1930-1939 წლებში სწავლობდა პეტრიშულეში და შემდეგ ჩააბარა ლენინგრადის უნივერსიტეტის ფილოლოგიურ ფაკულტეტზე. 1940 წელს გაიწვიეს ჯარში, მსახურობდა უმაღლესი სარდლობის რეზერვის არტილერიაში, გაიარა მთელი ომი. მიიღო კონტუზია. დაჯილდოებულია ორდენებით და მედლებით, დემობილიზებულია 1946 წ.
1942 წლიდან არის კომუნისტური პარტიის წევრი.
1950 წელს უნივერსიტეტის დამთავრებიდან სიცოცხლის ბოლომდე მუშაობდა ტარტუში //ესტონეთი// იმიტომ რომ ესტონეთის აკადემიურ წრეებში იყო ძალიან ლიბერალური ატმოსფერო. 1954 წლიდან მუშაობდა ტარტუს უნივერსიტეტში, 1960-1977 წლებში იყო რუსული ლიტერატურის კათედრის გამგე. 1963 წლიდან-პროფესორი. სადოქტორო დისერტაცია "დეკაბრისტების წინა პერიოდის რუსული ლიტერატურის განვითარების გზები" დაიცვა ლენინგრადის უნივერსიტეტში//1961 წ.//....
ლოტმანი არის საბჭოთა მეცნიერებაში ლიტერატურისა და კულტურის სტრუქტურულ-სემიოტური მეთოდით კვლევის ერთ-ერთი დამფუძნებელი.
მან აგრეთვე მონაწილეობა მიიღო ტარტუ-მოსკოვის სემიოტური სკოლის დაფუძნებაში.
ბრიტანეთის მეცნიერებათა აკადემიის წევრი //1977//,ნორვეგიის მეცნიერებათა აკადემიის წევრი//1987//,შვედეთის სამეფო მეცნიერებათა აკადემიის წევრი //1989//, ესტონეთის მეცნიერებათა აკადემიის წევრი.
ნატალია გორბანევსკაიას საქმესთან დაკავშირებით 1970 წლის იანვრის დასაწყისში კგბმ გაჩხრიკა ლოტმანის ბინა.
მას აუკრძალეს საზღვარგარეთ წასვლა.
1980-ანი წლების ბოლოს მან შექმნა საგანმანათლებლო სატელევიზიო გადაცემათა სერია "საუბრები რუსულ კულტურაზე".
პერესტროიკის დროს მონაწილეობდა ესტონეთის პოლიტიკურ ცხოვრებაში, 1988 წლის ოქტომბერში ის აირჩიეს ესტონეთის სახალხო ფრონტის რწმუნებულთა საბჭოში.
ლოტმანი გარდაიცვალა 1993 წლის 28 ოქტომბერს ტარტუში. დაკრძალულია ტარტუში რაადის სასაფლაოზე.
http://vikent.ru/enc-list/category/275/
იური მიხეილის ძე ლოტმანი - კულტურა იწყება აკრძალვებით - ლოტმანის შეფასება,1989.
"დამცირების შეერთება გარკვეულ სულიერ თვისებებთან, უმთავრესად კულტურული ტრადიციიდან ამოვარდნასთან იწვევს იმას რომ სხვისი დამცირების სურვილს ემატება ნგრევის სურვილი. ჩვენ ხშირად ვხედავთ აი ამ კომპლექსს - უაზრო ნგრევას...
მ. გორკის მრავალჯერ უთქვამს რომ ხულიგნობის ფესვი არის მოწყენილობაში და მოწყენილობას აჩენს უნიჭობა.
უნიჭობა სოციალურ მიგდებულობასთან და დამცირებასთან ერთად ბადებს "ტრუშჩობათა კომპლექსს" //ტრუშჩობა რუსულად ქალაქის მიგდებული და მოოხრებული პერიფერიაა, გ.მ.//. ესაა დამანგრეველი კომპლექსი და გამოიხატება ქამობის ფორმით....
