კავკასიური ისტორიებიდან-ტფილისის ოლქის გუბერნატორი გიორგი შერვაშიძე:
დიმიტრი შერვაშიძის და ეკატერინე დადიანის ვაჟ გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძეს რომანოვების კარზე გადიდკაცების შემდეგაც არ დავიწყებია მშობლიური საქართველო. მან დიდი როლი შეასრულა საქართველოში სახალხო სკოლების გახსნაში. თავისი უნიკალური ბიბლიოთეკა მან საჩუქრად გადასცა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტს.
გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძე 1847—1918):
სეითბეი //დიმიტრი// ხასანის ძე შერვაშიძის //1818-1858// და ეკატერინე დადიანის //1820-1849// ვაჟი.
იზრდებოდა კოლიუბაკინებთან ანუ კოლიუბაკინების ხელით ცდილობდნენ მის მოშინაურებასა და მოსყიდვას. გაამწესეს პეტერბურგის პანსიონატში. 1865-1869 წლებში სწავლობდა მოსკოვის უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე.
შემდეგ მუშაობდა ტფილისში კავკასიის მეფისნაცვლის მთავარი სამმართველოს უფროსის საგანგებო დავალებათა მოხელედ. ჩაითრიეს 1877-1878 წლების რუსეთ-თურქეთის ომში.
1883 წელს ხდება ტფილისის ვიცე-გუბერნატორად.1889 წელს ხდება ტფილისის გუბერნატორად. ამ თანამდებობაზე იყო 1897 წლამდე. ჰქონდა კამერგერის წოდება და ნამდვილი ტიტულარული მრჩევლის ჩინი.
1888 წელს ახალ ათონში იმპერატორი ალექსანდრე მესამის სტუმრობისას გ.დ.შერვაშიძე ნამეტანი მოეწონა იმპერატრიცა მარია ფედოროვნას რომელმაც ის წაიყვანა იმპერატორის კარზე. გ.დ.შერვაშიძე 1899 წლიდან განაგებდა რუსეთის იმპერატრიცას კარს //იყო ობერ ჰოფმაისტერი, რომანოვებს ნორმალური რუსული სიტყვების საკმარისი მარაგი არ ჰქონიათ//. 1905-1913 წლებში ის იყო რუსეთის იმპოერატრიცას კანცელარიის გამგე. ანუ გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძე იყო რუსეთის იმპერიის დიდად გავლენიანი პირი.
გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძე იყო სოფლის მეურნეობის კავკასიური საზოგადოების და სხვა საწოგადოებრივი ორგანიზაციების წევრი.
რომანოვების კარზე გადიდკაცების შემდეგაც მას არ დავიწყებია მშობლიური საქართველო. მან დიდი როლი შეასრულა საქართველოში სახალხო სკოლების გახსნაში. თავისი უნიკალური ბიბლიოთეკა მან საჩუქრად გადასცა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტს.
კიდევ ერთი-ორი "დეტალი":
1888 წელს რუსეთის იმპერიის უავგუსტუსესი ოჯახი ეწვია ახალ ათონში მშენებარე რუსულ მონასტერს. დიდი რიარია იყო და იმპერატორს წარუდგინეს ბევრი ვინმე ადგილობრივი სასულიერო წოდებიდან და ადმინისტრაციიდან,
თუ კი ამ შეხვედრაზე იყო გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძეც მარია ფიოდოროვნა რა თქმა უნდა შეამჩნევდა ჩოხაში გამოწყობილ ამ ახოვან ვაჟკაცს.
1890-ანი წლების დასაწყისში აბასთუმანში მეფის ოჯახმა ააგო მცირე სასახლე. იმპერატორის ვაჟ გიორგი ალეკსანდროვიჩს აწუხებდა ფილტვების ავადმყოფობა და ექიმები მას ურჩევდნენ მთის მკურნალ ჰაერს. 1992 წლიდან 7 წლის მანძილზე დიდი მთავარი გიორგი რომანოვი აქ თითქმის ფეხის მოუცვლელად ცხოვრობდა, მასთან ჩადიოდნენ და დიდი ხნის მანძილზე რჩებოდნენ მონარქის ოჯახის თითქმის ყველა წევრი. ყველაზე ხშირად,რა თქმა უნდა,ჩადიოდა გიორგის დედა-იმპერატრიცა მარია ფიოდოროვნა.
ტფილისის ოლქის გუბერნატორს ევალებოდა უავგუსტუსესი ოჯახის წევრების დახვედრა, მათი ხშირი ნახვა, ზრუნვა მათზე.
უეჭველია რომ მკურნალობის და სასახლის მშენებლობის ადგილები შერჩეული იქნს გიორგი დიმიტრის ძის რეკომენდაციით და მშენებლობაც მისი მეთვალყურეობით მიმდინარეობდა. ამდენად მარია ფიოდოროვნა და გიორგი შერვაშიძე იქ ხვდებოდნენ ერთმანეთს და საუბრობდნენ სხვადასხვა თემაზე.
ნიჭიერი,არტისტული და განათლებული გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძე კარგი და სასიამოვნო თანამოსაუბრე იყო.
თავის მეუღლე-იმპერატორს მარია ფიოდოროვნა წერდა შემდეგს:
"ჩვენს ყოველდღიურ საზოგადოებაში შედის გუბერნატორი შერვაშიძე. მე მართობს ეს უცნაური და სასიამოვნო ადამიანი."
ისინი თანატოლები იყვნენ. დაიბადნენ 1847 წელს. მაღალგანათლებული თავადი იზიარებდა იმპერატრიცას შეხედულებებს სახელმწიფო მოწყობაზე. გუბერნატორის ცხოვრებისეული და ადმინისტრატიული გამოცდილება მას შეუცვლელს ხდიდა უფრო მნიშვნელოვანი სახლემწიფო საქმეებისთვის.
