ჯუჯები ბუმბერაზთა ბეჭებზე, ფრანგ სოკრატე ფულბერტზე და ა.შ.

ბუმბერაზის ბეჭზე ასული ჯუჯა, 

1410 წლის გერმანული ხელნაწერი

"ჩვენ ვგავართ ბუმბერაზთა მხრებზე ჩამომსხდარ ჯუჯებს. ჩვენ მათზე მეტს და უფრო შორს ვხედავთ არა იმიტომ რომ გვაქვს უფრო მახვილი მზერა და არა იმიტომ რომ მათზე უფრო მაღლები ვართ არამედ იმიტომ რომ ამ ბუმბერაზებმა აგვწიეს და და აგვამაღლეს თავისი საკუთარი სიდიადით " //ფილოსოფოსი სქოლასტი, პლატონიკოსი, შარტრის სკოლის მაგისტრი და კანცლერი ბერნარ შარტრელი,1070-1130 წლისთვის//. 

ის ამბობდა რომ ცოდნაზე უფრო მნიშვნელოვანია ზნეობა //"ეთიკის გარეშე ფილოსოფოსი არაა"//. 

ვიტრაჟების სინათლე იგივდებოდა ქრისტიანული ცოდნის ნათელთან.

ჰონორიუსი წერდა: "ავდრისგან მცველი და სინათლის მომტანი ფანჯრები იგივე ეკლესიის მამებია რომლებიც ქრისტიანული დოქტრინის სინათლით უპირისპირდებიან ერესს.

სინათლის სხივების გამტარი ფანჯრები არის ეკლესიის მამების სული,წყვდიადში როგორც სარკეში ღვთაებრივი საგნების მხილველი სული".

Свет витражей отождествлялся со светом христианского знания. Как писал Гонорий, "ясные окна, от непогоды охраняющие и свет приносящие, суть отцы церкви, светом христианской доктрины буре и ливню ереси противостоящие. Стекла оконные, лучи света пропускающие, есть дух отцов церкви, божественные вещи во тьме будто в зеркале созерцающий" .

სინათლის მისტიკური ინტერპრეტაცია დასავლეთში მოხვდა ერიგენას მიერ ნათარგმნი ფსევდო დიონისე არეოპაგელის //პეტრე იბერის// ნაშრომების მეშვეობით. 

//ზაქარია ქართველი პეტრე იბერის შესახებ ამბობდა: “იგი იყო მშვენება და დიდება საქართველოსი და მცველი მთელი ქვეყნისა”. იოანე რუფუსი პეტრე იბერს “მეორე პავლეს” და “მეორე მოსეს” უწოდებდა. რუსთაველთან “ბრძენი დივნოს”//.

მან უზარმაზარი გვლენა მოახდინა გოთური ხანის ქმნილებებზე. თავის საფუძველში,ისევე როგორც ძვირფასი ქვების თვისებების ფანტასტიური აღწერები XII-XIII საუკუნის ლაპიდარიუმებში, ასეთი შეხედულებები ფესვგადგმულია უძველეს წარმოდგენებში სინათლის მაგიის შესახებ.

ამ თვალსაზრისით დიდად საინტერესოა ლეგენდა წმინდა გრაალის ტაძარზე სადაც აღწერილია სინათლისა და ძვირფასი ქვების ეფექტი. ის კომენტირებულია ჟილბერ დე ლა პორეს და ჰუგო სენ-ვიქტორელის თხზულებებში //მე-12 ს.//....

სინათლის მისტიკური ინტერპრეტაცია უშუალოდ უკავშირდება სატაძრო მშენებლობის პრაქტიკულ პრობლემებს და ფორმდება აბატი სუგერიუსის ნშრომებში სენ-დენის ეკლესიის აგების შესახებ.

სუგერიუსი ამბობს:
"მატერიალური, ბუნებით ცის სივრცეებში განთავსებული თუ დედმიწაზე ადამიანის ხელოვნებით მიღებული სინათლე არის ჭეშმარიტი სინათლის ხატი".

სინათლე არის ღვთაებრივი სინათლის სიმბოლო და ხატი. ვიტრაჟების მიერ შექმნილ განსაკუთრებულ ატმოსფეროში სინათლის ჭვრეტა არის ღვთებრივი სინათლის წვდომის მეთოდი.

Мистическая интерпретация света, пришедшая на средневековый Запад в переведенных Эригеной сочинениях Псевдо-Дионисия Ареопагита, оказала огромное влияние на произведения готической эпохи. В основе своей, как и фантастические описания свойств драгоценных камней в лапидариях XII-XIII веков, подобные воззрения восходят к древнейшим представлениям о магии света. Большой интерес в этом отношении представляет легенда о храме святого Грааля с описанием эффекта света и драгоценных камней. Комментируемая в XII веке в сочинениях Жильбера де ла Поре и Гуго Сен-Викторского, а в XIII веке - Роберта Гроссетеста Роджера Бэкона мистическая интерпретация света непосредственно связывается с практическими проблемами храмового строительства и оформляется в сочинениях аббата Сугерия о сооружении церкви Сен-Дени.

Как полагает Сугерий, "свет материальный, или природой в пространствах небес расположенный, или на земле человеческим искусством достигнутый, есть образ света интеллигибельного и свыше всего - самого света истинного" . В осмыслении света и его воздействия в эпоху готики, которое нашло прямое и непосредственное воплощение в искусства витража и оформлении витражами готической церкви, сливаются в единую мысль метафизическое представление о свете как образе, символе божественного света, и мистический метод его познания посредством физического созерцания и пребывания в созданной этим светом особой атмосфере.

"ჩვენ ვგავართ ბუმბერაზთა მხრებზე ჩამომსხდარ ჯუჯებს. ჩვენ მათზე მეტს და უფრო შორს ვხედავთ არა იმიტომ რომ გვაქვს უფრო მახვილი მზერა და არა იმიტომ რომ მათზე უფრო მაღლები ვართ არამედ იმიტომ რომ ამ ბუმბერაზებმა აგვწიეს და და აგვამაღლეს თავისი საკუთარი სიდიადით " //ფილოსოფოსი სქოლასტი,პლატონიკოსი, შარტრის სკოლის მაგისტრი და კანცლერი ბერნარ შარტრელი,1070-1130 წლისთვის//.

ის ამბობდა რომ ცოდნაზე უფრო მნიშვნელოვანია ზნეობა // "ეთიკის გარეშე ფილოსოფოსი არაა"//.

შარტრის საეპისკოპოსო სკოლაში გრამატიკის და ლიტერატურის მასწავლებელი ბერნარდ დე შარტრი //შარტრელი//. ითვლებოდა მისი დროის ყველაზე სრულყოფილ პლატონიკოსად.

ფრაზა ჩვენ ვართ ბუმბერაზთა ბეჭებზე შემსხდარი ჯუჯები და მეტი არაფერი როგორც ბერნარ შარტრელის გამოთქმა პირველად ახსენა 1159 წელს ჯონ სოლსბერიელმა.
ანდაზად ის იქცა 1676 წელს როდესაც ნიუტონმა სცადა მეცნიერებაში თავისი მეტოქე რობერტ ჰუკის დამშვიდება და თქვა რომ ცოტა უფრო მეტს ხედავდა იმიტომ რომ იდგა ბუმბერაზთა ბეჭებზე.

ეს იყო დახვეწილი ხუმრობა იმიტომ რომ ნიუტონი ჰუკს ეკამათებოდა ოპტიკის შესწავლაში პრიორიტეტის გამო. ხუმრობამ საქმეს ვერ უშველა და ჰუკი და ნიუტონი გადაემტერნენ ერთმანეთს.

ნიცშემ ზარატუსტრაში სცადა ბანალობად ქცეული ფრაზის მასხრად აგდება და შენიშნა რომ ჯუჯა სულიერი ცნებაა და ბუმბერაზს შეუძლია ჯუჯას მაღლა აგდება მაგრამ ჯუჯა მაინც ვერ გაიხედავს თავის დისერტაციაზე უფრო შორს. მაგრამ გამოვიდა დიდი საზიზღრობა და არა პარადოქსი....

საერთოდ კი ჯუჯა ბუმბერაზზე ბერძნული მითოლოგიის ეპიზოდია.
ლამაზე მონადირე ორიონი დაბრმავდა ქალის გამო,მაგრამ მან ბეჭებზე შეისვა ჯუჯა კედალიონი და მან უჩვენა მზე-ჰელიოსისკენ მიმავალი გზა. გარიჟრაჟმა განკურნა ორიონი.

აქ როგორც ჩანს მნიშვნელოვანია როგორც სიმაღლე//ორიონს გამოხატავებ ბუმბერაზად// ისე სიბრმავე.

არაკი თვალხილულ პარალიტიკოსთან სიმბიოზში მყოფ ბრმაზე მოარული სიუჟეტია. ის,მაგალითად, გამოიყენა კირილ ტურელმა როგორც სულის და სხეულის შეფარდების ხატი.

სხეული ზნეობრივად ბრმაა და მას მიმართულებას აძლევს სული თუმცა თვითონ სულს სიარული არ შეუძლია.

შარტრის ტაძარში ვიტრაჟები გამოსახავენ მაღალ ბიბლიურ წინასწარმეტყველებს და მათ ზევით ბევრად უფრო პატარა სახარების მახარებლებს.

ბუმბერაზის ზურგზე მყოფი ჯუჯას გამომხატველი ნახატები ძალიან გვაგონებენ წმინდა ქრისტეფორეზე მყოფ ბავშვს იესოს. ორიონს ზოგჯერ მიაწერდნენ წყალზე სიარულის უნარს.

ასე რომ ქრისტეს ზიდვა ნიშნავს საკუთარი სიბრმავის, მეტიც, არაადამიანობის, კომპენსაციას //ლეგენდის უძველეს ვარიანტში ქრისტეფორე ძაღლისთავიანია, ე.ი. არაა ბოლომდე ადამიანი//.

ფრაზის ზუსტი აზრის გაგება ძნელდება ნიუტონის გამო. მისი წვლილი ოპტიკაში ძალიანაც დიდია. ნიუტონი ისეთი ბუმბერაზია რომლის გვერდითაც დეკარტეც შეიძლება გამოჩნდეს ჯუჯად //თუმცა არა ლილიპუტად//.

ბერნარ შარტრელის და მით უმეტეს ფულბერტის პირში ეს ფრაზა იყო გულწრფელი სასოწარკვეთილების გამოხატულება.

მათ ირგვლივ იყო ინტელექტუალური გაველურება-უწიგნობა-უწიგნურობა, უფულობა, არ იყვნენ მასწავლებლები და მოწაფეები, არავის უნდოდა ფიქრი,მეცნიერება არავის სჭირდებოდა //მოკლედ დაახლოებით ისე იყო როგორც არის ბრწყინვალე საბჭოეთში პერესტროიკის შემდეგ//.

ბერნარის მისწრაფება და ემოცია მეტისმეტად აქტუალურია.

ასე იყო 1000-ანი წლების ევროპაშიც....

შარტრი და შარტრის სული:
შარტრის სკოლის დამაარსებელი იყო ფულბერტ შარტრელი. მაგრმ ეს იყო პაწაწინა სკოლა. არაბული აღმოსავლეთის ძლიერ სკოლებთან შედარებით მასში ძალიან ცოტა იყო წიგნი.

ამბობენ რომ ფულბერტის მოწაფეები მას ადარებდნენ სოკრატეს და პითაგორას,მაშინ როდესაც ის იყო მოკრძალებული შუამავალი მაჰმადიანებისგან ანტიკური ტექსტების გადაღებისას.

ფულბერტი თვლიდა რომ ომის დროს უფროსის ბრძანებით ადამიანის მკვლელი ჯარისკაცი ჩადის ცოდვას...

ფულბერტი მოუწოდებდა მოწაფეთა ჭმევისკენ და ჩაცმისკენ. განათლებულები ბევრი არაა. არ უნდა გეშინოდეთ უმუშევრად დარჩენილ განათლებულთა ჯანყისა. უნდა გეშინოდეთ უმეცრებისა, სიბნელისა, წყვდიადისა....

