მივაგოთ პატივი ფრანგული თურქოფილიის მამა, ფრანგული აკადემიის წევრ პიერ ლოტის:
"მოკრძალებულ სინამდვილეთა ტრუბადური." პიერ ლოტი
"მე ბევრ დროს ვატარებ ჩემთან. ესაა ჩემი ცხოვრების მშვიდი საათები. ვეწევი ჩემს ნარგილეს და ვოცნებობ სტამბულზე და ჩემი ძვირფასი პატარა აზიადეს წმინდა მწვანე თვალებზე."
ფრანგი მეზღვაური და მწერალი, კოლონიალური რომანის ჟანრის შემქმნელი პიერ ლოტი //Pierre Loti//.
დიდი პოპულარულობა მოუტანა მისმა პირველმა რომანმა "აზიადე" //1879// - ფრანგი მეზღვაური ოფიცერის და თურქი ქალის სიყვარულის შესახებ.
სტამბულში არის მისი სახელობის ქუჩა, ყავახანა "პიერ ლოტი" და სასტუმრო "აზიადე"
ფლოტის ოფიცერს და მწერალს, როშფორელ პიერ ლოტის //ნამდვილი სახელი ჟულიან ვიო, 1850-1923//, მთელი ცხოვრება უყვარდა მოგზაურობა. მან იმოგზაურა ინდოეთიდან ტაიტიმდე, თურქეთიდან სენეგალამდე. ის წერდა საგაზეთო წერილებს, იღებდა ფოტოებს, ააშენა თავისი შესანიშნავი სახლი. ყველაფერი ეს მოწმობს ოკეანეებზე ამ მოხეტიალის ცხოვრებაზე და აღმოჩენებზე.
მიუხედავად ამისა მასზე ყველაზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა თურქეთმა რომელსაც ის რეგულარულად უბრუნდება თავის ნაწერებში.
თურქეთში შეყვარებულმა მან თურქეთი აქცია თავის მეორე სამშობლოდ!
ლოტი ოცნებობს ავტოქტონად გადაქცევაზე, თურქეთის დეკორში გათქვეფაზე, თურქულად ცხოვრებაზე, თურქად ყოფნაზე! ის ინიღბება თურქად, ის თავს ასაღებს თურქად, მეტიც, ის მოისურვებს თურქეთის იმპერიული ფლოტის ოფიცრად გახდომას. ის რამოდენიმე თვეში სწავლობს თურქულ ენას და ხდება სატმბულის ფრანგ პოეტად. ის უგალობს და ხოტბას ასხამს სტამბულის კაფეებს, მის დეკორს, მის ცხოვრების წესს.მის დიდებულებას.
ლოტი იქ შეხვდება და შეიყვარებს ჰარემის ერთ ქალს, უკვდავყოფს მას აზიადეს სახელით. ეს იქნება 1879 წელს გამოქვეყნებული ლოტის რომანის სახელი და ეს რომანი იქნება ლოტის პირველი დიდი წარმატება.
ლოტი მრავალჯერ ჩავიდა თურქეთში, განსაკუთრებით 1880, 1900, 1903-1905 წლებში, შემდეგ გადაგომის შემდეგ 1910 და 1913 წლებში.
ბრწყივნალე პორტას ეს მეგობარი იმდენად ჟინიანი თურქოფილი იყო რომ აღმოსავლეთის საკითხში როგორც ჟურნალისტი და მწერალი მხარს უჭერდა მაშინ საფრანგეთის მტერ ოსმალეთის იმპერიას.
პიერ ლოტის სახლი
თუ თქვენ არდადაგებს გაატარებთ საფრანგეთში, შარანთ-მარიტიმის ლაროშელის თვალწარმტაც რეგიონში აუცილებლად შეიხედეთ როშფორში, პიერ ლოტის მშობლიურ ქალაქში.
იქაა პიერ ლოტის მუზეუმად გადაქცეული სახლი.
იქ ლოტიმ ყველაფერთან ერთად ააგო მიზგითი და თურქული სალონი! ეს ნამდვილად დაუჯერებელი და აუცილებლად სანახავი.
"მე სამუდამოდ მომხიბლა ისლამმა".
ახალი საუკუნის დაწყებიდან სულ სამი წელი იყო გასული როდესაც სტამბულში ჩავიდა 53 წლის მწერალი პიერ ლოტი.
დედამიწის 7 ზღვის შემომვლელი ფრეგატის ეს კაპიტანი სახელგანთქმული იყო. ის იყო ათიოდე პოპულარული რომანის ავტორი.
მისმა თხზულებებმა 1892 წელს მას გაუღეს საფრანგეთის აკადემიის კარები.
ჟულიან ვიოსთვის //ეს მისი ნამდვილი სახელია// ეს მოგზაურობა არ ყოფილა პირველი. მან ისევ ნახა ქალაქი რომელიც მან აღმოაჩინა 1870 წელს. 1876 წელს მეორე მოგზაურობის შემდეგ მას განსაკუთრებული დამოკიდებულება გაუჩნდა სტამბულის მიმართ.
ადგილები სადაც მას არ განუცდია ტანჯვა და სიყვარული არაფერს ნიშნავდა პიერ ლოტისთვის.
1876 წელს მან სტამბულში განიცადა ეს ორივე გრძნობა.
გარეუბანი ჰასკოის გულში მდებარე პატარა სახლში მას უყვარდა სტამბულელი ქალიშვილი ჰატიჯე. მან ეს ისტორია აქცია თავისი პირველი მოთხრობა "აზიადეს" მასალად //გამოქვეყნდა 1879 წელს//.
ჰატიჯე 21 წლის ასაკში გარდაიცვალა, მაგრამ მიუხედავად ამისა პიერ ლოტი სტამბულში დაბრუნდა 1887, 1890 და 1894 წლებში იმიტომ რომ ლოტის სეუყვარდა არა მარტო ქალი,მას შეუყვარდა კულტურაც,ისლამის კულტურაც.
ისტორიკოსი ალენ ქელა ვილეჟეს თქმით გაათეისტებულმა პროტესტანტმა ლოტიმ სწორედ ისლამურ კულტურაში ნახა ერთგვარი პასუხი მისთვის მნიშვნელოვან კითხვებზე.
მისი ხანის სხვა ორიენტალისტებისგან განსხვავებით პიერ ლოტი არ ყოფილა გატაცებული ფანტაზიებით აღმოსავლეთის თემებზე. მას ნამდვილად და სერიოზულად აინტერესებდა ოსმალეთის იმპერიის დედაქალაქი.
"მე სამუდამოდ მომხიბლა ისლამმა მაშინ როდესაც ვცხოვრობდი ბოსფორის ნაპირზე", დაწერა მან 1892 წელს გამოცემულ თხზულებაში "აღმოსავლეთის აჩრდილი".
1876 წლიდან ის ევროპული ნაპირიდან გადავიდა და დასახლდა ძველი უძრავი თურქეთის ხალხურ კვარტალში.
ევროპელი, ვისაც ეჯავრებოდა თანამედროვეობა და ეშინოდა სიჩქარის ახალშობილი კულტისა მოხიბლა ნანახმა ცხოვრების წესმა, უზრუნველობამ, სინელემ, შუა საუკუნეების ნაშთებმა, "ტეკსის" //წარსულის// კულტმა.
1903 წელს ოსმალეთის იმპერია ასრულებდა თავის არსებობას.
როდესაც ის მეხუთედ გადაჯდა ბოსფორის სანაპიროებზე 1903 წლის შემოდგომაზე როგორც საფრანგეთის საელჩოს საზღვაო ატაშე ის მიიღეს დიდი პატივით როგორც ყველაზე თურქოფილი ფრანგი მწერალი.
მაგრამ საუკუნის დასაწყისში სტამბული, ქალაქი რომელმაც მას მისცა სიცოცხლისთვის და შემოქმედებისთვის აუცილებელი ენერგია, იყო მოყანყალებული იმპერიის კარიბჭე.
1877-1878 წლების რუსულ-თურქული ომის შემდეგ ბალკანეთის მრავალი ტერიტორია ჩამოშორდა ოსმალეთს და მას მომაკვდინებელი დარტყმა მიაყენა 1914-1918 წლების ომმა.
იმ 1903 წელს დიდი თურქეთი ჯერ არ ყოფილა უიმედო აგონიაში,მაგრამ პიერ ლიტიმ იგრძნო მისი დასასრულის მოახლოება.
სამი წლის შემდეგ თხზულებაში "იმედგაცრუებულები" ( Désenchantées)მან დაწერა:
ალენ ქელა-ვილეჟეს და ბრუნო ვერსიეს წიგნი "პიერ ლოტი ფოტოგრაფი", 2010, პარიზი.
ამ ევროპელს სწყუროდა უდაბნო და უხმობდა ზღვა. ის მუდამ ოცნებობდა აღმოსავლეთზე , მზის გაჩენის ადგილზე. ...
