სააინტერესო და დღესაც ატუალური ისტორია

პაველ სტროილოვი, ლონდონი

ყველაზე ანტიკომუნისტური პარტიაა სკკპ-საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტია.

საინტერესოა თუ არაა არა მარტო საფრანგეთის და გერმანიის ერთმანეთთან წაკიდების მიზნით კრემლის მიერ გავრცელებული დეზინფორმაცია...
http://www.rfi.fr/acturu/articles/117/article_4208.asp

ისტორია: მიტერანს და ტეტჩერს არ სურდათ გერმანიის გაერთიანება 
ახალგაზრდა ბრიტანელმა ისტორიკოსმა პაველ სტროილოვმა "გატეხა" კრემლის არქივები:

გალინა აკერმანი
03/11/2009
რამოდენიმე წლის წინ ახალგაზრდა ბრიტანელმა ისტორიკოსმა პაველ სტროილოვმა წაიმუშავა გორბაჩოვის ფონდის არქივებში სადაც ინახება პერესტროიკის პერიოდის სკკპ ცკ-ს პოლიტბიუროს ყველა დოკუმენტის ასლი. ყოფილი საბჭოთა დისიდენტი ვლადიმირ ბუკოვსკის რჩევით მან მოახერხა დაახლოებით 1000 საიდულმლო დოკუმენტის ასლის გადაღება. ეს დოკუმენტები ეხლა ისევ ხელმიუწვდომელია მკვლევარებისთვის.

ეხლახანს ეს სენსაციური დოკუმენტები მოხვდა ბრიტანული გაზეთი "ტაიმსის" ხელში.

დოკუმენტებიდან ირკვევა რომ არც დიდი ბრიტანეთის პრემიერ მინისტრი მარგარეტ ტეტჩერი დ არც საფრანგეთის პრეზიდენტი ფრანსუა მიტერანი არ იყვნენ დაინტერესებულნი საბჭოთა კავშირის დაშლით და გერმანიის გაერთიანებით.

მეტიც, მიტერანმა თვის მეგობარ გორბაჩოვს შესთავაზა ფრნგულ-საბჭოთა ბრიგადის შექმნა ორი გერმანიის გაერთიანების ჩასაშლელად.

ამ უნიკალურ დოკუმენტებს კომენტარს უკეთებს პაველ სტროილოვი. ის ესაუბრება გალინა აკერმანს.

- პაველ. თქვენ მოახერხეთ ამ ძვირფასი დოკუმენტების დასავლეთში გამოტანა. როგორ მიიღეთ ისინი?

-საბედნიეროდ ისინი სკანირებული იყო და ფაილების სახით ინახებოდა გორბაჩოვის ფონდში. რა თქმა უნდა მკვლევარები შეზღუდულები იყვნენ. დოკუმენტების ნახევარს საერთოდ არ აჩვენებდნენ. ასლის გადაღება კი შესაძლებელი იყო მხოლოდ გორბაჩოვის პირადი ნებართვით.
 
მაგრამ შეზღუდული ხელმისაწვდომობის გადაქცევა შეუზღუდავ ხელმისაწვდომობად წმინდა ტექნიკური ამოცანაა. მე გავარკვიე თუ როგორ მუშაობს მათთან ლოკალური ქსელი, როგორ მუშაობს გასასვლელი ინტერნეტში და მე დოკუმენტები ჯერ გავუგზავნე საკუთარ თავს ელექტრონული ფოსტით და შემდეგ რამოდენიმე სანდო ადგილას დასავლეთში. ამის შემდეგ კი წავედი.

აღმოჩნდა რომ სწორე მოვიქეცი. მალე,2003 წელს.კრემლმა აუკრძალა გორბაჩოვის ფონდს საბუთების ვინმესთვის ჩვენება. მათი ორიგინალები ხომ ინახება კრემლის არქივში და ისინი გასაიდუმლოებული საბუთებია.