1896 წელს გიორგი შერვაშიძე არ შეიძლებოდა არ შეხვედროდა აბასთუმანში მარია ფიოდოროვნას მამას,დანიის მეფე ხრისტიან მეცხრეს.... ამ დროისთვის უკვე ორი წელი იყო გასული მარია ფიოდოროვნას მეუღლის,იმპერატორი ალეკსანდრ მესამის გარდაცვალების შემდეგ და მარიას შეეძლო მიეღო მამის თანხმობა თავის შემდეგ მოქმედებებზე რომლებიც მის მეგობარ გუბერნატორთან იყო დაკავშირებული.
1897 წელს მარია ფიოდოროვნამ გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძე მიიწვია იმპერატორის კარზე სამსახურისთვის. ამავე წელს გარდაიცვალა მარია ფიოდოროვნას დედა,დანიის დედოფალი ლუიზა, შემდეგ კი გარდაიცვალა სიკვდილამდე აბასთუმანში მცხოვრები მისი შვილი გიორგი.
ამ მძიმე დროს მისი საყრდენი იყო გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძე.
გიორგი შერვაშიძე გახდა იმპერატორის კარის ობერ-ჰოფმარშალი, 1905 წლიდან 1918 წელს ყირიმში გარდაცვალებამდე იყო მისი კანცელარიის უფროსი.
გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძე იყო იმპერატრიცას მორგანატული მეუღლე//რაც არ იძლეოდა მემკვიდრეობის უფლებას//.
გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძის ამ სტატუსის დადასტურებად შეიძლება ჩაითვალოს ის რომ მას მარია ფიოდოროვნას მამა იწვევდა ხოლმე სამეფო სასახლეში კოპენჰაგენში. დანიაში ერთ-ერთი ასეთი ჩასვლისას ხრისტიან მეცხრემ გიორგი შერვაშიძე დააჯილდოვა ორდენით "დანე ბროგ". შემდეგ, უკვე მარია ფიოდოროვნასი ძმა ფრიდრიხ მერვის მეფობისას გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძეს აჯილდოებენ სამეფოს უმაღლესი ორდენით, "თეთრი სპილოს ორდენით" ბაფთითა და ბრილიანტებით შემკული ვარსკვლავით. ამ ორდენით უიშვიათესი გამონაკლისის გარდა აჯილდოვებდნენ სამეფო ოჯახის წევრებს.
ამავე დროს გააკეთეს გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძის საგვარეულო ღერბი რომელიც დააყენეს ფრედერიკსბორგის სასახლის საეკლესიო კედელში სამეფო სახლის წევრების ღერბებს შორის.
//ფრედერიკსბორგის სასახლე არის ქალაქ ხელერედში, 45 კილომეტრში კოპენჰაგენიდან. რენესანსული სტილის ეს სასახლე ფრედერიკ მეორის დროს 1560 წელს ააგეს არქიტექტორებმა ჰანს და ლორენს ვან სტინვინკელებმა. ის აგებულია ლამაზი ტბის სამ კუნძულზე. ძველი ტრადიციის შესაბამისად ფრედერიკსბორგის სამლოცველოში გვირვინს ადგავენ დანიის მონარქებს. სასახლის ეკლესიაში არის მსოფლიოში უძველესი ორღანი. 1859 წელს საშინელი ხანძრის დროს ბევრი რამე დაიწვა. სასახლე უკვე 1884 წელს აღადგინეს ძველი ნახაზების თანახმად. გახსნილია ტურისტებისთვის.//
ჯერ კიდევ 1899 წელს გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძის შვილი დიმიტრი წერილს სწერს თავის დედას ტფილისში და ამ წერილში არის სენსაციური აღიარება
"მამამ ერთხელ მითხრა რომ არ დამშვიდდება ვიდრე ტახტზე არ მნახავს".
გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძის როლის გათვალისწინებით ეს სურვილი არ იქნებოდა სრულიად უსაფუძვლო.
1918 წელს მარია ფიოდოროვნამ შეხვედრა დაუნიშნა თავის გერ დიმიტრის. დღიურებში ჩანაწერებიდან ჩანს რომ ის მოუთმენლად ელოდა ამ შეხვედრას. მარია ფიოდოროვნას ალბათ უნდოდა რომ დიმიტრი გაყოლოდა მას ემიგრაციაში და აქტიური როლი შეესრულებინა ემიგრაციაში მყოფი რუსული მონარქიული საზოგადოების ცხოვრებაში, მაგრამ ეს შეხვედრა ვერ შედგა.
გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძის მოღვაწეობა იმპერიის კარზე ეხებოდა აფხაზეთსაც.
1877-78 წლების რუსეთ-თურქეთის ომის შემდეგ აფხაზთა ნაწილი ომობდა თურქეთის მხარეს და ამიტომ პეტერბურგმა აფხაზი ხალხი გამოაცხადა დამნაშავე ხალხად და შეზღუდა მისი უფლებები.
გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძის ხელის შეწყობით 1907 წელს აფხაზ ხალხს მოშორდა დამნაშავე ხალხის სახელი.
მადლიერმა აფხაზებმა აქტიური მონაწილეობა მიიღეს პირველ მსოფლიო ომში და აჩვენეს რუსეთის იმპერიის და იმპერატორის ერთგულების თვალშისაცემი მაგალითები.
ამავე დროს რუსეთის სახელმწიფო სათათბიროში მუშაობს პროკოფი შერვაშიძე და მისი ქალიშვილი მარიამი//მერი// იყო იმპერატრიცა ალეკსანდრა ფიოდოროვნას ფრეილინა.
პრინცი ალეკსანდრ პეტროვიჩ ოლდენბურგელი 1903 წელს გაგრაში ხსნის თავის რეზიდენციას და კურორტს უმაღლესი საზოგადოებისთვის.
ამავე დროს რუსეთის დიდკაცობა იღებს მიწებს აფხაზეთის სხვადასხვა ადგილას....ყველაფერ ამაში ან თითქმის ყველაფერში იგრძნობოდა ყოვლისშემძლე დიდებული გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძის ხელი.
თებერვლის რევოლუციის შემდეგ მეუღლეებმა გააფორმეს თავისი მორგანატული ქორწინება და ისინი ერთხანს ცხოვრობდნენ კიევში.