კულტურა რა თქმა უნდა ძალიან კარგი რამეა, მაგრამ ის ჩვენ ყველას უხერხულ მდგომარეობაში გვაყენებს: ნუ გააკეთებ იმას, ნუ გააკეთებ ამას, ამის კეთება სირცხვილია.
რისგან იწყება კულტურა? ისტორიულად - აკრძალვებიდან.
საზოგადოებაში ჩნდება კანონი და პირველი კანონი: არ შეიძლება დის და დედის ცოლად მოყვანა. ფიზიკურად შეიძლება, მაგრამ კულტურა კრძალავს.
არ შეიძლება, ვთქვათ, რაღაცის ჭამა. დავუშვათ, ბიბლიით აკრძალულია ბოცვრების ჭამა. ზოგ ქვეყანაში საჭიროდ ითვლება ლაყე კვერცხების ჭამა, სხვა ქვეყნებში ასეთი კვერცხების ჭამა აკრძალულია. მაგრამ მაინც იკრძალება რაღაცის ჭამა.
უცნაური რამეა - სულ უბრალო და ბუნებრივი რამეები - ჭამა და სექსი, და ხდება მათი აკრძალვა. აი ამით იწყება კულტურა.
რაც უფრო შორს მივდივართ კულტურა მით უფრო მეტის უარყოფას და მეტ შებოჭილობას მოითხოვს. ის აკეთილშობილებს გრძნობებს და უბრალოდ ადამიანს აქცევს ინტელიგენტურ ადამიანად.
ამიტომ ზოგ ადამიანს, განსაკუთრებით უკულტუროებს ან თავისი უფერულობით და სოციალური დამცირებით დათრგუნულ ადამიანებს სურთ ყველაფერი ამის რაც შეიძლება შორს მოსროლა და გადაგდება.
მაშინ ჩნდება ის რაც გაჩნდა მეოცე საუკუნეში - თავისუფლების წარმოდგენა სრულ თავისუფლებად, ადამიანური შეზღუდვებისგან სრულ თავისუფლებას. და სწორედ ესაა ქამობა...
ინტელიგენტური ფსიქოლოგიის მქონე ადამიანებისთვის მარეგულირებელი თვისებაა სირცხვილი. ურცხვებისთვის კი მარეგულირებელი თვისებაა შიში -ა რ ვაკეთებ იმიტომ რომ მეშინია.
აი დავარტყავდი ბავშვს, მაგრამ მეშინია რომ გვერდით გამოჩნდება მილიციელი ან რომ ვიღაც კიდევ უფრო მაგრა დამარტყავს.
სირცხვილი თავისუფალი ადამიანის გრძნობაა, შიში კი მონის გრძნობაა. ერთიც და მეორეც ეკუთვნის ეთიკურ გრძნობებს, აკრძალვათა სფეროს.
მაგრამ შიში დაძალებული, გარეშე აკრძალვაა და სირცხვილი კი ნებაყოფლობითი აკრძალვა.
როდესაც პრივილეგირებული კლასების ადამიანები ადიან მაღალი ინტელიგენტურობის დონეზე და ხვდებიან რომ არ ცხოვრობენ მათი გონებრივი და ზნეობრივი დონის შესაბამისად მათ უჩნდებათ სირცხვილის გრძნობა.
მათ არსებობას განსაზღვრავს დანაშაულის გრძნობა. ისინი თავის თავს დამნაშავედ თვლიან იმათ წინაშე ვინც მათ აჭმევს, ისტორიის წინაშე, ქვეყნის წინაშე, საკუთარი თავის წინაშე.
სხვათა შორის, სირცხვილის განვითარებული გრძნობა სწორედ თავადაზნაურული ინტელიგენციის დამახასიათებელი ნიშანია. ესაა კულტურის მიერ შექმნილი ერთ-ერთი საუკეთესო ფსიქოლოგიური ნიშანი.