-ძალიან კარგი რომ მოასწარით ამის გაკეთება. მე წამიკითხავს ბრიტანულ პრესაში რომ თქვენ გაკეთეთ დაახლოებით 1000 დოკუმენტის ასლი. ამ დოკუმენტებს შორის კი არის როგორც ოფიციალური ჩანაწერები ისე საბჭოთა და დასავლეთის ხელმძღვანელების კონფიდენციალური საუბრების ჩანაწერები.

ამ სენსაციურ დოკუმენტებს შორის არის ჩანაწერები 1989 წლის სექტემბერში მარგარეტ ტეტჩერის და მიხაილ გორბაჩოვის მოსკოვში შეხვედრის თაობაზე.

მაშინ უკვე ცხადი იყო რომ საბჭოთა ბანაკი ინგრევა. რა პოზიცია ჰქონდა მარგარეტ ტეტჩერს ვარშავის ბლოკის და საბჭოთა კავშირში ცვლილებების მიმართ?

- ის გამოვიდა მოულოდნელი პოზიციიდან. მან თქვა რომ დასავლეთი არაა დაინტერესებული გერმანიის გაერთიანებაში,რომ ის არ დაეხმარება ევროპის დეკომუნიზაციას და არ შეუწყობს ხელს საბჭოთა კავშირის და ვარშავის ბლოკის არსებობისთვის და სტაბილურობისთვის საშიშ ცვლილებებს.

ხაზს ვუსვამ, მან ცხადად მიანიშნა რომ ასეთია მთელი დასავლეთის და არა მარტო დიდი ბრიტანეთის პოზიცია.

ის ამბობს სრულებით გარკვევით: ჩვენ გავიგებთ თქვენს პოზიციას თუ კი თქვენს მიერ აღმოსავლეთ ევროპაში დაშვებული რეფორმები საფრთხეს არ შეუქმნიან ვარშავის ხელშეკრულების არსებობას.

-მომინდებოდა "ეშმაკის ადვოკატად" გამოსვლა. იქნებ ის ასე ლაპარაკობდა გორბაჩოვის დასამშვიდებლად და ამავე დროს ბრიტანეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრო სულ სხვა ნიშნებს აძლევდა რეფორმატორებს აღმოსავლეთ ევროპაში? და ცოტა რამე უთქვამს ტეტჩერს? მას ისიც უთქვამს რომ აღფრთოვანებულია პოლონეთის მაშინდელი ხელმძღვანელი ვოიცეხ იარუზელსკის ვაჟკაცობით და პატრიოტიზმით. არა და პოლონეთში აპირებენ იარუზელსკის გასამართლებას. იქნებ ეს მხოლოდ რიტორიკა იყო?

- რა თქმა უნდა ამაში იყო რიტორიკის ელემენტი. არა მგონია რომ ტეტჩერს ძალიან უყვარდა იარუზელსკი. მაგრამ მან განაცხადა ეს. დღეს უხერხულია ამის წაკითხვა.

ყველაზე საოცარია მარგარეტ ტეტჩერის დამოკიდებულება, თითქოს ესაა დასავლური პოლიტიკური და ეკონომიკური ლიბერალიზმის დამოკიდებულება გერმანიის გაერთიანების მიმართ. 

არაა საჭირო მარგარეტ ტეტჩერის მეტისმეტად მკაცრად განსჯა. 

მაშინდელი მსოფლიოს არც ერთ ლიდერს არ უნდოდა გერმანიის დაუყოვნებელი გაერთიანება იმ სახით როგორც ის რეალურად მოხდა. 

მაგრამ სხვებისგან განსხვავებით ტეტჩერი ამაზე საჯაროდ ლაპარაკობდა.

მას ჰქონდა მეორე მსოფლიო ომის ტრავმატიზმიდან გამომდინარე საკმაოდ გულუბრყვილო პოზიცია.

მას ეშინოდა ძლიერი გერმანიისა და ევროპაში საზღვრების გადასინჯვისა.
მაგრამ როდესაც მოგვიანებით დაიწყო ლაპარაკი გერმანიის ნეიტრალიტეტზე ან გერმანიის როგორც ნატოში ისე ვარშავის ხელშეკრულებაში ერთდროულად შესვლაზე
//ამას მიტერანის მხარდაჭერით ითხოვდა გორბაჩოვი// ტეტჩერმა დაიკავა სრულებით დასავლური პოზიცია, რომ გაერთიანებული გერმანია უნდა იყოს თავისუფალი დემოკრატიული სახელმწიფო, ნატოს წევრი. ის არ იღებდა არანაირ კომპრომისს.