იმავე 1917 წლის ოქტომბრის გადატრიალების შემდეგ ბოლშევიკებმა მათ შინაპატიმრობა მიუსაჯეს.
მარია ფიოდოროვნას უმძიმეს დღეებში მის გვერდით იყო გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძე. ის ამხნევებდა მარია ფიოდოროვნას და მიმართავდა ევროპულ სახელმწიფოთა მეთაურებს მარია ფიოდოროვნას ბოლშევიკური ტყვეობიდან დახსნის თხოვნით.
უცნობია თუ როდის, მოულოდნელად ის ავად გახდა მისი გარდაცვალების გარემოებები უცნობია.
შემდეგ მარია ფეოდოროვნას ჩანაწერებში ვკითხულობთ შემდეგს
"უკვე 6 თვეა რაც აღარაა ძვირფასი, საყვარელი შერვაშიძე მე ისევ მწვავედ განვიცდი ამ დანაკლისს...წავედი აი-ტოდორის ეკლესიაში. შემდეგ კი პანაშვიდი შერვაშიძის საფლავთან."
Неведомо когда, в какое мгновенье он отчаялся, заболел внезапно… Обстоятельства его смерти неизвестны. Мария Федоровна аккуратно вела дневниковые записи. Но именно тех страниц, связанных с последними земными днями Георгия Чачба-Шервашидзе, как назло и нет. Первое упоминание о нем, мы встречаем после утерянных страниц, уже полгода спустя после смерти князя. И в них Мария Федоровна пишет: «Уже 6 месяцев со дня кончины дорогого, милого Шервашидзе! Все также остро ощущаю эту страшную утрату… Отправилась в церковь Ай-Тодор, затем – панихида у могила Шервашидзе».
------------------------------------------------------------
Но для столь высокого назначения, которого князь Чачба-Шервашидзе удостоился много позже, одной мимолетной встречи в Новом Афоне было бы недостаточно. Эта встреча должна была закрепиться и получить развитие. И вот оно, это развитие...
К началу 1890-х годов в местечке Абас-Туман, что в Грузии, царской семьей был построен небольшой дворец. Императорский сын Георгий Александрович страдал болезнью легких и врачи рекомендовали ему целебный горный воздух, С 1892 года на протяжение семи лет великий князь Георгий Романов жил здесь практически безвыездно. К нему наезжали и оставались здесь подолгу практически все члены монаршей семьи. Разумеется, чаще других наезжала сюда мать Георгия - императрица Мария Федоровна.
И вот здесь никак невозможно не оказаться губернатору Тифлисской области. Георгий Дмитриевич по долгу службы был обязан встречать и провожать членов августейшего дома, часто их навещать и совершать все действия, необходимые для обеспечения наилучших условий жителям царского дворца. Можно не сомневаться, что место лечения и место строительства дворца были выбраны по рекомендации Георгия Дмитриевича и строительные работы велись под его присмотром.
Таким образом, на протяжение ряда лет Мария Федоровна и Георгий Чачба-Шервашидзе здесь встречались и общались, вели разговоры на различные темы.
А собеседником Георгий Дмитриевич в силу природной одаренности и образованности был, наверняка, отменным. Князь был находчив и артистичен, что прибавляло ему обаятельности. В своем письме мужу-императору от 19 апреля 1894 года Мария Федоровна дает похожую характеристику князю Георгию:
"Губернатор Шервашидзе входит в наше повседневное (выделено мной - Д. Ч.) общество. Меня он развлекает, такой чудной и приятный!»
Они были ровесниками. Оба родились в 1847 году. Высокообразованный князь был не только одного года рождения, но схожих взглядов на обустройство государства. Немалый житейский и административный опыт делали губернатора весьма полезным для еще более ответственных государственных дел.
В 1896 году губернатор Георгий Чачба не мог не встречаться в Абастумане с отцом Марии Федор овны - королем Дании Христианом IX, который наверняка был благодарен губернатору за усердие, с которым он выполняет просьбы своей императрицы и, особенно, к больному внуку короля - Георгию Александровичу. К этому времени уже прошло 2 года, как умер муж Марии Федоровны - император Александр III. Мария Федоровна могла заручиться согласием отца на свои дальнейшие действия, особенно связанные со своим другом-губернатором.
В 1897 году, Мария Федоровна приглашает Георгия Дмитриевича на службу ко двору. В том же году у нее умирает мать - датская королева Луиза, а вскоре за матерью - и обожаемый сын Георгий, живший в Абас-Тумане до конца своих дней. Опорой в это тяжелое время становится для нее князь Георгий Дмитриевич.
Георгий Чачба-Шервашидзе стал обер-гофмаршалом Императорского Двора, а затем с 1905 год а - начальником канцелярии вдовствующей императрицы до самой своей смерти, наступившей в Крым у в 1918 году. Он состоял с императрицей в морганатическом браке (не дающем права наследования).
В своей переписке и дневниковых записях Мария Федоровна осмотрительно старалась ничего не писать о своих сердечных делах. Но при всей лаконичности дневниковых записей императрицы нельзя не заметить особой и неизменной теплоты при ее упоминаниях своего супруга (см. цитаты из дневник а М.Ф.).
Георгий Чачба занимал при Дворе очень высокое положение. На фотографиях 1910-х годов его часто можно увидеть шествующим сразу после царской семьи. Такое место по протоколу князь Георгий не получил бы, будь он просто начальником канцелярии, можно сказать, отставной императрицы.
Это место было ему определено, как старшему члену императорской семьи, морганатическому супругу здравствующей императрицы Марии Федоровны.