შარტრი იყო საუკუნის დიდი სამეცნიერო ცენტრი. იქ არ უგულვებელყოფდნენ ტრივიუმის ხელოვნებებს-გრამატიკას, რიტორიკას, ლოღიკას. ეს ჩანს ბერნარდ შარტრელის მასწავლებლობის მიხედვით.

მაგრამ voces-ის,სიტყვების ამ შესწავლასთან შედარებით უპირატესობას ანიჭებდნენ საგნების შესწავლას,რაც იყო კვადრივიუმის საგანი//არითმეტიკა, გეომეტრია, მუსიკა, ასტრონომია//.

სწორედ ეს ორიენტაცია კვებავს შარტრის სულს,ცნობისწადილის სულს რომელიც გაიფურჩქნა ბერძნულ-არაბული მეცნიერების წვენის წყალობით.

ცოდნის წყურვილი ისე გავრცელდა რომ საუკუნის ყველაზე სახელგანთქმულმა პოპულარიზატორმა ჰონორიუს ოტენელმა ის გამოხატა საოცარი ფორმულით:
"უმეცრება ადამიანის განდევნაა, ადამიანის სამშობლოა მეცნიერება".

ეს ცნობისწადილი აღაშფოთებს ტრადიციის ერთგულ სულებს. აბსალონ სენ-ვიქტორელი აღშფოთებულია იმით რომ აქ იკვლევენ ბურთის აღნაგობას,ელემენტების ბუნებას,ვარსკვლავების მდებარეობას,ცხოველთა ბუნებას,ქარის ძალას,მცენარეების და ფესვების ცხოვრებას.

წმ. ბერნართან ჩივიან იმის გამო რომ ვიღაცეების აზრით ადამიანის გაჩენა იხსნება არა ღმერთით არამედ ბუნებით,სულებით და ვარსკვლავებით.

გიიომ კონშელი პასუხობს: "მათ არ იციან ბუნების ძალები და უნდათ რომ ჩვენ ჩავრჩეთ უმეცრებაში. მათ ურჩევნიათ რომ ჩვენ ვიყოთ უტვინო ხიხოები".

შარტრში განადიდებენ და პოპულარიზაციას უწევენ წარსულის რამოდენიმე დიდ ფიგურას. ამ ფიგურებს აქრისტიანებენ და აქცევენ ცოდნის სიმბოლოებად-მეცნიერის დიდ მითიურ წინაპრებად.

სოლომონი აქ არის ყოველგვარი აღმოსავლური და ებრაული სიბრძნის მასწავლებელი. ის არის ძველი აღთქმის ბრძენიც და ჰერმეტული მეცნიერების დიდი წარმომადგენელიც. მის სახელს უკავშირდება მაგიური ცოდნის ენციკლოპედია. ისაა საიდუმლოთა მბრძანებელი,მეცნიერების საიდუმლოთა მცველი.

ალექსანდრე აქ ჩანს პირველ რიგში როგორც მკვლევარი. მისმა მასწავლებელმა არისტოტელემ მასში გააღვიძა კვლევის ინტერესი,მეცნიერების დედა ცნობისწადილის ენთუზიაზმი.

ვრცელდება ძველი აპოკრიფული წერილი რომელშიც ის თავის მასწავლებელს უყვება ინდოეთის საოცრებების შესახებ.

გადაიღეს პლინიუსის ლეგენდაც რომლის თანახმად ალექსანდრემ არისტოტელე ჩააყენა მეცნიერული პროექტის სათავეში და მისცა მას მოფლიოს ყველა მხარეს გაგზავნილი ათასი მეცნიერი. მის ლაშქრობებს და დაპყრობებს ამოძრავებდა ცოდნის წყურვილი.

მან, ვისაც არ აკმაყოფილებდა დედამიწის დაპყრობა, მოისურვა სხვა სტიქიების შესწავლა.

ის ჰაერში ადიოდა მფრინავი ხალიჩით. მან ააგო შუშის კასრი და ბატისკაფის ამ წინაპრით ჩადიოდა ზღვის სიღრმეში თევზების და ზღვის ფლორის შესასწავლად. ალეკსანდრ ნეკკამი წერს რომ დიდმა ალექსანდრემ სამწუხაროდ არ დაგვიტოვა თავისი დაკვირვებები.

შარტრის ვიტრაჟი

შარტრის სკოლა:
შარტრის სკოლა 990 წელს დააფუძნა ფულბერტმა. მას ძალიან უყვარდა ანტიკური ფილოსოფია და საერთოდ ფილოსოფია და ამიტომ მას სოკრატე უწოდეს.

ფულბერტის ძალისხმევის შედეგად შუა საუკუნეების ევროპაში გავრცელდა არისტოტელეს და სხვა ანტიკური ფილოსოფია.

ძველი ბარბაროსების შემოსევების შედეგად გაველურებულმა ევროპამ შარტრის სკოლის წყალობით უფრო ახლოს გაიცნო კლასიკური ანტიკური ფილოსოფია,ძირითადად პლატონის და არისტოტელეს მსოფლმხედველობა...

შარტრის სკოლის დამფუძნებელი ფულბერტის შემდეგ სკოლას ხელმძღვანელობდნენ ბერნარდ შარტრელი //გარდ.1130 წელს//, ჟილბერ პორეტანელი //1076-1154//, ტიერი შარტრელი. ამ სკოლას ეკუთვნიან აგრეთვე გიომ კონშელი და იოანე სოლსბერიელი.

ამ მოზროვნეებს შორის გამოირჩევა ჟილბერ პორეტანელი რომელსაც შუა საუკუნეების ფილოსოფიის ცნობილი და გავლენიანი კათოლიკე მკვლევარი ეტიენ ჟილსონი ახასიათებს როგორც მე-12 საუკუნის ყველაზე ძლიერ ფილოსოფიურ გონებას.

შარტრის სკოლის ფილოსოფოსები ცდილობდნენ ფილოსფიასა და რელიგიას, მეცნიერებასა და რელიგის შორის უკვე მაშინ გაჩენილი წინააღმდეგობების დაძლევას.

ამ სკოლის წარმომდგენლები თავის მთავარ ამოცანად თვლიდნენ ფილოსოფიის და რელიგიის შეთავსებას.გონებისა და რწმენის კავშირის დამყარებას.

ეს უმთავრესად ხდებოდა ანტიკურ ფილოსოფიურ წყაროებზე, ძირითადად არისტოტელეზე, ბოესიუსზე და პლატონის "ტიმეოსზე" დაყრდნობით. 

შარტრის სკოლის ფუძემდებელი ფულბერტი იყო არაბული მეცნიერების დიდი მცოდნე და მისი წყალობით ევროპაში იწყება არაბული ტრქტატების შეღწევა. ლათინურ ენაზე ითარგმნება არაბული და ებრაული წიგნები,ჰიპოკრატეს,გალენის ნაშრომები.

ფულბერტის წყალობით ლათინურად ითარგმნება მათემატიკური დ ასტრონომიული ნაშრომები,ვრცელდება დემოკრიტეს და ეპიკურეს იდეები, იდეები ფილოსოფოსებისა რომლებიც აშკარად არ ეწერებოდნენ შუა საუკუნეების ქრისტიანულ მსოფლმხედველობაში.

შარტრის სკოლის აყვავების ხანაა მე-12 საუკუნის შუა ხანები. 

ამ სკოლის აყვავებას დიდად შეუწყო ხელი ბერნარ შარტრელმა რომელიც სკოლას ხელმძღვანელობდა 1114-1124 წლებში. 

თავის ძირითად ამოცანას ბერნარი ხედავდა რომაელი პოეტების და მწერლების შესწავლაში. 

ბერნარს იზიდავდა რომაელი პოეტების თვალსაზრისის სიფართოვე, მათი ნაწერის დახვეწილობა და მათი იდეები.

სწორედ ბერნარს ეკუთვნის სახელგნთქმული ფრაზა "ჩვენ ვართ ჯუჯები ბუმბერაზების ბეჭებზე". ბერნარის წახალისებით დაიწყეს პლატონის სწავლა,თუმცა მაშინ ცნობილი იყო მხოლოდ პლატონის "ტიმეოსი".
"
ჟილბერ პორეტანელი ცდილობდა ბერნარ შარტრელის იდეების განვითარებას. ბერნარის პლატონიზმს ის ავსებდა არისტოტელეს იდეებით და თავის წიგნში "ექვს პრინციპზე" მან განავითარა არისტოტელეს სწავლება კატეგორიების შესახებ. 

ჟილბერ პორეტანელის წიგნი "ექვს პრინციპებზე" ითვლება პირველ ნაშრომად ლოღიკის საკითხების შესახებ.

1155 წელს გარდაცვლილი ტიერი შარტრელი ამუშავებდა და ავითარებდა ზოგ ქრისტიანულ იდეას ნეოპლატონიზმის თვალსაზრისით....

ანტიკური ფილოსოფიით დაინტერესების მიუხედავად შარტრის სკოლის წარმომადგენლები იყვნენ ქრისტიანი,კათოლიკე ფილოსოფოსები და მათი მთავარი ინტერესი იყო ქრისტიანული იდეების ანალიზი და განხილვა.

ჟილბერ პორეტანელმა შემოიღო შუა სუკუნეების ფილოსოფიისთვის საკმაოდ მნიშვნელოვანი კატეგორიები სუბსტანცია და სუბსისტენცია.

სუბსტანცია არის ყოველი ინდივიდუალური საგანი, მაგრამ ეს ინდივიდუალური საგანი არსებობს თავის საგვარეულო იდეასთან, სუბსისტენციასთან ზიარების წყალობით.
საგანს არსებობას და ცნობადობას ანიჭებს სწორე სუბსისტენცია. საგნის სუბსტანცია კი არის საგნის შემთხვევით მატერიალურ დამახასიათებელ ნიშანთა ერთობლიობა.

ასევე მსჯელობდა ჟილბერ პორეტანელი ღმერთზეც. მისი აზრით არსებობს საკუთრივ ღმერთი და არსებობს ღვთაება. ღმერთი სუბსტანციაა და ღვთაება-სუბსისტენცია.

მაგრამ ქმნილი სამყაროსგან განსხვავებით ღმერთში სუბსტანცია და სუბსისტენცია ემთხვევა ერთმანეთს და ამიტომ ღმერთი არის საკუთრივ არსებობა მაშინ როდესაც ჩვენ ვართ არასრული არსებობა. ჩვენ ვარსებობთ იმდენად რამდენადაც ღმერთი სუბსტანციას ანიჭებს სუბსისტენციას. თვითონ სუბსისტენციები არსებობენ ღვთაებრივ გონებაში.

შარტრის სკოლის მრავალი ფილოსოფოსი იზიარებდა პლატონის და არისტოტელეს იდეებს. 

ასე მაგალითად ტიერი და გიომ კონშელები წმინდა სამების მესამე პირს სულიწმინდას აიგივებდნენ სამყაროს სულთან რომელზეც ლაპარაკია პლატონის "ტიმეოსში".

ტიერი ღმერთზე მოძღვრებას აგებს ოთხ მიზეზზე რისტოტელეს მოძღვრების კატეგორიებში. 

მისი თქმით ღმერთში უნდა გაირჩეს საკუთრივ შემოქმედი ღმერთი როგორც მოქმედი მიზეზი,ღმერთი-გონება როგორც ფორმალური მიზეზი,ღმერთი-სიკეთე როგორც მიზნობრივი მიზეზი. 

 
ღმერთი ქმნის ოთხი ელემენტისგან შემდგარ სამყაროს. ეს ელემენტებია სამყაროს მატერიალური მიზეზი. 

ტიერის აზრით ღმერთის გასაგებად საჭიროა მათემატიკის ცოდნა. მათემატიკის ცოდნა წინ უნდა უსწრებდეს ღმერთის წვდომას. 