- უკვე გამოქვეყნებულიდან გვანცვიფრებს ის თუ რა ქედმაღლურად და ზიზღით უყურებდა საერთოევროპულ სახლზე მეოცნებე გორბაჩოვი აღმოსავლეთ ევროპის ლიდერებს.

ძნელი სათქმელია თუ რა ჰქონდა თავში მაგრამ ზუსტადაა ცნობილი რომ ის აწყობდა შეთქმულებებს ამ ლიდერების დასამხობად. კერძოდ ის აწყობდა ინტრიგებს ხონეკერის და ჩაუშესკუს წინააღმდეგ.

არის ცნობები იმაზეც რომ მოსკოვი იდგა ჩეხოსლოვაკიაში იაკეშის დამამხობელი "ხავერდოვანი რევოლუციის" უკანაც.

იარუზელსკის კი გორბაჩოვი გამოჰყოფდა და მას თვლიდა საერთოევროპული სახლისთვის სავსებით შესაბამის პოლონელ ლიდერად.

სხვები კი მან შეცვალა,მაგრამ მოვლენები გაექცნენ მოსკოვის კონტროლს და მრავალ სოციალისტურ ქვეყანაში ხელისუფლებაში სულაც არ მისულან გორბაჩოვის კაცები.
-"ტაიმსს" თქვენს საბუთებზე დაყრდნობით მოჰყავს მაშინდელი საგარეო საქმეთა მინისტრი შევარდნაძის განცხადება. ის ამბობს რომ თვითონ უნდა დაანგრიონ ბერლინის კედელი.

მესმის რომ საერთოევროპული სახლის შექმნის იმედის მქონე გორბაჩოვს არ აშინებდა გერმანიის გაერთიანება,მაგრამ რა მნიშვნელობა აქვს იმას ამ სახლში ერთი გერმანია იქნება თუ ორი? სწორე მესმის?

- სავსებით სწორად. მთავარი საკითხი არ ყოფილა გერმანიის გაერთიანება თავისთავად. მთავარი იყო თუ როდის და ვის პირობებზე მოხდებოდა გაერთიანება.

გორბაჩოვის გეგმით გერმანიის გაერთიანება უნდა მომხდარიყო თანდათან, "რბილად სოციალისტური" საერთოევროპული სახლის ეგიდით ევროპის გაერთიანების ფარგლებში. გორბაჩოვს ამაში მხარს უჭერდა მიტერანი.

საზღვრების თანდათანობით გახსნის შესახებ მოლაპარაკებები მიმდინარეობდა აღმოსავლეთ ევროპის სხვა ლიდერებთანაც.

სავიზო რეჟიმი შენარჩუნებული იქნებოდა მაგრამ აღმოსავლეთის გერმანელები ნელ-ნელა შეძლებდნენ დასავლეთ გერმანიაში სიარულს.

რაც შეეხება ბერლინის კედელს მისი დანგრევა გარდაუვალი ჩანდა. ცივი ომის დამთავრებაზე ვერ ილაპარაკებდნენ თუ კი ევროპის ცენტრში დარჩებოდა მისი სიმბოლო. ეს ხომ იყო "რკინის ფარდის" საზიზღარი განსახიერება. უბრალოდ მოვლენები გაექცა კონტროლს. მილიონობით ხალხი გავიდა ქუჩაში...

- თქვენ ნახეთ დოკუმენტები რომლის თანახმადაც მიტერანი სთავაზობდა ბუნებრივ კატასტროფებთან ბრძოლის საბაბით ერთიანი ფრანგულ-რუსული შეიარაღებული ბრიგადების შექმნას. ამის მიზანი იყო გერმანიის გაერთიანების შეჩერება....


ესაა ჩანაწერი საერთაშორისო საკითხებში გორბაჩოვის მთავარი თანაშემწე ჩერნიაევის დღიურში.