Признанием такого статуса князя Георгия может служить и то, что он был приглашаем отцом Mapии Федоровны в королевский дворец в Копенгагене. В один из таких приездов в Данию Христиан IX наградил Георгия Дмитриевича высоким орденом «Дане-брог». Позже, уже в правление брата Марии Федоровны - Фридриха VIII князь Георгий Чачба-Шервашидзе удостаивается высшей награды королевства - ордена «Белого Слона» с лентой и звездой, украшенной бриллиантами. Этим орденом, за редчайшим исключением, награждались члены королевской семьи. Знаменательно и то, что само высочайше е торжество было приурочено ко дню рождения Марии Федоровны к 26 ноября 1910, и являлось подарком брата-короля своей сестре. Кроме того, к приезду князя Георгия был изготовлен его именной герб . Он установлен на церковной стене в замке Фредериксборг в ряду гербов членов королевского дома.
Вернемся же назад. Еще в 1899 году сын князя Георгия - Дмитрий пишет взволнованное письмо своей матери в Тифлис. В нем содержится сенсационное откровение молодого человека:
«Папа мне однажды сказал, что он не раньше успокоится, как увидев меня на престоле».
Имея в виду личность цитируемого, эти слова не могли не иметь под собой почвы. Кроме того, много позже, в 1918 году Мария Федоровна назначает встречу своему пасынку Дмитрию, и, судя по дневниковым записям, нетерпеливо его ждала. Кажется, Мария Федоровна желала, чтоб он эмигрировал в месте с ней и, возможно, принял ответственное участие в жизни русского монархического общества в изгнании. Встреча эта не состоялась.
Деятельность князя Георгия при императорском дворе, разумеется, была связана и с проблемам и Абхазии. После событий последней русско-турецкой войны 1877-78 гг., в которой часть абхазов, особенно из числа депортированных в Турцию, приняла участие на стороне неприятеля, абхазский народ был объявлен виновным и ограничен в правах. В 1907 году эта «виновность» при содействии Г. Д. Чачба была снята. Абхазы, в благодарность за это приняли активное участие в Первой мировой войне и показали ярчайшие примеры преданности и служения царю.
В этот период в Госдуме России работает Прокопий Чачба-Шервашидзе. А его дочь Мария (Мери) состояла фрейлиной при императрице Александре Федоровне.
В 1903 году в Гагре принц Александр Петрович Ольденбургский открывает в Гагре свою резиденцию и великосветский курорт.
В это же время многие высокопоставленные российские чиновники получают дачные наделы в различных местах Абхазии... И во всем (или почти во всем) этом ощущалась незримая рука всесильного вельможи.
После февральской революции супруги оформили свой морганатический брак и некоторое время жили в Киеве. Затем, после октябрьского переворота того же 1917 года они уже в Крыму оказались под домашним арестом большевиков. В дни тяжелейших для Марии Федоровны испытаний Георгий Дмитриевич как всегда был рядом с ней. Тревожные слухи из Тобольска, все чаще и настойчивее утверждавшие о гибели почти всей царской семьи, в том числе и ее любимого сына, отрекшегося от престола Николая Александровича, крах империи, мировая и человеческая катастрофа… И все это на одну женскую судьбу.
Князь Георгий (по крайне мере прилюдно) никогда не терял самообладания. Всегда был бодр и энергичен, всех поддерживал и даже веселил, хвалил государыню за самоотверженность духа. В эти же дни он обращался к главам европейских государств с просьбой вызволить Марию Федоровну из большевистского плена и много хлопотал об этом. Неведомо когда, в какое мгновенье он отчаялся, заболел внезапно… Обстоятельства его смерти неизвестны. Мария Федоровна аккуратно вела дневниковые записи. Но именно тех страниц, связанных с последними земными днями Георгия Чачба-Шервашидзе, как назло и нет. Первое упоминание о нем, мы встречаем после утерянных страниц, уже полгода спустя после смерти князя. И в них Мария Федоровна пишет: «Уже 6 месяцев со дня кончины дорогого, милого Шервашидзе! Все также остро ощущаю эту страшную утрату… Отправилась в церковь Ай-Тодор, затем – панихида у могила Шервашидзе».
დიმიტრი შერვაშიძის და ეკატერინე დადიანის ვაჟ გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძეს რომანოვების კარზე გადიდკაცების შემდეგაც არ დავიწყებია მშობლიური საქართველო. მან დიდი როლი შეასრულა საქართველოში სახალხო სკოლების გახსნაში. თავისი უნიკალური ბიბლიოთეკა მან საჩუქრად გადასცა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტს.
 |
| გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძე //1847-1918// |
სეითბეი //დიმიტრი// ხასანის ძე შერვაშიძის //1818-1858// და ეკატერინე დადიანის //1820-1849// ვაჟი.
იზრდებოდა კოლიუბაკინებთან ანუ კოლიუბაკინების ხელით ცდილობდნენ მის მოშინაურებასა და მოსყიდვას. გაამწესეს პეტერბურგის პანსიონატში. 1865-1869 წლებში სწავლობდა მოსკოვის უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე.
შემდეგ მუშაობდა ტფილისში კავკასიის მეფისნაცვლის მთავარი სამმართველოს უფროსის საგანგებო დავალებათა მოხელედ. ჩაითრიეს 1877-1878 წლების რუსეთ-თურქეთის ომში.
1883 წელს ხდება ტფილისის ვიცე-გუბერნატორად.1889 წელს ხდება ტფილისის გუბერნატორად. ამ თანამდებობაზე იყო 1897 წლამდე. ჰქონდა კამერგერის წოდება და ნამდვილი ტიტულარული მრჩევლის ჩინი.
1888 წელს ახალ ათონში იმპერატორი ალექსანდრე მესამის სტუმრობისას გ.დ.შერვაშიძე ნამეტანი მოეწონა იმპერატრიცა მარია ფედოროვნას რომელმაც ის წაიყვანა იმპერატორის კარზე. გ.დ.შერვაშიძე 1899 წლიდან განაგებდა რუსეთის იმპერატრიცას კარს //იყო ობერ ჰოფმაისტერი, რომანოვებს ნორმალური რუსული სიტყვების საკმარისი მარაგი არ ჰქონიათ//. 1905-1913 წლებში ის იყო რუსეთის იმპოერატრიცას კანცელარიის გამგე. ანუ გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძე იყო რუსეთის იმპერიის დიდად გავლენიანი პირი.
გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძე იყო სოფლის მეურნეობის კავკასიური საზოგადოების და სხვა საწოგადოებრივი ორგანიზაციების წევრი.
რომანოვების კარზე გადიდკაცების შემდეგაც მას არ დავიწყებია მშობლიური საქართველო. მან დიდი როლი შეასრულა საქართველოში სახალხო სკოლების გახსნაში. თავისი უნიკალური ბიბლიოთეკა მან საჩუქრად გადასცა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტს.
 |
| იმპერატრიცა მარია ფიოდოროვნა |
1888 წელს რუსეთის იმპერიის უავგუსტუსესი ოჯახი ეწვია ახალ ათონში მშენებარე რუსულ მონასტერს. დიდი რიარია იყო და იმპერატორს წარუდგინეს ბევრი ვინმე ადგილობრივი სასულიერო წოდებიდან და ადმინისტრაციიდან,
თუ კი ამ შეხვედრაზე იყო გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძეც მარია ფიოდოროვნა რა თქმა უნდა შეამჩნევდა ჩოხაში გამოწყობილ ამ ახოვან ვაჟკაცს.
1890-ანი წლების დასაწყისში აბასთუმანში მეფის ოჯახმა ააგო მცირე სასახლე. იმპერატორის ვაჟ გიორგი ალეკსანდროვიჩს აწუხებდა ფილტვების ავადმყოფობა და ექიმები მას ურჩევდნენ მთის მკურნალ ჰაერს. 1992 წლიდან 7 წლის მანძილზე დიდი მთავარი გიორგი რომანოვი აქ თითქმის ფეხის მოუცვლელად ცხოვრობდა, მასთან ჩადიოდნენ და დიდი ხნის მანძილზე რჩებოდნენ მონარქის ოჯახის თითქმის ყველა წევრი. ყველაზე ხშირად,რა თქმა უნდა,ჩადიოდა გიორგის დედა-იმპერატრიცა მარია ფიოდოროვნა.
ტფილისის ოლქის გუბერნატორს ევალებოდა უავგუსტუსესი ოჯახის წევრების დახვედრა, მათი ხშირი ნახვა, ზრუნვა მათზე.
უეჭველია რომ მკურნალობის და სასახლის მშენებლობის ადგილები შერჩეული იქნს გიორგი დიმიტრის ძის რეკომენდაციით და მშენებლობაც მისი მეთვალყურეობით მიმდინარეობდა. ამდენად მარია ფიოდოროვნა და გიორგი შერვაშიძე იქ ხვდებოდნენ ერთმანეთს და საუბრობდნენ სხვადასხვა თემაზე.
ნიჭიერი,არტისტული და განათლებული გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძე კარგი და სასიამოვნო თანამოსაუბრე იყო.
თავის მეუღლე-იმპერატორს მარია ფიოდოროვნა წერდა შემდეგს:
"ჩვენს ყოველდღიურ საზოგადოებაში შედის გუბერნატორი შერვაშიძე. მე მართობს ეს უცნაური და სასიამოვნო ადამიანი."
ისინი თანატოლები იყვნენ. დაიბადნენ 1847 წელს. მაღალგანათლებული თავადი იზიარებდა იმპერატრიცას შეხედულებებს სახელმწიფო მოწყობაზე. გუბერნატორის ცხოვრებისეული და ადმინისტრატიული გამოცდილება მას შეუცვლელს ხდიდა უფრო მნიშვნელოვანი სახლემწიფო საქმეებისთვის.
1896 წელს გიორგი შერვაშიძე არ შეიძლებოდა არ შეხვედროდა აბასთუმანში მარია ფიოდოროვნას მამას,დანიის მეფე ხრისტიან მეცხრეს.... ამ დროისთვის უკვე ორი წელი იყო გასული მარია ფიოდოროვნას მეუღლის,იმპერატორი ალეკსანდრ მესამის გარდაცვალების შემდეგ და მარიას შეეძლო მიეღო მამის თანხმობა თავის შემდეგ მოქმედებებზე რომლებიც მის მეგობარ გუბერნატორთან იყო დაკავშირებული.
1897 წელს მარია ფიოდოროვნამ გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძე მიიწვია იმპერატორის კარზე სამსახურისთვის. ამავე წელს გარდაიცვალა მარია ფიოდოროვნას დედა,დანიის დედოფალი ლუიზა, შემდეგ კი გარდაიცვალა სიკვდილამდე აბასთუმანში მცხოვრები მისი შვილი გიორგი.
ამ მძიმე დროს მისი საყრდენი იყო გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძე.
გიორგი შერვაშიძე გახდა იმპერატორის კარის ობერ-ჰოფმარშალი, 1905 წლიდან 1918 წელს ყირიმში გარდაცვალებამდე იყო მისი კანცელარიის უფროსი.
გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძე იყო იმპერატრიცას მორგანატული მეუღლე//რაც არ იძლეოდა მემკვიდრეობის უფლებას//.
გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძის ამ სტატუსის დადასტურებად შეიძლება ჩაითვალოს ის რომ მას მარია ფიოდოროვნას მამა იწვევდა ხოლმე სამეფო სასახლეში კოპენჰაგენში. დანიაში ერთ-ერთი ასეთი ჩასვლისას ხრისტიან მეცხრემ გიორგი შერვაშიძე დააჯილდოვა ორდენით "დანე ბროგ". შემდეგ, უკვე მარია ფიოდოროვნასი ძმა ფრიდრიხ მერვის მეფობისას გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძეს აჯილდოებენ სამეფოს უმაღლესი ორდენით, "თეთრი სპილოს ორდენით" ბაფთითა და ბრილიანტებით შემკული ვარსკვლავით. ამ ორდენით უიშვიათესი გამონაკლისის გარდა აჯილდოვებდნენ სამეფო ოჯახის წევრებს.