ტიერისთვის მათემატიკა იყო პითაგორული მნიშვნელობის მქონე მოძღვრება რიცხვებზე და არა მეცნიერება გამოთვლების შესახებ. 

ასეთმა პითაგორულმა გაგებამ ტიერი მიიყვანა იქამდე რომ მამა-ღმერთს ის განიხილავდა ერთიანობად, ერთიანად და მას უწოდებდა "პრაერთიანობას", "რიცხვის საფუძველს". ძე-ღმერთში ჩნდება ორეული და ამიტომ ტიერის აზრით ის არის თანასწორობა, ღმერთი-სული ერთმანეთს უთანხმებს ერთიანობას და თანასწორობას.

შარტრის სკოლა ისევე როგორც ანტიკური ხანა ღმერთს უპირისპირებს მატერიას. ბერნარ სილვესტრი მიუთითებს იმაზე რომ მატერია არსებობს მუდამ და როგორც ბოროტი საწყისი უპირისპირდება კეთილ ღმერთს.

ბერნარ სილვესტრი ავითარებდა ნეოპლატონურ იდეებსაც,მიუთითებდა იმაზე რომ ღმერთიდან მომდინარე ლოგოსი არის სამების მეორე პირი. ლოგოსში ჩნდება იდეები რომლებიც წარმოადგენენ საგნების ფორმებს. ლოგოსიდან მომდინარეობს ღმერთისგან დამოუკიდებელი ქაოტური მატერიის ჰარმონიულ კოსმოსად გარდამქმნელი სამყაროს სული.

შარტრის სკოლის ფილოსოფოსთა უმეტესობა რეალისტები იყვნენ. ისინი აღიარებდნენ იდეების დამოუკიდებელ არსებობას ღვთაებრივ გონში.

ჟილბერ პორეტანელი გამოირჩევა თავისი ზომიერი რეალიზმით.

ჟილბერის თქმით იდეები არაა ღვთაებრივ გონებაში არსებული საგანთა პროტოტიპები. იდეები არის თვითონ ინდივიდუალურ საგნებში არსებული ზოგადი საწყისები.
იდეები არსებობენ რეალურად,ოღონდ ისინი არიან თვითონ ინდივიდუალურ საგნებში და არა ღვთაებრივ გონებაში. 

ინდივიდუალური საგნის წვდომისას ადამიანის გონება აღმოაჩენს მასში ობიექტურად არსებულ ამ იდეებს და შემეცნების, აბსტრაქციის პროცესში გამოყოფს ამ იდეებს ცალკეული საგნიდან და ასე იმეცნებს მას. 

ეს შეხედულება ჰგავს კონცეპტუალიზმს რომელსაც ვხედავთ აბელართან. მასთანაც იდეები ჩნდება ადამიანის გონების მააბსტრაგირებელი საქმიანობის შედეგად. 

ჟილბერ პორეტანელის ზომიერი რეალიზმი აბელარის კონცეპტუალიზმისგან განსხვავდება იმით რომ ზომიერი ნომინალიზმი ზომიერი რეალიზმისგან განსხვავებით არ აღიარებს იდეების არსებობას თვითონ სხეულებში. იდეები ჩნდება მხოლოდ შემმეცნებელი გონების მააბსტრაგირებელი საქმიანობის წყალობით. 

ზომიერი რეალიზმი კი ამტკიცებს რომ იდეები არსებობენ თვითონ სხეულებში და ადამიანი შემეცნებისას ახდენს მათ აბსტრაგირებს. ბსტრაგირება კი არის ობიექტისგან რელურად არსებული იდეის გამოყოფა.

ნებისმიერი შემეცნება ყალიბდება ცნებებში და არის ცალკეული კონკრეტული საგნების შემეცნება.

ამიტომ თეოლოგია როგორც მოძღვრება სამყაროს მიმართ ტრანსცენდენტური ღმერთის შესახებ შეუძლებელია ცნებითი ფორმით,ვინაიდან ცნება შეესაბამება მხოლოდ მატერიალურ საგანს.

ამიტომ ფილოსოფიას და თეოლოგიას ვერ ავურევთ ერთმანეთში. შემდეგ ამ კონცეფციიდან წარმოიქმნება "ორი ჭეშმარიტების" თეორია.

ფილოსოფია ნებისმიერი სხვა მეცნიერების მსგავსად ეფუძნება ცდას და გმოცდილებას. იკვლევს რეალურ ხილულ სმყროს და შემეცნების მეთოდად იყენებს ინდუქციას, კონკრეტული დკვირვებებიდან ადის ზოგად დებულებებამდე. 

 
ღვთისმეტყველება კი ეფუძნება გამოცხადებას და მისი მეთოდია დედუქცია, ე.ი. ღვთაებრივ გამოცხადებაში არსებული ზოგადი დებულებებიდან ღვთისმეტყველებას გამოჰყავს კონკრეტული კერძო დებულებები რომლებისთაც ვხელმძღვანელობთ ჩვენს ინდივიდუალურ ცხოვრებაში. 

ე.ი. ღვთისმეტყველება და მეცნიერება არ იკვეთებიან, არ უარყოფენ და არ ეწინააღმდეგებიან ერთმანეთს. 

ყოველ მათგანს აქვს შემეცნების თავისი საკუთარი სფერო,თავისი საკუთარი ჭეშმარიტება. 

შარტრის სკოლის ფილოსოფოსთა უმრავლესობას უყვარდა პლატონი და არისტოტელე.
მაგრამ იოანე სოლსბერიელი დაინტერესებული იყო ანტიკური სკეპტიკოსებით და კერძოდ ციცერონით. მეტიც,იოანე სოლსბერიელს უწოდებდნენ თანამედროვე ციცერონს.

ის სკეპტიკურად უყურებდა მრავალ საკითხს,კერძოდ სუბსტანციის პრობლემას, სულის არსს, ნების თავისუფლებას, მატერიის არსს, რწმენისა და გონების დამოკიდებულებას,
უნივერსალიების პრობლემას და ამბობდა რომ მას არ შეუძლია ამ საკითხზე საბოლოო პასუხების გაცემა.

იოანე სოლსბერიელის დამსახურებაა უნივერსალიებზე სახელგანთქმული კამათის ერთგვარი სისტემატიზაცია. სწორედ მან მოახდინა ამ პრობლემის გადაწყვეტის სხვადასხვა ვარიანტის კლასიფიკაცია და იპოვა ამ პრობლემის გადაწყვეტის 5 ხერხი: უკიდურესი რეალიზმი.ზომიერი რეალიზმი,კონცეპტუალიზმი, ზომიერი ნომინალიზმი და უკიდურესი ნომინალიზმი.

მაგრამ სკეპტიკოსი იოანე სოლსბერიელი მაინც არ ყოფილა აგნოსტიკოსი და თვლიდა რომ ცოდნა მაინც შესაძლებელია, ის აბსოლუტური სახით შეუძლებელია მხოლოდ ზოგ განსაკუთრებულ რთულ ღვთისმეტყველურ საკითხებში. 

ურთულესი პრობლემები სწორედ იმიტომაა რთული რომ ისინი გულისხმობენ რამოდენიმე სხვადასხვა გადაწყვეტას და ყოველი ეს გადაწყვეტა ცალკე აღებული მუდამ იქნება რასრული და დოგმატური. 

შუასაუკუნეების ფილოსოფოსებიდან იოანე სოლსბერიელმა აბელართან ერთად ერთ-ერთმა პირველმა დიდად დააფასა ლოღიკა. ის მიუთითებდა რომ ფილოსოფიის შესწავლის დაწყებამდე ყოველმა ადამიანმე ჯერ ლოღიკა უნდა შეისწავლოს ვინაიდან ლოღიკა არის ინსტრუმენტი რომლითაც ადამიანი წვდება ჭეშმარიტებას. 

ლოღიკა არაა მიზანი, ის არის ჭეშმარიტების, ღმერთის წვდომის საშუალება.

ფილოსოფოსები რომელთაც არ შეუსწავლიათ ლოღიკა ხელს კიდებენ მეტაფიზიკურ და საღვთისმეტყველო პრობლემებს, მაგრამ ვერ წყვეტენ ელემენტარულ საკითხებს.

ამ ფსევდო ფილოსოფოსებს იმის თქმაც კი არ შეუძლიათ ვის მიჰყავს ღორი ბაზარზე, ადამიანის ხელს თუ თოკს რომლითაც ადამიანს მიჰყავს ღორი. 

 
ლოღიკა მნიშვნელოვანია როგორც ფილოსოფიისთვის ისე ღმერთის შემეცნებისთვის და საერთოდ ნებისმიერი ადამიანის ცხოვრების მიზანი იოანე სოლსბერიელის აზრით არის ცოდნა. 

მხოლოდ ცოდნა მიანიჭებს ბედნიერებას ადამიანს და ამიტომ ბედნიერი შეიძლება იყოს მხოლოდ ფილოსოფოსი.

ადამიანთა უმეტესობა უმეცარია, ისინი არ მიისწრაფიან ცოდნისკენ და მიტომ არაფრით განსხვავდებიან ცხოველებისგან. 

ასეთია იოანე სოლსბერიელის ინტელექტუალური არისტოკრატიზმი.

http://art.mirtesen.ru/blog/43630688002/SHartrskiy-sobor-i-ego-tayna.

შარტრის ტაძარი და მისი საიდუმლო:
შარტრის დაარსების ზუსტი თარიღი უცნობია. ის გაჩნდა გალიის//ძველი საფრანგეთის// რომაულ დაპყრობამდე როგორც სენას და ლუარას შორის მცხოვრები კელტი ხალხი კარნუტების მთავარი ქალაქი. ძველი რომაელები ქალაქს უწოდებდნენ აუტრიციუმს ვინაიდან მდინარეე ერის სახელი ლათინურად ჟღერდა როგორც აუტურა. 

სახელი შარტრი არის სიტყვა კარნუტების ძალიან სახეცვლილი ფორმა. ა.წ.პირველ საუკუნეში კარნუტები დაემორჩილნენ რომს. ისინი ჯანყდებოდნენ, მაგრამ დამარცხებულნი შევიდნენ თავისი მიწებით რომის იმპერიაში როგორც მისი პროვინცია.
კარნუტების მთავარი ქალაქის სტატუსი შარტრმა შეინარჩუნა 275 წლამდე როდესაც დედაქალაქი გადაიტანეს ორლეანში.
.

ეკლესია დღემდე არის ქვაში, ვიტრაჟებში და 1200 წელს იატაკში გამოყვანილ სიმბოლურ მრგვალ ლაბირინთში განსახიერებული გამოცანა. ეს ლაბირინთი განასახიერებს გზას ღმერთისკენ. მისი დიამეტრი დაახლოებით 13 მეტრია,ცენტრისგენ გზა კი ორასიოდე მეტრი.

ლაბირინთის მოზაიკური გამოსახულება შედგება 4 ერთმანეთთან დაკავშირებული კვადრტისგან. ყოველ კვადრატში არის 7 მკვეთრი მოსახვევი. მის ცენტრში იყო განათლება-გსხივოსნების და ქალური საწყისის სიმბოლო ვარდი.

იატაკის ლაბირინთი,რომელსაც გაივლიდნენ მლოცველები არის ქალის სხეულის კიდევ ერთი სიმბოლო რომელსაც ხშირად იყენებდნენ იმ დროში.



ლაბირინთი აღნიშნავდა როგორც ჯვრის მტვირთველი ქრისტეს გზას ისე ადამიანის მოგზაურობას ცხოვრებაში. მლოცველები ლოცვით დადიოდნენ ჩოქვით //261 მეტრი//, რასაც სჭირდებოდა ერთი საათი. ლაბირინთი ადამიანს კიდევ შეახსენებდა თეზევსის, არიადნეს და მინოტავრის ძველ მითს.

ლაბირინთი ამით იყო ადამიანის სულში სიკეთისა და ბოროტების ბრძოლის და მეგზური და წინამძღოლი ეკლესიის სიმბოლო.