ეს აღმოჩენაზე მეტია, ეს გმოცხადებაა. 500-ზე მეტი ფოტოა შეკრებილი ამ გონივრულად გამოცემულ ალბომში. ჩვენ გამორჩეული პრიზმით ხელახლა აღმოვაჩენთ პიერ ლოტის შემოქმედებას.
ალენ ქელა-ვილეჟემ და ბრუნო ვერსიემ ორი წლის წინ წარმოგვიდგინეს მწერლის შემოქმედება....სამწუხაროა რომ ფოტოგრაფია ესოდენ გვიან აღმოაჩინეს. 21 წლის ჟულიან ვიო //პიერ ლოტის ნამდვილი სახელი// გოგენზე თუ სეგალენზე ბევრად უფრო ადრე გაექცა თანამედროვეობას ტაიტიზე და რა კარგი იქნებოდა ტაიტიზე მისი ყოფნის ფოტოების აღმოჩენა.
«სულის ანარეკლი»
«წასვლა ,გზაზე დადგომა, მისვლა, ფეხის დადგმა მიწაზე,დაბრუნება ზღვაში, ის დაიბადა დამშვიდობების ნიშნის ქვეშ. საკუთარი თავის გამაცნობიერებელი მეზღვაური,არის ადამიანი რომელიც თავის თავს მუდმივ გადაადგილებაში ხედავს; და ის ცხოვრებას ატარებს თავისი გაქცევის დღიურის წერაში. ევროპელ ქრისტიან ლოტის აკლია მარადიული სიმშვიდის კარი და ის გახდა თურქი აწემყოს მშვიდობით საცხოვრებლად. სამხრეთელი ანდრე სუარესის სიტყვებს არ დაუკარგავთ თავისი სიმძაფრე. ყველაფერი აქაა. ყველაფერი ნათქვამია. ეს თითქმის ერთი საუკუნის წინ იყო.
მენავეთა ნუბიური სიმღერები, ქარვასლათა შერევა, "რამაზანის ღრუ დოლები", "ბნელი მოღრიბის ასფოდელის ველები". ქაიროს "კოსმოპოლიტური ბაზრობა",პატარა კასრები,ტიკები,სახიფათო გაჩერებები,ქალიშვილთა გიშერივით მზერა...ესაა ლოტის მთელი სამყარო,დელიკატესად კონსტანტინეპოლი რომელსაც სტამბულსაც უწოდებენ. ის იქ ათიოდეჯერ იყო და იქიდან ჩამოიტანა "აზიადე",შემდეგ "იმედგაცრუებულები". ის იპუდრება,იხურავს ფესს და იცვამს კაფტანს.....»:
საგანთა გაქრობა
ამ ალბომის ცენტრშია ოსმალეთის იმპერია. 1903-1905 წლებში იქ ყოფნისას მაშინ როდესაც აკადემიკოსი არის გემის კაპიტანი, ის გააკეთებს 200-ოდე ხედს. ლოტიმ ასახა და ჩაიხატა პეიზაჟები, ყოველდღიური თუ რელიგიური ცხოვრების სცენები //ქუჩაში, ბაზარში, კაფეებში...//, აღკაზმულობები, პორტრეტები //მისი მსახური შუქრი და მისი მაჟორდომი, მენავეები//, ხიდები ბოსფორზე, ტოფანის ბაროკული მიზგითი, წერს დღიურებს....
ოსმალეთის იმპერია დაემხო, ლოტი იყო მისი უკანასკნელი მოწმე, მისი უკანასკნელი მემატიანე.
სოფი ბაში მას უწოდებს "მოკრძალებულ სინამდვილეთა ტრუბადურს." ...
ტიერი კლერმონის ეს შესანიშნავი წერილი გამოაქვეყნა ფრანგულმა გაზეთმა " Le Figaro", 13,11,2012:
------------------------------------------------------
თურქული სალონი: "მე გავაწყე ჩემი ოთახი რამდენადმე თურქულად, იმ აბრეშუმის მითაქებით და წვრილმანებით რომლებიც დამიტოვეს ეიუპის ჩემი სახლის დამწველმა ხანძარმა და ებრაელმა მევახშეებმა და ეს ორეულად მაგონებს სალონს.. რომელიც მქონდა იქ, ოქროს რქის სიღრმეში."
Vue sur la mosquée et le palais de Dolmabahçe (Istanbul, 1903-1905), photographie de Pierre Loti. Crédits photo : Pierre Loti/Ayants droit de Pierre Loti/Editions Bleu autour
Pierre Loti Photographe, d'Alain Quella-Villéger.
Regardez
bien ces deux clichés, pris à une dizaine d'années de distance, au
tournant du siècle. Ils résument toute la vie de Pierre Loti: un palmier
tordu entre ciel et pierraille désertique, une goélette voguant entre
deux continents, sur le Bosphore ; soit la soif du désert et l'appel du
large, toujours rêvant à l'Orient, davantage vers la naissance du
soleil. Ces photos ont été prises par Pierre Loti,
qui s'était pris de passion pour ce nouveau médium une fois le cap de
la quarantaine franchi, au moment où il entame la composition de son
«Ramuntcho».
Plus qu'une découverte, il s'agit d'une véritable révélation. À travers quelque cinq cents images rassemblées pour la première fois dans cet album intelligemment édité, c'est l'œuvre de Loti qu'on redécouvre, sous un prisme prodigieux. Alain Quella-Villéger et Bruno Vercier, qui nous avaient présenté il y a deux ans la passionnante œuvre dessinée de l'écrivain, ont réalisé là un remarquable travail. L'officier de marine Julien Viaud (son véritable patronyme) est bel et bien sorti de sa longue traversée du désert littéraire. Enfin! Dommage que la découverte de la photo lui fût si tardive. Que ne donnerait-on pas pour avoir des images de son séjour à Tahiti, quand il avait vingt-et un-ans… Bien avant que Gauguin ou Segalen ne débarquent…
Les chansons nubiennes des bateliers, la promiscuité des caravansérails, «les tambours caverneux du Ramazan», «les champs d'asphodèle du Moghreb sombre», «la foire cosmopolite» du Caire, les barils, les outres, les escales à risques, le regard de jais des jeunes filles… C'est là tout l'univers de Loti, avec pour hortus deliciarum, Constantinople, dite encore Stamboul. Il y effectuera une petite dizaine de séjours, et en reportera Aziyadé, puis plus tard Les Désenchantées. Il se poudre, passe ses yeux au khôl, porte le fez rouge et le caftan, met ses mains dans le henné. Laurent Tailhade dira méchamment: «La vieille Loti plus fardée que Clitandre.»
La technique photographique de ce «troubadour des réalités humbles» (Sophie Basch) est alors parfaitement maîtrisée: cadrage, sens des volumes, poésie arrachée au réel. Loti écrit avec sa «chambre obscure», d'abord un appareil Détective, puis un Vérascope Richard. Ses premières prises de vue remontent à son séjour en Terre sainte, à travers le Sinaï, Jérusalem, jusqu'au lac de Tibériade. Déjà, ses photos sont marquées par un certain tragique, «un reflet de l'âme».
Les témoignages les plus surprenants et les plus prenants proviennent de l'Inde, où il séjourne en 1900 (sublimes ghâts plongeant dans le Gange) et de la Chine au moment de la révolte des Boxers: jonques, hérons, tortues de bronze, musiciens des rues… Loti regarde, saisit et s'enivre de l'évanescence des hommes et des choses. Pour autant, il n'a pas oublié sa terre natale. En témoignent les nombreuses images prises sur la côte atlantique (Rochefort et Hendaye). Entre la procession de Roncevaux et des portraits de paysans charentais qui semblent sortis d'un tableau de Millet ou de Van Gogh, on y voit Loti en joueur de pelote basque…
Parallèlement, Arthaud publie cinq textes écrits entre 1895 et 1907 (dont Jérusalem, Vers Ispahan, qui narre sa traversée de la Perse, et La Mort de Philae, son journal égyptien), sous le titre Voyages au Moyen-Orient.
«Pierre Loti photographe», d'Alain Quella-Villéger et Bruno Vercier, Bleu autour, 368 p., 38 €.
SERVICE:
» Commandez le livre Pierre Loti photographe d'Alain Quella-Villéger et Bruno Vercier sur Fnac.com
მივაგოთ პატივი ფრანგული თურქოფილიის მამა, ფრანგული აკადემიის წევრ პიერ ლოტის:
ფლოტის ოფიცერს და მწერალს,როშფორელ პიერ ლოტის //ნამდვილი სახელი ჟულიან ვიო,1850-1923//, მთელი ცხოვრება უყვარდა მოგზაურობა. მან იმოგზაურა ინდოეთიდან ტაიტიმდე,თურქეთიდან სენეგალამდე. ის წერდა საგაზეთო წერილებს,იღებდა ფოტოებს,ააშენა თავისი შესანიშნავი სახლი. ყველაფერი ეს მოწმობს ოკეანეებზე ამ მოხეტიალის ცხოვრებაზე და აღმოჩენებზე.
მიუხედავად ამისა მასზე ყველაზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა თურქეთმა რომელსაც ის რეგულარულად უბრუნდება თავის ნაწერებში.