 |
//ფრედერიკსბორგის სასახლე არის ქალაქ ხელერედში, 45 კილომეტრში კოპენჰაგენიდან. რენესანსული სტილის ეს სასახლე ფრედერიკ მეორის დროს 1560 წელს ააგეს არქიტექტორებმა ჰანს და ლორენს ვან სტინვინკელებმა. ის აგებულია ლამაზი ტბის სამ კუნძულზე. ძველი ტრადიციის შესაბამისად ფრედერიკსბორგის სამლოცველოში გვირვინს ადგავენ დანიის მონარქებს. სასახლის ეკლესიაში არის მსოფლიოში უძველესი ორღანი. 1859 წელს საშინელი ხანძრის დროს ბევრი რამე დაიწვა. სასახლე უკვე 1884 წელს აღადგინეს ძველი ნახაზების თანახმად. გახსნილია ტურისტებისთვის.//
ჯერ კიდევ 1899 წელს გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძის შვილი დიმიტრი წერილს სწერს თავის დედას ტფილისში და ამ წერილში არის სენსაციური აღიარება
"მამამ ერთხელ მითხრა რომ არ დამშვიდდება ვიდრე ტახტზე არ მნახავს".
გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძის როლის გათვალისწინებით ეს სურვილი არ იქნებოდა სრულიად უსაფუძვლო.
1918 წელს მარია ფიოდოროვნამ შეხვედრა დაუნიშნა თავის გერ დიმიტრის. დღიურებში ჩანაწერებიდან ჩანს რომ ის მოუთმენლად ელოდა ამ შეხვედრას. მარია ფიოდოროვნას ალბათ უნდოდა რომ დიმიტრი გაყოლოდა მას ემიგრაციაში და აქტიური როლი შეესრულებინა ემიგრაციაში მყოფი რუსული მონარქიული საზოგადოების ცხოვრებაში, მაგრამ ეს შეხვედრა ვერ შედგა.
გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძის მოღვაწეობა იმპერიის კარზე ეხებოდა აფხაზეთსაც.
1877-78 წლების რუსეთ-თურქეთის ომის შემდეგ აფხაზთა ნაწილი ომობდა თურქეთის მხარეს და ამიტომ პეტერბურგმა აფხაზი ხალხი გამოაცხადა დამნაშავე ხალხად და შეზღუდა მისი უფლებები.
გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძის ხელის შეწყობით 1907 წელს აფხაზ ხალხს მოშორდა დამნაშავე ხალხის სახელი.
მადლიერმა აფხაზებმა აქტიური მონაწილეობა მიიღეს პირველ მსოფლიო ომში და აჩვენეს რუსეთის იმპერიის და იმპერატორის ერთგულების თვალშისაცემი მაგალითები.
ამავე დროს რუსეთის სახელმწიფო სათათბიროში მუშაობს პროკოფი შერვაშიძე და მისი ქალიშვილი მარიამი//მერი// იყო იმპერატრიცა ალეკსანდრა ფიოდოროვნას ფრეილინა.
 |
| ამ სამლოცველოში გვირგვინს ადგავდნენ მეფეებს და თავის ცერემონიებს ატარებდნენ დანე ბროგის და თეთრი სპილოს ორდენების კავალერები. |
ამავე დროს რუსეთის დიდკაცობა იღებს მიწებს აფხაზეთის სხვადასხვა ადგილას....ყველაფერ ამაში ან თითქმის ყველაფერში იგრძნობოდა ყოვლისშემძლე დიდებული გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძის ხელი.
თებერვლის რევოლუციის შემდეგ მეუღლეებმა გააფორმეს თავისი მორგანატული ქორწინება და ისინი ერთხანს ცხოვრობდნენ კიევში.
იმავე 1917 წლის ოქტომბრის გადატრიალების შემდეგ ბოლშევიკებმა მათ შინაპატიმრობა მიუსაჯეს.
მარია ფიოდოროვნას უმძიმეს დღეებში მის გვერდით იყო გიორგი დიმიტრის ძე შერვაშიძე. ის ამხნევებდა მარია ფიოდოროვნას და მიმართავდა ევროპულ სახელმწიფოთა მეთაურებს მარია ფიოდოროვნას ბოლშევიკური ტყვეობიდან დახსნის თხოვნით.
უცნობია თუ როდის, მოულოდნელად ის ავად გახდა მისი გარდაცვალების გარემოებები უცნობია.
შემდეგ მარია ფეოდოროვნას ჩანაწერებში ვკითხულობთ შემდეგს
"უკვე 6 თვეა რაც აღარაა ძვირფასი, საყვარელი შერვაშიძე მე ისევ მწვავედ განვიცდი ამ დანაკლისს...წავედი აი-ტოდორის ეკლესიაში. შემდეგ კი პანაშვიდი შერვაშიძის საფლავთან."
Неведомо когда, в какое мгновенье он отчаялся, заболел внезапно… Обстоятельства его смерти неизвестны. Мария Федоровна аккуратно вела дневниковые записи. Но именно тех страниц, связанных с последними земными днями Георгия Чачба-Шервашидзе, как назло и нет. Первое упоминание о нем, мы встречаем после утерянных страниц, уже полгода спустя после смерти князя. И в них Мария Федоровна пишет: «Уже 6 месяцев со дня кончины дорогого, милого Шервашидзе! Все также остро ощущаю эту страшную утрату… Отправилась в церковь Ай-Тодор, затем – панихида у могила Шервашидзе».