ჩერნიაევი წერს რომ ასეთი წინადადებით მიმარტა მიტერანის სეთივე მრჩეველმა ჟაკ ატალიმ.. ეს იყო 1989 წლის ნოემბერში.

ჩერნიაევი წერს იმას რომ მივლინებაში იყო ზაგლადინი და რომ საფრანგეთის მთელი პოლიტიკური ზედაფენა დიდი ქალაქების მერების ჩათვლით იყო გერმანიის გაერთიანების წინააღმდეგ.

- ჟაკ ატალი საერთოდ ლაპარაკობდა ძალიან გაბედულად. მან განაცხადა რომ გერმანიის გაერთიანების შემთხვევაში გადასახლდება მარსზე. რითი აიხსნება ასეთი შიში? მეორე მსოფლიო ომის მემკვიდრეობა? თანამედროვე გერმანიის არცოდნა? ჰელმუტ კოლი მაინც არ ჰგავდა ნაციზმის აღორძინების მსურველ ადამიანს.

-მიტერანი არ იზიარებდა მარგარეტ ტეტჩერის გულუბრყვილო იდეებს,თუმცა ლაპარაკობდა გერმანულ "რევანშიზმზე".

მაგრამ როგორც ჩანს "დახურული" კარის მიღმა გორბაჩოვთან მისი საუბრებიდან ეს იყო დემაგოგიური ხერხი დასავლურ ქვეყნებში საზოგადოებრივი აზრის მობილიზაციისთვის.

სინამდვილეში კი მიტერანს და გორბაჩოვს ჰქონდათ სოციალისტური მიდრეკილების ერთიანი ევროპული ზესახელმწიფოს შექმნის საერთო გეგმა.

მიტერანი ფიქრობდა რომ მოსკოვი და პარიზი ერთად უხელმძღვანელებდნენ ამ ზეეროვნულ გაერთიანებას.

მიტერანი პირდაპირ ეუბნება გორბაჩოვს რომ ახალი კონფედერაციის ეს ორი პოლუსი

//საბჭოთა კავშირი და საფრანგეთი// ერთად გააკონტროლებენ აღმოსავლეთ ევროპას და გერმანიას.

ამიტომ მას არ უნდოდა გერმანიის სწრაფად და დასავლეთის პირობებით გაერთიანება.
ეს იყო ძალაუფლების საკითხი. თავისუფალი,უფრო მემარჯვენე,ძლიერი და გაერთიანებული გერმანიის გაკონტროლება შეუძლებელი იქნებოდა.

მიტერანს კი უნდოდა რომ გერმანიას გაერთიანების სანაცვლოდ დაეთმო ზოგი თავისი სუვერენული უფლებამოსილება.

1989 წლის 4 ივლისს გორბაჩოვი იყო საფრანგეთში.

და მიტერანმა პირდაპირ უთხრა რომ საფრანგეთის და რუსეთის კავშირი არაა მხოლოდ ისტორიული. ჩვენ მალე მოგვიხდება გერმანული საკითხის ერთად გადაწყვეტა,თქვა პრეზიდენტმა.

თავის დროზე ის გადაწყდა ძალადობით და ეხლა კი ჰარმონიულად გადავწყვეტთო.

- საფრანგეთის საგარეო საქმეთა ყოფილმა მინისტრმა იუბერ ვედრინმა წაიკითხა "ტაიმსის" პუბლიკაცია და თქვა რომ არაა საჭირო გადაჭარბება. ტეტჩერი და მიტერანი სხვადასხვა დროს სხვადასხვა რამეს ამბობდნენო. მოკლედ ვედრინი ცდილობს სენსაციური მასალების მნიშვნელობის შემცირებას.

ამავე დროს საფრანგეთის სახელმწიფო მდივანი ევროპულ საკითხებში პიერ ლელუში აღიარებს რომ ამ მხილებებმა შეიძლება რამდენადმე გააუარესოს საფრანგეთის და გერმანიის ურთიერთობები. რა რეაქცია გამოიწვია გერმანიაში "ტაიმსის" პუბლიკაციამ?