თურქეთში შეყვარებულმა მან თურქეთი აქცია თავის მეორე სამშობლოდ!
ლოტი ოცნებობს ავტოქტონად გადაქცევაზე,თურქეთის დეკორში გათქვეფაზე, თურქულად ცხოვრებაზე, თურქად ყოფნაზე! ის ინიღბება თურქად,ის თავს ასაღებს თურქად,მეტიც,ის მოისურვებს თურქეთის იმპერიული ფლოტის ოფიცრად გახდომას. ის რამოდენიმე თვეში სწავლობს თურქულ ენას და ხდება სატმბულის ფრანგ პოეტად. ის უგალობს და ხოტბას ასხამს სტამბულის კაფეებს,მის დეკორს,მის ცხოვრების წესს.მის დიდებულებას.
ლოტი იქ შეხვდება და შეიყვარებს ჰარემის ერთ ქალს, უკვდავყოფს მას აზიადეს სახელით. ეს იქნება 1879 წელს გამოქვეყნებული ლოტის რომანის სახელი და ეს რომანი იქნება ლოტის პირველი დიდი წარმატება.
ლოტი მრავალჯერ ჩავიდა ტურქეთშუ,განსაკუთრებით 1880,1900,1903-1905 წლებში, შემდეგ გადაგომის შემდეგ 1910 და 1913 წლებში.
ბრწყივნალე პორტას ეს მეგობარი იმდენად ჟინიანი თურქოფილი იყო რომ აღმოსავლეთის საკითხში როგორც ჟურნალისტი და მწერალი მხარს უჭერდა მაშინ საფრანგეთის მტერ ოსმალეთის იმპერიას.
პიერ ლოტის სახლი
თუ თქვენ არდადაგებს გაატარებთ საფრანგეთში, შარანთ-მარიტიმის ლაროშელის თვალწარმტაც რეგიონში აუცილებლად შეიხედეთ როშფორში,პიერ ლოტის მშობლიურ ქალაქში.
იქაა პიერ ლოტის მუზეუმად გადაქცეული სახლი.
იქ ლოტიმ ყველაფერთან ერთად ააგო მიზგითი და თურქული სალონი! ეს ნამდვილად დაუჯერებელი და აუცილებლად სანახავი.
LOTI,
LE TURCOPHILE
Officier de marine et écrivain, le rochefortais Pierre Loti (1850-1923),
de son vrai nom Julien Viaud, a cultivé sa vie durant la passion du voyage.
De l'Inde à Tahiti, de la Turquie au Sénégal, ses ouvrages, ses dessins,
ses articles de presse, ses photographies, mais aussi sa maison, témoignent
de la vie et des découvertes de cet arpenteur des océans.
Pourtant, la Turquie est le pays qui a le plus profondément marqué Loti et qui revient régulièrement dans ses écrits. Amoureux, il en fait sa deuxième patrie! Loti rêve de devenir l'autochtone, de se fondre dans le décor, de vivre à la turque, d'être Turc ! Il se déguise en Turc, se fait passer pour un Turc et envisagera même de devenir officier de la flotte impériale turque. Il apprend la langue turque en quelques mois seulement et devient le poète français d'Istanbul chantant ses cafés, ses décors, son art de vivre et sa majesté.
Loti y rencontrera une femme de harem, qu'il aimera et immortalisera sous le nom d'Aziyadé (Hatice) -titre du roman publié en 1879, son premier grand succès-.
Pierre Loti fera plusieurs séjours en Turquie, notamment en 1880, en 1900, de 1903 à 1905, puis encore après sa retraite, en 1910 et en 1913.
Ami de la Sublime Porte, il se montrera passionnément turcophile au point, dans la question d'Orient, de soutenir, en tant que journaliste et écrivain, l'Empire ottoman (ennemi à l'époque de la France).
LA
MAISON DE PIERRE LOTI
http://www.chateaux-france.com/maisondepierreloti
"C’est une jolie maison du XIXe siècle, au n°141 d’une rue tranquille. La visite commence par un charmant salon pourpre chargé de souvenirs évoquant déjà, subtilement, les différentes vies de Pierre Loti. Un tout petit tableau, à droite de l’entrée, le montre en famille et… dans les nuages. Image miniature et prémonitoire, tant l’homme semble se débattre avec le réel. Puis nous traversons le salon austère et conventionnel de Madame Loti et… tout bascule : la maison devient château Renaissance, chapelle gothique ou encore mosquée arabe, au gré des voyages et des amours de l’auteur de Pêcheurs d’Islande. Partir et revenir: la quête de Pierre Loti, mystique ou décadente, reste peut-être celle d’une paix intérieure jamais atteinte. Sa maison est à son image, extravagante, mélancolique mais toujours d’une beauté fracassante."
http://www.charente-maritime.org/La_Charente-Maritime/Exotisme/Campagne/Presentation_D.htm
LA
MOSQUÉE OTTOMANE
En découvrant la mosquée, le visiteur remet ses pas dans ceux d'un jeune marin occidental qui tomba tellement amoureux de la Turquie et d'Hatidjé (Hatice) qu'il en fit un roman en 1879.
D'illustres visiteurs, tels Alice Barthou et
Robert de Montesquiou, ont raconté comment des serviteurs habillés en Turcs
se prosternaient sur les tapis de prière, tandis que du petit minaret
s'échappait l'appel lancinant d'un muezzin qui n'était autre que le fidèle
Osman Daney.
LE
SALON TURC
თურქული სალონი: "მე გავაწყე ჩემი ოთახი რამდენადმე თურქულად, იმ აბრეშუმის მითაქებით და წვრილმანებით რომლებიც დამიტოვეს ეიუპის ჩემი სახლის დამწველმა ხანძარმა და ებრაელმა მევახშეებმა და ეს ორეულად მაგონებს სალონს..რომელიც მქონდა იქ,ოქროს რქის სიღრმეში."
"J'ai meublé ma chambre d'une manière à peu près turque, avec des coussins de soie d'Asie et les bibelots que l'incendie de ma maison d'Eyüp et les usuriers juifs m'ont laissés, et cela rappelle de loin ce petit salon tendu de satin bleu et parfumé d'eau de rose que j'avais là-bas, au fond de la Corne d'or."
"მე ბევრ დროს ვატარებ ჩენთან. ესაა ჩემი ცხოვრების მშვიდი საათები. ვეწევი ჩემს ნარგილეს და ვოცნებობ სტამბულზე და ჩემი ძვირფასი პატარა აზიადეს წმინდა მწვანე თვალებზე."
"Je vis beaucoup chez moi, ce sont des heures de calme dans ma vie, en fumant mon narguilé, je rêve d'Istanbul et des beaux yeux verts limpides de ma chère petite Aziyadé "
Carreaux de faïence dans le salon turc
Alors que son navire doit quitter la Turquie, Pierre LOTI pense à une solution pour rester: devenir officier turc. Le fantasme est séduisant: "Être le yüzbachi Arif... Et je songeai à cet instant d'ivresse: rentrer à Eyüp, un beau jour, costumé en yüzbachi, en lui annonçant que je ne m'en vais plus". Mais il renonce pour sa mère: "Je te jure, Aziyadé, dis-je, que je laisserais tout sans regret, ma position, mon nom et mon pays. Mes amis.. je n'en ai pas et je m'en moque ! Mais, vois-tu, j'ai une vieille mère"
"Être Turc, c'est aussi être divisé, être dédoublé, entre l'Europe et l'Asie."
AZIYADE
"En
séjour à Salonique, un officier de marine aperçoit, derrière les barreaux
d'une fenêtre de harem, le visage d'Aziyadé, belle et taciturne odalisque
aux yeux verts. Leur liaison amoureuse, née au milieu des parfums et des mystères
de l'Orient, culminera à Constantinople dans le déchirement et le sacrifice.
Les descriptions vivantes que fait l‘auteur des quartiers d’Eyüp et d’Haskeuy
ne tombent jamais dans l’ornière d’un orientalisme facile, et le récit
se déroule sur un fond historique et politique remarquable : le sacre
tumultueux du sultan Abdülhamid, la crise des Balkans, le traité de San
Stefano qui boute la Turquie hors du territoire européen. À l’époque, le
turcophile Loti avait réussi, avec ce livre quasi autobiographique, à
retourner l’opinion occidentale en faveur des Turcs."
SON
ENGAGEMENT
POLITIQUE
პოლიტიკოსი ის იბრძვის თურქეთისთვის მისი მეორე სამშობლოსთვის საფრანგეთის შემდეგ. ის ცდილობს თურქი ქალის მდგომარეობის გაუმჯობესებას, მას არ მოსწონს ოსმალეთის იმპერიის დაფლეთა და ის წერს თურქეთის მიმართ სიმპატიით სავსე წიგნებს...
-La Turquie agonisante (1913)
-La mort de notre chère France en Orient (1920)
-Les massacres d'Arménie (1918) - document publié par le site tetedeturc.com -
-Suprêmes Visions d'Orient (1921)
Loti sait qu'il n'est pas facile de prendre partie pour les Turcs car ceci consiste en une véritable "guerre contre les idées fausses les plus enracinées, contre les préjugés les plus indestructibles..." dit-il en connaisseur.
