მითიური ფიგურები, პითაგორა, რა არის ფილოსოფია

პითაგორას გამოსახულება
შარტრის ტაძარზე.

"ორი რამ ამსგავსებს ადამიანს ღმერთს: ცხოვრება საზოგადოების სასიკეთოდ და სიმართლის სიყვარული. თავის ვნებათა,ჟინის ტყვეობაში ჩავარდნილი ადამიანი ვერ იქნება თავისუფალი. დღეგრძელობისთვის იშოვე ძველი ღვინო და ძველი მეგობარი. არავინ არ უნდა იყოს გაუმაძღარი და ლოთი.

მხოლოდ ღმერთს შეიძლება ჰქონდეს ყოვლისმომცველი სიბრძნე და ადამიანს ახასიათებს მხოლოდ სწრაფვა მისკენ. "//პითაგორა//.

მხოლოდ ღმერთს შეიძლება ჰქონდეს ყოვლისმომცველი სიბრძნე და ადამიანს ახასიათებს მხოლოდ სწრაფვა მისკენ. "//პითაგორა//.

მხოლოდ ღმერთს შეიძლება ჰქონდეს ყოვლისმომცველი სიბრძნე და ადამიანს ახასიათებს მხოლოდ სწრაფვა მისკენ. "//პითაგორა//.

"არაფერია ამ მისტერიებზე უკეთესი. მათ გააუმჯობესეს ჩვენი ხასიათი, მათ გადაგვიყვანეს ველურობიდან ჭეშმარიტ ჰუმანიზმზე. მათ გვასწავლეს თუ როგორ უნდა ვიცხოვროთ უფრო ხალისიანად და მათ გვასწავლეს თუ როგორ უნდა მოვკვდეთ იმედის დაკარგვის გარეშე" //მარკ ტულიუს ციცერონი ელევსინის მისტერიებზე, კანონებზე//.

Нет ничего выше этих мистерий. Они улучшили наш характер и смягчили обычаи, заставили нас перейти от дикости к истинному гуманизму. Указали не только как радостнее жить, но и как умирать, не теряя надежды».(Марк Туллий Цицерон об Элефсинских мистериях (О законах))

"ორი რამ ამსგავსებს ადამიანს ღმერთს: ცხოვრება საზოგადოების სასიკეთოდ და სიმართლის სიყვარული.

დღეგრძელობისთვის იშოვე ძველი ღვინო და ძველი მეგობარი.

არავინ არ უნდა იყოს გაუმაძღარი და ლოთი.

გიჟისთვის ხმლის მიცემა ისევე საშიშია როგორც პატიოსნების არმქონესთვის ხელისუფლების ჩაბარება.

მოყენებული წყენა ჩაახრჩე არა სისხლში არამედ დავიწყების მდინარე ლეთაში.

ქანდაკებას ამშვენებს გარეგნობა და ადამიანს კი მისი საქმეები.

მოძებნე ერთგული მეგობარი და თუ გყავს ერთგული მეგობარი შეგიძლია იყო ღმერთების გარეშე.

მხოლოდ ღმერთს შეიძლება ჰქონდეს ყოვლისმომცველი სიბრძნე და ადამიანს ახასიათებს მხოლოდ სწრაფვა მისკენ.

აკეთე დიდი დიდის დაუპირებლად."//პითაგორა//.

ძნელია ცხოვრებაში ერთდროულად რამოდენიმე გზით სიარული.

ის ვინც კლავს ცხოველს მისი ხორცის შესაჭმელად დაუფიქრებლად მოკლავს თავის მსგავს ადამიანსაც.

მეგობრებს ყველაფერი საერთო აქვთ და მეგობრობა თანასწორობაა.

თავის ვნებათა,ჟინის ტყვეობაში ჩავარდნილი ადამიანი ვერ იქნება თავისუფალი.

რასაც არ უნდა დიქრობდნენ შენზე აკეთე ის რასაც თვლი სამართლიანად. ერთნაირად გულგრილი იყავი როგორც ლანძღვის ისე ქება-დიდების მიმართ.

ო ყმაწვილო! თუ კი გინდა დღეგრძელობა ნუ იქნები ღორმუცელა და თავი შეიკავე ყოველგვარი ზედმეტობისგან.

ქალწულებო! გახსოვდეთ რომ ლამაზია მარტო ის სახე რომელიც გამოხატავს ლამაზ და დახვეწილ სულს.

შეარჩიე შენთვის მეგობარი. შენ ვერ იქნები ბედნიერი მარტო. ბედნიერება ორის საქმეა.

თანაბარი ძალის მქონეთაგან უფრო ძლიერია მართალი.

ს.ა.ჩერნოვი, ფილოსოფიის საწყისები, ნაწილი პირველი
ფილოსოფია (φιλοσοφια) არის ბერძნული ენიდან მომდინარე სიტყვა და ნიშნავს სიბრძნის სიყვარულს, მისწრაფებას შემეცნების,მეცნიერებებისკენ.

სიტყვის პირველი ნაწილი მომდინარეობს სიტყვიდან ფილეო,რაც ნიშნავს მიჩვევას, სიყვარულს, მეგობრულ განწყობას, მისწრაფებას რაღაცისადმი.

სიტყვა სოფია ნიშნავს სიბრძნეს, ცოდნას, გაგებას.

ფილოსოფოსი,მაშ არის ის ვინც მიისწრაფის სიბრძნისკენ,ცოდნისკენ, საგანთა არსის წვდომისკენ.

ძველ მწერალთა თქმით პირველი ადამიანი ვინც თავის თავს უწოდებდა ფილოსოფოსს იყო პითაგორა.

მან შექმნა რელიგიურ-ფილოსოფიური კავშირი რომლის მიზანიც იყო სულის განწმენდა და მისი ზიარება მარადიულთან,სრულყოფილთან,მშვენიერთან.

ტირანმა ლეონტმა ერთხელ პითაგორას უწოდა ბრძენი და პითაგორამ უპასუხა რომ ბრძენები არიან მარტო ღმერთები და ის კი არის ადამიანი რომელსაც ძალუძს მარტო სწრაფვა ღვთაებრივი,სრულყოფილი ცოდნისკენ მაგრამ ადამიანი ვერასოდეს აღწევს ამ ცოდნას.

ეს უბრალო აზრი არის ფუძემდებელი, საწყისი აზრი.

ტირანი ალბათ სიბრძნის ცნებას უკავშირებდა ისეთ ხალხს რომლებსაც ანიჭებდნენ ღმერთებისაგან ან ერთიანი ღმერთისაგან მიღებულ საიდუმლო ეზოტერულ ცოდნასთან ნაზიარებთა სტატუსს რომელიც მათ აბატონებდა სხვა ადამიანებზე.

ასეთ სიბრძნეს და ძალას ადამიანი თვითონ ვერ მოიპოვებს, მას შეუძლია მხოლოდ ამ ძალის და სიბრძნის მიღება უფრო სრულყოფილი და ძლიერი არსებებისგან და იღებს მათ იმიტომ რომ არჩეულია მათ მიერ და ნაზიარებია ზებუნებრივის, სასწაულებრივის, ღვთაებრივის სამყაროსთან.

ასეთ ადამიანებად მაშინ ითვლებოდნენ, მაგალითად, ეგვიპტელი ქურუმები თუ ძველებრაელი წინასწარმეტყველები.

პითაგორა კი საკუთარ თავს უწოდებდა ფილოსოფოსს,სიბრძნის მოყვარულს და არა ბრძენს და ამით ხაზს უსვამდა იმას რომ მისი ცოდნა სამყაროს შესახებ არის უბრალო, ბუნებრივი ცოდნა, ცოდნა რომლის მიღებაც ადამიანს შეუძლია საკუთარი ძალებით, თავის მხედველობაზე, სმენაზე და სხვა შეგრძნებებზე დაყრდნობით, აზროვნების თავისი უნარის ამოქმედებით.

ფილოსოფია არის მხოლოდ ის ცოდნა რომელსაც ადამიანი იძენს თავისი საკუთარი ძალებით,თავის საკუთარ დამოუკიდებელ აზროვნებაზე დაყრდნობით.

სიბრძნე არაა ყველანაირი ცოდნა. ისაა სამყაროში და ადამიანის ცხოვრებაში ყველაზე მნიშვნელოვანის ცოდნა.

ფილოსოფია არაა საზოგადოდ აზროვნება, ისაა ყველა ადამიანისთვის უმთავრესი საკითხების დამოუკიდებლად გააზრება.

ფილოსოფია არის თავისუფალი თვითგამორკვევის უნარის მქონე ყველა გონიერი არსებისთვის ერთნაირად საინტერესო და მნიშვნელოვანი საკითხების გააზრება.

სიბრძნე ასევე ნიშნავს ადამიანის სრულყოფილებას და სრულყოფილი ცოდნის, ე.ი.ჭეშმარიტების ფლობას.

ბრძენია ის ვინც იცის სამყაროს წყობის საიდუმლო,ადამიანის ცხოვრების აზრის და დანიშნულების საიდუმლო.

პითაგორამ კი თქვა რომ ის მხოლოდ ეძებს ჭეშმარიტებას, მხოლოდ მიისწრაფის მისკენ და არ თვლის თავის ცოდნას სრულყოფილ ცოდნად.

ფილოსოფია ჭეშმარიტების ფლობა და ცოდნა კი არა ჭეშმარიტების ცოდნის წყურვილი და მისი დაუღალავი ძიებაა. და სანამ ადამიანი რჩება ფილოსოფოსად და არ წყვეტს ჭეშმარიტების ძიებას ის არ თვლის თავს ბრძენ ადამიანად.

ამიტომ ფილოსოფოსობას იწყებს მხოლოდ ის ვინც მიხვდა რომ მან არ იცის ჭეშმარიტების სისრულე.

ფილოსოფოსად ხდება ის ვინც ხედავს თავისი ცოდნის არასრულყოფილებას და ვეღარ იფარგლება საზოგადოებაში მოარული წარმოდგენებით და პრაქტიკულად სასარგებლო ცოდნით.

ფილოსოფოსია ის ვინც ცდილობს თავისი ცოდნის სრულყოფას და ეძებს ჭეშმარიტებას.
პლატონი და არისტოტელე წერდნენ რომ ფილოსოფიის გაჩენის მიზეზია გაკვირვება.

გაკვირვებულია და კითხვებს სვამს ის ვინც გააცნობიერა რომ არ იცის რაღაც.
ჩვეულებრივი უცბად ხდება გაუგებარი და საეჭვო.

ადამიანი ფილოსოფოსობას იწყებს სწორედ ამ ეჭვის დასაძლევად.

ეს ყველაზე სახელგანთქმული ფილოსოფოსი დაიბადა სადღაც ძვ.წ.600 და 590 წლებს შორის.მან იცხოვრა დაახლოებით 100 წელი.

პითაგორას მოძღვრება გვეუბნება რომ ის შესანიშნავად იცნობდა აღმოსავლეთის და დასავლეთის ეზოტერული სკოლების მოძღვრებებს.