- ჯერ არ ვიცი,თუმცა ინტერვიუსთვის უკვე მომმართა ჟურნალი "შტერნის" რედაქციამ.

- გამოაქვეყნეთ თუ არა ეს დოკუმენტები რუსულად და აპირებთ თუ არა ამ დოკუმენტების სხვა ენებზე გამოქვეყნებას?

- ბოლო წლებში ვლადიმირ ბუკოვსკი და მე დაუღალავად ვმუშაობთ. ვცდილობთ კრემლის ამ არქივების გამოქვეყნებას. მაგრამ ეს არაა უბრალო საქმე. ეხლა სულ რამოდენიმე საბუთი გამოვაქვეყნეთ და ბრწყინვალე პოლიტიკოსი მარგარეტ ტეტჩერის კარადაში ასეთი რამე აღმოჩნდა. წარმოიდგინეთ რა შეიძლება იყოს მიტერანის,ატალის ან უფროსი ბუშის კარადებში.

ამიტომ პოლიტიკური და აკადემიური ისტებლიშმენტი ხელს უშლის ამ საბუთების პუბლიკაციას...

ჩვენ მაინც ვფიქრობთ რომ მოვახერხეთ წინააღმდეგობის გარღვევა.

სხვათა შორის ბევრი დოკუმენტი რუსულად თუმცა შემოკლებით გამოაქვეყნა თვითონ გორბაჩოვის ფონდმა. მათ ნახეს რომ მოხდა გაჟონვა და გამოაქვეყნეს 1-2 კრებული.
მაგრამ ჩვენი მთავარი ამოცანაა პუბლიკაცია დასავლეთში. რუსეთში ბევრად უფრო ძლიერია ისტორიით დაინტერესება და გორბაჩოვის პერიოდზე იქ მეტი იციან ვიდრე აქ.
----------------------------------------------------------------

Молодой британский историк Павел Строилов «взломал» кремлевские архивы

 Галина АККЕРМАН

опубликовано 17/09/2009 Последнее обновление 03/11/2009 20:31 GMT

Павел Строилов, Лондон.
Фотография автора

Несколько лет назад молодой британский историк Павел Строилов поработал в архивах Фонда Горбачева, где хранились копии всех документов Политбюро периода перестройки. По совету бывшего советского диссидента Владимира Буковского, ему удалось скопировать около 1000 секретных документов, которые теперь вновь стали полностью недоступными для исследователей. На днях эти сенсационные документы  стали достоянием британской газеты «Таймс».
Из документов выясняется, что ни премьер-министр Великобритании Маргарет Тэтчер, ни президент Франции Франсуа Миттеран не были заинтересованы в распаде Советского Союза или в воссоединении Германии. Миттеран даже предложил своему другу Горбачеву создать франко-советскую бригаду для того, чтобы не допустить объединения двух Германий. Павел Строилов комментирует эти уникальные документы в беседе с  Галиной Аккерман.