CONSEILS
DE LECTURE
"AZIYADE"
suivi de "FANTÔME D'ORIENT" - Poche
"CONSTANTINOPLE
FIN DE SIECLE" - Broché
"ISTANBUL"
de Pierre Loti, Claude Farrère, Ahmet Hamdi Tanpinar, Yachar Kemal, Nedim
Gürsel, Timour Muhidine, Alain Quella-Villéger - Broché
réunies par Orhan Kologlu et A. Quella-Villéger, bilingue. Ankara, T. C. Kültür Bakanligi Yayinlari, avril 2000, 238 p. Préface du ministre turc de la Culture, I. Talay.
- Pierre Loti, " Cher ami providentiel "
450 lettres inédites à Louis Barthou (1908-1921) réunies et présentées. Ankara, T. C. Kültür Bakanligi Yayinlari, à paraître, automne 2001.
PRINCIPAUX ARTICLES (hors actes de colloques)
Relations franco-turques :
- " Jean Jaurès et Pierre Loti, de la littérature à la turcophilie ", Bulletin de la Société d'Etudes jaurésiennes, n°109, 1988, pp. 4-7.
- " Istanbul : le regard de P. Loti ", in Contributions à l’histoire maritime, Rochefort, CRDHM-Centre international de la Mer, 1998, pp. 48-54.
- " Deux marins-écrivains face à la Marine française : Pierre Loti et Claude Farrère (1869-1919) ", Guerres mondiales et Conflits contemporains, PUF, n°172, octobre 1993, pp. 153-160.
- " Loti, le turcophile – D’Aziyadé à Atatürk, via Louis Barthou " (bilingue), in P. Loti : Lettres pour la Turquie—Turkiye için mektuplar, op. cit., pp. 33-47
- " Claude Farrère défenseur des Turcs (1911-1913) " et " Une rencontre secrète Claude Farrère-Moustapha Kemal (1922) ", bilingue, in Claude Farrère et la Turquie, n° spécial de la revue Olusum-Genèse, Nancy, janvier-avril 2000, pp. 29-39, 58-68.
 |
| პიერ ლოტი //Pierre Loti//. |
"მე ბევრ დროს ვატარებ ჩემთან. ესაა ჩემი ცხოვრების მშვიდი საათები. ვეწევი ჩემს ნარგილეს და ვოცნებობ სტამბულზე და ჩემი ძვირფასი პატარა აზიადეს წმინდა მწვანე თვალებზე."
ფრანგი მეზღვაური და მწერალი, კოლონიალური რომანის ჟანრის შემქმნელი პიერ ლოტი //Pierre Loti//.
დიდი პოპულარულობა მოუტანა მისმა პირველმა რომანმა "აზიადე" //1879// - ფრანგი მეზღვაური ოფიცერის და თურქი ქალის სიყვარულის შესახებ.
სტამბულში არის მისი სახელობის ქუჩა, ყავახანა "პიერ ლოტი" და სასტუმრო "აზიადე"
ფლოტის ოფიცერს და მწერალს, როშფორელ პიერ ლოტის //ნამდვილი სახელი ჟულიან ვიო, 1850-1923//, მთელი ცხოვრება უყვარდა მოგზაურობა. მან იმოგზაურა ინდოეთიდან ტაიტიმდე, თურქეთიდან სენეგალამდე. ის წერდა საგაზეთო წერილებს, იღებდა ფოტოებს, ააშენა თავისი შესანიშნავი სახლი. ყველაფერი ეს მოწმობს ოკეანეებზე ამ მოხეტიალის ცხოვრებაზე და აღმოჩენებზე.
მიუხედავად ამისა მასზე ყველაზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა თურქეთმა რომელსაც ის რეგულარულად უბრუნდება თავის ნაწერებში.
თურქეთში შეყვარებულმა მან თურქეთი აქცია თავის მეორე სამშობლოდ!
ლოტი ოცნებობს ავტოქტონად გადაქცევაზე, თურქეთის დეკორში გათქვეფაზე, თურქულად ცხოვრებაზე, თურქად ყოფნაზე! ის ინიღბება თურქად, ის თავს ასაღებს თურქად, მეტიც, ის მოისურვებს თურქეთის იმპერიული ფლოტის ოფიცრად გახდომას. ის რამოდენიმე თვეში სწავლობს თურქულ ენას და ხდება სატმბულის ფრანგ პოეტად. ის უგალობს და ხოტბას ასხამს სტამბულის კაფეებს, მის დეკორს, მის ცხოვრების წესს.მის დიდებულებას.
ლოტი იქ შეხვდება და შეიყვარებს ჰარემის ერთ ქალს, უკვდავყოფს მას აზიადეს სახელით. ეს იქნება 1879 წელს გამოქვეყნებული ლოტის რომანის სახელი და ეს რომანი იქნება ლოტის პირველი დიდი წარმატება.
ლოტი მრავალჯერ ჩავიდა თურქეთში, განსაკუთრებით 1880, 1900, 1903-1905 წლებში, შემდეგ გადაგომის შემდეგ 1910 და 1913 წლებში.
ბრწყივნალე პორტას ეს მეგობარი იმდენად ჟინიანი თურქოფილი იყო რომ აღმოსავლეთის საკითხში როგორც ჟურნალისტი და მწერალი მხარს უჭერდა მაშინ საფრანგეთის მტერ ოსმალეთის იმპერიას.
პიერ ლოტის სახლი
თუ თქვენ არდადაგებს გაატარებთ საფრანგეთში, შარანთ-მარიტიმის ლაროშელის თვალწარმტაც რეგიონში აუცილებლად შეიხედეთ როშფორში, პიერ ლოტის მშობლიურ ქალაქში.
იქაა პიერ ლოტის მუზეუმად გადაქცეული სახლი.
იქ ლოტიმ ყველაფერთან ერთად ააგო მიზგითი და თურქული სალონი! ეს ნამდვილად დაუჯერებელი და აუცილებლად სანახავი.
"მე სამუდამოდ მომხიბლა ისლამმა".
ახალი საუკუნის დაწყებიდან სულ სამი წელი იყო გასული როდესაც სტამბულში ჩავიდა 53 წლის მწერალი პიერ ლოტი.
დედამიწის 7 ზღვის შემომვლელი ფრეგატის ეს კაპიტანი სახელგანთქმული იყო. ის იყო ათიოდე პოპულარული რომანის ავტორი.
მისმა თხზულებებმა 1892 წელს მას გაუღეს საფრანგეთის აკადემიის კარები.
ჟულიან ვიოსთვის //ეს მისი ნამდვილი სახელია// ეს მოგზაურობა არ ყოფილა პირველი. მან ისევ ნახა ქალაქი რომელიც მან აღმოაჩინა 1870 წელს. 1876 წელს მეორე მოგზაურობის შემდეგ მას განსაკუთრებული დამოკიდებულება გაუჩნდა სტამბულის მიმართ.
ადგილები სადაც მას არ განუცდია ტანჯვა და სიყვარული არაფერს ნიშნავდა პიერ ლოტისთვის.
1876 წელს მან სტამბულში განიცადა ეს ორივე გრძნობა.
 |
| ანრი რუსოს //Henri Rousseau// მიერ დახატული პიერ ლოტი//1891// |
ჰატიჯე 21 წლის ასაკში გარდაიცვალა, მაგრამ მიუხედავად ამისა პიერ ლოტი სტამბულში დაბრუნდა 1887, 1890 და 1894 წლებში იმიტომ რომ ლოტის სეუყვარდა არა მარტო ქალი,მას შეუყვარდა კულტურაც,ისლამის კულტურაც.
ისტორიკოსი ალენ ქელა ვილეჟეს თქმით გაათეისტებულმა პროტესტანტმა ლოტიმ სწორედ ისლამურ კულტურაში ნახა ერთგვარი პასუხი მისთვის მნიშვნელოვან კითხვებზე.
მისი ხანის სხვა ორიენტალისტებისგან განსხვავებით პიერ ლოტი არ ყოფილა გატაცებული ფანტაზიებით აღმოსავლეთის თემებზე. მას ნამდვილად და სერიოზულად აინტერესებდა ოსმალეთის იმპერიის დედაქალაქი.
"მე სამუდამოდ მომხიბლა ისლამმა მაშინ როდესაც ვცხოვრობდი ბოსფორის ნაპირზე", დაწერა მან 1892 წელს გამოცემულ თხზულებაში "აღმოსავლეთის აჩრდილი".
1876 წლიდან ის ევროპული ნაპირიდან გადავიდა და დასახლდა ძველი უძრავი თურქეთის ხალხურ კვარტალში.
ევროპელი, ვისაც ეჯავრებოდა თანამედროვეობა და ეშინოდა სიჩქარის ახალშობილი კულტისა მოხიბლა ნანახმა ცხოვრების წესმა, უზრუნველობამ, სინელემ, შუა საუკუნეების ნაშთებმა, "ტეკსის" //წარსულის// კულტმა.
