შვეიცარული ფედერალიზმი

საერთაშორისო ურთიერთობათა მოსკოვის სახელმწიფო ინსტიტუტი //უნივერსიტეტი// რუსეთის ფედერაციის საგარეო საქმეთა სამინისტრო სახელმწიფო მართვის ინსტიტუტი
რ.ვ. ენგიბარიანი, ე. ვ. ტადევოსიანი
კონსტიტუციური სამართალი 
სახელმძღვანელო უმაღლესებისთვის
მოსკოვი, იურისტი
2000
МОСКОВСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ ИНСТИТУТ МЕЖДУНАРОДНЫХ ОТНОШЕНИЙ (УНИВЕРСИТЕТ) МИД РФ ИНСТИТУТ ГОСУДАРСТВЕННОГО УПРАВЛЕНИЯ
Р.В.ЕНГИБАРЯН Э.В.ТАДЕВОСЯН
«КОНСТИТУЦИОННОЕ ПРАВО»
Учебник для вузов
МОСКВА
ЮРИСТЪ
2000

შვეიცარული ფედერალიზმი:
შვეიცარია, შეთანხმებითი ფედერაცია, გაჩნდა 1848 წელს უკვე 1291 წელს წარმოქმნილი კონფედერაციის //დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა კავშირის// ერთიან სამოკავშირეო სახელმწიფო ფედერაციად გადაქცევის შედეგად.

ფორმალურად მას დღესაც ჰქვია კონფედერაცია, თუმცა სინამდვილეში ის უკვე დიდი ხანია რაც ფედერაციაა.

დღეს მასში არის 23 კანტონი. მათგან 3 კანტონი შედგება 2 ნახევარკანტონისგან ისე რომ მათში არაა საერთოკანტონალური ორგანოები.

შვეიცარული ფედერალიზმის ასიმეტრია გამოიხატება როგორც კანტონების გვერდით ნახევარკანტონების არსებობაში ისე იმაში რომ ნახევარკანტონებს ჰყავთ მხოლოდ ერთი და არა ორი წარმომადგენელი შტატების საბჭოში და საერთოეროვნული რეფერენდუმების დროს მათ აქვთ ნახევარხმა მაშინ როდესაც განუყოფელ კანტონებს აქვთ მთელი ხმა.

კანტონები მთლიანობაში იგებოდა არა ექსტერიტორიალური არამედ ტერიტორიული პრინციპით და ისტორიული, სოციოკულტურული, ეთნოლინგვისტური, კონფესიური და სხვა ფაქტორების გათვალისწინებით.

პოლიეთნიკური შვეიცარიის მთელი მოსახლეობის თითქმის ორი მესამედი მშობლიურ ენად თვლის გერმანულ ენად, დაახლოებით ერთი მეხუთედის მშობლიური ენაა ფრანგული ენა, მოსახლეობის თითქმის მეათედის მშობლიური ენაა იტალიური ენა.

არის 14 გერმენულენოვანი კანტონი, 4-ფრანგულენოვანი, 1-იტალიურენოვანი, 3-ორენოვანი და 1 სამენოვანი კანტონები.

მთლიანად ქვეყნის ოფიციალური ენებია სამი ენა - გერმანული, ფრანგული და იტალიური ენები.

2000 წლის პირველი იანვრიდან შვეიცარიაში ამოქმედდა ახალი ძირითადი კანონი რომელსაც ჰქვია "შვეიცარული კონფედერაციის ფედერალური კონსტიტუცია".

შცეიცარიის კონსტიტუციის //მუხლი 3// და კანტონების კონსტიტუციების თანახმად კანტონები სუვერენულები არიან იმდენად რამდენადაც მათი სუვერენიტეტი არაა შეზღუდული ფედერალური კონსტიტუციით.

კანტონთა კონსტიტუციები კანტონებს ხშირად განსაზღვრავენ როგორც "სუვერენულ სახელმწიფოებს",  "სუვერენულ რესპუბლიკებს" და ა.შ.