ის ცხოვრობდა ებრაელებს შორის და მან რაბინებისგან ბევრი რამ გაიგო იზრაელის კანონმდებელი მოსეს საიდუმლო ტრადიციების შესახებ.

შემდეგ ესეელთა სკოლა მნიშვნელოვანწილად ეძღვნებოდა პითაგორული სიმბოლოების ინტერპრეტაციას.

პითაგორა ეზიარა ეგვიპტურ, ბაბილონურ,ქალდეურ მისტერიებსაც.

ბევრი თვლიდა მას ზოროასტრეს მოწაფედ მაგრამ ეს საეჭვოა.

პითაგორა ბევრს მოგზაურობდა და მან ნახა ბევრი ქვეყანა.ის სწავლობდა ბევრ მასწავლებელთან.

ამბობენ რომ პითაგორა იყო პირველი ვინც თავის თავს დაუძახა ფილოსოფოსი. მსოფლიომ სწორედ პითაგორასგან მიიღო ეს ცნება.

მანამდე ბევრი ჭკვიანი ადამიანი თავის თავს უძახოდა ბრძენს. ბრძენი კი ნიშნავს მცოდნეს.

პითაგორა ბევრად უფრო მოკრძალებული იყო მათზე.

მან შემოიღო ცნება ფილოსოფოსი რომელიც აღნიშნავს ადამიანს ვინც ცდილობს პოვნას და გარკვევას.

გაკვირვებულია და კითხვებს სვამს ის ვინც გააცნობიერა რომ არ იცის რაღაც.
ჩვეულებრივი უცბად ხდება გაუგებარი და საეჭვო.

ადამიანი ფილოსოფოსობას იწყებს სწორედ ამ ეჭვის დასაძლევად.

ეს ყველაზე სახელგანთქმული ფილოსოფოსი დაიბადა სადღაც ძვ.წ.600 და 590 წლებს შორის.მან იცხოვრა დაახლოებით 100 წელი.

პითაგორას მოძღვრება გვეუბნება რომ ის შესანიშნავად იცნობდა აღმოსავლეთის და დასავლეთის ეზოტერული სკოლების მოძღვრებებს.

ის ცხოვრობდა ებრაელებს შორის და მან რაბინებისგან ბევრი რამ გაიგო იზრაელის კანონმდებელი მოსეს საიდუმლო ტრადიციების შესახებ.

შემდეგ ესეელთა სკოლა მნიშვნელოვანწილად ეძღვნებოდა პითაგორული სიმბოლოების ინტერპრეტაციას.

პითაგორა ეზიარა ეგვიპტურ, ბაბილონურ, ქალდეურ მისტერიებსაც.

ბევრი თვლიდა მას ზოროასტრეს მოწაფედ მაგრამ ეს საეჭვოა.

პითაგორა ბევრს მოგზაურობდა და მან ნახა ბევრი ქვეყანა.ის სწავლობდა ბევრ მასწავლებელთან.

ამბობენ რომ პითაგორა იყო პირველი ვინც თავის თავს დაუძახა ფილოსოფოსი. მსოფლიომ სწორედ პითაგორასგან მიიღო ეს ცნება.

მანამდე ბევრი ჭკვიანი ადამიანი თავის თავს უძახოდა ბრძენს. ბრძენი კი ნიშნავს მცოდნეს.

პითაგორა ბევრად უფრო მოკრძალებული იყო მათზე.

მან შემოიღო ცნება ფილოსოფოსი რომელიც აღნიშნავს ადამიანს ვინც ცდილობს პოვნას და გარკვევას.

პითაგორეიზმის საფუძვლები:

ღმერთის, ბუნების და ადამიანის გაგებისთვის აუცილებლად ითვლებოდა გეომეტრიის, მუსიკის და ასტრონომიის შესწავლა.

ვერავინ ჩათვლიდა თავს პითაგორას მოწაფედ სანამ არ შეისწავლიდა საკმაოდ ამ მეცნიერებებს.

ისინი ვისაც სურდათ პითაგორას მოწაფეებად გახდომა გამოცდებს აბარებდნენ ამ სამ საგანში და ჩაჭრილებს სწრაფად აძევებდნენ.

პითაგორა არ ვარდებოდა უკიდურესობებში. ის ასწავლიდა ყველაფერში ზომიერებას და არა გადამეტებას რამეში ვინაიდან თვლიდა რომ ზედმეტი სათნოებაც მანკია.

ის მოითხოვდა ყველაფრიდან და ყველანაირად ზედმეტობათა განდევნას, სხეულიდან ავადმყოფობათა განდევნას, მუცლიდან ღორმუცელობის განდევნას,სულიდან უმეცრების განდევნას.ქალაქებიდან ჯანყისკენ მოწოდებების და ოჯახიდან უთანხმოებათა განდევნას.

პითაგორას რწმენით უდიდესი ბოროტმოქმედებაა ანარქია.

ყველამ იცის თუ რა უნდათ, მაგრამ არავინ იცის თუ რა უნდა მას.

პითაგორა აფრთხილებდა თავის მოწაფეებს რომ მათ არ უნდა ილოცონ თავისთვის,რომ მათ არაფერი უნდა სთხოვონ ღმერთებს თავისთვის იმიტომ რომ ადამიანმა არ იცის თუ რა არის მისთვის კარგი. ღმერთებმა ადამიანს შეიძლება მისცენ რასაც ის ითხოვს და ეს შეიძლება ცუდი იყოს ადამიანსთვის.

პითაგორას ღმერთი იყო მონადა ანუ ერთიანი რომელიც არის.

ის ღმერთს აღწერდა როგორც სამყაროს ყველა ნაწილში განაწილებულ უზენაეს გონენას, როგორც ყველაფრის მიზეზს,ყველაფრის გონებას,აზრს და ძალას.

პითაგორა შემდეგ ამბობდა რომ ღმერთის მოძრაობა არის წრიული, რომ ღმერთის სხეული შედგება სინათლის სუბსტანციისგან და ღმერთის ბუნება უნდა შედგებოდეს ჭეშმარიტების სუბსტანციისგან.

პითაგორა ამბობდა რომ ხორცის ჭამა აბნელებს და აუძლურებს გონებრივ შესაძლებლობებს. მაგრამ ის არ უკრძალავდა სხვებს ხორცის ჭამას და თვითონაც არ იკავებდა მთლიანად თავს ამისგან.

ის ამბობდა რომ მოსამართლემ სასამართლომდე თავი უნდა შეიკავოს ხორცის ჭამისგან რათა შესძლოს ყველაზე პატიოსანი და გამჭრიახი გადაწყვეტილების მიღება.

პითაგორა ხშირად მიდიოდა დიდი ხნით ღმერთის ტაძარში მედიტაციისთვის და ლოცვისთვის და მას თან მიჰქონდა ბოსტნეული და მცენარეული საკვები და მცენარეებისგან დამზადებული სასმელი და თაფლი.

პითაგორა ამბობდა რომ ის მიმართავს ლიბიის უდაბნოში მოხეტიალე ჰერაკლეს დიეტას რომელიც მას მისცა თვითონ ქალღმერთმა დემეტრემ.

პითაგორელებმა იცოდნენ მცენარეებით მკურნალობა.

პითაგორამ აღმოაჩინა რომ მუსიკას აქვს მკურნალი ძალა და ის სხვადასხვა ავადმყოფობისთვის ადგენდა სპეციალურ ჰარმონიებს.

პითაგორა ესპერიმენტებს ატარებდა ფერითაც და თითქოს მიაღწია დიდ წარმატებებს
პითაგორა ილიადას და ოდისეას ლექსებს უკითხავდა ავადმყოფ ადამიანს და ამით კურნავდა მას.

პითაგორა არ უშვებდა არანაირ ქირურგიას.ადამიანის სხეულის შეცვლას და ამას თვლიდა მკრეხელობად ღმერთების მიმართ ვინაიდან მისი აზრით ღმერთები ცხოვრობენ ადამიანის სხეულში.

პითაგორას თქმით მეგობრობა არის ადამიანთა ურთიერთობის ყველაზე ჭეშმარიტი დ თითქმის სრულყოფილი ფორმა.

ის ამბობდა რომ ბუნებაში ყველაფერი მეგობრობს ყველაფერთან: სული სხეულთან,ღმერთები ადამიანებთან,რაციონალიზმი ირაციონალიზმთან,ფილოსოფია თეორიასთან,ადამიანი სხვა ადამიანებთან.

პითაგორას თქმით მეგობრობა რსებობს უცნობ ადამიანებს,ცოლ-ქმარს,ბვშვებს და მსახურებს შორის.

მეგობრობის კავშირები არაა უბრალოდ ბორკილები და მათ შენარჩუნებაში არაა არავითარი სათნოება.

პითაგორას თქმით ადამიანთა ურთიერთობები თავისი ბუნებით უფრო გონებრივია ვიდრე ფიზიკური და ინტელექტუალური თვალსზრისით მისთვის საინტერესო უცნობი მისი ახლობელია მაშინ როდესაც მისი აზრის უარმყოფელი ნათესავი-არა.

პითაგორას აზრით ცოდნა არის გონებრივი დაგროვება. მისი აზრით ცოდნის მოპოვება შეიძლება მრავალი გზით,მაგრამ მთავარი საშუალებაა დაკვირვება.

სიბრძნე არის ყველაფრის წყაროს ან მიზეზის წვდომა-გაგება და მისი მიღწევა შეიძლება მხოლოდ ინტელექტის ამაღლებით იმ წერტილამდე სადაც ის ინტუიტიურად აცნობიერებს ხილულის გზით მიმართულ უხილავ გამოვლინებებს.

ადამიანი ამით იძენს უფრო საგნების სულებთან ვიდრე მათ ფორმებთან ურთიერთობის უნარს.

ბოლო წყარო რომელსაც უნდა მისწვდეს სიბრძნე იყო მონადა,პითაგორეველთა იდუმალი ატომი.

პითაგორა ასწავლიდა რომ ადამიანი და სამყარო შექმნილები არის ღვთის სახის შესაბამისად და ვინაიდან ეს სახე ერთია ერთის ცოდნა არის მეორის ცოდნა. პითაგორას თქმით დიდი ადამიანი //სამყარო// მუდმივ ურთიერთქმედებაშია ადამიანთან //მცირე სამყაროსთან.მიკროკოსმთან//.

პითაგორას სწამდა რომ ყველა სიდერული სხეული ცოცხალია და პლანეტების და ვარსკვლავების ფორმა არის სულების, გონებათა და სამშვინველების სხეულები ზუსტად ისევე როგორც ადამიანის ხილული ფორმა ატარებს უხილავ სულიერ ორგანიზმს რომელიც არის კიდეც სინამდვილეში მოაზროვნე ინდივიდი.

პითაგორა პლანეტებს თვლიდა ჯადოსნურ ღვთაებებად რომლებიც იმსახურებენ ადამიანის თაყვანისცემას და პატივისცემას.