1903 წელს ოსმალეთის იმპერია ასრულებდა თავის არსებობას.
როდესაც ის მეხუთედ გადაჯდა ბოსფორის სანაპიროებზე 1903 წლის შემოდგომაზე როგორც საფრანგეთის საელჩოს საზღვაო ატაშე ის მიიღეს დიდი პატივით როგორც ყველაზე თურქოფილი ფრანგი მწერალი.
მაგრამ საუკუნის დასაწყისში სტამბული, ქალაქი რომელმაც მას მისცა სიცოცხლისთვის და შემოქმედებისთვის აუცილებელი ენერგია, იყო მოყანყალებული იმპერიის კარიბჭე.
1877-1878 წლების რუსულ-თურქული ომის შემდეგ ბალკანეთის მრავალი ტერიტორია ჩამოშორდა ოსმალეთს და მას მომაკვდინებელი დარტყმა მიაყენა 1914-1918 წლების ომმა.
იმ 1903 წელს დიდი თურქეთი ჯერ არ ყოფილა უიმედო აგონიაში,მაგრამ პიერ ლიტიმ იგრძნო მისი დასასრულის მოახლოება.
სამი წლის შემდეგ თხზულებაში "იმედგაცრუებულები" ( Désenchantées)მან დაწერა:
"სტამბული დამთავრდა და ეხლა საჭიროა პატივისცემით სავსე და უწყვეტი შერჩევა იმისა რასაც ვხედავთ, ადგილებისა სადაც დავდივართ.
მაღლა კიდევაა მიზგითები, მაგრამ ყველა დაბალი კვარტალი უკვე დანაღმულია სიღატაკესთან, ალკოჰოლთან, სასოწარკვეთილებასთან და ფეთქებად ნივთიერებებთან ერთად მოსული პროგრესით.
დასავლეთის ცუდი სუნთქვა მოედო ხალიფათა ქალაქსაც".
ევროპულ ნაპირზე პერას დიდი ქუჩა, მომავალი ისტიკლალის გამზირი სავსე იყო ჩამოსული ბრიტანელი ტურისტებით რომელთაც პიერ ლოტი მასხრად იგდებდა.
თხზულებაში "აღმოსავლეთის უმაღლესი ხილვები" ის ყვებოდა რომ პირველი ორთქლის გემები ნახშირის შავი ბოლით აბინძურებდნენ მინარეთებს და ცას.
1903 წელს ლოტის უნდოდა მისთვის ესოდენ საყვარელი სტამბულის სახის ნებისმიერ ფასად დაფიქსირება. მან სტამბოლი დახატა 1877 წელს, მაგრამ ეხლა ხელი მოკიდა ფოტოგრაფიას.....
პიერ ლოტი კარგი ფოტოგრაფი გამოდგა. "ის იყო ნამდვილი მწერალი ფოტოგრაფი,ხსნის თურქი მწერალი ენის ბატური,როგორც უფრო გვიან იყვნენ კლოდ სიმონი თუ დენის როში".
ლოტი ფოტოებს იღებდა თავისთვის, ნორმანდიაში, როშფორში თავისი სახლისთვის და მან უკვდავყო ისეთი სტამბული რომელიც არ გადაუღია მანამდე არავის. 1903 წელს სტამბულში მილიონამდე მკვიდრი იყო და ქალაქი სავსე იყო ბერძნების, სომხების თუ სირიელ ქრისტიანთა ფოტოატელიეებით "მაგრამ დაკვეთით, ხანდახან სულთანის დაკვეთითაც გადაღებული მათი ფოტოები პირველ რიგში მიზნად ისახავდნენ ცხოველხტულობის მოყვარული დასავლელების ეგზოტიზმის წყურვილის დაკმაყოფილებას", ამბობს ენის ბატური.
"კოსტანტინეპოლი მუდამ დაყვანილი იყო მის ხუროთმოღვრულ შედევრებზე, დაცლილი იყო მისი მკვიდრებისგან. ლოტიმ დააბრუნა კონსტანტინეპოლის მცხოვრებნი".
გავიდა საუკუნეზე მეტი ხანი და ლოტის მინის ფირფიტებს აქვთ ნამდვილი ეთმოგრაფიული ღირებულება.
მისი საყვარელი პატარა მიზგითების ირგვლივ მან დააფიქსირა დედაქალაქის ყოველდღიური ცხოვრება: პირბადიანი ქალები, განბანვები,კიბეებზე გაშეშებული მიგრანტები ანატოლიიდან, ნარგილეს მწეველი მამაკაცები. მას განსაკუთრებით უყვარდა ეიუპის პერიფერიული კვარტალი "ოქროს რქის სიღრმეში", ბიზანტიური კედლების მეორე მხარეს, სადაც დაიწყო მისი ნამდვილი კავშირი ქალაქთან და სადაც ის არიფ ეფენდის სახელით დამკვიდრდა 1876 წლის ნოემბერში.
1905 წლის 30 მარტს საფრანგეთში დაბრუნებისას ლოტის არ წაუღია მხოლოდ ასიოდე ფოტო. მან ფარულად წაიღო ასევე სტელა თავისი ახალგაზრდობის სიყვარულის საფლავიდან რომლის კვალიც მან იპოვა ტოპკაპის სასაფლაოზე.
ამ ქალში და ქალაქში გიჟურად შეყვარებული კაცის მკრეხელური ჟესტი.
ჟან-კრისტოფ სერვანის //Jean-Cristophe Servant// ეს შესანიშნავი წერილი დაიბეჭდა ფრანგულ ჟურნალში" გეოისტორია" ,2012 წლის ოქტომბერ-ნოემბრის საგანგებო ნომერი "1789-1795, საფრანგეთის რევოლუცია", გვ.114-115 //Geohistoire//.
-----------------------------------------------------------------
ევროპულ ნაპირზე პერას დიდი ქუჩა, მომავალი ისტიკლალის გამზირი სავსე იყო ჩამოსული ბრიტანელი ტურისტებით რომელთაც პიერ ლოტი მასხრად იგდებდა.
თხზულებაში "აღმოსავლეთის უმაღლესი ხილვები" ის ყვებოდა რომ პირველი ორთქლის გემები ნახშირის შავი ბოლით აბინძურებდნენ მინარეთებს და ცას.
1903 წელს ლოტის უნდოდა მისთვის ესოდენ საყვარელი სტამბულის სახის ნებისმიერ ფასად დაფიქსირება. მან სტამბოლი დახატა 1877 წელს, მაგრამ ეხლა ხელი მოკიდა ფოტოგრაფიას.....
პიერ ლოტი კარგი ფოტოგრაფი გამოდგა. "ის იყო ნამდვილი მწერალი ფოტოგრაფი,ხსნის თურქი მწერალი ენის ბატური,როგორც უფრო გვიან იყვნენ კლოდ სიმონი თუ დენის როში".
ლოტი ფოტოებს იღებდა თავისთვის, ნორმანდიაში, როშფორში თავისი სახლისთვის და მან უკვდავყო ისეთი სტამბული რომელიც არ გადაუღია მანამდე არავის. 1903 წელს სტამბულში მილიონამდე მკვიდრი იყო და ქალაქი სავსე იყო ბერძნების, სომხების თუ სირიელ ქრისტიანთა ფოტოატელიეებით "მაგრამ დაკვეთით, ხანდახან სულთანის დაკვეთითაც გადაღებული მათი ფოტოები პირველ რიგში მიზნად ისახავდნენ ცხოველხტულობის მოყვარული დასავლელების ეგზოტიზმის წყურვილის დაკმაყოფილებას", ამბობს ენის ბატური.
"კოსტანტინეპოლი მუდამ დაყვანილი იყო მის ხუროთმოღვრულ შედევრებზე, დაცლილი იყო მისი მკვიდრებისგან. ლოტიმ დააბრუნა კონსტანტინეპოლის მცხოვრებნი".
გავიდა საუკუნეზე მეტი ხანი და ლოტის მინის ფირფიტებს აქვთ ნამდვილი ეთმოგრაფიული ღირებულება. მისი საყვარელი პატარა მიზგითების ირგვლივ მან დააფიქსირა დედაქალაქის ყოველდღიური ცხოვრება: პირბადიანი ქალები, განბანვები,კიბეებზე გაშეშებული მიგრანტები ანატოლიიდან, ნარგილეს მწეველი მამაკაცები. მას განსაკუთრებით უყვარდა ეიუპის პერიფერიული კვარტალი "ოქროს რქის სიღრმეში", ბიზანტიური კედლების მეორე მხარეს, სადაც დაიწყო მისი ნამდვილი კავშირი ქალაქთან და სადაც ის არიფ ეფენდის სახელით დამკვიდრდა 1876 წლის ნოემბერში.
1905 წლის 30 მარტს საფრანგეთში დაბრუნებისას ლოტის არ წაუღია მხოლოდ ასიოდე ფოტო. მან ფარულად წაიღო ასევე სტელა თავისი ახალგაზრდობის სიყვარულის საფლავიდან რომლის კვალიც მან იპოვა ტოპკაპის სასაფლაოზე.