ასეთ სიმბოლურ მნიშვნელობას ადასტურებს ჩიხების და გზის გაყოფების არარსებობა. აქაა ერთადერთი დაგრეხილი გზა რომელიც ისევე გარდაუვლად მიდის მიზნისკენ როგორც ადამიანის ცხოვრება მიდის სიკვდილისკენ.

ლაბირინთიდან გასასვლელი ეკლესიაში შეესაბამება სიკვდილის ქრისტიანულ გაგებას. სიკვდილი ქრისტიანისთვის არის ახალი მარადიული სიცოცხლის დასაწყისი და არა ბოლო.



საინტერესოა რომ მანძილი ლაბირინთის ცენტრიდან შესასვლელ კარამდე თითქმის ემთხვევა ამავე კარის თავზე არსებული სარკმელი-ვარდის სიმაღლეს. ამ დამთხვევაშიც არის მნიშვნელოვანი სიმბოლიკა. მაშინ როდესაც საშინელი სამსჯავროს დღეს ყველა შენობა დაემხობა სარკმელი-ვარდი დეცემა ლაბირინთზე. მიწიური შეერწყმება ზეციურს და სამყარო გავა დროს და სიკვდილის საზღვრებს გარეთ.

მეცნიერებამ დაამტკიცა რომ დედამიწაზე არსებობს გამსაკუთრებული, დადებითი თუ უარყოფითი ენერგიის მქონე ადგილები. მათი არსებობის შესახებ დიდი ხნის წინაც იცოდნენ. არამატერიალური სამყაროს მიმართ მგრძნობიარე ადამიანები,უფრო ხშირად ეს ქურუმები იყვნენ,ფლობდნენ ასეთი ადგილების გამოვლენის ხელოვნებას. ყველაზე ძლიერი დადებითი ენერგიის მქონე ადგილი იქცეოდა თაყვანისცემის ობიექტად. იქ ტაძრებს უგებდნენ ადგილობრივ წარმართულ ღვთაებებს. ტარდებოდა რელიგიური ცერემონიები და დღესასწაულები.



ადმიანები პატივს მიაგებდნენ ასეთ ადგილებს და სინტერესოა რომ წარმართობასთან მებრძოლი ქრისტიანობის გამოჩენისას მათ მიმართ დამოკიდებულება არ შეცვლილა. ისტორიამ იცის ძალიან ბევრი შემთხვევა როდესაც ქრისტიანული ეკლესიები იგებოდა ძველი სამლოცველოების ადგილზე. და საქმე არ ყოფილა მარტო წარმართობის საბოლოოდ მოსპობის სურვილში. სალოცავები ყოველთვის შენდებოდა დადებითი ენერგიის მქონე ადგილას.

პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარი შესანიშნავადაა ცნობილი ყველასთვის ვიქტორ ჰიუგოს რომანის წყალობით. არანაკლებ საკვირველი და იდუმალია შარტრის ღვთისმშობლის ტაძრის ისტორია. ეს ეკლესია პარიზიდან 90 კილომეტრის მოშორებით,მის სამხრეთ-დასავლეთით მდებარეობს.

მლოცველებს ყოველთვის იზიდავდა შარტრის ეკლესიაში დაცული ქრისტიანობის ძვირფასი რელიქვიები. საფარველის გარდა მე-18 საუკუნემდე ეკლესიაში ინახებოდა ღვთისმშობლის დედის,წმინდა ანას თავი და ფეხმძიმე ქალწული მარიამის ძალიან ძველი ხის ქანდაკება.

ეს იყო ღვთისმშობლის ერთ-ერთი პირველი გამოსახულება რომელიც ალბათ თარიღდებოდა ქრისტიანობის პირველი საუკუნეებით. ზოგი თვლის რომ ეს იყო ნაყოფიერებისა და პრა-დედას კულტთან დაკავშირებული წარმართული ქანდაკება.

ეს ქანდაკება დაიღუპა ხანძრის ცეცხლში მე-18 საუკუნის ბოლოს, რევოლუციათა ბობოქარ დროს.

შარტრის ისტორია მიდის პირველი ათასწლეულის შუა ხანებამდე. კათედრალურ ტაძარს საფუძველი ჩაეყარა დრუიდების ძველი სამლოცველოს ადგილას. ითვლებოდა რომ ამ ადგილიდან მოდის წმინდა ენერგია.

ძველი კელტების რწმენით დოლმენის შიგნით შესული მიწის ბუნებრივი ძალების წყალობით იძენდა ახალ სიცოცხლეს.

ამ საკულტო კომპლექსში შედიოდა აგრეთვე ჭა და, შორიახლოს, სამაროვანი.

ეს მიწა ითვლებოდა იმდენად წმინდა მიწად რომ გალიის //ძველი საფრანგეთის// და ბრიტანიის კელტმა ქურუმებმა შარტრში გახსნეს ქურუმთა ხელოვნების მასწავლებელი სკოლა.

ამ ადგილებში რელიგიათა მემკვიდრეობითობის შესახებ ლაპარაკობს ერთი საინტერესო ფაქტი დრუიდებს ჰქონდათ ხილვა რის შემდეგაც მათ ხისგან გამოკვეთეს ჩვილი ბავშვიანი ქალიშვილის ქანდაკება. ისინი თაყვანს სცემდნენ ამ ქანდაკებას და მას უწოდეს ქალწული მიწის ქვეშ.

მესამე საუკუნეში ეს ქანდაკება იპოვეს ქრისტიანებმა რომლებიც მას თაყვანს სცემდნენ როგორც შავ ქალწულს.

და სწორედ ამ წმინდა მიწაზე აიგო ქალწული მარიამისადმი მიძღვნილი ერთ-ერთი პირველი ეკლესია და თვითონ ქანდაკება დიდი ხნის მანძილზე ინახებოდა ამ ადგილას აგებულ მრავალ ტაძარში.



შავი ქალწულის ქანდაკება არაა შარტრის ტაძრის პირველი გამოცანა.

ტაძრის საკურთხეველი თავიდან იყო ქოროების მეორე და მესამე სვეტების მალში, ზუსტად დრუიდთა წმინდა ჭის თავზე. წყლიდან ტაძრის იატაკამდე 37 მეტრია სიღრმეში და ზუსტად ამ სიმაღლეზე საკურთხევლის თავზე არის კამარის ზედა წერტილი. უცნობია შემთხვევითია თუ არა ასეთი სიმეტრია,მაგრამ ითვლება რომ შარტრის ტაძარს აქვს ადამიანის სულის მოჯადოების ძალა. ურწმუნოებიც კი გამოდიან აქედან რაღაც განსაკუთრებული გრძნობით. მათ თითქოს მიიღეს დედამიწის სიღრმიდან მომავალი იდუმალი ენერგია და ზევიდან ჩამომავალი ღვთაებრივი მადლი.



ამ ძველ წმინდა ადგილას შეიძლებოდა აგებულიყო მხოლოდ უნიკალური რამ. უკვე რვა საუკუნეა დგას თითქმის თავდპირველი სახით შარტრის ღვთისმშობლის ტაძარი. ის გვაოცებს თავისი გრანდიოზულობით,სტილის ერთიანობით და ჰარმონიით. ის აგებულია გრანიტის ქვიშაქვისგან. მისი ბლოკები 2-3 მეტრისაა სიგრძეში და 1 მეტრისაა სიმაღლეში. ტაძრის გარეთა და შიდა შემკულობა ითვლის დაახლოებით ათი ათას გამოსახულებას ქვისგან და შუშისგან.



ვიტრაჟების ანსამბლი შარტრში უნიკალურია. ის იქმნებოდა საუკუნეებით ვინაიდან ვიტრაჟის შექმნა ძალიან შრომატევადი და შესაბამისად ძვირი სამუშაოა. ვიტრაჟებს აკეთებდნენ როგორც სამღვდელოების ისე კომპოზიციის შინაარსის განმსაზღვრელი და სარკმლის ერთ-ერთ ქვედა კუთხეში თავისებური ხელმოწერის დამტოვებელი ამქრები და გილდიები.

.

შუა საუკუნეების ევროპის ეკლესიათა ვიტრაჟები შარტრის კათედრალის ვიტრაჟების მიბაძვაა და ისინი კი ნამდვილად საკვირველია. მათი საერთო ფართობია 2 ათასი კვადრატული მეტრი. ყველაზე ცნობილ ვიტრაჟს ჰქვია ლამაზი შუშის ღვთისმშობელი- Notre Dame de la Belle Verrere.

აი რას წერდა შარტრის ვიტრაჟებზე ჟან ვიიე: "ცხელი მზის დროს იატაკის ფილები და სვეტების ზედაპირი იფარება ცეცხლოვანი,ულტრამარინის და ბროწეულის ფერის ლაქებით...რუხ ამინდში ეკლესია ივსება მოცისფრო ციმციმით რომელიც მეტ სიღრმეს ანიჭებს პერსპექტივას და მეტ იდუმალებას-კამარებს".

ჟან ვიიეს შემთხვევით არ დაუმთავრებია ეს ფრაზა სიტყვით იდუმალება. საიდუმლო მუდამ იზიდავდა ადამიანებს. შარტრში ყოველწლიურად ჩადის მრავალი ტურისტი, მათ შორის რუსეთიდან.

ვიტრაჟები იყო ბიბლია წერა-კითხვის არმცოდნეებისთვის. წერა-კითხვა მაშინ ცოტამ თუ იცოდა და წმინდა ისტორიას ეცნობოდნენ სურათებით. ვიტრაჟების გაგება არ იყო ადვილი. უნდა დაგეწყო ქვედა მარცხენა კუთხიდან,გადასვლა მარჯვნივ, შემდეგ ზევით ასვლა და ა.შ. მარცხნიდან მარჯვნივ და ქვევიდან ზევით,ცისკენ. ასე მაგალითად ქრისტეს ვნებებისთვის მიძღვნილი სარკმელი იწყება ქვევით მარცხნივ ფერისცვალებით, შემდეგ გრძელდება სიკვდილით დასჯის ისტორიით, საფლავად დადებით.ამაღლებით და მთავრდება მარიამ მაგდალინელისთვის გამოცხადებით და ტრაპეზით ემაუსში.

შარტრის ვიტრაჟების ბლოკებს შორის ერთ-ერთი ყველაზე ვრცელია შუა ნავის უზარმაზარი ფანჯრების ქამარი რომელიც გადის მთელი გრძივი კორპუსის ზედა ნაწილში ტრიფორიუმის თავზე.

68 ასეთი 7-მეტრიანი ფანჯარა გამოყენებულია ბიბლიური პერსონაჟების ერთფიგურიანი გამოსახულებებისთვის. ამ ვიტრაჟების ქვედა ნაწილში არის თხრობითი სცენები,მათ შორის საერო მოტივების გამოყენებით. ფანჯრების ზედა ვარდებში არის მცირეფორმატიანი სიუჟეტური და ორნამენტალური გამოსახულებები. შუა ნავის ვიტრაჟების ფერადოვანი გამა დაფუძნებულია ფანჯრებში კაშკაშა პოლიქრომიის სიჭარბეზე და მცირე ვარდების დამაგვირგვინებელ ქამარში მუქ ჟღერადობაზე წითელის ელფერთა აქცენტირებით.

ვიტრაჟულ კომპლექსებში ცენტრალური ადგილი უკავიათ ფნჯრების დიდ ვარდებს. ასეთი ვარდები არის შარტრის კათედრალის სამ ფასადზე.



ფრანგი ხელოვნების ისტორიკოსი ემილ დალის//1862-1954// თქმით შარტრის ტაძრის სილამაზის ერთ-ერთი მიზეზია სინათლის ეს უზარმაზარი წრეები, ელვების მტყორცნელი ეს ცეცხლოვანი ბორბლები. ტრანსეპტის ფანჯრების დიამეტრი 13 მეტრია.