მაგრამ პითაგორას აზრით ეს ღვთაება პლანეტები ემორჩილებიან პირველმიზეზს რომლის შიგნითაც ისინი არსებობენ დროებით ვინაიდან მოკვდავობა არსებობს უკვდავების შუაგულში.

პითაგორა აგრეთვე ასწავლიდა რომ არსებათა ყოველ სახეს აქვს ის რასაც ის უწოდებს ღმერთის მიერ არსებასთვის მიცემულ ბეჭედს. ყოველი არსების ფორმა არის ამ ბეჭდის ანაბეჭდი ფიზიკური სუბსტანციის ცვილზე.

ამდენად ყოველ სხეულს აქვს ღვთაებრივი ნიმუშიდან მომავალი ღირსება.

პითაგორას სწამდა რომ ბოლოს და ბოლოს ადამიანი მიაღწევს მდგომარეობას როდესაც ის შესძლებს თავისი დიდი ბუნების ასახვას ფიზიკურ სხეულზე ზედდებულ ეთერულ სხეულში და ამის შემდეგ იცხოვრებს მერვე სფეროში ანუ ანტიქტონში.

აქედან ის შესძლებს ასვლას უკვდავთა სფეროში რომელსაც ეკუთვნის დაბადების უფლებით.

პითაგორა სწავლიდა რომ ბუნებაში ყველაფერი გაყოფილია სამ ნაწილად და ვერავინ გახდება ნამდვილად ბრძენი მანამდე სანამ ყველა პრობლემას არ წარმოიდგენს სამკუთხა დიაგრამის სახით. ის ამბობდა:

"დაინახეთ სამკუთხედი და პრობლემის ორი მესამედი გადაწყვეტილია. ყველაფერი შედგება სამისგან".

პითაგორამ სამყარო გაყო სამ ნაწილად რომლებსაც მან უწოდა უზენაესი სამყარო,ზედა სამყარო და ქვედა სამყარო.

მათ შორის მთავარი უზენაესი სამყარო არის ყველა საგნის გამმსჭვალავი თხელი სულიერი არსი და ამდენად უზენაესი ღვთაების ჭეშმარიტი სიბრტყე. ამასთან ღმერთი ყველგანაა, ის ყოვლისშემძლეა და ყოვლის მცოდნეა.

ორივე დაქვემდებარებული სამყარო არსებობს ამ უზენაესი სფეროს ბუნებაში.

მამა ალექსანდრე მენი, რელიგიათა ისტორია,ტ.4.
ნაწილი მეორე. ღმერთი და ბუნება. ნატურფილოსოფოსები//ბუნების ფილოსოფოსები//.თავი მეექვსე,სამყრო როგორც ჰარმონია,პითაგორა.
სმხრეთი იტალია, ძვ.წ.540-500 წწ.

გადმოცემით პითაგორა დაიბადა ძვ.წ. 580 წლისთვის კუნძულ სამოსზე,მცირე აზიის იონიის სანაპიროსთან ახლოს. პირველი ცოდნის მიღება მას შეეძლო თავისი მამისგან ვინც ოქრომჭედელი იყო.

იმ დროს ოქრომჭედლად გახდომის მსურველს უნდა მიეღო მრავალმხრივი განათლება.
არის მინიშნებები იმაზე რომ პითაგორას წინაპრები იყვნენ სირიელები ან ფინიკიელები და რომ შეიძლება უკვე თავის ოჯახში ის ეზიარა აღმოსვლეთის რელიგიურ ტრადიციას.
იმდროინდელი ბერძენი ახალგზრდობისთვის ცოდნის მარაგის გაზრდის მთავარი საშუალება იყო უცხო ქვეყნების ნახვა და ამიტომ პითაგორამ თავისი ახალგაზრდობა გაატარა მოგზაურობებში.

30 წლის პითაგორა ჩავიდა ეგვიპტეში სადაც გაეცნო ქურუმთა ძველ სიბრძნეს: მედიცინას,მათემატიკას და მეტეოროლოგიას.

ამბობენ რომ სპარსელთა ეგვიპტეში შეჭრისს პითაგორა დატყვევეს და წაიყვანეს ბაბილონში. არსებობს ლეგენდა რომლის თანახმადაც პითაგორა მაშინ შეხვდა სპარსელთა წინასწარმეტყველ ზარატუსტრას და,მეტიც,იყო ინდოეთში.

მაგრამ ისტორიკოსთა უმრავლესობის აზრით პითაგორას სიკვდილიდან მრავალი საუკუნის შემდეგ ჩაწერილი ეს ცნობები უფრო რომანია ვიდრე ისტორია.

ყველაზე დამაჯერებელია მითითებები პითაგორას მოგზაურობებზე ბაბილონში და განსაკუთრებით ეგვიპტეში რომლებთანაც ბერძნები მჭიდროდ იყვნენ დაკავშირებულნი.

სრულებით გასაგებია რომ ამ ქვეყნების რელიგიებს დიდი შთაბეჭდილება უნდა მოეხდინათ სიბრძნის მოყვარულზე და უნდა ეკვებათ მისი ფანტაზია და აზრი.

სამოსზე დაბრუნების შემდეგ პითაგორამ ნახა რომ მისი სამშობლო არის დიქტატორი პოლიკრატეს ხელში. პოლიკრატემ თავისი ხელისუფლება განამტკიცა სპარსელებთან კავშირზე დაყრდნობით.

ერთის შეხედვით ისე ჩანდა თითქოს კუნძული აყვავდა და გაიფურჩქნა პოლიტიკურ გადატრიალებათა რთული წლების შემდეგ.

ვაჭართა წრიდან გამოსული პოლიკრატე ახალისებდა ხელოსნებს და ხელოვნებებს.
ყველგან იგებოდა ნრწყინვალე დიდი შენობები. მმართველის კარზე თავშესაფარს პოულობდნენ გამოჩენილი პოეტები და მხატვრები.

მაგრამ პითაგორამ მალე დაინახა ამ ოქროს გალიის ფასი. ხელისუფლების მზრუნველობა მძიმე ტვირთი აღმოჩნდა თავისუფალი აზრისთვის.

პორფირის თქმით ფილოსოფოსი ხედავდა რომ ტირანია მეტისმეტად ძლიერია და თავისუფალ ადამიანს უჭირდა ზედამხედველობის და დესპოტიზმის ღირსეულად გადატანა.

პითაგორას შესძულდა სამოსის რეჟიმი და ჩაიფიქრა სამშობლოდან სამუდამოდ წასვლა.
 
პითაგორას ერთ-ერთი ძველი ბიოგრაფიის წამკითხველი ოვიდიუსის თქმით პითაგორას მთელი სულით სძულდა ტირანია და მან დევნილობა არჩია.

ჩვენ მხოლოდ ზოგადად ვიცით ამ გადასახლების თუ განდევნის შესახებ.

ჩვენ ვიცით რომ 540 წელს პითაგორა დაჯდა იტალიაში მიმავალ გემზე და რაღაც ხნის შემდეგ ჩავიდა ქალა კროტონში.

ტარენტის ყურის სანაპიროსთან მდებარე ამ მდიდარი სავაჭრო პორტისკენ,ე.წ. დიდი საბერძნეთისკენ მიისწრაფოდა მრავალი მოგზაური,ვაჭარი და ოსტატი.

კოლონისტთა ამ სამყაროში ატმოსფერო ბევრად უფრო თავისუფალი იყო ვიდრე სამოსზე.

ძნელი სათქმელია თუ სად ჩამოყალიბდა საბოლოოდ პითაგორას მსოფლმხედველობა და სად იგრძნო მან საკუთარ თავში სულიერი მოძღვრის მოწოდება, მაგრამ სწორედ კროტონში დაიწყო მან თავისი დოქტრინის გადმოცემა და დააარსა თავისი კავშირი თუ ძმობა.

მისი მოღვაწეობა და იწყო თითქმის ერთდროულად ბუდას,კონფუცის და ისაია მეორის ქადაგებასთან.

პითაგორულ კვშირში მოძღვრის ავტორიტეტი ურყევი იყო. მითითება მის აზრზე // თვითონ მან თქვა// წყვეტდა ყველა კამათს.

ასე იყო იმიტომ რომ პითაგორას უყურებდნენ როგორც სასწაულთმოქმედს და საერთოდ ზებუნებრივ არსებას.

მის პიროვნებაში როგორც ჩანს იყო ისეთი რამ რაც ადამიანებს არწმუნებდა მის სიახლოვეში იდუმალ სამყაროებთან.

თვითონ პითაგორა თავის თავზე ამბობდა რომ ისაა ღმერთების მაცნე. ის ხაზს უსვამდა თავის განსაკუთრებულობას,იცვამდა როგორც ქურუმი თეთრ სამოსს, ყველას ანცვიფრებდა თავისი გარეგნობის მნიშვნელოვანებით.

მისი ყოველი მოძრაობა აღსავსე იყო ღირსებით და მოძღვრის როლის გაცნობიერებით.
მასზე ყვებოდნენ არაჩვეულებრივ რაღაცეებს თითქოს ის ერთდროულად ჩნდებოდა სხვადასხვა ადგილას,აღწევდა საიქიოში,საუბრობდა სულებთან. ამბობდნენ რომ ერთხელ როდესაც ის გადადიოდა მდინარეზე წყლიდან ვიღაც მიესალმა.

ესაა ძალიან გვიანდელი ლეგენდების მოწმობები,მაგრამ ისინი როგორც ჩანს სწორად ასახავდნენ პირველ პითაგორელთა წრეში გავრცელებულ განწყობებს...

ზოგი დასცინოდა პითაგორას და მას შარლატანს და პატივმოყვარე ადამიანს უძახოდა. მისი იმპოზანტურობა მათ ეჩვენებოდათ დაუფიქრებლებზე გათვლილ თამაშად. ჰერაკლიტე არაფრად აგდებდა პითაგორას დიდ აერუდიციასაც.

მაგრამ პითაგორევლობის გავლენა აჩვენებდა რომ ეს იყო სერიოზული მიმდინარეობა და არაა პითაგორას ჭეშმარიტ სიბრძნეში და მისტიკურ ნიჭში ეჭვის შეტანის საფუძველი.

ჩვენამდე არ მოაღწია თვითონ პითაგორას დაწერილმა სტრიქონმაც. ძველი ავტორების მტკიცებით ის არ წერდა არაფერს.

ეს სრულებით შესაძლებელია ვინაიდან იმ ხანაში სულიერი ჭეშმარიტება ითვლებოდა განდობილ და ნაზიარებ რჩეულთა ხვედრად და დაწერა ნიშნავდა მის ჩაგდებას უმეცართა ხელში.

მაგრამ პითაგორას ზეპირი მოძღვრებაც ეზოტერული იყო. პორფირის თქმით მის შინაარსზე ვერავინ ვერაფერს ამბობდა გარკვევით ვინაიდან პითგორელები იძლეოდნენ დუმილის მკაცრ აღთქმას.