ამ ქალში და ქალაქში გიჟურად შეყვარებული კაცის მკრეხელური ჟესტი.
ჟან-კრისტოფ სერვანის //Jean-Cristophe Servant// ეს შესანიშნავი წერილი დაიბეჭდა ფრანგულ ჟურნალში" გეოისტორია" ,2012 წლის ოქტომბერ-ნოემბრის საგანგებო ნომერი "1789-1795, საფრანგეთის რევოლუცია", გვ.114-115 //Geohistoire//.
-----------------------------------------------------------------
ალენ ქელა-ვილეჟეს და ბრუნო ვერსიეს წიგნი "პიერ ლოტი ფოტოგრაფი", 2010, პარიზი.
ამ ევროპელს სწყუროდა უდაბნო და უხმობდა ზღვა. ის მუდამ ოცნებობდა აღმოსავლეთზე , მზის გაჩენის ადგილზე. ...
ეს აღმოჩენაზე მეტია, ეს გმოცხადებაა. 500-ზე მეტი ფოტოა შეკრებილი ამ გონივრულად გამოცემულ ალბომში. ჩვენ გამორჩეული პრიზმით ხელახლა აღმოვაჩენთ პიერ ლოტის შემოქმედებას.
ალენ ქელა-ვილეჟემ და ბრუნო ვერსიემ ორი წლის წინ წარმოგვიდგინეს მწერლის შემოქმედება....სამწუხაროა რომ ფოტოგრაფია ესოდენ გვიან აღმოაჩინეს. 21 წლის ჟულიან ვიო //პიერ ლოტის ნამდვილი სახელი// გოგენზე თუ სეგალენზე ბევრად უფრო ადრე გაექცა თანამედროვეობას ტაიტიზე და რა კარგი იქნებოდა ტაიტიზე მისი ყოფნის ფოტოების აღმოჩენა.
«სულის ანარეკლი»
«წასვლა ,გზაზე დადგომა, მისვლა, ფეხის დადგმა მიწაზე,დაბრუნება ზღვაში, ის დაიბადა დამშვიდობების ნიშნის ქვეშ. საკუთარი თავის გამაცნობიერებელი მეზღვაური,არის ადამიანი რომელიც თავის თავს მუდმივ გადაადგილებაში ხედავს; და ის ცხოვრებას ატარებს თავისი გაქცევის დღიურის წერაში. ევროპელ ქრისტიან ლოტის აკლია მარადიული სიმშვიდის კარი და ის გახდა თურქი აწემყოს მშვიდობით საცხოვრებლად. სამხრეთელი ანდრე სუარესის სიტყვებს არ დაუკარგავთ თავისი სიმძაფრე. ყველაფერი აქაა. ყველაფერი ნათქვამია. ეს თითქმის ერთი საუკუნის წინ იყო.
მენავეთა ნუბიური სიმღერები, ქარვასლათა შერევა, "რამაზანის ღრუ დოლები", "ბნელი მოღრიბის ასფოდელის ველები". ქაიროს "კოსმოპოლიტური ბაზრობა",პატარა კასრები,ტიკები,სახიფათო გაჩერებები,ქალიშვილთა გიშერივით მზერა...ესაა ლოტის მთელი სამყარო,დელიკატესად კონსტანტინეპოლი რომელსაც სტამბულსაც უწოდებენ. ის იქ ათიოდეჯერ იყო და იქიდან ჩამოიტანა "აზიადე",შემდეგ "იმედგაცრუებულები". ის იპუდრება,იხურავს ფესს და იცვამს კაფტანს.....»:
საგანთა გაქრობა
ამ ალბომის ცენტრშია ოსმალეთის იმპერია. 1903-1905 წლებში იქ ყოფნისას მაშინ როდესაც აკადემიკოსი არის გემის კაპიტანი, ის გააკეთებს 200-ოდე ხედს. ლოტიმ ასახა და ჩაიხატა პეიზაჟები, ყოველდღიური თუ რელიგიური ცხოვრების სცენები //ქუჩაში, ბაზარში, კაფეებში...//, აღკაზმულობები, პორტრეტები //მისი მსახური შუქრი და მისი მაჟორდომი, მენავეები//, ხიდები ბოსფორზე, ტოფანის ბაროკული მიზგითი, წერს დღიურებს....
ოსმალეთის იმპერია დაემხო, ლოტი იყო მისი უკანასკნელი მოწმე, მისი უკანასკნელი მემატიანე.
სოფი ბაში მას უწოდებს "მოკრძალებულ სინამდვილეთა ტრუბადურს." ...
ტიერი კლერმონის ეს შესანიშნავი წერილი გამოაქვეყნა ფრანგულმა გაზეთმა " Le Figaro", 13,11,2012:
------------------------------------------------------
თურქული სალონი: "მე გავაწყე ჩემი ოთახი რამდენადმე თურქულად, იმ აბრეშუმის მითაქებით და წვრილმანებით რომლებიც დამიტოვეს ეიუპის ჩემი სახლის დამწველმა ხანძარმა და ებრაელმა მევახშეებმა და ეს ორეულად მაგონებს სალონს.. რომელიც მქონდა იქ, ოქროს რქის სიღრმეში."
 |
| პიერ ლოტის ფრანგული სახლის მიზგითი სახლის ყველაზე პრესტიჟული ნაწილია. |
 |
| პიერ ლოტის საყვარელი თურქი ქალი აზიადეს სტელა, ტოპკაპის სასაფლაოდან წამოღებული ეს სტელა დაიდგა 1905 წელს. |
 |
 |
Pierre Loti Photographe d'Alain Quella-Villéger
Mots clés : Pierre Loti Photographe, Alain Quella-Villéger, Pierre Loti, Bruno Vercier, Bleu autour
Par Thierry Clermont Publié Réactions
Par Thierry Clermont Publié Réactions
 |
Vue sur la mosquée et le palais de Dolmabahçe (Istanbul, 1903-1905), photographie de Pierre Loti. Crédits photo : Pierre Loti/Ayants droit de Pierre Loti/Editions Bleu autour
Recommander
Deux ans après ses dessins, ce sont des centaines de clichés pris par l'auteur de Pêcheur d'Islande qu'on découvre.
Pierre Loti Photographe, d'Alain Quella-Villéger.
Plus qu'une découverte, il s'agit d'une véritable révélation. À travers quelque cinq cents images rassemblées pour la première fois dans cet album intelligemment édité, c'est l'œuvre de Loti qu'on redécouvre, sous un prisme prodigieux. Alain Quella-Villéger et Bruno Vercier, qui nous avaient présenté il y a deux ans la passionnante œuvre dessinée de l'écrivain, ont réalisé là un remarquable travail. L'officier de marine Julien Viaud (son véritable patronyme) est bel et bien sorti de sa longue traversée du désert littéraire. Enfin! Dommage que la découverte de la photo lui fût si tardive. Que ne donnerait-on pas pour avoir des images de son séjour à Tahiti, quand il avait vingt-et un-ans… Bien avant que Gauguin ou Segalen ne débarquent…
«Un reflet de l'âme»
«Partir, faire route, aborder, mettre pied à terre, reprendre la mer, partir et repartir, c'est la vie du marin. Il est né sous le signe de l'adieu. Le marin, qui a la conscience de lui-même, est l'homme qui se voit dans un perpétuel passage ; et il passe sa vie à tenir le journal de sa fuite. N'est-ce pas Loti lui-même, et le chrétien qui n'a plus Jésus-Christ? Il s'est fait turc, pour vivre dans la paix du moment. L'Oriental, dans Loti, est le pis-aller du chrétien qui manque le port de la paix éternelle.» Les mots du méridional André Suarès n'ont rien perdu de leur acuité. Tout est là. Tout est dit. C'était il y a presque un siècle.Les chansons nubiennes des bateliers, la promiscuité des caravansérails, «les tambours caverneux du Ramazan», «les champs d'asphodèle du Moghreb sombre», «la foire cosmopolite» du Caire, les barils, les outres, les escales à risques, le regard de jais des jeunes filles… C'est là tout l'univers de Loti, avec pour hortus deliciarum, Constantinople, dite encore Stamboul. Il y effectuera une petite dizaine de séjours, et en reportera Aziyadé, puis plus tard Les Désenchantées. Il se poudre, passe ses yeux au khôl, porte le fez rouge et le caftan, met ses mains dans le henné. Laurent Tailhade dira méchamment: «La vieille Loti plus fardée que Clitandre.»