Слушать полностью интервью с Павлом Строиловым

17/09/2009

Павел, Вам удалось «экспортировать» эти ценные документы на Запад. В каких условиях Вы их получили?
К счастью, документы были отсканированы и находились в виде файлов в Фонде Горбачева. Конечно, для исследователей доступ к ним был ограничен, половину документов вообще не показывали. А копировать что-либо можно было только с личного разрешения Горбачева. Но ведь это чисто техническая задача – превратить ограниченный доступ в неограниченный. Я разобрался, как у них работает локальная сеть, как работает выход в Интернет, и я переслал документы сначала самому себе по электронной почте, а затем переправил в несколько надежных мест на Западе. А после того, как отослал документы, я и сам уехал. Кстати, оказалось, что я правильно поступил. Вскоре, в 2003 году, Кремль приказал Фонду Горбачева прекратить показывать эти документы кому бы то ни было. Ведь оригиналы хранятся в Кремлевском архиве и рассекречены никогда не были.
Здорово, что Вы успели это сделать. Я читала в британской прессе, что Вы скопировали примерно 1000 документов: не только официальные протоколы, но и записи конфиденциальных бесед между советскими и западными руководителями. Среди этих сенсационных документов – записи, касающиеся встречи между Маргарет Тэтчер и Михаилом Горбачевым в Москве в сентябре 1989 года, примерно 20 лет назад. В это время уже очевидно, что рушится соцлагерь. Какую же позицию занимала Маргарет Тэтчер в отношении Варшавского договора и перемен в СССР?  
Она выступила с неожиданной позиции. Она заявила, что Запад не заинтересован в объединении Германии, что он не будет помогать декоммунизации Европы и не будет способствовать никаким переменам, угрожающим существованию и стабильности СССР и Варшавского договора. Я подчеркиваю: она ясно дала понять, что это – не только позиция Великобритании,  но всего Запада. Она говорит совершенно четко: мы поймем вашу позицию, если вы допустите перемены в Восточной Европе только до той степени, которая не ставит под угрозу существование Варшавского договора.
Я бы хотела выступить в роли «адвоката дьявола». Быть может, она говорила так, чтобы успокоить Горбачева, а в то же время британский МИД подавал какие-то иные сигналы реформаторам в Восточной Европе? Мало ли что она говорила! Она даже говорила, что восхищается мужеством и патриотизмом тогдашнего польского руководителя Войцеха Ярузельского, которого собираются судить в Польше. Быть может, все это было лишь риторикой?
Конечно, в этом был элемент риторики. Я сомневаюсь, что Тэтчер сильно любила Ярузельского. Но тем не менее она сделала такое заявление. Сегодня читать его неуютно.
Самое поразительное – это отношение Маргарет Тэтчер, как бы образец западного политического и экономического либерализма, к объединению Германии.
Не следует слишком строго судить Маргарет Тэтчер. В то время все мировые лидеры были против немедленного объединения Германии, в том виде, в каком оно реально произошло. Но в отличие от остальных, Тэтчер говорила об этом публично. У нее была достаточно наивная позиция, она все еще исходила из травматизма Второй Мировой войны. Она опасалась сильной Германии и пересмотра границ в Европе. Однако, когда позднее зашел вопрос о возможном нейтралитете Германии или о вхождении ее в НАТО и одновременно в Варшавский договор (на этом настаивал Горбачев при поддержке Миттерана), она заняла полностью западную позицию, то есть что объединенная Германия должна быть свободным демократическим государством, членом НАТО. Никаких компромиссов она не принимала.
Из того, что уже было опубликовано, поражает отношение Горбачева к восточно-европейским лидерам. Он мечтал об Общеевропейском доме и фактически презирал своих коллег по соцлагерю.
Трудно сказать, что было у него в голове, но точно известно, что он готовил заговоры, чтобы этих лидеров свергнуть. В частности, он интриговал против Хонеккера и Чаушеску. Есть сведения, что Москва стояла и за «бархатной революцией» в Чехословакии, в результате которой был свергнут Якеш. А вот Ярузельского Горбачев выделял и считал его вполне подходящим польским лидером для Общеевропейского дома. Остальных же он сменил, но события вышли из-под контроля Москвы. И в результате в ряде соцстран пришли к власти отнюдь не ставленники Горбачева.
«Таймс» цитирует, со ссылкой на Ваши документы, Шеварднадзе, тогдашнего министра иностранных дел, который предлагает самим сломать Берлинскую стену. Я понимаю, что Горбачева объединение Германии не пугало, потому что он надеялся на создание Общеевропейского дома. А в рамках этого дома, одна Германия или две, какая разница? Я правильно понимаю?