------------------------------------------------------------
(1847—1918) Происходил из дома Владетельных князей Абхазии Шервашидзе (Чачба). Был сыном князя Сеит-бея (в крещении Дмитрия Хасановича) Шервашидзе (1818—1858) и дочери владетеля Мегрелии Левана V Дадиани — княжны Екатерины Дадиани (1820—1849). Воспитывался в семье Колюбакиных. С 1858 года был определен в Пансионат в Петербурге. С 1865 г. учился в Московском университете на юридическом факультете, успешно закончил его в 1869 г. После учебы находился на государственной службе в Тифлисе, в должности титулярного советника и чиновника особых поручений при начальнике Главного управления Кавказского наместничества. Участник русско-турецкой войны 1877—1878 гг. В 1883 г. становится вице-губернатором, а в 1889 г. губернатором Тифлиса. Занимал эту должность до 1897 г. имея звание камергера и чин действительного статского советника. В 1888 г. во время приезда императора Александра III в Новый Афон императрица Мария Федоровна обратила внимание на Г. Д. Шервашидзе, что привело его впоследствии ко двору. С ноября 1899 г. состоял при императрице Марии Федоровне в должности обер-гофмейстера (заведовал двором императрицы). В 1905—1913 гг. — заведовал канцелярией императрицы. О влиянии его при дворе хорошо свидетельствует известный государственный деятель России конца XIX — начала XX века граф С. Ю. Витте. Он называл его своим «большим приятелем» и пишет о случаях, когда Георгий Шервашидзе оказывал ему услуги посредничеством в переговорах с императрицей. Общественная деятельность Князь Георгий Дмиртриевич был членом кавказского общества сельского хозяйства, других общественных организаций. Сыграл значительную роль в открытии в Грузии народных школ, распространению культуры. Свою уникальную библиотеку передал в дар Тбилисскому государственному университету. Награды Георгий Дмитриевич был награжден следующими орденами и медалями: Россия: Орден Святого Александра Невского, Орден Белого Орла, Орден Святой Анны, Орден Святого Станислава, Орден Святого Владимира — 2ст.; Великобритания — Королевский Викторианский орден- большой крест; Италия — Орден Короны Италии, Ольденбург — Орден креста — 2 ст; Япония — Орден Восходящего солнца — 1 ст; Мекленбург-Шверин — Орден Грифа — большой крест; Дания — Орден Данеброг — Большой крест; Швеция — Орден Полярной звезды — 1 ст; Бухара — Орден солнца Александра (Искандер Салис) — золотая корона с алмазами; Персия — Орден Льва и Солнца — 1 ст. с алмазами; Именной знак в память 300-летия Царствующего Дома Романовых; Медали: — в память войны 1877—1878 гг., Медаль Императора Александра III, в память коронации императора Николая II 1896 г. В литературе встречается утверждение, что впоследствии Императрица вступила с ним в морганатический брак, но в сохранившейся переписке и других доступных документах нет никаких указаний на существование между ними каких-либо отношений подобного рода. По всей видимости, эта сплетня восходит к писателю Алексею Толстому и опубликованному им в 1920-е годы фальшивому «дневнику» фрейлины Анны Вырубовой. На самом деле Георгий Дмитриевич был женат на баронессе Марии (Маке) Александровне Николаи, дочери министра народного просвещения, барона Александра Павловича Николаи и княжны Софии Александровны Чавчавадзе. В этом браке родился сын князь Дмитрий Георгиевич Шервашидзе (1880—1937), предводитель дворянства Свенцянского уезда Виленской губернии, с 1914 года — ставропольский, а с 1916 года — витебский вице-губернатор. http://abaza-duney.ru/usadba_d_ch/iskusstvo_nauka/romanovy_v_abkhazii.php Главная Усадьба Дениса Чачхалиа Романовы в Абхазии Они сошлись уже не молодыми... Долгое время взаимоотношения императрицы Марии Федоровны и абхазского князя Чачба Георгия умалчивались. Эту тему обходили стороной. Одни считали ее недостоверной, другие - сплетней, третьи - недостойной государыни, честь которой была действительно безупречной с точки зрения супружеской и монархической морали. И, тем не менее - сначала робко и редко, затем все чаще и настойчивей тема близости Марии Федоровны и князя Георгия Дмитриевича стала выходить из тени.
Действительно, в 1888 году августейшая семья посетила обустраиваемый в Новом Афоне русский монастырь. Однако это многолюдное торжество с многочисленными представлениями императору различных лиц из местного духовенства и администрации вряд ли могла создать условия для встречи им ператрицы с абхазским князем, который был в ту пору вице-губернатором Тифлиса. Да, она могла увидеть и отметить статного кавказца в белой черкеске, если Георгий Дмитриевич действительно был на этой высокой встрече не в чиновничьем мундире, как это полагалось, а в черкеске. |
Но для столь высокого назначения, которого князь Чачба-Шервашидзе удостоился много позже, одной мимолетной встречи в Новом Афоне было бы недостаточно. Эта встреча должна была закрепиться и получить развитие. И вот оно, это развитие...
К началу 1890-х годов в местечке Абас-Туман, что в Грузии, царской семьей был построен небольшой дворец. Императорский сын Георгий Александрович страдал болезнью легких и врачи рекомендовали ему целебный горный воздух, С 1892 года на протяжение семи лет великий князь Георгий Романов жил здесь практически безвыездно. К нему наезжали и оставались здесь подолгу практически все члены монаршей семьи. Разумеется, чаще других наезжала сюда мать Георгия - императрица Мария Федоровна.
И вот здесь никак невозможно не оказаться губернатору Тифлисской области. Георгий Дмитриевич по долгу службы был обязан встречать и провожать членов августейшего дома, часто их навещать и совершать все действия, необходимые для обеспечения наилучших условий жителям царского дворца. Можно не сомневаться, что место лечения и место строительства дворца были выбраны по рекомендации Георгия Дмитриевича и строительные работы велись под его присмотром.
Таким образом, на протяжение ряда лет Мария Федоровна и Георгий Чачба-Шервашидзе здесь встречались и общались, вели разговоры на различные темы.
А собеседником Георгий Дмитриевич в силу природной одаренности и образованности был, наверняка, отменным. Князь был находчив и артистичен, что прибавляло ему обаятельности. В своем письме мужу-императору от 19 апреля 1894 года Мария Федоровна дает похожую характеристику князю Георгию:
"Губернатор Шервашидзе входит в наше повседневное (выделено мной - Д. Ч.) общество. Меня он развлекает, такой чудной и приятный!»
 |
| Гофмаршал Георгий Чачба-Шервашидзе в кафтане боярина XVI в. 11-13 февраля 1903 г. в Зимнем дворце состоялся костюмированный бал, участники которого по предложению императрицы Александры Федоровны явились в одеждах времен царя Алексея Михайловича. |
В 1896 году губернатор Георгий Чачба не мог не встречаться в Абастумане с отцом Марии Федор овны - королем Дании Христианом IX, который наверняка был благодарен губернатору за усердие, с которым он выполняет просьбы своей императрицы и, особенно, к больному внуку короля - Георгию Александровичу. К этому времени уже прошло 2 года, как умер муж Марии Федоровны - император Александр III. Мария Федоровна могла заручиться согласием отца на свои дальнейшие действия, особенно связанные со своим другом-губернатором.