ითვლება რომ შემდეგში ვარდის ზოგადი სახელით ცნობილი ასეთი ფანჯარა პირველად სწორედ შარტრის ტაძარში გაჩნდა. ვარდულის ვიტრაჟებზე ვხედავთ საფრანგეთის და კასტილიის // საფრანგეთის დედოფლის, ლიუდოვიკო მეცხრის დედა ბლანშ კასტილიელის//1188-1252// პატივსაცემად //ღერბებს//. იქვე არის ღვთისმშობლის მიწიერი ცხვრების და საშინელი სამსჯავროს სცენები.

ამ სახელგანთქმულ ადგილას ტაძრებს გებდნენ 350 წლიდან. მაგრამ ყველა ნაგებობას სპობდა ხანძრები. ეკლესია იმდენადაა სავსე "არქიტექტურული ციტატებით" რომ მას შეიძლება ეწოდოს გოთური ნაგებობების ყველა ძველი ტიპის სინთეზი. მან ისარგებლა პარიზის ღვთისმშობლის ტაძრის,სენ-დენის,მილანის ტაძრის დეტალებით.

ლეგენდის თანახმად ასეთი ნაგებობის ასაგებად აუცილებელი ცოდნა ხუროთმოძღვრებაში შუა საუკუნეებში აღმოსავლეთიდან ჩამოიტანეს პირველმა რაინდმა ტამპლიერებმა. გადმოცემის თანახმად 9 ფრანგი რაინდი გაემართა იერუსალიმში სოლომონის ტაძრის ნანგრევებში დამარხულ საიდუმლოთა საძებრად. 1128 წელს მათი საფრანგეთში დაბრუნების შემდეგ გავრცელდა ხმა რომ მათ იპოვეს სკივრი რომელშიც თითქოს ინახებოდა რიცხვების, წონების და საზომების მმართველი ღვთაებრივი საიდუმლოებები. ამ რიცხვებს შორის იყო "ოქროს რიცხვი"-1,618. პროპორცია 1: 1,618- "ოქროს კვეთა" თუ "ოქროს შუალედი"აღორძინების ხანაში და შემდეგ ითვლებოდა იდეალურად ხელოვნების და ხუროთმოძღვრების ნაწარმოებთა ესთეტიკური აღქმისთვის. ი

და ბოლოს აქ ღვთისმშობლის სადიდებლად ააგეს ეკლესია. კარლოს დიდის შვილიშვილმა კარლოს მელოტმა შარტრის მორიგი ეკლესიის კურთხევისას მას უძღვნა ძვირფასი რელიქვია-ღვთისმშობლის საფარველი რომელიც მის სახელგანთქმულ ბაბუას აჩუქა ბიზანტიელმა იმპერატრიცა ირინამ. მას შემდეგ შარტრი იქცა მლოცველთა ცენტრად და ქალაქის მცხოვრებლებმა მიირეს ციური მფარველი. ლეგენდის თანახმად ეს საფარველი ღვთისმშობელს ეცვა იესო ქრისტეს გაჩენის დროს.



პირველი სასწაული მოხდა 911 წელს,როდესაც შარტრს მიადგნენ ნორმანები. ეპისკოპოს ჟანტელმს ჰქონდა ღვთისმშობლის მფარველობის იმედი და მან საფარველი გადაჰკიდა ქალაქის კედელზე. მატიანის თანახმად ამან უკუაქცია მტერი.

1194 წელს შარტრის ტაძარი მისი რამოდენიმე წინამორბედის მსგავსად მოსპო ცეცხლმა,მაგრამ მოხდა სასწაული-სკივრი რომელშიც ინახებოდა ღვთისმშობლის საფარველი გადარჩა, მოასწრეს ნისი დამალვა მიწისქვეშა სამლოცველოში....



1220 წლისთვის დარჩა ტაძრის მხოლოდ დასავლეთის ფასადი და ის ხელახლა ააშენეს. მას უწოდეს შარტრის ღვთისმშობლის ტაძარი.

1260 წელს ტაძარი აკურთხეს მეფე ლიუდოვიკო მეცხრის თანდასწრებით.



ისტორია ამით არ დამთავრებულა. მე-14 საუკუნეში ღვთისმშობლის საფარველის შესანახად საკურთხევლის უკან ააგეს საგანგებო სამლოცველო.

მე-16 საუკუნეში შარტრი ვერ გადაურჩა რელიგიურ ომებს. 1568 წელს ქალაქი ალყაში მოაქციეს ჰუგენოტებმა.



1589 წელს დაირღვა მრავალსაუკუნოვანი ტრადიცია და სწორედ შარტრში და არა რეიმსში ეკურთხა მეფედ ანრი მეოთხე, პირველი ბურბონი საფრანგეთის მეფეთა ტახტზე.

ხანძრები, ომები და ისტორიული ძვრები არ წყდებოდა მეოცე საუკუნემდე, მაგრამ შარტრის დიდებულმა კათედრალმა დღემდე მოაღწია.



მე-18 საუკუნემდე ტაძარში ინახებოდა ფეხმძიმე ქალის შავი ხისგან გამოთლილი ქანდაკება. მესამე საუკუნეში ნაპოვნ ამ ქანდაკებას ქრისტიანები ღვთისმშობლის გამოსახულებად თვლიდნენ,მაგრამ ზოგი ისტორიკოსის აზრით ეს უნდა იყოს პრადედა-ქალღმერთის კელტური ქანდაკება. ის დაიკარგა საფრანგეთის დიდი რევოლუციის დროს.

ტაძრის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი სკულპტურული კომპოზიციაა ქრისტე დიდებაში. ქრისტეს ფიგურის მარცხნივ და მარჯვნივ არის არწივის,ხარის,ლომის და ადამიანის,ოთხი მახარებელი მოციქულის სიმბოლოები. მათ ქვევით არის წმინდანთა ფიგურები.

მოედანზე დგას შარტრის ტძრის ერთ-ერთი მამა-დამფუძნებელი ეპისკოპოსი ფულბერის ქანდაკება. ის ცხოვრობდა მეათე საუკუნის ბოლოს და მეთერთმეტე საუკუნის დასაწყისში,ასე რომ მისი ხელმძღვანელობით უნდა აეგოთ უფრო ძველი ტაძარი.



ტაძარში ასევე არის გემატრია (gematria) —ძველებრაული დაშიფრული წერილი რომელსაც იყენებდნენ რიტუალური რელიგიური ფრაზების ჩასაწერად. გემატრიაში ყოველ ასოს შეესაბამებოდა თავისი რიცხვი....მსგავსი დაშიფრული სიმბოლოები არის ტაძრის მრავალ კუთხეში უფლის ათქმის კიდობანზე მინიშნებების გვერდით.



ტაძრის კამარებს ქვეშ არის ქალთა მრავალი ქანდაკება და ფერწერული გამოსახულება. ვიტრაჟიან ფანჯრებზე შეიძლება ვნახოთ მარიამ მაგდალელის უძველესი გამოსახულება. აქ ნაჩვენებია მისი ცხოვრება საფრანგეთში სადაც ის გადასახლდა იესოს ჯვარცმის შემდეგ.

http://www.razlib.ru/istorija/intellektualy_v_srednie_veka/p21.php

Шартр и шартрский дух

Великим научным центром века был Шартр. Тут не пренебрегали искусствами тривиума — грамматикой, риторикой, логикой; это видно по преподаванию Бернара Шартрского. Но этому изучению voces, слов, в Шартре предпочитали изучение вещей, res, которые были предметом квадривиума: арифметики, геометрии, музыки, астрономии.
Именно эта ориентация определяет шартрский дух — дух любознательности, наблюдений, исследований, который расцвел, питаемый соками греко-арабской науки. Жажда познания получила такое распространение, что знаменитейший из популяризаторов века, Гонорий Отенский, резюмировал ее удивительной формулой: Невежество — изгнание человека, его отечество — наука.
Эта любознательность приводит в негодование умы, преданные традиции. Абсалон Сен-Викторский возмущается тем интересом, с которым здесь изучают строение шара, природу элементов, расположение звезд, природу животных, силу ветра, жизнь растений и корней. <…>ом из Сен-Тьерри жалуется св. Бернару на людей, объясняющих творение первого человека не от Бога, но от природы, от духов и от звезд. Гийом из Конша отвечает: Не ведая сил природы, они хотят, чтобы мы оставались на привязи у их невежества, отрицают за нами право на исследование и осуждают нас на то, чтобы мы оставались деревенщиной, верующей без разума.
В Шартре превозносятся и популяризируются несколько великих фигур прошлого, которые, христианизировавшись, становятся символами знания — великими мифическими предками ученого
Соломон тут учитель всякой восточной и еврейской учености; он не только мудрец Ветхого завета, но также великий представитель герметической науки. С его именем связывается энциклопедия магических познаний, он является владыкой тайн, хранителем секретов науки.
Александр предстает в первую очередь как Исследователь. Его учитель Аристотель вдохнул в него страсть к изысканию, энтузиазм любознательности, матери науки. Получает распространение древнее апокрифическое письмо, в котором он рассказывает своему учителю о чудесах Индии. Перенимается и легенда Плиния, согласно которой Александр поставил философа во главе научного проекта, снабдив его тысячью ученых, посланных во все концы света. Жажда познаний была двигателем всех его походов и завоеваний. Не довольствуясь покорением земли, он хотел изучить другие стихии. Он поднимался в воздух на ковре-самолете; построил стеклянную бочку и спускался в глубины моря в этом предке батискафа, чтобы изучить нравы рыб и морскую флору. К несчастью, — пишет Александр Неккам, — он не оставил нам своих наблюдений

ШАРТРСКИЙ БЕРНАРД       

философ-схоласт, магистр и канцлер Шартрской школы. Старший брат Тьерри Шартрского. Отстаивал примат нравственности над ученостью («без этики нет философа»).

Перейти к: навигация, поиск

Бернар Шартрский
лат. Bernardus Carnotensis, фр. Bernard de Chartres
Дата рождения:
Дата смерти:	1130
Школа/традиция:	шартрская школа

Бернар Шартрский, Бернард Шартрский (лат. Bernardus Carnotensis, фр. Bernard de Chartres, умер около 1130 года) — французский философ-платоник, представитель шартрской философской школы, старший брат другого философа этой школы, Тьерри Шартрского. Бернар занимался комментированием трудов Платона, но более всего известен формулировкой: «…мы подобны карликам, усевшимся на плечах великанов; мы видим больше и дальше, чем они, не потому, что обладаем лучшим зрением, и не потому, что выше их, но потому, что они нас подняли и увеличили наш рост собственным величием».