მაგრამ პითაგორას დოქტრინის ძირითადი ნიშნები არაა დაკარგული საბოლოოდ.
კავშირის დაშლის შემდეგ ბევრი წევრი აღარ იცავდა საიდუმლოს.

პითაგორეველთა სკოლები და წრეები არსებობდა ძალიან დიდხანს,ა.წ. პირველ საუკუნეებამდე. ამიტომ ტრადიცია არ გამწყდარა.

მის ზოგ მნიშვნელოვან დებულებას გვატყობინებენ არისტოტელე,ოვიდიუსი,დიოგენე ლაერტელი რომლებსაც შეეძლოთ ცნობების მიღება უშუალოდ პითაგორეველთა წრიდან.
ოვიდიუსის მოწმობიდან გამოდის რომ პითაგორას კინცეფცია ნატურფილოსოფიური იყო. ის ღვთაებრივ საწყისს ეძებდა ბუნებაში და რელიგიურ შემეცნებას არ გამოყოფდა ბუნებისმეტყველებისგან.

ოვიდიუსი ამბობს რომ პითაგორას მოძღვრების თანახმად ბუნებაში არაფერი რჩება უცვლელი. ბუნებაში არაფერი კვდება. დიდ სამყაროში ყველაფერი მრავალფეროვნდება, განახლდება. გაჩენა ნიშნავს განსხვავებას იმისგან რაც იყავი წარსულ ცხოვრებაში.

სიკვდილი კი არის იყო რაც იყავი. სამყაროში ყველაფერი მუდან გადადის აქეთ-იქით,მაგრამ ყველაფრის ჯამი მუდმივია.

პორფირიუსი ფილოსოფოს დიკეარხზე დაყრდნობით წერდა რომ პითაგორას თანახმად სული უკვდავია, გადადის ერთი ცოცხალი არსების სხეულიდან მეორე ცოცხალი არსების სხეულში, რომ ყველაფერი რაც ხდება მსოფლიოში მეორდება დროის გარკვეული შუალედების შემდეგ, რომ საერთოდ არ ხდება არაფერი ახალი.

ესაა ორფიკული თეოსოფიისთვის და აღმოსავლური რელიგიებისთვის დამახასიათებელი ნიშნები.

მთლიანი მსოფლმხედველობის მაძებარი და აღმოსავლეთს გაცნობილი ბერძნისთვის ყველაზე ბუნებრივი იყო ელინური და აღმოსავლური ელემენტების გამაერთიანებელი ორფიკოსების მოძღვრებისთვის მიმართვა.

მოწმობათა თანახმად პითაგორამ აითვისა ძველი მსოფლმხედველობებისთვის დამახასიათებელი ციკლიზმი. მეტემფსიქოზი მასთან არის მარადიული დაბრუნების კანონის კერძო შემთხვევა.

იმაზე თუ რამდენად კონკრეტული იყო პითაგორასთვის გარდასახვის თეორია გვეუბნება ქსენოფანეს მიერ მონაყოლი ანეგდოტი:

ერთხელ პითაგორამ სთხოვა გამვლელს არ ეცემა ლეკვი იმიტომ რომ მის ხმაში თითქოს ამოიცნო გარდაცვლილი მეგობრის სული.

პითაგორა ბუდასავით ამბობდა რომ ახსოვს თავისი მრავალი წარსული ცხოვრება. კერძოდ ის თითქოს იყო ტროელი გმირი ევფორბი.

მაგრამ პითაგორა საინტერესოა სხვა რამით და არა ორფიზმთან და აღმოსავლურ რელიგიებთან საერთო ამ შეხედულებებით.

მისი მოძღვრების ცენტრი იყო ხელოვნებათა, სინათლის და თანაზომიერების ღმერთი აპოლონის კულტის მიერ ნაკარნახევი ჰარმონიის ცნება.

ამბობდნენ რომ პითაგორა იყო დელფოს ქურუმთა მოწაფე.

ბახუსის,დიონისეს რწმენის მოსაწესრიგებლად აპოლონს მიმართავდნენ უკვე ორფეოსი და მელამპე.

ორფიკოსების მიერ მონიშნული აპოლონის და დიონისეს ორერთობა პითაგორასთან იქცა სამყაროს,კოსმოსის ძირითად პრინციპად. ზმნა კოსმეო ნიშნავს მოწყობას და აქედან გამომდინარე სახელი კოსმოსი სამყაროს პირველად უწოდა პითაგორამ.

დიონისე იფანტება მრავალფეროვანი მოვლენების შადრევანით რომელშიც ბობოქრობენ დაქუცმაცებულობის ქაოტური ძალები.

პითაგორამ კი ღვთაებრივი დაინახა წესრიგში, სტრუქტურაში, ორგანიზაციაში.

პითაგორასთვის აპოლონი იყო კოსმიური წყობის შემქმნელი.

ამდენად პითაგორა აერთებდა ბერძნული რელიგიის ორ თითქმის მტრულ სტიქიას, ხტონოსს და ოლიმპოს, ღამეს და დღეს, ირაციონალურს და გონებას.

მაგრამ ეს არ ნიშნავდა წარმართულ რელიგიასთან დაბრუნებას. პითაგორას წარმართობა ეზიზღებოდა მისი პრიმიტიულობის და ვულგარულობის გამო.

ის ამტკიცებდა რომ საიქიოში ნახა ჰომეროსი და ჰესიოდე რომლებიც იტანჯებოდნენ იმიტომ რომ იმეორებდნენ სულელურ არაკებს ღმერთების შესახებ.

პითაგორა ითხოვდა ღმერთების პატივისცემას,მაგრამ ისევე როგორც ბუდასთვის მისი აზრით ღმერთები არ იყვნენ უმაღლესი არსებები,ისინი მხოლოდ ასახავდნენ სამყაროს ამა თუ იმ მხარეს.

უზენაეს ღვთაებად პითაგორა თვლიდა კოსმოსის შუაგულში მყოფ რაღაც ცეცხლოვან ერთობას რომელიც იწოვს ცენტრის ირგვლივ არსებულ სიცარიელის ნაკადებს და ქმნის სამყაროთა,მდგომარეობათა და თვისებათა სიმრავლეს.

სამყაროს პოლუსები არ ამოიწურება აპოლონით და დიონისეთი.

სამყაროს მწყობრი სილამაზე ხორციელდება მისი ოცი დაპირისპირებული ნაწილების თუ საწყისების შეთანხმებით.

ზღვრულის და უსაზღვროს, სიმშვიდის და მოძრაობის, სწორის და არასწორის, მამაკაცურის და ქალურის, ლუწის და კენტის, მარჯვენას და მარცხენას, ერთიანის და მრავალფეროვანის,კვადრატულის და სხვადასხვანაირი მხარის მქონის, სინათლის და სიბნელის შეთანხმებით.

აქ,ისევე როგორც ჩინურ ფილოსოფიაში, ძველი მითების დუალიზმი გარდაიქმნება წარმოდგენად პოლარულობათა აღმშენებლობითი როლის შესახებ.

ოლიმპიური რელიგია სამყაროში ხედავდა ჭირვეულობას,თვითნებობას და არამდგრადობას. პითაგორამ კი ამის ნაცვლად წამოსწია კანონზომიერების იდეა და ესაა მისი მნიშვნელობა.

მაგრამ აპოლონის თაყვანისმცემელი პითაგორა ამავე დროს იყო ოლიმპიური ტრადიციის თავისებური გამგრძელებელი.

ოლიმპიურმა ტრადიციამ თავისი ღმერთების სახით აკურთხა "ადამიანური",გონიერი საწყისი.

პითაგორამ ეს საწყისი განწმინდა უხეში ნიშნებისგან და სამყაროს საფუძვლად აღიარა გონებით მისაწვდომი კანონი.

მეტიც,პითაგორამ აღმოაჩინა რომ ადამიანის სული ნაზიარებია ამ კანონებთან და თავის თავში განიცდის სილამაზეს და ჰარმონიას.
ამიტომ არაა შემთხვევითი რომ მუსიკა პითაგორასთვის იყო უსიტყვო ქადაგება. 
პითაგორა ამტკიცებდა რომ მუსიკა ამაღლებს ადამიანის სულს და ხსნის უმეცრებისთვის უცნობ უზენაეს წესრიგს. 

პითაგორა თავის მიმდევრებს ასწავლიდა "სფეროთა ჰარმონიის", კოსმიური წყობის ჟღერადობის მოსმენას.

მაგრამ მარტო მუსიკა არ ყოფილა ერთიანი ცოცხალი სამყაროს საიდუმლოთა გზამკვლევი.

პითაგორას თქმით მათემატიკა ბევრად უფრო მეტია ვიდრე ხუროთმოძღვართა და ზღვაოსანთა დამხმარე საშუალება.

რიცხვთა წმინდა სამყაროს წვდომა გონებას უხსნის არსებობის იმ განზომილებას რომელიც მისაწვდომია მხოლოდ ინტელექტისთვის და არა გრძნობებისთვის.

გეომეტრიული ფორმები და რიცხვები როგორც ასეთები ეკუთვნიან ბუნების გონებით მისაწვდომ არსს. ისინი ყველა ადამიანურ იეროგლიფზე მეტად არიან მოწყვეტილი გრძნობიერი ხატებისგან

პითაგორას მიერ ამ განსკუთრებული სამყაროს აღმოჩენა შემდეგ საფუძვლად დაედო პლატონიზმს.

არისტოტელეს მოწმობით პითაგორელებმა მათემატიკის პრინციპები გამოაცხადეს ყველაფერი არსებული პრინციპებად. მათემატიკა პითაგორელებისთვის იყო კოსმოგრაფიის კარკასი, სმყაროს ერთიანი ფორმულის გამოყვანის გზა. ეს ფორმულა კი ეთანხმება მუსიკალურ ჰარმონიას. ეს იყო გენიალური მიხვედრა და ჩვენ ვიცით რომ მეოცე საუკუნეში მათემატიკამ ფიზიკა მიიყვანა ბუნების მეტალოღიკური სტრუქტურის ცნებამდე.

ერთი პითაგორასთვის იყო ღვთაებრივი ერთიანობის საუკეთესო ნიშანი.

სრულყოფილია მხოლოდ უზენაესი მონადა. მაგრამ პითაგორასთან ძალაში რჩება კოსმიური დუალიზმი.

ის მთლიანობას ყოფს ორ მარადიულ,მოქმედ და პასიურ საწყისად,ღმერთად და მატერიად.

ღმერთის და მატერიის ურთიერთქმედებაში არსებობს რიცხვებზე და გეომეტრიულ ელემენტებზე დაფუძნებული სამყარო.

სული-ინსტრუმენტის ციურ სიმფონიასთან უნისონში მოყვანის მესამე საშუალება პითაგორას აზრით იყო ცხოვრების განსაკუთრებული წესი რომელიც ითხოვდა განათლებას, ქცევათა, გრძნობების და აზრების ჰარმონიულობას და ზომიერებას.
პითაგორას მიმდევარს თავის თავში უნდა აღეზარდა უბიწოება,თავშეკავება,მშვიდობის სიყვარული,ძველ მოძღვრებათა პატივისცემა.