ხალხიდან გამომავალი ადამიანი ძალიან ხშირად გაჟღენთილი იყო მომთხოვნელობით - მე არ მომცეს, მივაღწევ, გამოვგლეჯ, მივიღებ, ჩემს გზაზე დაბრკოლებებია.
არისტოკრატიული წრის ინტელიგენტური,მაღალკულტურული ადამიანი ხშირად ბავშვობიდანვე ფიქრობდა იმაზე რომ სარგებლობს იმით რისით სარგებლობის უფლებაც არა აქვს და მას ეუფლებოდა სირცხვილის განცდა.
სირცხვილის გრძნობა ბევრ რამეს განაპირობებდა. ის განაპირობებდა სიკვდილზე მიმავალ ადამიანთა სიმამაცეს, კერძოდ სამხედროს სიმამაცე - თავდადებასაც.
ლოტმანი ი.მ, ლექციათა ციკლი «კულტურა და ინტელიგენტურობა», ლექციები 1-6, მოყვანილია წიგნიდან : პიროვნების ფსიქოლოგია /ი.ბ.გიპპენრეიტერის და სხ.რედაქტორობით ., მოსკოვი., «ასტ»; «ასტრელ», 2009 წ., გვ. 563 და 569 .
//ჩვენ დავინახეთ რომ საბჭოთა ქართველ ინტელიგენტებს საბჭოთა არტილერისტების და დივერსანტების ძმური დახმარებით შეუძლიათ საკუთარი ქვეყნის საფუძვლიანად და სრულებით ურცხვად აოხრება და ამიტომ ამ გამოცდილების გათვალისწინებით უმჯობესი იქნება ცნება ინტელიგენტის შეცვლა კეთილშობილი და კულტურული ადამიანის ცნებით, გ.მ.//
-------------------------------------------------
Ю́рий Миха́йлович Ло́тман (Juri Lotman; 28 февраля[1] 1922, Петроград — 28 октября 1993, Тарту) — советский литературовед, культуролог и семиотик.
Учился в Петришуле с 1930 по 1939 год, затем в поступил на филологический факультет Ленинградского университета. Был призван на военную службу в 1940 году, служил в артиллерии резерва Верховного Главнокомандования, прошел всю Великую Отечественную войну, был контужен, награжден орденами и медалями, демобилизован в 1946 году[1][2]. Член ВКП(б) с 1942 года.
После окончания университета в 1950 году и до конца жизни работал в Тарту в связи с более либеральной обстановкой в академических кругах Эстонии[3]; с 1954 года в Тартуском университете, в 1960—1977 — зав. кафедрой русской литературы, с 1963 — профессор[1]. Докторскую диссертацию «Пути развития русской литературы преддекабристского периода» защищал в Ленинградском университете в 1961 году[3].
Его отец Михаил Лотман, мать Александра. У него было три сестры: композитор Образцова, Инна Михайловна (1915—1999), литературовед Лотман, Лидия Михайловна (1917—2011) и врач Лотман, Виктория Михайловна (1919—2003).
В марте 1951 года женился на Заре Григорьевне Минц (1927—1990) — литературоведе, специалисте по изучению творчества А. А. Блока и русского символизма, профессоре Тартуского университета. У них трое сыновей:
Лотман, Михаил Юрьевич (р. 1952), профессор семиотики и литературоведения Таллинского университета, член Рийгикогу (Эстонский парламент) в 2003—2007 годах, председатель городского собрания Тарту с 2011 года
Лотман, Григорий Юрьевич (р. 1953), художник
Лотман, Алексей Юрьевич (р. 1960), биолог, член Рийгикогу (Эстонский парламент) в годах 2007—2011
Лотман — один из основоположников структурно-семиотического метода изучения литературы и культуры в отечественной науке и Тартуско-московской семиотической школы[1].