	Если я видел дальше других, то потому, что стоял на плечах гигантов. — Письмо Роберту Гуку 15 февраля (н. ст.) 1676 г.
	If I have seen further it is by standing on ye sholders of Giants.

http://krotov.info/yakov/history/11_moi/1020_fulbert_shartr.htm


ЧЕЛОВЕЧЕСКАЯ КОМЕДИЯ

XI ВЕК: НАЧАЛО НА ПЛЕЧАХ КОНЦА

Один из лидеров движения за бесплатные программы Боб Юнг в своей книге "Освободите программы от платы!" сказал, что свободное программное обеспечение, коды которого всем доступны, помогает людям встать на плечи великанов, тогда как те, кто скрывают коды программ ради заработка, понуждают других изобретать колесо. Линус Торвальдс это повторил.
Фраза про карликов впервые упоминается в 1159 году Джоном Солсберийским как присловье Бернарда Шартрского: "Nos esse quasi nanos, gigantium humeris insidentes" - "Мы всего лишь карлики, сидящие на плечах гигантов". Поговоркой она стала к 1676 году, когда Ньютон пытался утешить своего соперника в науке Роберта Хука, сказав, что "увидел чуть больше", потому что стоял на плечах гигантов. Это была изящная шутка, потому что с Хуком шёл спор о приоритете в изучении оптики. Хука шутка не смягчила, и в конце концов они с Ньютоном стали врагами.
Ницше в "Заратустре" пытался высмеять фразу, ставшую банальностей, заметив, что карлик - понятие духовное, и гигант может поднять карлика сколь угодно высоко, а тот всё равно не будет видеть дальше своей диссертации. Однако, вышел не парадокс, а ещё большая пошлость.
В наши дни из-за чьей-то описки это изречение иногда приписывают Фульберту Шартрскому, жившему на сто лет раньше Бернарда (ум. 1028). Ошибка довольно удачная, потому что в начале одиннадцатого века фраза звучала бы ещё точнее, чем сто лет спустя. Всё-таки Бернард сидел ещё и на плечах Фульберта, а вот Фульберт - разве что на плечах Герберта Орильякского (папы Сильвестра III). Фульберт - первый ученик, продолжатель, наследник в истории европейской науки. Сильвестр - попросту нулевая точка, старт. Он мог умереть, не оставив преемников в жажде познания, но - оставил Фульберта.
Вообще-то карлик на великане - эпизод из греческой мифологии. Красавец охотник Орион был ослеплён из-за женщины, но посадил себе на плечи карлика Кедалиона и тот указал ему путь его к Солнцу-Гелиосу. Заря исцелила Ориона.
Видимо, тут важен не столько рост (не всегда Орион изображается великаном), сколько слепота. Притча о слепом, который находится в симбиозе со зрячим паралитиком, - бродячий сюжет, использованный, к примеру, в проповеди Кирилла Туровского как образ соотношения тела и души. Тело - нравственно слепо, душа даёт ему направление, хотя сама ходить не может.
В Шартрском соборе витражи изображают рослых пророков, а над ними - намного меньшего размера евангелистов. Впрочем, витражи эти намного более поздние, чем эпоха Фульберта и Бернарда.
Рисунки, изображающие карлика на спине великана, очень напоминают рисунки, изображающие младенца Иисуса на святом Христофоре. Кстати, Ориону приписывалось иногда умение ходить по воде. Так что "нести Христа" означает компенсировать собственную слепоту или даже бесчеловечность (ведь Христофор в древнейшем варианте легенды - песьеглавец, то есть, мягко говоря, не вполне человек, а так... Шариков недоделанный).
Точный смысл фразы не так легко понять из-за Ньютона. Всё-таки его вклад в оптику не "чуть-чуть". Ньютон - великан, рядом с которым и Декарт может показаться карликом (хотя не карлик). В устах Бернарда Шартрского - и, тем более, в устах Фульберта - она означала вопль искреннего отчаяния: кругом интеллектуальное одичание, книг нет, денег нет, учителей нет, учеников нет, никто думать не хочет, никому наука даром не нужна... В общем, в России 2000-х годов интенция и эмоция Бернарда слишком актуальны.
Так было и в Европе 1000-х годов, вообще начала одиннадцатого столетия. Кстати, никто не боялся потрясений в 1000-м году. Большинство людей просто не очень интересовались такими подробностями, а кто интересовался, ожидал проблем в 1033-м году, ровно через тысячу лет под Воскресения. Ведь не Рождество, а Воскресение и Пятидесятница - точка отсчёта царствования Божия на земле.
Фульберт Шартрский считается основателем школы в Шартрском монастыре, и он им был. Но какая же это была крохотная школа! Как же мало там было книг - особенно в сравнении с могучими школами арабского Востока. Конечно, если сравнивать наследие Фульберта с наследием его учителя Сильвестра III, - прирост несомненен. От Фульберта осталось намного больше текстов - проповедей, писем, даже поэма о бабочке.
К сожалению, для набожных историков и энциклопедий он всего лишь пропагандист праздника Рождества Богоматери, - что означает, что Фульберт считал "покров Богородицы", хранившийся в Шартре, подлинной святыней. Это, конечно, была и остаётся оскорбительная для Богородицы ложь - не потому, что Богородица, а потому что всякая ложь оскорбление. Фульберт, конечно, лгал по неведению и невозможности хотя бы усомниться в своём "знании" - чем резко отличается от нынешних ханжей, которые имеют возможность понять, что "плат Вероники", "покров Богоматери" и т.п. - подделки.
Упоминают, что ученики сравнивали Фульберта с Сократом и Пифагором, а что он был всего лишь скромным - действительно, не смиренным, а именно скромным в смысле "небольшим" - посредником в заимствовании у мусульман античных текстов, этого не говорят. Ну как же, что там у террористов заимствовать... Они даже честно воевать не умеют... Фульберт, кстати, полагал, что солдат, убивая на войне по приказу начальства, совершает грех. Пожалуй, его поколение последнее так на это глядело - к сожалению. Затем начались игры с теорией "справедливой войны" (в наши дни превратившейся в идею "мировой полиции", которая якобы вообще не воюет, а так... упорядочивает...).
Возможно, самым актуальным из наследия Фульберта остаётся призыв кормить и одевать учеников. Образованных много не бывает! Не бояться, что образованные люди, не найдя работу в меру своего образования, начнут бунтовать. Бояться, что погружения во тьму - ту тьму, которая по праву ассоциируется с "тёмным Средневековьем", из которого люди, подобные Сильвестру и Фульберту выволакивали ближних, словно бурлаки - барки.



 http://www.gumer.info/bogoslov_Buks/Philos/Lega/_IstWest_04.php

Лега В.П. История западной философии

ОГЛАВЛЕНИЕ

ШАРТРСКАЯ ШКОЛА

Шартрская школа была основана в 990 году Фульбертом, которого, за его любовь к античной философии и, вообще, к философии, назвали “Сократом”.
Благодаря Фульберту в средневековую Европу стала проникать аристотелевская и другая античная философия. Особенность Шартрской школы и состояла в том, что благодаря этой школе состоялось более тесное знакомство с классической античной философией, в основном с философией Платона и Аристотеля. Со временем школа в Шартре начинает привлекать к себе все больший интерес, и в конце XI — начале XII вв. при епископе Иве Шартрском, эта школа начинает соперничать с другими, более известными тогда парижскими школами.
После Фульберта, основоположника Шартрской школы, школу возглавляли Бернард Шартрский, умерший в 1130-м году, Жильбер Порретанский (1076-1154), Тьерри Шартрский. К этой школе относятся также Гильом из Конша и Иоанн Солсберийский. Среди всех этих мыслителей выделяется Жильбер Порретанский, которого такой известный и влиятельный католический историк средневековой философии, как Этьен Жильсон, называет самым могучим философским умом XII века. .Философы Шартрской школы пытались преодолеть противоречия между философией и религиозным мировоззрением, между наукой и религией, которые возникали уже в то время. Основную свою задачу представители школы видели в том, чтобы совместить философию и религию и установить союз разума и веры. Делалось это, главным образом, путем опоры на античные философские источники, главным образом Аристотеля, Боэция и платоновского “Тимея".
Основоположник Шартрской школы Фульберт был большим знатоком арабской науки, и благодаря ему в Европу начинают проникать арабские трактаты. Переводятся на латинский язык арабские и еврейские книги, работы Гиппократа, Галена. Благодаря Фульберту переводятся на латинский язык математические и астрономические работы, распространяются идеи Демокрита и Эпикура, идеи философов, явно не вписывавшихся в средневековое христианское мировоззрение.
Но расцвет Шартрской школы приходится на середину XII века. Одним из первых философов, способствовавших расцвету Шартрской школы был Бернард из Шартра, который возглавлял Шартрскую школу с 1114 по 1124 год. Основной своей задачей Бернард видел в изучении римских поэтов и писателей. Бернарда привлекала и широта взглядов римских поэтов, и изящность их слога, и их идеи. Именно Бернарду из Шартра принадлежит знаменитая фраза: “Мы карлики на плечах великанов”. Во многом благодаря Бернарду из Шартра стал изучаться Платон, хотя он и был известен лишь через один диалог — “Тимей”.
Жильбер Порретанский пытался развить идеи, выдвинутые Бернардом из Шартра. Платонизм Бернарда он дополнял идеями Аристотеля и в своей книге “О шести принципах” изложил и развил аристотелевское учение о категориях. Книга “О тести принципах” Жильбера Порретанского считается первым сочинением по вопросам логики. Тьерри Шартрский (ум. в 1155 г.) разрабатывал и развивал некоторые христианские идеи с точки зрения неоплатонизма. Перу Тьерри принадлежит несколько работ, в частности, неоплатоническая “О семи днях и о шести различных творениях” и “Гептатейхон”, в которой впервые привел переводы логических работ Аристотеля: “Первой аналитики”, “Топики” и “О софистических опровержениях”.
Другой ученый Шартрской школы Бернар Сильвестр (ум. 1167 г.) также под влиянием “Тимея” написал работу “О всеобщности мира, или Большой и малый мир”. Эта работа под влиянием Платона написана в форме диалога, в котором ведется беседа между Провидением и Природой. Интерес к “Тимею” был свойственен также и другому философу Шартрской школы — Гийому из Конша (1080-1145), который кроме комментариев к “Тимею” написал также комментарии на боэциевскую “Утешение философией”. Кроме этого, он написал “Философию мира”, в которой развил неоплатонический пантеизм и эпикурейский атомизм.
Завершая краткий очерк перечня философов Шартрской школы и произведений, которые они написали, скажем об Иоанне Солсберийском (1115-1180). Иоанну Солсберийскому принадлежат несколько работ, в числе которых можно выделить две работы “Policraticus” и “Metalogicon”. В “Policratus” он повествует о своих социально-политических идеях, а в “Metalogicon” о философских (прежде всего, гносеологических) воззрениях. В молодости Иоанн Солсберийский учился у Жильбера Порретанского и Абеляра, а в последние годы своей жизни был епископом Шартрским.
Остановимся поподробнее на идеях Шартрской школы. Конечно же, несмотря на интерес к античной философии, представители Шартрской школы были католическими философами и основной интерес был направлен на анализирование и рассмотрение христианских идей.
Жильбер Порретанский ввел весьма важные для средневековой философии категории субстанции и субсистенции. Субстанцией является каждая индивидуальная вещь, но существует эта индивидуальная вещь благодаря причастию своей родовой идее, которую Жильбер называл субсистенцией. Именно субсистенция дает бытие, придает познаваемость этой вещи, а субстанция вещи есть совокупность случайных материальных характеристик предмета. То же самое разделение Жильбер Порретанский делал и в отношении Бога, Божественного бытию, разделяя в Нем соответственно, собственно Бога и Божество. Бог — это субстанция, и Божество — субсистенция. Однако отличие от тварного мира состоит в том, что в Боге субстанция и субсистенция совпадают. Поэтому Бог есть собственно бытие, а мы — неполное бытие, являющееся бытием лишь в той мере, в какой Бог наделяет субстанцию субсистенцией, ибо сами субсистенции существуют в Божественном уме.
Платоновские и аристотелевские идеи были свойственны многим философам Шартрской школы. Так, например, Тьерри и Гийом из Конша отождествляли третью ипостась Пресвятой Троицы — Святой Дух с мировой душой, о которой идет речь в платоновском “Тимее”. Тьерри строит учение о Боге в категориях аристотелевского учения о четырех причинах, говоря, что в Боге можно различать собственно Бога-творца как действующую причину. Бога-ум как формальную причину и Бога-благо как целевую причину. Бог творит мир, состоящий из четырех элементов, которые являют собою материальную причину мира.
Для познания Бога, по мнению Тьерри, весьма важно знание математики, которое должно предшествовать познанию Богу. Знание математики Тьерри понимал не как науку об исчислениях, а науку, скорее, в пифагорейском смысле, как учение о числах. Такое пифагорейское понимание привело к тому, что Тьерри трактовал Бога-отца как единство, единое, называя Его “праединством”, “основой числа". В Боге-Сыне появляется двоица, и поэтому Он есть, по мнению Тьерри, равенство, а Бог-Дух согласовывает единство и равенство.
Характерно для Шартрской школы и свойственное для античности противопоставление Бога материи. Так, например, Бернар Сильвестр указывает, что материя существует вечно и в качестве злого начала противопоставляется доброму Богу. Бернар Сильвестр развивал и неоплатонические идеи, указывая, что Логос — это вторая ипостась Троицы, Логос, Который эманирует из Бога. В Логосе возникают идеи, которые являются формами вещей. Из Логоса эманирует мировая душа, которая преобразует хаотическую материю, существующую независимо от Бога, в гармонический космос.
Таким образом, мы видим, что в своем большинстве философы Шартрской школы были реалистами, признавали самостоятельное бытие идей в Божественном Уме. Жильбер Порретанский выделяется из общего числа философов этой школы своим умеренным реализмом. Жильбер указывал, что идеи являются не прототипами вещей в Божественном уме, а общими началами, существующими в индивидуальных вещах. Идеи существуют реально, но существуют они не столько в Божественном уме, сколько в самих индивидуальных вещах. Человеческий ум, стремясь познать некую индивидуальную вещь, обнаруживает в ней эти существующие объективно идеи, и в процессе познания, абстракции, выделяет эти идеи из единичного предмета и таким образом познает его.
Этот взгляд похож на концептуализм, который мы видим у Абеляра. У него тоже идеи возникают в результате абстрагирующей деятельности человеческого сознания. Отличие умеренного реализма Жильбера Порретанского от концептуализма Абеляра состоит в том, что умеренный номинализм в отличие от умеренного реализма не признает существование идей в самих телах; идеи возникают только благодаря абстрагирующей деятельности познающего ума. Умеренный реализм же утверждает, что идеи существуют в самих телах и человек в познавательной деятельности абстрагирует их, и абстракция заключается в выделении из объекта реально существующей идеи. Любое познание всегда формулируется в понятиях и есть познание единичных конкретных предметов. Поэтому теология как учение о Боге, трансцендентном миру, невозможна в понятийной форме, ибо понятие соответствует лишь материальной вещи. Поэтому философию и теологию совершенно нельзя смешивать. В дальнейшем из этой концепции вырастет теория “двух истин”.
Философия, как и любая другая наука, всегда основывается на опыте, познает реальный чувственный мир и в качестве метода познания используют индукцию, восходя из конкретных наблюдений до неких общих положений. А богословие основывается на откровении и имеет своим методом дедукцию, т.е. из общих положений, содержащихся в Божественном откровении, богословие выводит конкретные частные положения, которыми мы руководствуемся в своей индивидуальной жизни. Т.е. богословие и наука не пересекаются, не отрицают одна другую и не противоречат одна другой, у каждой из них своя собственная область познания, своя собственная истина.
Если большинство философов Шартрской школы испытывали любовь к Платону и Аристотелю, то Иоанн Солсберийский проявлял большой интерес к античным скептикам, в частности к Цицерону. Иоанна Солсберийского даже называли “современным Цицероном". Он придерживался скептических взглядов по многим вопросам, в частности в отношении проблемы субстанции, сущности души, свободной воли, сущности материи, об отношении веры и разума, о проблемах универсалий, и говорил что окончательных ответов на этот вопрос он дать не может. Иоанну Солсберийскому принадлежит заслуга некоторой систематизации знаменитого спора об универсалиях, и именно он классифицировал различные варианты решения этой проблемы и нашел пять способов решения этой проблемы: крайний реализм, умеренный реализм, концептуализм, умеренный номинализм и крайний номинализм. Однако Иоанн Солсберийский, будучи скептиком, все же не был агностиком и считал, что знание все-таки возможно, невозможно оно в абсолютном виде только по некоторым особенно сложным богословским вопросом. Наиболее сложные проблемы потому и сложны, что предполагают несколько различных решений, каждое из которых, взятое отдельно, всегда будет неполным и догматичным. Одним из первых философов средневековья Иоанн Солсберийский, наряду с Абеляром, стал высоко ценить логику и указывал, что до того, как изучать философию, каждый человек должен знать логику. Ибо логика есть инструмент, при помощи которого человек постигает истину. Логика — это не цель, а только средство, инструмент для познания истины, для познания Бога. Те же философы, которые не изучали логики, сразу берутся за метафизические и богословские проблемы, но не могут решить элементарных вопросов. Такие псевдо-философы не смогут даже решить проблему, ведет ли свинью на базар рука человека или веревка, за которую человек ведет эту свинью. Логика важна не только для философии, но и для познания Бога. И вообще целью жизни любого человека, по Иоанну Солсберийскому, является знание. Только знание может дать счастье человеку. Поэтому счастливым может быть лишь философ. Большинство людей, не обладая знанием и даже не стремясь к нему, ничем не отличаются от животных. Таков интеллектуальный аристократизм Иоанна Солсберийского.