L'évanescence des choses
L'Empire ottoman occupe le centre de cet album, avec son long séjour entre 1903 et 1905, alors que l'académicien commande l'aviso-torpilleur Vautour. Il en tirera quelque 200 vues. Loti y a croqué, entre ombre et sépia, des paysages, des scènes de la vie quotidienne ou religieuses (prises dans la rue, sur le marché, dans les cafés…) des gréements, a saisi des portraits (son domestique Choukri et son majordome, rameurs de caïques), fixé les appontements sur le Bosphore, la mosquée baroque de Tophane. On pense au passage de son Journal (trois volumes déjà publiés aux Indes savantes): «Nous nous asseyons à la porte du cafedji qui fait face à la vieille fontaine de marbre et à ma maisonnette délabrée, Fénelon et moi demandant un café et un narguilhé. Et tout est comme autrefois, dans ce recoin immuable, tout, même les pampres jaunis et le ciel triste.» Une génération plus tard, Paul Morand ira à la recherche de ce Stamboul mythique et disparu, sans succès (La Nuit turque) ; l'Empire ottoman s'est écroulé. Loti a été son dernier témoin, son ultime reporter.La technique photographique de ce «troubadour des réalités humbles» (Sophie Basch) est alors parfaitement maîtrisée: cadrage, sens des volumes, poésie arrachée au réel. Loti écrit avec sa «chambre obscure», d'abord un appareil Détective, puis un Vérascope Richard. Ses premières prises de vue remontent à son séjour en Terre sainte, à travers le Sinaï, Jérusalem, jusqu'au lac de Tibériade. Déjà, ses photos sont marquées par un certain tragique, «un reflet de l'âme».
Les témoignages les plus surprenants et les plus prenants proviennent de l'Inde, où il séjourne en 1900 (sublimes ghâts plongeant dans le Gange) et de la Chine au moment de la révolte des Boxers: jonques, hérons, tortues de bronze, musiciens des rues… Loti regarde, saisit et s'enivre de l'évanescence des hommes et des choses. Pour autant, il n'a pas oublié sa terre natale. En témoignent les nombreuses images prises sur la côte atlantique (Rochefort et Hendaye). Entre la procession de Roncevaux et des portraits de paysans charentais qui semblent sortis d'un tableau de Millet ou de Van Gogh, on y voit Loti en joueur de pelote basque…
Parallèlement, Arthaud publie cinq textes écrits entre 1895 et 1907 (dont Jérusalem, Vers Ispahan, qui narre sa traversée de la Perse, et La Mort de Philae, son journal égyptien), sous le titre Voyages au Moyen-Orient.
«Pierre Loti photographe», d'Alain Quella-Villéger et Bruno Vercier, Bleu autour, 368 p., 38 €.
SERVICE:
» Commandez le livre Pierre Loti photographe d'Alain Quella-Villéger et Bruno Vercier sur Fnac.com
მივაგოთ პატივი ფრანგული თურქოფილიის მამა, ფრანგული აკადემიის წევრ პიერ ლოტის:
ფლოტის ოფიცერს და მწერალს,როშფორელ პიერ ლოტის //ნამდვილი სახელი ჟულიან ვიო,1850-1923//, მთელი ცხოვრება უყვარდა მოგზაურობა. მან იმოგზაურა ინდოეთიდან ტაიტიმდე,თურქეთიდან სენეგალამდე. ის წერდა საგაზეთო წერილებს,იღებდა ფოტოებს,ააშენა თავისი შესანიშნავი სახლი. ყველაფერი ეს მოწმობს ოკეანეებზე ამ მოხეტიალის ცხოვრებაზე და აღმოჩენებზე.
მიუხედავად ამისა მასზე ყველაზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა თურქეთმა რომელსაც ის რეგულარულად უბრუნდება თავის ნაწერებში.
თურქეთში შეყვარებულმა მან თურქეთი აქცია თავის მეორე სამშობლოდ!
ლოტი ოცნებობს ავტოქტონად გადაქცევაზე,თურქეთის დეკორში გათქვეფაზე, თურქულად ცხოვრებაზე, თურქად ყოფნაზე! ის ინიღბება თურქად,ის თავს ასაღებს თურქად,მეტიც,ის მოისურვებს თურქეთის იმპერიული ფლოტის ოფიცრად გახდომას. ის რამოდენიმე თვეში სწავლობს თურქულ ენას და ხდება სატმბულის ფრანგ პოეტად. ის უგალობს და ხოტბას ასხამს სტამბულის კაფეებს,მის დეკორს,მის ცხოვრების წესს.მის დიდებულებას.
ლოტი იქ შეხვდება და შეიყვარებს ჰარემის ერთ ქალს, უკვდავყოფს მას აზიადეს სახელით. ეს იქნება 1879 წელს გამოქვეყნებული ლოტის რომანის სახელი და ეს რომანი იქნება ლოტის პირველი დიდი წარმატება.
ლოტი მრავალჯერ ჩავიდა ტურქეთშუ,განსაკუთრებით 1880,1900,1903-1905 წლებში, შემდეგ გადაგომის შემდეგ 1910 და 1913 წლებში.
ბრწყივნალე პორტას ეს მეგობარი იმდენად ჟინიანი თურქოფილი იყო რომ აღმოსავლეთის საკითხში როგორც ჟურნალისტი და მწერალი მხარს უჭერდა მაშინ საფრანგეთის მტერ ოსმალეთის იმპერიას.
პიერ ლოტის სახლი
თუ თქვენ არდადაგებს გაატარებთ საფრანგეთში, შარანთ-მარიტიმის ლაროშელის თვალწარმტაც რეგიონში აუცილებლად შეიხედეთ როშფორში,პიერ ლოტის მშობლიურ ქალაქში.
იქაა პიერ ლოტის მუზეუმად გადაქცეული სახლი.
იქ ლოტიმ ყველაფერთან ერთად ააგო მიზგითი და თურქული სალონი! ეს ნამდვილად დაუჯერებელი და აუცილებლად სანახავი.
Hommage
au père de la
Turcophilie française
Turcophilie française
PIERRE
LOTI
Membre
de l'Académie française
LOTI,
LE TURCOPHILE Officier de marine et écrivain, le rochefortais Pierre Loti (1850-1923),
de son vrai nom Julien Viaud, a cultivé sa vie durant la passion du voyage.
De l'Inde à Tahiti, de la Turquie au Sénégal, ses ouvrages, ses dessins,
ses articles de presse, ses photographies, mais aussi sa maison, témoignent
de la vie et des découvertes de cet arpenteur des océans.Pourtant, la Turquie est le pays qui a le plus profondément marqué Loti et qui revient régulièrement dans ses écrits. Amoureux, il en fait sa deuxième patrie! Loti rêve de devenir l'autochtone, de se fondre dans le décor, de vivre à la turque, d'être Turc ! Il se déguise en Turc, se fait passer pour un Turc et envisagera même de devenir officier de la flotte impériale turque. Il apprend la langue turque en quelques mois seulement et devient le poète français d'Istanbul chantant ses cafés, ses décors, son art de vivre et sa majesté.
Loti y rencontrera une femme de harem, qu'il aimera et immortalisera sous le nom d'Aziyadé (Hatice) -titre du roman publié en 1879, son premier grand succès-.
Pierre Loti fera plusieurs séjours en Turquie, notamment en 1880, en 1900, de 1903 à 1905, puis encore après sa retraite, en 1910 et en 1913.
Ami de la Sublime Porte, il se montrera passionnément turcophile au point, dans la question d'Orient, de soutenir, en tant que journaliste et écrivain, l'Empire ottoman (ennemi à l'époque de la France).
LA
MAISON DE PIERRE LOTI
Si vous passez des vacances
dans la région magnifique de La Rochelle en Charente-Maritime(17), faites
impérativement un détour à Rochefort, ville natale de Pierre Loti.
Rochefort puise toute sa valeur de l'enfant du pays
qu'est Pierre Loti. Sa demeure, magique et dépaysante, est transformée en
musée. La visite est un vrai régal. Loti y a fait construire, entre autres,
une mosquée et un salon turcs ! C'est vraiment incroyable ! A ne rater sous
aucun prétexte !
Les visites se font par groupe
de 20 personnes maximum et il convient de réserver:
Maison de Pierre Loti
141, rue Pierre Loti 17300 ROCHEFORT
Tél : 05.46.99.16.88
Fax : 05.46.99.62.2
"Maison d'écrivain, unique et
féerique, la maison
de Pierre Loti est certainement la plus dépaysante et la plus originale des
demeures de la fin du XIXe siècle. Julien Viaud, alias Pierre Loti, y naquit
le 14 janvier 1850, d'une famille protestante comptant de nombreux marins. Officier
de marine lui-même, académicien et écrivain célèbre, l'auteur d'Aziyadé
et de Pêcheur d'Islande a transformé peu à peu la demeure familiale avec
des décors qu'il composait au retour de ses missions : la mosquée, le salon
turc et la chambre arabe coexistent avec une salle Renaissance et une salle
gothique, offrant ainsi au visiteur un voyage dans le temps et dans l'Orient idéalisé
de Pierre Loti."Maison de Pierre Loti
141, rue Pierre Loti 17300 ROCHEFORT
Tél : 05.46.99.16.88
Fax : 05.46.99.62.2
http://www.chateaux-france.com/maisondepierreloti
"C’est une jolie maison du XIXe siècle, au n°141 d’une rue tranquille. La visite commence par un charmant salon pourpre chargé de souvenirs évoquant déjà, subtilement, les différentes vies de Pierre Loti. Un tout petit tableau, à droite de l’entrée, le montre en famille et… dans les nuages. Image miniature et prémonitoire, tant l’homme semble se débattre avec le réel. Puis nous traversons le salon austère et conventionnel de Madame Loti et… tout bascule : la maison devient château Renaissance, chapelle gothique ou encore mosquée arabe, au gré des voyages et des amours de l’auteur de Pêcheurs d’Islande. Partir et revenir: la quête de Pierre Loti, mystique ou décadente, reste peut-être celle d’une paix intérieure jamais atteinte. Sa maison est à son image, extravagante, mélancolique mais toujours d’une beauté fracassante."
http://www.charente-maritime.org/La_Charente-Maritime/Exotisme/Campagne/Presentation_D.htm
LA
MOSQUÉE OTTOMANEEn découvrant la mosquée, le visiteur remet ses pas dans ceux d'un jeune marin occidental qui tomba tellement amoureux de la Turquie et d'Hatidjé (Hatice) qu'il en fit un roman en 1879.