მაგრამ მკვლევარები, მათ შორის შვეიცარელი მკვლევარები კანტონების სუვერენიტეტს მიიჩნევენ "თეორიულ" სუვერენიტეტად.

კანტონებს აქვთ საკუთარი კონსტიტუციები, საკუთარი მოქალაქეობა, კანონმდებლობა, თანაბარი წარმომადგენლობა კანტონთა საბჭოში - პარლამენტის //ფედერალური კრების// ზედა პალატაში, მასში საკანონმდებლო ინიციატივის უფლება და ა.შ. კანტონებს აქვთ ხელისუფლების თავისი ორგანოების შექმნის, პოლიციის ყოლის, საკუთარი ბიუჯეტის და შემოსავლების საკუთარი წყაროების შექმნის უფლება.

კანტონების განსაკუთრებულ კომპეტენციას პირველ რიგში ეკუთვნის საავადმყოფო საქმე, წესრიგის დაცვა, კომუნალური მეურნეობა და სხვ. ფედერაციას შეუძლია თავის უფლებამოსილებათა ნაწილის გადაცემა კანტონებისთვის. მრავალ საკითხში ფედერალური ორგანოები განსაზღვრავენ მხოლოდ ზოგად ფარგლებს და შესაბამისი კანონების და დადგენილებების პრაქტიკული განხორციელება ეკისრება კანტონების ორგანოებს. საკმაოდ ფართოა ერთობლივი კომპეტენციაც.

ამასთან შვეიცარიის ფედერაციაში უზრუნველყოფილია სამოკავშირეო სახელმწიფოს ერთიანობა და ურღვევობა.

კანტონებს არა აქვთ ფედერაციიდან გასვლის უფლება.

კანტონების კონსტიტუციებს ამტკიცებს ფედერალური კრება //85-ე მუხლის პ.7//. 

კომპეტენციების თაობაზე კამათს ფედერაციასა და კანტონებს შორის წყვეტს ფედერალური სასამართლო. 

ქვეყნის კონსტიტუციის მეორე მუხლი ადგენს ფედერალური სამართლის უპირატესობას კანტონების კანონმდებლობასთან და კონსტიტუციებთან შედარებით.

დაწესებულია საკმაოდ მკაცრი კონტროლი და ზედამხედველობა იმაზე თუ როგორ ასრულებენ კანტონები საკავშირო კანონმდებლობას //მუხლები 20,37,40,102 და სხვ.//.

ფედერაციის განსაკუთრებული კომპეტენციის სფეროს აქვს გაფართოების ტენდენცია. კონსტიტუციის მიხედვით ამ სფეროს ეკუთვნის ომის და მშვიდობის, თავდაცვის საკითხები. კანონმდებლობა მოქალაქეთა უფლებებისა და თავისუფლებების შესახებ, ფულად-სავალუტო სისტემის, ფედერალური გადასახადების, საბაჟო საქმის, რკინიგზების მშენებლობის და ექსპლუატაციის, ტელეკომუნიკაციების, ატომური ენერგეტიკის, სამეცნიერო კვლევათა და სხვა საკითხები.

ფედერალური კანონმდებლობა ზოგ შემთხვევაში, როდესაც კანტონი არ ემორჩილება მას, ითვალისწინებს კანონების კანტონალური შესრულების შეცვლას ფედერალური შესრულებით.

ფედერაციას აქვს კანტონების ქცევაზე ძლიერი ფინანსური ზემოქმედების საშუალებები ვინაიდან ფედერალური შემოსავლების დიდი ნაწილი ფედერაციის ხელშია.