ორფიკული ცხოვრება შეცვალა პითაგორულმა ცხოვრებამ. 

პითაგორას მოწაფეს მკაცრად უნდა გაეკონტროლებინა თავისი თავი, ჩაეხედა თავის სულში, შეემოწმებინა თავისი სვინდისი:

რა წესი დავარღვიე? რა ჩავიდინე? რა მოვალეობა არ შევასრულე? 

ადამიანს უნდა ახსოვდეს რომ მისი სული ერთმანეთთან დაპირისპირებული ძალების ბრძოლის ასპარეზი და რომ ამ ძალების გაწონასწორება,წონასწორობაში მოყვანაა საჭირო.

დაისჯება ის ვინც ვერ შესძლებს თავისი სულის აწყობას ჰარმონიის პრინციპების შესაბამისად.

მხოლოდ სრულყოფილი ცხოვრება მოუტანს სულს ნეტარებას ამქვეყნად და მომდევნო გარდასახვებშიც.

ორფიკოსების მსგავსად პითაგორაც ქადაგებდა არკვლას. ოვიდიუსის მოწმობით პითაგორა ემოციურად ქადაგებდა ხორცის ჭამის წინააღმდეგ.

ზოგი ძველი ავტორის თქმით პითაგორა კრძალავდა ცხოველების სხეულის ზოგი ნაწილის ჭამას.

დანამდვილებით ცნობილია რომ გვიანდელი პითაგორევლები სულ არ ჭამდნენ ხორცს... 

პითაგორას საზოგადოებრივი იდეალი იყო მმართველობის არისტოკრატული ფორმა, მაგრამ იგულისხმებოდა არა ევპატრიდების არამედ სულის არისტოკრატთა ბატონობა. პითაგორას აზრით ხელისუფლებაში უნდა ყოფილიყვნენ უმაღლესი ცოდნის მქონე ადამიანები.

რამდენადმე სწორედ ამ მიზნების მისაღწევად შეიქმნა პითაგორელთა კავშირი.

ის იყო არა პარტია,არა უბრალო საზოგადოება არამედ ნამდვილი რელიგიური ორდენი... ბუდისტური სანგხას გარდა ის ერთადერთი იყო მთელ ძველ სამყაროში.

პითაგორევლებს ჰქონდათ თავისი იერარქია,რიტუალები და ეზოტერული დოქტრინები. მათ აერთიანებდა მკაცრი დისციპლინა და მორჩილება.

კავშირის წევრებს უნდა გაეძლოთ ცდუნებებისთვის. მათ რამოდენიმე წელი დუმილში უნდა გაეტარებინათ.

დიდი ყურადღება ეთმობოდა მუსიკალური კულტურის და მათემატიკის ცოდნის განვითარებას.

განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭებოდა გაღრმავებულ აზროვნებას,მედიტაციას. მედიტაციის საგანი ალბათ მოძღვრის გამონათქვამები იყო.

მედიტაციების მეშვეობით პითაგორას მოძღვრება ცოცხლობდა და გადაიცემოდა ზეპირად.

პითაგორელთა კავშირმა კროტონში გარკვეული დროით მოიპოვა პოლიტიკური პოპულარობა. პითაგორელები ხელისუფლების სათავეშიც აღმოჩნდნენ და მათ თავისი ძალაუფლება მეზობელ ქალაქებზეც გაავრცელეს.

ძველთა მოწმობით ჰარმონიის მქადაგებლები კარგი მმართველები იყვნენ,მაგრამ პოლიტიკა და სიბრძნე იშვიათად ეთანხმება ერთმანეთს. კავშირის წარმატებებს მოყვა წარუმატებლობები და ბოლოს მოხდა მისი სრული კატასტროფა.

510 წელს კროტონის ჩრდილოეთით არსებულ ქალაქ სიბარისში მოხდა დემოსის აჯანყება. მმართველი ევპატრიდები გააძევეს. ზოგმა მათგანმა თავშესაფარი სთხოვა კროტონელებს. მათი მიღება კი ნიშნავდა უფრო ძლიერი მეზობლის გამოწვევას.
სახალხო კრების დროს კროტონელები ემხრობოდნენ ლტოლვილთა გაცემას,მაგრამ პითაგორამ ურჩია მათთვის მფარველობის გაწევა.

პითაგორა არ იწონებდა დემოკრატიას რომელშიც ალბათ ხედავდა ქაოტურ საწყისს.
ქალაქებს შორის ატყდა ომი. სამჯერ უფრო სუსტმა კროტონელებმა სასტიკ ბრძოლაში დაამარცხეს სიბარისი,მაგრამ ამან ვერ გააჩერა საზოგადოებრივი გარდაქმნები.
მთელ საბერძნეთში და მის კოლონიებში ამხობდნენ არისტოკრატიის ხელისუფლებას.დადგა კროტონის ჯერიც.

ამის შემყურე მოხუცი პითაგორა წავიდა ქალაქიდან.

ამასობაში პითაგორეველთა კავშირის მდგომარეობა სულ უფრო და უფრო მერყევი ხდებოდა. მისი ხელმძღვანელები ხელს უშლიდნენ კროტონში ხალხის მმართველობის დამყარებას.

ამან პითაგორეველთა კავშირის წინააღმდეგ განაწყო მოქალაქეთა უმეტესობა.
ერთმა მდიდარმა კროტონელმა კილონმა მოაწყო პითაგორეველთა ნამდვილი დევნა. ოდესღაც თვითონ მას უნდოდა პითაგორეველთა კავშირის წევრად გახდომა,მაგრამ ის არ მიიღეს.

ეხლა ის დაუნდობლად იძიებდა შურს. ის ავრცელებდა ყველაზე საზიზღარ ჭორებს. ბოლოს მან მიაღწია მიზანს,პითაგორეველთა ხელისუფლების სრულ დამხობას.
ბრძოლა ტრაღიკულად დამთავრდა. სახალხო მღელვარების დროს პითაგორეველთა კავშირის უხუცესები საჩქაროდ შეიკრიბნენ ერთი მდიდარი მოქალაქის სახლში. სახლს კი ცეცხლი წაუკიდა მივარდნილმა გააფთრებულ-გაგიჟებულმა ბრბომ. შეკრებილთაგან გადარჩა მხოლოდ ორი კაცი.

დადგა პითაგორეველთა დევნის და მათი დოქტრინის მასხრად აგდების ხანა.
პითაგორევლებს აცხადებდნენ სამშობლოს მტრებად.

მიუხედავად ამისა პითაგორას გაფანტულმა მოწაფეებმა დაიცვეს მისი მოძღვრება.
ამ მოძღვრებას არ გამოუწვევია რამდენადმე მდგრადი რელიგიური რეფორმა,მაგრამ მან აღზარდა ნიჭიერ ფილოსოფოსთა და მეცნიერთა მთელი პლეადა.

პითაგორას იდეებმა ერთიანის,ჰარმონიის,სამყაროს მარადიული საფუძვლების,სულის უკვდავების შესახებ ნაყოფიერი გავლენა მოახდინა ანტიკური ფილოსოფიის და მეცნიერების განვითარებაზე.
 
ესქილეს,პლატონის, ევკლიდეს მეშვეობით პითაგორევლობამ ესთაფეტა გადასცა მომავალ თაობებს.

პითაგორაზე დაყრდნობით პლატონი ამბობს რომ ფილოსოფია არის ღმერთის დამსგავსება ადამიანური ძალების შესაბამისად.

ღმერთი არაა ფილოსოფოსი, ის არ ფილოსოფოსობს, მან უბრალოდ იცის.

ღმერთი ერთ-ერთი კლასიკური,ტრადიციული განსაზღვრების თანახმად არის უსასრულო და აბსოლუტურად სრულყოფილი და ამიტომ ყოვლისმცოდნე არსება.
ღმერთის ცოდნა საკუთარ თავზე, სამყაროზე და ადამიანზე აბსოლუტურად ჭეშმარიტი და სრულყოფილი ცოდნაა.

ადამიანი არაა ღმერთი. ის მოკვდავია,არასრულყოფილია და მისი ცოდნაც არასრულყოფილია. სწორედ ამიტომ ფილოსოფოსობს ადამიანი.

ფილოსოფია განასხვავებს ადამიანს ღმერთისგან და ცხოველისგან.

ცხოველებიც ღმერთის მსგავსად არ ფილოსოფოსობენ. ისინიც ადამიანის მსგავსად მოკვდავები არიან და მათი ცოდნაც არასრულყოფილია,მაგრამ ცხოველები არ აცნობიერებენ თავის და თავისი ცოდნის არასრულყოფილებას.

ფილოსოფიის საფუძველი და წყაროა საკუთარი თავის და საკუთარი ცოდნის არასრულყოფილების გაცნობიერება.

საკუთარი არსებობის სასრულობის გაცნობიერება საკუთარი მოკვდავობის გაცნობიერებაცაა.

სიკვდილის გარდაუვალობის დანახვა ადამიანს აფიქრებს სიცოცხლის აზრზე, იმაზე თუ რაა მთავარი და არსებითი სიცოცხლეში, იმაზე თუ რა იქნება სიცოცხლის,გარდაცვალების შემდეგ.
ფილოსოფოსია ის გონიერი,მოაზროვნე ადამიანი ვინც ცდილობს თავისი შეზღუდულობის და მოკვდავობის,თავისი არასრულყოფილების დაძლევას და აბსოლუტურის,ღვთაებრივის, სრულყოფილის,მარადიულის და უსასრულოს წვდომას.

ფილოსოფია როგორც ცნობისმოყვარეობა და ცოდნის წყურვილი ენათესავება ყველა მეცნიერებას. ამავე დროს ის მიისწრაფის აბსოლუტისკენ და ამით ის ენათესავება რელიგიას რომელიც თავისი არსით არის აბსოლუტთან პირადი დამოკიდებულების სფერო.

მაგრამ რელიგიაში აბსოლუტი წარმოდგება პიროვნებად და ურთიერთობა აბსოლუტურ პიროვნებასთან ეყრდნობა უწინარეს ყოვლისა რწმენას, ტრადიციას, ავტორიტეტს, გრძნობას და წარმოსახვას.

რელიგიის მიზანია ხსნა და არა აბსოლუტის წვდომა.

ფილოსოფიაში კი სული აბსოლუტს ეზიარება მხოლოდ დამოუკიდებელი აზროვნებით და წვდომით მაშინ როდესაც რელიგიაში უმთავრესად კულტით, პიროვნების დამოკიდებულებას ღმერთისადმი განსაზღვრავს სასულიერო წოდება და ეკლესია, ავტორიტეტი და ტრადიცია.

ეხლა შევხედოთ ფილოსოფიას ჩვეულებრივი თანამედროვე ადამიანის პოზიციიდან.
რა არის ადამიანში ყველაზე მთავარი და რა ხდის მას ნამდვილ ადამიანად?
ძველი და დღესაც მნიშვნელოვანი განსაზღვრების თანახმად ადამიანი არის მოაზროვნე,გონიერი ცხოველი.