პიერ ლოტის ფრანგული სახლის მიზგითი სახლის ყველაზე პრესტიჟული ნაწილია. La mosquée est la pièce la plus prestigieuse de sa maison. Au fond, le mihrab et au premier plan, la fontaine centrale. En 1907, Pierre Loti fera même élever un minuscule minaret d'opérette, sans rapport avec la taille de la mosquée, mais pour compléter l'impression d'Orient. |
Vous
n'êtes pas dans une mosquée d'Istanbul mais à Rochefort, en France,
dans la maison du plus engagé des turcophiles: PIERRE LOTI
პიერ ლოტის საყვარელი თურქი ქალი აზიადეს სტელა,ტოპკაპის სასაფლაოდან წამოღებული ეს სტელა დაიდგა 1905 წელს. La stèle d'Aziyadé installée en 1905 vient du cimetière de Topkapi. |
 La stèle du tombeau d'Aziyadé |
La mosquée avec les deux cénotaphes devant le turbé |
LE
SALON TURCთურქული სალონი: "მე გავაწყე ჩემი ოთახი რამდენადმე თურქულად, იმ აბრეშუმის მითაქებით და წვრილმანებით რომლებიც დამიტოვეს ეიუპის ჩემი სახლის დამწველმა ხანძარმა და ებრაელმა მევახშეებმა და ეს ორეულად მაგონებს სალონს..რომელიც მქონდა იქ,ოქროს რქის სიღრმეში."
"J'ai meublé ma chambre d'une manière à peu près turque, avec des coussins de soie d'Asie et les bibelots que l'incendie de ma maison d'Eyüp et les usuriers juifs m'ont laissés, et cela rappelle de loin ce petit salon tendu de satin bleu et parfumé d'eau de rose que j'avais là-bas, au fond de la Corne d'or."
 Loti en guerrier ottoman à l'entrée du Salon turc |
|
"მე ბევრ დროს ვატარებ ჩენთან. ესაა ჩემი ცხოვრების მშვიდი საათები. ვეწევი ჩემს ნარგილეს და ვოცნებობ სტამბულზე და ჩემი ძვირფასი პატარა აზიადეს წმინდა მწვანე თვალებზე."
"Je vis beaucoup chez moi, ce sont des heures de calme dans ma vie, en fumant mon narguilé, je rêve d'Istanbul et des beaux yeux verts limpides de ma chère petite Aziyadé "
Carreaux de faïence dans le salon turc
Alors que son navire doit quitter la Turquie, Pierre LOTI pense à une solution pour rester: devenir officier turc. Le fantasme est séduisant: "Être le yüzbachi Arif... Et je songeai à cet instant d'ivresse: rentrer à Eyüp, un beau jour, costumé en yüzbachi, en lui annonçant que je ne m'en vais plus". Mais il renonce pour sa mère: "Je te jure, Aziyadé, dis-je, que je laisserais tout sans regret, ma position, mon nom et mon pays. Mes amis.. je n'en ai pas et je m'en moque ! Mais, vois-tu, j'ai une vieille mère"
"Être Turc, c'est aussi être divisé, être dédoublé, entre l'Europe et l'Asie."
AZIYADE
Dans
ce roman, Julien
Viaud y raconte la vie qu'il a menée en Turquie car il était plus souvent à
terre qu'à bord. Le manuscrit est intitulé initialement Béhidgé et
deviendra Aziyadé, du nom de l'héroïne principale (Hatice): cette histoire
est un roman d'amour, pour une femme, pour une ville, pour tout un peuple.
"En
séjour à Salonique, un officier de marine aperçoit, derrière les barreaux
d'une fenêtre de harem, le visage d'Aziyadé, belle et taciturne odalisque
aux yeux verts. Leur liaison amoureuse, née au milieu des parfums et des mystères
de l'Orient, culminera à Constantinople dans le déchirement et le sacrifice.
Les descriptions vivantes que fait l‘auteur des quartiers d’Eyüp et d’Haskeuy
ne tombent jamais dans l’ornière d’un orientalisme facile, et le récit
se déroule sur un fond historique et politique remarquable : le sacre
tumultueux du sultan Abdülhamid, la crise des Balkans, le traité de San
Stefano qui boute la Turquie hors du territoire européen. À l’époque, le
turcophile Loti avait réussi, avec ce livre quasi autobiographique, à
retourner l’opinion occidentale en faveur des Turcs."SON
ENGAGEMENT
POLITIQUEპოლიტიკოსი ის იბრძვის თურქეთისთვის მისი მეორე სამშობლოსთვის საფრანგეთის შემდეგ. ის ცდილობს თურქი ქალის მდგომარეობის გაუმჯობესებას, მას არ მოსწონს ოსმალეთის იმპერიის დაფლეთა და ის წერს თურქეთის მიმართ სიმპატიით სავსე წიგნებს...
Pour la Turquie, sa seconde
patrie après la France, Pierre LOTI est de tous les combats. Si Les Désenchantées
prennent fait et cause pour la condition de la femme turque, La Turquie
agonisante et La mort de notre chère France en Orient expriment
son incompréhension et sa réprobation face au démantèlement de l'Empire
Ottoman.
Voici quelques oeuvres de
Loti en faveur des Turcs mais qui sont malheureusement très difficiles à trouver:-La Turquie agonisante (1913)
-La mort de notre chère France en Orient (1920)
-Les massacres d'Arménie (1918) - document publié par le site tetedeturc.com -
-Suprêmes Visions d'Orient (1921)
Loti sait qu'il n'est pas facile de prendre partie pour les Turcs car ceci consiste en une véritable "guerre contre les idées fausses les plus enracinées, contre les préjugés les plus indestructibles..." dit-il en connaisseur.
CONSEILS
DE LECTURE"AZIYADE"
suivi de "FANTÔME D'ORIENT" - Poche"CONSTANTINOPLE
FIN DE SIECLE" - Broché"ISTANBUL"
de Pierre Loti, Claude Farrère, Ahmet Hamdi Tanpinar, Yachar Kemal, Nedim
Gürsel, Timour Muhidine, Alain Quella-Villéger - Broché
- Pierre Loti, la Turquie et l’Europe :
" Autour de la correspondance Pierre-Loti-Louis Barthou :
une amitié politique ", actes sous presses, Ankara, été 2001.
(Ministère turc de la Culture),
- Pierre Loti : Lettres
pour la Turquie -- Turkiye için mektuplar
réunies par Orhan Kologlu et A. Quella-Villéger, bilingue. Ankara, T. C. Kültür Bakanligi Yayinlari, avril 2000, 238 p. Préface du ministre turc de la Culture, I. Talay.
- Pierre Loti, " Cher ami providentiel "
450 lettres inédites à Louis Barthou (1908-1921) réunies et présentées. Ankara, T. C. Kültür Bakanligi Yayinlari, à paraître, automne 2001.
PRINCIPAUX ARTICLES (hors actes de colloques)
Relations franco-turques :
- " Jean Jaurès et Pierre Loti, de la littérature à la turcophilie ", Bulletin de la Société d'Etudes jaurésiennes, n°109, 1988, pp. 4-7.
- " Istanbul : le regard de P. Loti ", in Contributions à l’histoire maritime, Rochefort, CRDHM-Centre international de la Mer, 1998, pp. 48-54.
- " Deux marins-écrivains face à la Marine française : Pierre Loti et Claude Farrère (1869-1919) ", Guerres mondiales et Conflits contemporains, PUF, n°172, octobre 1993, pp. 153-160.
- " Loti, le turcophile – D’Aziyadé à Atatürk, via Louis Barthou " (bilingue), in P. Loti : Lettres pour la Turquie—Turkiye için mektuplar, op. cit., pp. 33-47
- " Claude Farrère défenseur des Turcs (1911-1913) " et " Une rencontre secrète Claude Farrère-Moustapha Kemal (1922) ", bilingue, in Claude Farrère et la Turquie, n° spécial de la revue Olusum-Genèse, Nancy, janvier-avril 2000, pp. 29-39, 58-68.
No comments:
Post a Comment