 http://art.mirtesen.ru/blog/43630688002/SHartrskiy-sobor-i-ego-tayna.
 

Шартрский собор и его тайна.

Точная дата основания Шартра, неизвестна. Появился он еще до римского завоевания Галлии как главный город кельтской народности карнутов, населявших территорию между Сеной и Луарой. Древние римляне называли город именем Аутрицум, так как река Эр на латыни звучала как Аутура. Собственно, само название «Шартр» – это сильно измененная форма слова «карнуты». В I веке н.э. карнуты попали в зависимость от Рима, восставали, но, потерпев в итоге поражение от легионов Цезаря, вошли со своими землями в состав империи как очередная провинция. Статус главного города карнутов Шартр сохранял до 275 года, когда столицу перенесли в Орлеан.

Собор до сих пор - одна сплошная загадка, только не загаданная устно, а воплощенная в камне, витражах и выложенном на полу лабиринте в 1200 году. Выложен символичный круглый лабиринт, олицетворяющий путь верующего к богу. При диаметре его около 13 метров дорога к центру достигает двух сотен метров. ( Свернуть )

Мозаичное изображение лабиринта в виде четырех соединенных между собой квадратов с семью резкими поворотами в каждом. В центре его находилась роза, символизировавшая просветление и женское начало. Напольный лабиринт, по которому проходили предававшиеся благочестивым молитвам богомольцы, являет собой еще один символ женского тела, часто использовавшийся в ту давнюю пору.


Лабиринт обозначал как крестный путь самого Христа, так и путешествие человека по жизни. Паломники с молитвой проползали его на коленях (261 метр!), что занимало едва ли не час времени. Еще лабиринт напоминал о древней истории Тезея, Ариадны и Минотавра (помните путеводную нить?) и тем самым символизировал борьбу добра и зла в лабиринтах души, а заодно и путеводную роль церкви.

Такое символическое значение подтверждается отсутствием тупиков и развилок. Здесь есть лишь один извилистый путь, который так же неизбежно ведет к цели, как и жизненная стезя — к смерти. А выход лабиринта в храм соответствует христианскому пониманию смерти не как конца, а как начала новой, вечной жизни.

Интересно, что расстояние от центра лабиринта до входной двери почти совпадает с высотой окна-розы над этой же дверью. В этом совпадении тоже заключена важная символика. Когда в день Страшного суда все здания рухнут на землю, окно-роза упадет на лабиринт, земное сольется с небесным и мир выйдет за границы времени и смерти.

Наукой доказано существование на земле зон с особой энергией, которую мы называем положительной или отрицательной. Но об их существовании было известно давно, чувствительные к нематериальному миру люди - чаще всего это были жрецы - владели искусством определения таких зон. Места, где положительная энергия была наиболее сильной, становились объектом почитания, там строились святилища местным языческим богам, проводились религиозные церемонии и праздники.

Люди почитали такие места и, что интересно, с приходом христианства, боровшегося с язычеством, отношение к ним не изменилось. История знает массу случаев, когда христианские храмы строились на месте древних святилищ. И дело здесь было не только в желании окончательно искоренить язычество - храмы всегда строятся на местах с положительной энергией.

Нотр-Дам де Пари, Собор Парижской Богоматери, прекрасно известен всем благодаря одноименному роману Виктора Гюго. Но не менее удивительна и загадочна история другого Нотр-Дама, расположенного в старинном городе Шартр, что в 90 километрах к юго-западу от столицы Франции.
Во все времена паломников привлекали драгоценные реликвии христианства, находившиеся в Шартрском соборе. Помимо Покрова, до 18 столетия в соборе хранились голова матери Богородицы — святой Анны, и очень древняя и глубоко почитаемая деревянная статуэтка Девы Марии, носящей под сердцем ребенка. Это было одно из самых первых изображений Богоматери, относившееся, вероятно, к первым векам христианства, а по одной из версий – статуэтка имела даже языческое происхождение, связанное с культом плодородия и богини-праматери. В конце 18 века, в бурные времена революций, фигурка погибла в огне пожара.
История Шартра восходит к середине I тысячелетия. Городской кафедральный собор был заложен на месте древнего святилища друидов. Считалось, что от этого места исходит священная энергия. Согласно вере древних кельтов, каждый входящий внутрь дольмена обретал новую жизнь благодаря природным силам Земли. В этот культовый комплекс входил также колодец и возведенный неподалеку могильник, а место считалось настолько священным, что кельтские жрецы Галлии и Британии открыли в Шартре школу, где обучали своему искусству.
О преемственности религий в тех местах говорит один интересный факт: друидам было видение, после которого они вырезали из дерева статую девушки с младенцем, они поклонялись ей и называли "Дева под землей". Христиане нашли эту статую в третьем веке и стали почитать ее как Черную деву, и именно на этой священной земле была построена одна из самых первых церквей в честь Девы Марии, а сама статуя долгое время хранилась во многих храмах, построенных на этом месте.

Статуя Черной Девы не первая из загадок Шартрского собора: например, алтарь собора первоначально располагался в пролете между второй и третьей колоннами хоров, точно над священным колодцем друидов. До воды от пола храма тридцать семь метров в глубину, и точно на таком же расстоянии от алтаря, только в высоту, находится и верхняя точка готического свода. Случайна такая симметрия или нет, неизвестно, но считается, что Шартрский собор обладает властью облагораживать дух человека. Даже неверующие выходят оттуда с каким-то особенным чувством, словно принявшие идущую снизу таинственную энергию Земли и нисходящую свыше божественную благодать.

На этом древнем священном месте могло быть построено только что-то уникальное. Нотр-Дам де Шартр, сохранившийся в почти первозданном виде, уже восемь веков поражает своей грандиозностью, единством стиля и гармонией. Он сложен из гранитного песчаника, каменные блоки достигают 2-3 метров в длину и 1 метра в высоту. Наружное и внутреннее убранство собора насчитывает в общей сложности около 10 000 скульптурных изображений из камня и стекла, в основном на христианскую тематику.

Ансамбль витражей в шартрском соборе уникален. Он создавался столетиями, поскольку создание витража — работа колоссальной трудоемкости и соответствующей дороговизны. Их изготавливали не только по заказу священнослужителей. Часто заказчиками выступали цеха или гильдии, определявшие содержание композиции и ставившие своеобразную подпись в одном из нижних углов окна. И сегодня в Шартре аптекари взвешивают снадобья в «Чудесах св. Николая», стучат топорами плотники и колесники в «Истории Ноя», а кузнецы подковывают лошадь в композиции, посвященной искуплению грехов.

 Витражи храмов средневековой Европы - подражание витражам Шартрского собора, они действительно удивительны. Их общая площадь - две тысячи квадратных метров. Самый известный витраж называется Notre Dame de la Belle Verrere - Богородица из красивого стекла. Вот что написал о витражах Шартрского собора Жан Вийет: "когда солнце горячо, плиты пола и поверхность столбов покрываются огненными, ультрамариновыми и цвета граната пятнами, растушеванными на зернистой поверхности камня, как от прикосновения пастели. В серую погоду вся церковь наполняется голубоватыми мерцаниями, придающими большую глубину перспективе, сводам - больше таинственности".