В 1897 году, Мария Федоровна приглашает Георгия Дмитриевича на службу ко двору. В том же году у нее умирает мать - датская королева Луиза, а вскоре за матерью - и обожаемый сын Георгий, живший в Абас-Тумане до конца своих дней. Опорой в это тяжелое время становится для нее князь Георгий Дмитриевич.
Георгий Чачба-Шервашидзе стал обер-гофмаршалом Императорского Двора, а затем с 1905 год а - начальником канцелярии вдовствующей императрицы до самой своей смерти, наступившей в Крым у в 1918 году. Он состоял с императрицей в морганатическом браке (не дающем права наследования).
В своей переписке и дневниковых записях Мария Федоровна осмотрительно старалась ничего не писать о своих сердечных делах. Но при всей лаконичности дневниковых записей императрицы нельзя не заметить особой и неизменной теплоты при ее упоминаниях своего супруга (см. цитаты из дневник а М.Ф.).
Георгий Чачба занимал при Дворе очень высокое положение. На фотографиях 1910-х годов его часто можно увидеть шествующим сразу после царской семьи. Такое место по протоколу князь Георгий не получил бы, будь он просто начальником канцелярии, можно сказать, отставной императрицы.
Это место было ему определено, как старшему члену императорской семьи, морганатическому супругу здравствующей императрицы Марии Федоровны.
Признанием такого статуса князя Георгия может служить и то, что он был приглашаем отцом Mapии Федоровны в королевский дворец в Копенгагене. В один из таких приездов в Данию Христиан IX наградил Георгия Дмитриевича высоким орденом «Дане-брог». Позже, уже в правление брата Марии Федоровны - Фридриха VIII князь Георгий Чачба-Шервашидзе удостаивается высшей награды королевства - ордена «Белого Слона» с лентой и звездой, украшенной бриллиантами. Этим орденом, за редчайшим исключением, награждались члены королевской семьи. Знаменательно и то, что само высочайше е торжество было приурочено ко дню рождения Марии Федоровны к 26 ноября 1910, и являлось подарком брата-короля своей сестре. Кроме того, к приезду князя Георгия был изготовлен его именной герб . Он установлен на церковной стене в замке Фредериксборг в ряду гербов членов королевского дома.
Вернемся же назад. Еще в 1899 году сын князя Георгия - Дмитрий пишет взволнованное письмо своей матери в Тифлис. В нем содержится сенсационное откровение молодого человека:
«Папа мне однажды сказал, что он не раньше успокоится, как увидев меня на престоле».
Имея в виду личность цитируемого, эти слова не могли не иметь под собой почвы. Кроме того, много позже, в 1918 году Мария Федоровна назначает встречу своему пасынку Дмитрию, и, судя по дневниковым записям, нетерпеливо его ждала. Кажется, Мария Федоровна желала, чтоб он эмигрировал в месте с ней и, возможно, принял ответственное участие в жизни русского монархического общества в изгнании. Встреча эта не состоялась.
Деятельность князя Георгия при императорском дворе, разумеется, была связана и с проблемам и Абхазии. После событий последней русско-турецкой войны 1877-78 гг., в которой часть абхазов, особенно из числа депортированных в Турцию, приняла участие на стороне неприятеля, абхазский народ был объявлен виновным и ограничен в правах. В 1907 году эта «виновность» при содействии Г. Д. Чачба была снята. Абхазы, в благодарность за это приняли активное участие в Первой мировой войне и показали ярчайшие примеры преданности и служения царю.
В этот период в Госдуме России работает Прокопий Чачба-Шервашидзе. А его дочь Мария (Мери) состояла фрейлиной при императрице Александре Федоровне.
В 1903 году в Гагре принц Александр Петрович Ольденбургский открывает в Гагре свою резиденцию и великосветский курорт.
В это же время многие высокопоставленные российские чиновники получают дачные наделы в различных местах Абхазии... И во всем (или почти во всем) этом ощущалась незримая рука всесильного вельможи.
После февральской революции супруги оформили свой морганатический брак и некоторое время жили в Киеве. Затем, после октябрьского переворота того же 1917 года они уже в Крыму оказались под домашним арестом большевиков. В дни тяжелейших для Марии Федоровны испытаний Георгий Дмитриевич как всегда был рядом с ней. Тревожные слухи из Тобольска, все чаще и настойчивее утверждавшие о гибели почти всей царской семьи, в том числе и ее любимого сына, отрекшегося от престола Николая Александровича, крах империи, мировая и человеческая катастрофа… И все это на одну женскую судьбу.
Князь Георгий (по крайне мере прилюдно) никогда не терял самообладания. Всегда был бодр и энергичен, всех поддерживал и даже веселил, хвалил государыню за самоотверженность духа. В эти же дни он обращался к главам европейских государств с просьбой вызволить Марию Федоровну из большевистского плена и много хлопотал об этом. Неведомо когда, в какое мгновенье он отчаялся, заболел внезапно… Обстоятельства его смерти неизвестны. Мария Федоровна аккуратно вела дневниковые записи. Но именно тех страниц, связанных с последними земными днями Георгия Чачба-Шервашидзе, как назло и нет. Первое упоминание о нем, мы встречаем после утерянных страниц, уже полгода спустя после смерти князя. И в них Мария Федоровна пишет: «Уже 6 месяцев со дня кончины дорогого, милого Шервашидзе! Все также остро ощущаю эту страшную утрату… Отправилась в церковь Ай-Тодор, затем – панихида у могила Шервашидзе».
No comments:
Post a Comment