего зависит. Конфликт с государством его обогащает — и надламывает. Опыт появляется, а воплотить его адекватно иногда уже не получается, таких примеров много. Так что я все-таки за то, чтобы меня не били на улицах.

Ну это не одно и то же — битье на улице и ссора с государством.

Уверяю вас, по ощущению — тот же ужас от столкновения с превосходящей силой.

А сознание правоты?

Оно и на улице есть. Шел, никого не трогал, цветы девушке нес, возможно... Я хочу красивые книги писать, а не скандальные. Иногда при этом затрагиваешь политическую тему, но не нарочно же. Писатель должен быть как ваш Пушкин, чтобы его хотелось присвоить всем политическим партиям и каждой что-нибудь годилось. Потому что он — красота, а в красоте — все. Его ведь у вас все хотят присвоить, так? А он никому не дается. Идеал.

Как вы думаете, проблема Кавказа и России неразрешима?

Неразрешимых проблем не бывает. Человечество — это механизм для разрешения всех проблем. Никогда еще так не было, чтобы жизнь ставила перед ним задачу, а оно отступалось.

Существует ли турецкий национальный характер? Турецкая особенная любовь, например?

О, вот про это я вам ничего не скажу. Из принципа. Хватит из Турции делать маргинальную страну. Почему никто не спрашивает про американский характер или любовь? Мы что, дикари, туземцы, экзотика? Во всем мире примерно одинаковый процент сумасшедших, плохих, хороших... Что касается любви, то все как у всех. Чаще всего она взаимна, иначе бы мир давно пресекся.