გონება ადამიანში ვლინდება როგორც მეტყველების,საკუთარი აზრების გამოთქმის,დასკვნების გამოტანის და თავისი წარმოდგენების და მოსაზრებების შესაბამისად მოქმედების უნარი.

ცხოველის ინსტინქტური,ბუნების კანონებით და ბიოლოგიური სახეობის ევოლუციით განსაზღვრული არსებობა ადამიანში იცვლება თავისუფალი თვითგამორკვევით.
ცხოველთა ინსტინქტური მოქმედებებისგან განსხვავებით ადამიანის ქცევა ხილულად თუ არა ხდება თავისუფლად,ე.ი.ის გულისხმობს არჩევანს და ეს არჩევანი,ვინაიდან ის თავისუფალია,განისაზღვრება ჩვენი წარმოდგენებით.

კაფე-რესტორანში კერძის შერჩევა განისაზღვრება წარმოდგენებით გემრიელზე და უგემურზე,ძვირზე და იაფზე, ჯანმრთელობისთვის კარგზე და მისთვის ცუდზე,დასაშვებზე და დაუშვებელზე.

შესაძლებლობათა გაანალიზებით და შედარებით ჩვენ პრაქტიკულად წამში,ამ პროცესის გაუცნობიერებლადაც კი ვაკეთებთ არჩევანს რომელიც უწინარეს ყოვლისა განისაზღვრება ჩვენი ღირებულებებით ანუ ჩვენი წარმოდგენებით კარგზე და ცუდზე, ჩვენთვის კარგზე და ცუდზე, სასარგებლოზე და უსარგებლოზე, იმაზე თუ რისკენ უნდა ვისწრაფოდეთ.

სამართლიანობაზე,სამართალზე წარმოდგენა აქვს მაგალითად იმას ვინც ადამიანთა უზარმაზარი უმრავლესობის სიღატაკის და ტანჯვის შემყურეს უჩნდება მილიონერთა ფუფუნებით აღშფოთების გრძნობა.ეს ცნება განსაზღვრავს დამოკიდებულებას საოგადოებრივი სინამდვილისადმი და ქცევას მასში.

ადამიანის ცხოვრების წესი დიდადაა დამოკიდებული იმაზე თუ როგორ და რამდენად ესმის მას მნიშვნელობა ცნებებისა თავისუფლება და ბედნიერება.

ადამიანის ცხოვრებაში ბევრი რამე დამოკიდებულია იმაზე სწამს თუ არა მას ღმერთისა და სულის უკვდავებისა, იმაზე თუ რაა სამყარო მისი წარმოდგენით-ტაძარი,სახელოსნო, სუპერმარკეტი რომელშიც შეიძლება ყველაფრის ყიდვა და რომელშიც ყველაფერი იყიდება თუ აბსურდული ქაოსი,საზიზღარი რამე.

ეს და სხვა მრავალი ცნებები განსაზღვრავენ ჩვენს ქცევას და,მაშ,მათ შინაარსზეა დამოკიდებული ჩვენი ცხოვრება.

მაგრამ ჩვენს ცნებებს არა აქვთ ერთნაირი მნიშვნელობა. ზოგი უფრო მნიშვნელოვანია და ზოგიც-ნაკლებად.

ყოველი ადამიანის თავში არის უმნიშვნელოვანესი ცნებები რომელთაც ის მუდამ იყენებს და რომელთა გარეშეც ადამიანს საერთოდ არ შეუძლია აზროვნება,მსჯელობა, გადწყვეტილებების მიღება-წარმოდგენები კარგის და ცუდის,სასარგებლოს და უსარგებლოს,მნიშვნელოვანის და უმნიშვნელოს,მიზეზების,შედეგების და ა.შ.შესახებ.
თვითონ ეს ფუძემდებელი ცნებები,აზროვნების კატეგორიები რომელთა მეშვეობითაც ჩვენ ვფიქრობთ ყველაფერ დანარჩენზე, ჩვეულებრივ არ ხდება გააზრების საგანი,გამოიყენება არაკრიტიკულად.რჩება ბუნდოვნად და გაურკვევლად თუმცა სწორედ მათზეა საბოლოო ანგარიშით დამოკიდებული მთელი ჩვენი თავისუფალი საქციელი.

ამ ცნებების შექმნა გონებაში და ათვისება ხდება შეუმჩნევლად, ენის ათვისების, აღზრდის და სწავლის პროცესში,მშობლების, სკოლის, მეგობრების,ავტორიტეტების და კუმირების,წაკითხული წიგნების და ნანახი ფილმების გავლენით. ასე იქმნება თანდათანობით ადამიანის მსოფლმხედველობა და კეთილგონიერება, მისი დამოკიდებულება სამყაროსადმი,ე.ი.მისი წარმოდგენა ბაზისურ ცნებებზე რაც განსაზღვრავს მის ცხოვრებისეულ პოზიციას
.
ადამიანი არ ფილოსოფოსობს,მისთვის ფილოსოფია გაუგებარი,უინტერესო და უსარგებლოა მანამდე სანამ გონია რომ ყველაფერი ნათელია,სანამ მისი ცხოვრება სტაბილურია და სანამ მას არ ეპარება ეჭვი თავის ცხოვრებისეულ ღირებულებებში და წარმოდგენებში.

ფილოსოფიისადმი უარყოფით დამოუკიდებლობას ხშირად ხელს უწყობენ ხელისუფლება,სახელმწიფო და ეკლესია რომლებიც შეიძლება დაინტერესებულნი იყვნენ ადამიანთა მორჩილებაში,ერთნაირად აზროვნებაში რაც მათი აზრით საჭიროა ჩვეულებრიც ძალაუფლების დროებით მქონეებისთვის სასარგებლო საზოგადოებრივი წესრიგის დასაცავად.

მაგრამ გონიერი და თავისუფალი თვითგამორკვევის უნარის მქონე ადამიანის ბუნება ადრე თუ გვიან აუცილებლად მოითხოვს დამოუკიდებლად დაფიქრებას მისი მსოფლმხედველობის,მისი ცხოვრების წესის,ე.ი.სამყაროზე და ცხოვრებაზე მისი წარმოდგენების საფუძვლებზე.

დროთა მანძილზე,ცხოვრებისეული გამოცდილების შეძენის და სულიერი მომწიფების კვალზე აუცილებლად დგება დრო როდესაც თავის ძალას და უშუალობას კარგავენ გაუცნობიერებლად,შეუმჩნევლად და უკრიტიკოდ ათვისებული ცნებები. მაშინ ადამიანს უკვე აღარ ყოფნის ის რაც მას ასწავლეს,მამა-პაპათა რწმენა,მიღებული წეს-ჩვეულებები,ავტორიტეტული და სახელგანთქმული მასწავლებლების, მღვდლების, მეცნიერების, მწერლების, ვარსკვლავების თუ კუმირების ნათქვამი.

ადამიანი დაინახავს რომ ის არ იყო სულიერად დამოუკიდებელი და მანიპულირებული იყო.

ასეთი და თუნდაც კეთილგანწყობილი დამოკიდებულებისგან განთავისუფლების მსურველი ყურადღებას აქცევს თავის წარმოდგენებს.

ყოველდღიურ ცხოვრებაში ღრმა და ფუნდამენტურ გააზრებას შეიძლება ბიძგი მისცეს საზოგადოებრივმა ან პირადმა კრიზისმა, ღრმა და მოულოდნელმა ცვლილებებმა, არაჩვეულებრივმა მოვლენებმა, მძიმე ავადმყოფობით, სიკვდილთან, ტანჯვასთან, დაუძლეველ ბოროტებასთან შეხვედრამ, სინამდვილის,სიცოცხლის იმედის გაცრუებამ,საკუთარი თავის რწმენის,ცხოვრების აზრის და უმთავრესი იმედების დაკარგვამ,ბედნიერებისკენ,წარმატებისკენ მისწრაფების ილუზორულობის გაცნობიერებამ. ყველაფერი ეს ადამიანს აეჭვებს იმაში რაც მანამდე ცხადი და უკამათო ეგონა.

მაგრამ დილოსოფიური გამოღვიძების მიზეზები შეიძლება არც იყოს ესოდენ უხეში და დამანგრეველი.

ზოგჯერ საკმარისია სიმშვიდის,ცხოვრების ჩვეულებრივი და ყოველდღიური მდინარებისგან ჭვრეთით განდგომის,ყურადღებიანი და კონცენტრირებული დაფიქრების მომენტი.

ამ დროს ადამიანი თითქოს ამოვარდება ყოველდღიურობიდან,ქცევის ჩვეულებრივი წესებიდან და მას უჩნდება სხვანაირი დამოკიდებულება სამყაროსადმი, რასაც ძველ საბერძნეთში პირველად უწოდეს თეორია თუ ფილოსოფია.

ადამიანს სხვა ქმნილებებებზე უსასრულოდ მაღლა აყენებს თვითცნობიერება.
ის არა მარტო არსებობს, მან იცის რომ არსებობს.

ადამიანი ცხოველისგან განსხვავებით პიროვნებაცაა და არა მარტო ინდივიდი, ესე იგი მას შეუძლია საკუთარი თავის გაცნობიერება,საკუთარი თავის თითქოს გარედან, შორიდან დანახვა....

ფილოსოფოსობა არის გაკვირვებული და შეძრული ადამიანის დაფიქრება იმაზე რაც შეადგენდა მისი ცხოვრების საფუძველს,არსს.

პლატონის თქმით ფილოსოფოსი განსხვავდება სხვებისგან ისე როგორც მღვიძარი ადამიანი განსხვავდება იმისგან ვისაც სძინავს.

ფილოსოფია არის სამყაროში ფხიზლად ყოფნა რაც ითხოვს უწყვეტ გაგებას და გააზრებას,ითხოვს ჩვეულებრივიდან და ყოველდღიურიდან გასვლს.

ფილოსოფოსისთვის სამყარო და მისი ყოფნა სამყაროში პრობლემატური ხდება.
ფილოსოფია არის ცოდნა იმისა რომ არ იცი, "მცოდნე უმეცრება"....


. Александр

Платон, опираясь на мысль Пифагора, даёт такое замечательное определение: философия – это уподобление Богу в меру человеческих сил [3]. Бог – не философ, он не “философствует”. Бог просто знает. Бог, согласно одному из классических, традиционных определений, есть существо бесконечное и абсолютно совершенное, а потому, в частности, – всеведущее. Его знание о себе, о мире и человеке абсолютно истинно, совершенно. Собственно, лишь один Бог мудр в точном и полном смысле этого слова. Человек – не Бог, он – конечен, несовершенен. Его знание несовершенно. Именно поэтому он “философствует”. Философия – это то, что отличает человека от Бога и от животного. Животные, как и Бог, не философствуют. Они, как и человек, конечны, и их представление о мире тоже несовершенно, но они не сознают этого. Они не сознают своего существования и своей конечности. Способность сознавать своё существование, свою конечность и своё несовершенство – основа и источник философии. Сознание конечности своего существования – это и знание о своей смертности. Сознание неизбежности смерти побуждает задуматься о “смысле” жизни, о важном и существенном в ней, о том, что будет “после смерти” или “после жизни”. Философия – это стремление человека, как разумного, мыслящего существа, преодолеть свою конечность, свою ограниченность и смертность, своё несовершенство, и постичь абсолютное, “божественное”, совершенное, вечное и бесконечное.