Совершенно верно. Главным вопросом было не объединение Германии само по себе, а когда, как и на чьих условиях это произойдет. По плану Горбачева, объединение Германии должно было произойти постепенно, в рамках объединения Европы, под эгидой «мягко социалистического» Общеевропейского дома. Миттеран его в этом поддерживал. Да и с другими восточно-европейскими лидерами переговоры велись о постепенном открытии границ. Восточные немцы смогли бы начать потихоньку ездить в ФРГ, конечно, с сохранением визового режима. Что же касается Берлинской стены, ее слом казался неизбежным. Невозможно было говорить о конце «холодной войны», сохраняя ее символ в центре Европы. Ведь это было отвратительное воплощение «железного занавеса». Просто события вышли из-под контроля, когда миллионы людей вышли на улицы…
Вы нашли документы, согласно которым Миттеран предлагал даже создание совместных французско-российских вооруженных бригад, под предлогом борьбы с природными катастрофами, чтобы остановить объединение Германии. Такой франко-советский МЧС по борьбе с вольнолюбием.
Это – запись в дневнике Черняева, который был главным помощником Горбачева по международным делам. Черняев записывает, что поступило такое предложение от Жака Аттали, который выполнял функцию такого же советника при Миттеране. Это было в октябре 1989 года. Черняев пишет, что во Францию ездил в командировку Загладин и что вся французская политическая верхушка, включая даже мэров крупных городов  – против объединения Германии.
Вообще Аттали высказывался решительно. Он заявил, что готов переселиться на Марс, если произойдет объединение Германии. Чем объясняется такой страх? Наследие Второй Мировой войны? Непонимание современной Германии? Все же Хельмут Коль не был похож на человека, намеревавшегося возродить нацизм.
Миттеран не разделял наивные идеи Маргарет Тэтчер, хотя и говорил о германском «реваншизме». Но как явствует из его бесед с Горбачевым «за закрытыми дверями», это был демагогический прием  для мобилизации общественного мнения в западных странах. А настоящий его план, совместно с Горбачевым, касался создания единой европейской сверхдержавы с социалистическим уклоном. Он думал, что Москва и Париж будут совместно управлять этим сверх-национальным объединением. Миттеран прямо говорит Горбачеву об этих  двух полюсах новой конфедерации, которые будут совместно контролировать Восточную Европу и Германию. Поэтому он не хотел, чтобы объединение Германии произошло быстро и на западных условиях. Это был вопрос о власти. Свободную, скорее правую, мощную единую Германию невозможно было бы поставить под контроль. А Миттеран хотел, чтобы Германия в обмен на объединение, отдала многие из своих суверенных полномочий.
4 июля 1989 года состоялся визит Горбачева во Францию. И Миттеран прямо сказал Горбачеву, что союз России и Франции – не только исторический. Нам вскоре придется вместе заниматься германским вопросом, заявил французский президент. В свое время он был решен путем насилия, а теперь мы, мол, решим его гармонично.
Бывший министр иностранных дел Франции Юбер Ведрин, который прочел публикацию в «Таймс», заявил, что не надо преувеличивать. Тэтчер и Миттеран говорили, мол, сегодня одно, а завтра другое. Короче, Ведрин пытается снизить уровень взрывоопасности сенсационных документов. В то же время, французский госсекретарь по европейским делам Пьер Лелуш признает, что эти разоблачения могут даже привести к некоторому охлаждению отношений между Францией и Германией. Вы в курсе германских реакций на публикацию в «Таймс»?
Пока нет, хотя ко мне уже обратилась с просьбой об интервью редакция журнала «Штерн».
Опубликовали ли Вы эти документы по-русски и собираетесь ли публиковать их на других языках?
В течение последних лет, Владимир Буковский и я сам работаем не покладая рук. Пытаясь опубликовать эти кремлевские архивы. Но это не так просто. Вот сейчас мы обнародовали лишь несколько документов, и тут же у такого крупного, блестящего политика как Маргарет Тэтчер обнаруживается свой «скелет в шкафу». Можете себе представить, какие скелеты обнаружатся у Миттерана, Аттали или даже Буша старшего? Поэтому чувствуется большое сопротивление политического и академического эстеблишмента публикации этих источников. Это почти как российское противодействие «попыткам фальсификации истории». Мы все же надеемся, что сейчас пробили брешь. Кстати, на русском многие из этих документов уже были опубликованы, правда, с купюрами, самим Фондом Горбачева. Когда они поняли, что произошла утечка, они сами опубликовали один или два сборника. Мы думаем, как опубликовать эти документы полностью по-русски, но главная наша задача – публикация на Западе. В России гораздо больше интереса к истории, и там знают о горбачевском периоде больше, чем здесь.