გათვალისწინებულია კანტონების საქმეებში ფედერაციის უშუალო ჩარევა //85-ე მუხლის მე-6 პუნქტი//.----------------------------------------------------------------------------------------

Швейцарский федерализм  

Швейцарский федерализм. Швейцария — договорная федерация, возникшая полтора столетия назад (1848) в результате перерастания конфедерации (союза независимых государств), возникшей еще в 1291 г., в федерацию как единое союзное государство. Формально она и сегодня именуется конфедерацией,* хотя на деле давно уже превра­тилась в федерацию. В настоящее время она включает 23 кантона, из которых три состоят из двух полукантонов при отсутствии в них обще­кантональных органов. Асимметрия швейцарского федерализма нахо­дит свое выражение не только в наличии, наряду с кантонами, полукантонов, но и в том, что полукантоны имеют лишь одного, а не двух представителей в Совете штатов, а при общенациональных референду­мах обладают лишь полуголосом, в отличие от полного голоса неразде­ленных кантонов. Кантоны в целом складывались не по экстеррито­риальному, а по территориальному принципу с учетом исторических, социокультурных, этноязыковых, конфессиональных и иных факто­ров. Но фактом является и то, что в полиэтничной Швейцарии, где почти две трети всего населения считают родным немецкий язык, около одной пятой — французский, почти десятая часть — итальянский язык, имеется 14 немецкоязычных кантонов, 4 — франкоязычных, один — итальяноязычный, три — двуязычных и один — трехязычный кантон. Официальными языками страны в целом являются три языка — немец­кий, французский и итальянский.

* С 1 января 2000 г. в Швейцарии вступил в силу новый основной закон, который называется «Федеральная конституция Швейцарской конфедерации».

Кантоны, согласно Конституции страны (ст. 3) и их конституциям, суверенны, поскольку их суверенитет не ограничен федеральной кон­ституцией. Кантональные конституции часто определяют кантоны как «суверенные государства», «суверенные республики» и т.д. Хотя ис­следователи, в том числе и в самой Швейцарии, именуют суверенитет кантонов «теоретическим», кантоны имеют не только собственные кон­ституции, но и свое гражданство, законодательство, равное представи­тельство в Совете кантонов — верхней палате парламента (Федераль­ного собрания), право законодательной инициативы в нем и т.д. Кан­тоны вправе самостоятельно создавать свои органы власти, иметь свою полицию, свой бюджет и собственные источники доходов. К исключи­тельной компетенции кантонов относятся прежде всего больничное дело, поддержание порядка, коммунальное хозяйство и др. Федерация может делегировать часть своих полномочий кантонам. Во многих во­просах (параллельная компетенция) федеральные органы определяют лишь общие рамки, а практическая реализация соответствующих зако­нов и постановлений возлагается на кантональные органы. Достаточно широка и сфера конкурирующей (совместной) компетенции.

Вместе с тем в швейцарской федерации обеспечивается единство и целостность союзного государства. Кантоны не обладают правом выхо­да из федерации. Конституции кантонов подлежат утверждению Феде­ральным собранием (п. 7 ст. 85). Споры о компетенции между федера­цией и кантонами разрешает Федеральный суд. Статья 2 Конституции страны устанавливает примат федерального права над кантональным законодательством и конституциями кантонов, в связи с чем установ­лен достаточно широкий контроль и надзор за исполнением союзного законодательства кантонами (ст. 20, 37, 40, 102 и др.). К исключитель­ной компетенции федерации, сфера которой имеет тенденцию к расши­рению, Конституция Швейцарии относит вопросы войны и мира, обо­роны, законодательство о правах и свободах граждан, денежно-валют­ной системы, федеральных налогов, таможенного дела, строительства и эксплуатации железных дорог, телекоммуникаций, атомной энерге­тики, научных исследований и др. Федеральное законодательство в определенных случаях предусматривает возможность замены канто­нального исполнения законов федеральным, когда кантон не подчиня­ется ему. Федерация имеет широкие возможности финансового воз­действия на поведение кантонов, поскольку значительная часть феде­ральных доходов, передаваемых кантонам, находится в ее руках. Пред­усматривается право прямого вмешательства федерации в дела канто­нов (п. 6 ст. 85).