Если как “любознательность” вообще, как жажда знания, философия родственна всем наукам, то в своём стремлении к абсолютному она сходна с религией, которая по своей сути и есть сфера личного отношения к абсолютному. Однако в религии само абсолютное представляется как личность и отношения с абсолютной личностью опираются прежде всего на веру, традицию, авторитет, чувство и воображение. Целью религии является не познание абсолютного, а “спасение”. В философии приобщение души к абсолютному осуществляется исключительно посредством самостоятельного размышления и познания. В религии же, главным образом, – посредством культа: отношение личности к Богу опосредствуется духовенством и церковью, авторитетом и традицией. 

Теперь подойдём к определению философии с другой стороны – с позиций обычного современного человека. Что в человеке вообще самое важное, существенное? Что делает его собственно “человеком”? Древнее определение, сохранившее своё значение, гласит: человек есть мыслящее, разумное животное. Разум обнаруживает себя в человеке как способность говорить, высказывать свои суждения, умозаключать, или рассуждать, и, наконец, совершать поступки в соответствии со своими понятиями и размышлениями. Это и означает, что человека отличает от животных замещение чисто инстинктивного поведения (т. е. форм поведения, определяемых законами природы и выработанных эволюцией биологического рода) – свободным самоопределением. Собственно человеческие поступки, в отличие от инстинктивных действий, присущих и животным, всегда явно либо неявно совершаются свободно, т. е. предполагают возможность выбора, а этот выбор, поскольку он свободен, определяется (опосредствуется) нашими понятиями. Выбор блюда в кафе определяется понятиями о том, что “вкусно” или “невкусно”, что “дорого” или “дешево”, что “полезно” для здоровья или “вредно” для него, что “можно” и чего “нельзя”, если я, например, “на диете” и хочу “похудеть”. Анализируя и сравнивая возможности, обычно практически мгновенно, не осознавая даже этого процесса, мы делаем выбор, который определяется прежде всего нашими ценностями, иначе говоря, нашими представлениями о “благе” – о том, что для нас “хорошо” или “полезно”, к чему мы “должны” стремиться. Тот, кто возмущается, например, роскошью миллионеров перед лицом бедности и страданий огромного большинства людей, – тот имеет понятие о “справедливости”. Это понятие определяет отношение к общественной действительности и поведение в ней. Образ жизни человека, далее, во многом зависит от его понятий о “свободе” или “счастье”. Многое в жизни человека зависит от того, верит ли он в “бытие Бога” или не верит, признаёт “бессмертие души” или не признаёт, представляется ли ему мир “храмом” или “мастерской”, большим “магазином”, где всё продаётся и покупается, или абсурдным хаосом, отвратительной “слизью”. Эти и многие другие понятия определяют наше поведение, и от их содержания, следовательно, зависит наша жизнь. Понятия наши, однако, не равнозначны – среди них можно найти наиболее общие и важные, от которых зависят все другие понятия. В уме каждого человека есть такие общие понятия, которые он постоянно употребляет, без которых он вообще не может мыслить, рассуждать и принимать решения, – о хорошем и дурном, о полезном и вредном, о существенном и неважном, о причинах и следствиях и т. д. Сами эти основополагающие понятия, категории мышления, при помощи которых мы мыслим обо всём другом, обычно не становятся предметом размышления, применяются некритически, и остаются смутными, неясными – хотя именно от них, в конечном счёте, зависит всё наше свободное поведение. Они формируются в уме и усваиваются незаметно, в процессе усвоения языка, воспитания и образования, под влиянием родителей, школы, друзей, авторитетов и кумиров, прочитанных книг и увиденных кинофильмов, складываясь постепенно в мировоззрение и здравый смысл человека, в его картину мира и его отношение к этому миру, т. е. его представление о базовых ценностях жизни, определяющее его жизненную позицию. До тех пор, пока человеку “всё ясно” и жизнь его стабильна, пока он не испытывает крупных сомнений в своих жизненных ценностях и представлениях о мире, он не философствует, философия ему непонятна, неинтересна и не нужна. Отрицательное отношение к философии нередко поддерживается со стороны властей, государства и церкви, заинтересованных в подчинении и единомыслии, чтобы все думали о важнейших предметах мировоззрения одинаково, так, как это, по их мнению, необходимо для поддержания общественного “порядка”, обычно выгодного тем, кому временно принадлежит власть.

Однако сама природа человека, как существа разумного, т. е. свободно самоопределяющегося, рано или поздно неизбежно потребует самостоятельного размышления над основами своего мировоззрения, своего образа жизни, т. е. над собственными понятиями о мире и о жизни, над собственным мировоззрением. По мере взросления, накопления жизненного опыта и духовного созревания неизбежно наступает момент, когда бессознательно, незаметно и некритически усвоенные понятия теряют свою силу и непосредственность, – и тогда человеку уже недостаточно того, что его “так учили”, что “так написано в книгах”, что “такова вера наших отцов и дедов”, что “так принято поступать”, что так говорят авторитетные и знаменитые люди – учитель, священник, учёный, писатель, “звёзды” или кумиры. Мы начинаем понимать, что находились в духовной зависимости, под духовной опекой, что о нас заботились, что нами распоряжались и манипулировали. Если человек стремится освободиться от этой зависимости, пусть и благожелательной, и стать духовно самостоятельным, то он, наконец, обращает внимание на свои собственные понятия, руководящие его жизнью в целом, делает их предметом сознательного, рационального анализа и обоснования. Эта способность человека делать собственные представления о мире и о жизни предметом размышления называется рефлексией. Рефлексия – это самосознание, это способность сознания, как бы оттолкнувшись и отразившись от сознаваемых предметов, на которые сознание обычно направлено, обратиться на самого себя – т. е. к сознанию того, что это я сознаю предмет, и к тому, как я его сознаю. Рефлексия – это способность сознания к “раздвоению” и критическому отношению к самому себе. Одно дело – иметь понятие, скажем, о законе всемирного тяготения, и совсем другое дело – осознать, что этот “закон природы” есть лишь один из возможных способов представлять себе мир, тот способ, которым я представляю себе мир под влиянием обучения в школе и изучения классической физики.

В ходе этих сомнений и самостоятельных размышлений о собственном мировоззрении, о главных ценностях жизни, о своём пути в мире и рождается “философствование”. Философия – это рефлексия над “здравым смыслом” и мировоззрением. Это – стремление к ясности и самостоятельности в своём представлении о мире и о себе самом, о своём месте в мире. Результатом философских размышлений может быть отказ от привычного, некритически усвоенного мировоззрения, либо его прояснение, углубление и рациональное обоснование, либо формирование принципиально нового мировоззрения и т. д. Лишь философия может сделать мировоззрение ясным, целостным, упорядоченным, продуманным, рационально обоснованным. Философы – люди, которые смогли сами создать своё, новое мировоззрение, которые создали новый способ мыслить, новый способ представлять себе мир. Всё, что входит сегодня в “здравый смысл” и считается “само собой разумеющимся”, было когда-то впервые придумано свободным и оригинальным умом.

В обыденной жизни эта фундаментальная рефлексия может быть пробуждена кризисом, общественным или личным, глубокими и неожиданными изменениями, необычными явлениями, выводящими из круга привычного, сильным потрясением, той или иной “пограничной ситуацией” в жизни – тяжелой болезнью, встречей со смертью, со страданием, с непреодолимым злом, разочарованием в действительности, в самом себе, с потерей “смысла жизни”, крушением самых главных надежд, с осознанием иллюзорности своих стремлений к “счастью”, “успеху” и т. п. – одним словом, всем тем, что заставляет подвергнуть сомнению важнейшее, простейшее, первичное и даже “очевидное”, то, что “само собой разумеется”. Хотя и не обязательно причиной философского “пробуждения” являются столь “брутальные” события. Иногда достаточно момента покоя, созерцательного отстранения от привычного повседневного течения жизни, момента внимательного и сосредоточенного размышления, в котором человек как бы “выпадает” из обыденности, из привычных способов поведения и становится в иное отношение к миру – то, которое в Древней Греции и было впервые названо словом “феория” (теория) или “философия”. В человеке есть способность, бесконечно возвышающая его над всеми другими созданиями в мире, – самосознание. Он не только существует, но и знает о своём существовании. Человек, в отличие от животного, есть не только индивидуальность, но и личность, – это означает прежде всего то, что он имеет понятие о своём “я”, что он способен сознавать самого себя, и тем самым – “выйти из ситуации”, в которой находится и действует, и как бы посмотреть на самого себя со стороны, т. е. быть как бы “на дистанции” от самого себя. В этой нетождественности человека самому себе – секрет свободы и универсальности человека, его способности постоянно изменять способы собственной деятельности. Это “отстранение” человека от самого себя, от своих собственных способов мышления и поведения делает для него многое привычное и повседневное странным. “Философствовать” – и значит оказаться в таком состоянии, когда человек останавливается в удивлении и “задумывается” над тем, что составляло основание его жизни, её “суть”. Когда человека охватывают сомнения и захватывает суть вещей, тогда философия и выхватывает его из повседневности, из привычных способов жизни [10]. Платон же писал, что философствующий человек отличается от других как бодрствующий от спящих. Философия – бодрствующее присутствие в мире, которое требует постоянного усилия понимания, требует выхода из привычного и обыденного. Для философа становится проблематичным и мир, и свое присутствие в нём. Философия – знание о своём незнании, “знающее незнание”.

 

http://www.alexandrmen.ru/books/tom4/4_gl_06.html

. Александр Мень. История религии. т. 4


Часть II
БОГ И ПРИРОДА.
НАТУРФИЛОСОФЫ Глава шестая
МИР КАК ГАРМОНИЯ. ПИФАГОР
Южная Италия, 540—500 гг.  