Член-корреспондент Британской академии наук (1977), член Норвежской академии наук (1987), академик Шведской королевской академии наук (1989) и член Эстонской академии наук.
В начале января 1970 г. органы КГБ провели в квартире Ю.Лотмана обыск по делу Натальи Горбаневской. Поездки за рубеж ему были запрещены[4]
В конце 1980-х годов создал серию познавательных телевизионных передач «Беседы о русской культуре».
Во время перестройки участвовал в политической жизни Эстонии. В октябре 1988 года был избран в совет уполномоченных Народного фронта Эстонии.[5]
Умер Лотман в Тарту 28 октября 1993. Похоронен на кладбище Раади в Тарту.
Лотман Юрий Михайлович Россия (СССР)
1989
Культура начинается с запретов - оценка Ю.М. Лотмана
М. Горький неоднократно подчёркивал, что корень хулиганства - в скуке, а скука порождается неодаренностью. Сочетание неодаренности с социальной заброшенностью, с униженностью порождает «комплекс трущоб» - комплекс разрушительный; он и вырывается наружу в форме хамства. [...]
Культура - вещь очень хорошая, конечно, но она нас всех и стесняет: не делай того, не делай этого, это стыдно делать. Ведь с чего начинается культура? Исторически - с запретов.
В обществе возникает закон, и первый закон: нельзя жениться на сестре и матери - физически можно, но культура запрещает. Нельзя, скажем, что-то есть, предположим, запрещается, по Библии, есть кроликов. В некоторых странах предписывается есть тухлые яйца, а в других запрещается есть тухлые яйца, но всё равно что-то запрещается есть.
Видите, какая странная вещь: самые нужные, простые, естественные вещи - еда и секс, и на них накладывается запрет. Вот с этого начинается культура.
Конечно, чем дальше, тем культура требует больших отказов, больших стеснений, она облагораживает чувства и превращает просто человека в интеллигентного человека. И поэтому определённым людям, особенно людям малокультурным или угнетённым своей серостью, социальной униженностью, очень хочется сбросить это всё. Тогда появляется то, что появилось в XX веке, - истолкование свободы как полной свободы от человеческих ограничений. Это и есть хамство. [...]
Для людей с интеллигентной психологией регулирующим свойством является стыд, а для людей бесстыдных регулирующим свойством является страх: я не делаю, потому что боюсь.
Вот я бы ударил ребёнка, но боюсь, что милиционер окажется рядом, или боюсь, что кто-то другой ударит меня ещё больнее.
Стыд - это чувство свободного человека, а страх - это чувство раба. И то и другое принадлежит к этическим чувствам, к сфере запретов. Но страх - это принудительный запрет, внешний, а стыд - это добровольный запрет.
Когда люди привилегированных классов поднимаются до уровня высокой интеллигентности и понимают, что они ведут жизнь не такую, какая удовлетворяла бы их умственному и нравственному уровню, им делается стыдно. Их существование направляется чувством вины, вины перед теми, кто их кормит, вины перед историей, перед страной, перед самим собой. Между прочим, развитое чувство стыда - это черта именно дворянской интеллигенции, это одна из лучших психологических черт, которые были созданы культурой.
Очень часто человек, выходящий из народа, был пронизан требовательностью - мне не дали, я добьюсь, вырву, получу, на моём пути стоят преграды. Интеллигентный, высококультурный человек из дворянской среды задумывался, причем очень рано (зачастую - с детства), что это несправедливо, что он пользуется тем, на что не имеет права, и ему становилось стыдно. Чувство стыда регулировало очень многое, как мы увидим. Оно определяло и храбрость людей, идущих на смерть, в частности, и воинскую храбрость».
Лотман Ю.М., Цикл лекций «Культура и интеллигентность», Лекции 1-6, цитируется по: Психология личности / Под ред. Ю.Б. Гиппенрейтер и др., М., «Аст»; «Астрель», 2009 г., с. 563 и 569
No comments:
Post a Comment