Жан Вийет, наверное, не случайно закончил эту фразу словом "таинственность": тайна всегда привлекала людей. Ведь не случайно в Шартр ежегодно приезжает множество паломников и туристов, в том числе и из России, - Нотр-Дам де Шартр действительно несет в себе тайну, но тайну, к которой мы можем прикоснуться.  Витражи служили библией для неграмотных. Читать в те времена умели далеко не все, так что со священной историей знакомились «по картинкам». Понимать витраж было легко: начинать надо было с нижнего левого угла, двигаться направо, затем подниматься выше «на строчку» и так далее: слева направо и снизу вверх, то есть к небесам. Так, например, окно, посвященное страстям Христовым и его Воскресению, начинается слева внизу сценой Преображения, продолжается историей казни, положением во гроб и Вознесением, а заканчивается явлением Марии Магдалине и трапезой в Эммаусе.


Среди витражных блоков в Шартре один из наиболее обширных составляет пояс огромных окон среднего нефа, проходящий через верхнюю часть всего продольного корпуса над трифорием с заходами в ответвления трансепта и в хор. Каждая из травей имеет по обеим сторонам нефа по два окна семиметровой высоты, над которыми, прямо под дугой свода, расположена композиционно объединяющая их малая витражная роза – круг с лепестками, охваченный кольцом круглых клейм.

Шестьдесят восемь таких вертикальных семиметровых окон использованы для монументальных однофигурных изображений библейских персонажей. В нижней части этих витражей помещаются и повествовательные сцены, в том числе с привлечением светских мотивов. Розы над окнами включают в себя малоформатные сюжетные и орнаментальные изображения. Выражаясь научным языком, цветовая гамма витражей среднего нефа основана на преобладании яркой полихромии в окнах и на сгущенных созвучиях с акцентировкой оттенков красного в венчающем поясе малых роз.

Центральное место вреди витражных комплексов по праву занимают большие оконные розы с размещенными непосредственно под ними поясами витражных просветов (так называемых claire-voie) в виде пяти и более узких витражных окон. Такие розы расположены на всех трех фасадах Шартрского собора.

«Эти огромные круги света, эти огненные колеса, которые мечут молнии ,– одна из причин красоты Шартрского собора», – писал в свое время французский историк искусства Эмиль Маль (1862–1954). Диаметр окон трансепта составляет 13 метров. Считается, что впервые такое окно, ставшее известным под общим названием «роза», появилось именно в Шартрском соборе. На витражах розетки можно видеть гербы Франции и Кастилии (в честь французской королевы Бланки Кастильской (р. 1188–1252) – матери Людовика IX). Там же фигурируют сцены из земной жизни Богоматери и сцены Страшного суда.

Возможно, будучи наслышанными о необычных свойствах этого места, католики начиная с 350 года строили тут свои храмы. Однако все постройки неизменно уничтожались пожарами. Собор настолько полон "архитектурными цитатами", что его можно назвать синтезом всех основных старых типов готических сооружений. Он заимствовал детали архитектуры собора Нотр-Дам-де Пари, церкви Сен-Дени, миланского собора.

Этот монументальный собор продолжает оставаться загадкой. По сути, он один сплошной секрет, уравнение со многими неизвестными, только не записанное на бумаге, а воплощенное в камне и витражах. Спустя 800 лет после того, как собор был построен, его красота по-прежнему ошеломляет. Христиане продолжают проводить в нем богослужения, а архитекторы и историки посещают собор в попытке разгадать его тайну.

Согласно легенде, передовые познания в архитектуре, необходимые для возведения подобного сооружения в средневековье, принесли с Востока первые рыцари-тамплиеры. Девять французских рыцарей отправились на поиски "таинств", хранящихся, согласно поверью, в святилище под руинами храма Соломона в Иерусалиме. Когда в 1128 году они вернулись, во Франции распространился слух, будто они нашли Заветный ларец - ящик, в котором якобы хранились тайны Божественного закона, управляющего числами, весами и мерами, включая так называемое "золотое число" - 1,618. Пропорция 1:1,618 - "золотое сечение", или "золотая середина", считалась в эпоху Ренессанса и более позднее время идеальной для эстетического восприятия произведений искусства и архитектуры.

Наконец, здесь был построен собор во славу Пресвятой Девы, или Божественной Дамы – Нотр-Дам. Царствовавший в то время король Карл Лысый,  внук императора Карла Великого, при освящении очередной церкви в Шартре жертвует ей драгоценную реликвию - покрывало Богоматери, которое его знаменитый дед получил в подарок от византийской императрицы Ирины. С тех пор Шартр становится центром паломничества, а жители города обретают небесную заступницу. Существует легенда о том, что этот покров был на Богоматери в момент рождения Иисуса Христа.

Первое чудо произошло в 911 году, когда Шартр осадили норманны. Епископ Жантельм, надеясь на заступничество Девы Марии, вывесил Покров на городской стене. Это, как свидетельствует хроника, немедленно обратило врагов в бегство.

В 1194 году Шартрский собор был, как и несколько его предшественников, уничтожен огнем. Однако вновь приключилось чудо: ларец, в котором хранился Покров Богоматери, остался цел и невредим! Его успели спрятать в подземной часовне…

К 1220 году собор, от которого остался лишь западный фасад, отстроили заново. Он получил новое название – Нотр-Дам де Шартр. Простолюдины добровольно работали на каменоломнях в восьми километрах от собора и доставляли строительный материал на телегах к месту строительства. Соборный капитул и сам епископ решили почти весь доход в течение пяти лет отдавать на оплату строительных работ. Северный портал строился на средства королей Филиппа-Августа и его сына Людовика VIII . На средства жены последнего, Бланки Кастильской, были сооружены северное окно-роза и стрельчатые арки. Множество других даров поступало от королей, священников и знати, так что уже к 1223 году здание было в основном готово — скорость просто фантастическая для тех времен. Дальше, правда, пошло помедленнее, но в 1260 г. новый Шартрский собор был освящен в присутствии короля Людовика IX.

История, естественно, на этом не закончилась. В XIV в. для хранения покрывала Богоматери была выстроена специальная часовня за алтарем. В XVI в. Шартр не обошли стороной религиозные войны: в 1568 г. город подвергся осаде гугенотов.

В 1589 г., нарушив многовековую традицию, именно здесь, а не в Реймсе, короновался Генрих IV , первый Бурбон на королевском троне Франции. (История его восхождения к трону знакома нам по знаменитой трилогии Дюма.) Вплоть до XX в. не прекращались пожары, войны и исторические потрясения. Но Шартрский собор выстоял и дошел до наших дней не просто памятником истории и туристской достопримечательностью, но и центром религиозного паломничества и оплотом французского католичества.

Вплоть до XVIII столетия в соборе хранилась статуэтка женщины, носящей под сердцем ребенка, вырезанная из черного дерева. Черная Дева, или Черная Мадонна, как называли ее христиане, была найдена в III веке, и с тех пор почиталась как изображение Богоматери. Однако, по мнению историков, статуэтка изображала вовсе не Деву Марию, а кельтскую богиню-праматерь.

С этой статуэткой связана и такая легенда. В начале XIII века некий юноша по имени Герард служил подмастерьем в артели каменщиков-тамплиеров. В артели существовала своя иерархия, каждый, кто хотел стать мастером, обязан был пройти ряд испытаний и принять посвящение. Предстояло это и Герарду. В то время артельщики как раз занимались восстановлением сгоревшего Шартрского собора.

Как-то, гуляя по территории собора, Герард набрел на стоявшую в стороне постройку без окон. Войдя туда, он обнаружил у стены небольшую деревянную фигурку. Решив получше рассмотреть статуэтку, юноша вынес ее на свет. Перед ним было изображение женщины с чуть надменным, величественным лицом и выпуклым животом, явно беременной… На постаменте статуи были вырезаны странные символы, изображавшие змею и крест из переплетенных дубовых веток. Молодой каменщик понял, что перед ним не кто иная, как знаменитая Черная Дева!

Неожиданно в голову подмастерья закралась мысль – а что если забрать фигурку с собой? По поверьям тамплиеров, Дева Мария покровительствовала строителям соборов. А ему необходимо было сдать экзамен на мастера. Герард решил, что ненадолго возьмет статуэтку, а потом незаметно положит ее на место. И тут же задумал вытесать из камня точно такую же фигуру Пресвятой Девы…

Целый год он трудился над статуей. Но работа не ладилась. Нос почему-то выходил крючковатым, в шее чудилось что-то змеиное… Казалось, из-под его резца выходит изображение не Пречистой, а натуральной ведьмы! Наконец, за несколько дней до сдачи работы, Герард разрубил свое детище на мелкие части… Завернув деревянную статуэтку в ткань, юноша направился на стройку. Но по пути он не удержался и завернул в алтарный зал собора, чтобы посмотреть на творения других мастеров - в храме стояли привезенные из близлежащих монастырей христианские скульптуры. С завистью посмотрев на них, юноша поставил Черную Деву на место и побрел прочь. По дороге его обогнали всадники в одеждах тамплиеров. Они громко переговаривались между собой о том, что в алтарном зале собора случилось несчастье. Не то рухнули леса, не то сорвались с подвесок каменные плиты, подмяв под себя часть алтаря, скульптуры и живых людей…

Герард вспомнил рассказы о языческом происхождении Черной Мадонны. «Никакая это не Мадонна! Это языческая богиня!» - дошло до него. Он поспешил забрать деревянную статуэтку из ее убежища. А вечером соорудил на подоконнике своей мастерской подобие алтаря: поставил изображения Богородицы и Христа, зажег свечи… Положив статую Черной Девы на пол, юноша долго читал над ней молитвы, изгоняющие бесов, и осенял ее крестными знамениями. Наконец, решив, что «черная дьяволица» обезврежена, вышел на улицу, намереваясь отыскать укромное местечко и сжечь там дьявольскую скульптуру… Увы, его намерения были пресечены самым трагическим образом. Несчастного насмерть сбила лошадь!

После этого фигурка Черной Мадонны хранилась во многих храмах. В годы Великой Французской революции она исчезла. Как гласит официальная версия – сгорела во время пожара.

Одной из наиболее известных скульптурных композиций собора является «Христос во славе». Слева и справа от фигуры Христа расположены орел, бык, лев и ангел – символы четырех апостолов-евангелистов, под ними идет широкий скульптурный пояс с тщательно выполненными фигурами святых.

На площади установлена статуя епископа Фулбера, являющегося одним из отцов-основателей Шартрского собора. Правда, жил он в конце X и начале XI веков, так что под его руководством был построен даже не предшественник современного собора, а еще более древний храм, стоявший на этом месте. Кстати, Фульберт был учеником Герберта Аврилакского, будущего папы римского Сильвестра II . И если вы заглянете в конец первой главы «Мастера и Маргариты», где Воланд объясняет Берлиозу и Бездомному причину своего появления в Москве, то получите неожиданный привет почти что из самого Шартра.

В соборе также находится гематрия (gematria) — древнееврейское шифрованное письмо, которым пользовались для записи ритуальных религиозных фраз. В гематрии каждой букве соответствовало свое число, чтобы слова могли быть уравнены с композицией и фразы эквивалентной ценности могли быть произнесены с той целью, чтобы они имели такое же значение. Подобные зашифрованные символы расположены во многих уголках собора наряду со ссылками на Ковчег завета Господня.

Под сводами храма находится огромное количество женских скульптурных и живописных изображений. Статую царицы Савской почему‑то украшает борода. На витражных окнах можно увидеть самое древнее изображение Марии Магдалины. Здесь показана ее жизнь во Франции, куда она перебралась после того, как Иисус принял смерть на кресте.

Собор затягивает, он как будто обладает властью над людьми, возвышает каждого входящего, придает силы его духу. Все виды искусств слились в готическом храме, чтобы продемонстрировать идущую снизу древнюю силу земли и нисходящую сверху божественную благодать. И сегодняшние скептики и атеисты так же не остаются равнодушными к воздействию торжественной гармонии храма, как и средневековые паломники и прихожане.   Цитата сообщенияВладимир_Гринчув Прочитать целикомВ свой цитатник или сообщество!