---

 *
По преданию, Пифагор родился около 580 г. до н. э. на острове Самос, вблизи ионийского побережья Малой Азии. Первые познания он мог получить от своего отца, ювелира: в те времена эта профессия требовала многосторонней образованности. Есть указания, что его предки были сирийцами или финикиянами, и, может быть, еще в своей семье он приобщился к религиозной традиции Востока (4). Для тогдашней греческой молодежи посещение чужих стран было главным способом расширить запас знаний, и поэтому юность свою Пифагор провел в путешествиях.
Ему было лет тридцать, когда он приехал в Египет и там познакомился с древней мудростью жрецов: медициной, математикой и метеорологией. Говорят, что при вторжении персов в Египет Пифагор был захвачен в плен и отвезен в Вавилон. Существует легенда, будто в то время он встретился с иранским пророком Заратустрой и даже побывал в Индии (5). Но, по мнению большинства историков, эти сведения (записанные, кстати сказать, много веков спустя после смерти мудреца) являются скорее романом, чем историей (6). Наиболее достоверными можно признать указания на поездки Пифагора в Вавилон и особенно Египет, с которыми греки в то время имели тесные отношения. Вполне понятно, что религии этих стран должны были произвести большое впечатление на «любителя мудрости» и дать богатую пищу его воображению и мысли.
Вернувшись на Самос, Пифагор нашел родину в руках диктатора Поликрата, который упрочил свою власть, опираясь на союз с персами. Поначалу могло показаться, что остров расцвел после трудных лет политических переворотов. Поликрат, сам выходец из торговой среды, поощрял ремесла и искусства. Повсюду сооружались обширные постройки, поражавшие своим великолепием. При дворе правителя находили приют выдающиеся поэты и художники. Но Пифагор быстро понял цену этой золотой клетки. Опека властей оказалась тяжким бременем для свободы мысли. По словам Порфирия, философ «видел, что тирания слишком сильна, чтобы свободному человеку можно было доблестно переносить надзор и деспотизм» (7). Пифагор проникся отвращением к самосскому режиму и задумал навсегда покинуть отечество. «Ненавидя душой тиранию, сам он изгнанье избрал»,— говорил Овидий, читавший одну из древних биографий философа (8). О подробностях этого переселения (или изгнания ?) ничего не известно. Мы знаем лишь, что в 540 г. Пифагор сел на корабль, отплывавший в Италию, и через некоторое время прибыл в город Кротон.
Сюда, в богатый торговый порт у берегов Тарентского залива, в так называемую «Великую Грецию», стремились многие путешественники, купцы и мастера. В этом царстве колонистов общая атмосфера была намного свободнее, чем на Самосе.
Трудно сказать, где окончательно сложились воззрения Пифагора и когда он почувствовал в себе призвание духовного учителя, во всяком случае именно в Кротоне он начал излагать свою доктрину и основал Союз, или братство. Его деятельность началась почти одновременно с проповедью Будды, Конфуция и Исайи Второго.
В пифагорейском Союзе авторитет учителя был непререкаем: ссылка на его мнение («Сам сказал!») решала все споры. Это объяснялось тем, что на Пифагора смотрели как на чудотворца и вообще существо сверхъестественное. По-видимому, в его личности было нечто такое, что внушало веру в его близость к таинственным мирам. Он сам говорил о себе как о посланнике богов, подчеркивал свою исключительность, одеваясь, как жрец, в белые одежды, поражая всех «важностью вида» (9). Каждое его движение было отмечено достоинством и сознанием учительской роли.
О нем рассказывали самые необычайные вещи: будто он появлялся одновременно в разных местах, проникал в загробные области, беседовал с духами. Говорили, что однажды, когда Пифагор переходил реку, из воды раздался голос, приветствовавший его (10). Все это — свидетельства очень поздних легенд, но они, по-видимому, верно отражали настроения, царившие в кругу первых пифагорейцев. Бертран Рассел называет Пифагора чем-то средним между Эйнштейном и Мэри Эдди, основательницей секты «Крисчен сайенс», но, пожалуй, если уж сравнивать с современностью, он больше напоминает Штейнера с кругом его почитателей — антропософов.
Находились люди, которые насмехались над Пифагором, называя его шарлатаном и честолюбцем. Его импозантность казалась им игрой, рассчитанной на легковерие. Гераклит презрительно отзывался даже об обширной эрудиции Пифагора. Но влияние пифагорейства показывает, что оно представляло собой серьезное течение, да и вообще нет оснований сомневаться в подлинной мудрости и мистической одаренности основателя Союза. Если европейцы с доверием относятся к необычайным способностям йогов, почему считать вымыслом подобные способности у Пифагора? Скорее всего легенды о нем имели реальное основание, хотя утверждать нечто большее вряд ли возможно.
До нас не дошло ни одной строчки, написанной самим Пифагором, а древние авторы уверяли, что он вообще ничего не писал (11). Это вполне вероятно, ибо в ту эпоху духовная истина считалась обычно уделом посвященных избранников; писать означало отдать ее на всеобщий суд. Но и устное учение Пифагора было эсотерическим. О его содержании, по словам Порфирия, никто не мог сказать ничего определенного, так как пифагорейцы «давали строгий обет молчания».
* * * Тем не менее основные черты Пифагоровой доктрины не утеряны полностью. С распадением Союза его члены меньше заботились о соблюдении тайны. Пифагорейские школы и кружки существовали очень долго, вплоть до первых веков нашей эры. Благодаря этому традиция не была прервана. Ряд важных ее положений сообщают Аристотель, Овидий, Аэций, Диоген Лаэртский, которые могли получать сведения непосредственно из пифагорейской среды.
Овидий в таких выражениях рисует Пифагора-учителя:

Постигал он высокою мыслью
В далях эфира — богов; все то, что природа людскому
Взору узреть не дает, увидел он внутренним взором.
То же, что духом своим постигал он и бдительным тщаньем,
Все на потребу другим отдавал, и толпы безмолвных,
Речи дивящихся той, великого мира началам,
Первопричинам вещей, пониманью природы учил он.
Что есть Бог; и откуда снега; отчего происходят
Молнии — Бог ли гремит иль ветра в разъярившихся тучах;
Землю трясет отчего, что движет созвездия ночи?
Все, чем таинственен мир (12).

Из этих строк явствует, что концепция Пифагора была натурфилософской. Он искал божественное Начало в природе, не отделяя религиозного познания от естественнонаучного. Овидий излагает и сущность воззрений Пифагора:

Не сохраняет ничто неизменным свой вид; обновляя
Вещи, одни из других возрождает обличья природа,
Не погибает ничто — поверьте! — в великой Вселенной.
Разнообразится все, обновляет свой вид; народиться —
Значит начать иным быть, чем в жизни былой; умереть же —
Быть, чем был, перестать; ибо все переносится в мире
Вечно туда и сюда; но сумма всего — постоянная (13).

Порфирий, ссылаясь на философа Дикеарха, писал, что, согласно Пифагору, «душа бессмертна, но переходит из тела в тело живых существ; далее все происходящее в мире повторяется через определенные промежутки времени, но что ничего нового вообще не происходит» (14). Это взгляды, характерные для орфической теософии и восточных религий. Для грека, искавшего цельное мировоззрение и соприкоснувшегося с Востоком, самым естественным было обратиться к учению орфиков, которое сочетало в себе эллинские и восточные элементы. Приведенные свидетельства показывают, что Пифагор усвоил идею циклизма, столь свойственную всем древним миросозерцаниям. Метемпсихоз являлся у него лишь частным случаем закона «вечного возвращения».
Насколько конкретна была для философа теория перевоплощения, видно из анекдота, сохраненного Ксенофаном: однажды, говорит он, Пифагор обратился к прохожему с просьбой не бить щенка, так как по его голосу он якобы узнал душу своего умершего друга. О себе Пифагор, подобно Будде, говорил, что помнит многие свои прошлые жизни; в частности, он будто бы был троянским героем Эвфорбом.
Но самосский мудрец интересен не этими взглядами, общими с орфизмом и религиями Востока. Центром его учения было понятие гармонии, навеянное культом Аполлона, бога искусств, света и соразмерности. Говорили, что Пифагор — ученик дельфийских жрецов. К сребролукому богу прибегали еще Орфей и Меламп, пытаясь упорядочить вакхическую веру. У Пифагора двуединство Аполлона и Диониса, намеченное орфиками, оказывается основным принципом космоса. Этим словом (от глагола «космео» — устраивать, украшать) впервые назвал Вселенную Пифагор.
Если Дионис рассыпается фонтаном многообразных явлений, в котором бушуют хаотические силы раздробленности, то Пифагор усмотрел божественное в порядке, структуре, организации. Аполлон был для Пифагора создателем космического строя. Таким образом, философ соединял две почти враждебные стихии греческой религии: Хтонос и Олимп, ночь и день, иррациональное и разум.
Это, однако, не означало возврата к языческой мифологии. Пифагор презирал ее за примитивность и вульгарность. Он утверждал, что видел в потустороннем мире Гомера и Гесиода, которые терпели муки за то, что повторяли нелепые басни о богах. Пифагор требовал уважения к богам, но, как и для Будды, они не были для него высшими существами: они лишь олицетворяли ту или иную сторону мироздания.
Верховным Божеством философ почитал некое огненное Единство, пребывающее в самом средоточии космоса. Впивая потоки пустоты, окружающей Центр, это пламенное Целое образует множественность миров, состояний и качеств. Полюсы мира не исчерпываются Аполлоном и Дионисом. Стройная красота Вселенной осуществляется через согласование двадцати противоположных ее частей, или начал: предел и беспредельное, покой и движение, прямое и кривое, мужское и женское, хорошее и дурное, чет и нечет, правое и левое, единое и множественное, квадратное и разностороннее, свет и тьма (15).
Здесь, как и в китайской философии, дуализм старых мифов претворяется в понятие о созидательной роли полярностей. Значение Пифагора заключается в том, что на место каприза, произвола и неустойчивости, которые усматривала в мире Олимпийская религия, он поставил идею закономерности. Но как почитатель Аполлона он был одновременно и своеобразным продолжателем Олимпийской традиции. Ведь именно она в лице своих богов освятила «человеческое», разумное начало. Пифагор очистил это начало от грубых черт, признав умопостигаемый закон основой мира. Более того, он открыл, что человеческий дух причастен этим законам и в самом себе переживает красоту и гармонию.
Не случайно поэтому музыка была в глазах Пифагора лучшей бессловесной проповедью. Он утверждал, что она обладает способностью поднимать душу по ступеням восхождения и открывать высший порядок, скрытый от взоров невежд. Пифагор учил своих последователей слушать «гармонию сфер», вселенское звучание космического строя.
Но не только музыка служит путеводителем к тайнам единого живого мироздания. Один пифагореец говорил, что есть «божественное знание», приобщающее человека к всеобщей гармонии, которая имманентно, внутренне «присуща вещам». Это знание может быть выражено только на абстрактном языке математики. Математика, по мнению Пифагора, нечто неизмеримо большее, чем подспорье для архитекторов и мореходов. Погружение ума в чистый мир чисел открывает ему то измерение бытия, которое доступно не чувствам, а только интеллекту. Геометрические формы и числа как таковые принадлежат умопостигаемой сущности природы, они больше всех человеческих иероглифов отрешены от чувственных образов. Открытие этого особого мира, сделанное Пифагором, впоследствии легло в основание платонизма.
По свидетельству Аристотеля, пифагорейцы провозгласили «принципы математики принципами всего сущего». Она рассматривалась как каркас космографии, как путь к выведению единой формулы мира, которая тождественна с музыкальной гармонией. То была гениальная догадка, и мы знаем, что в XX веке математика привела физику к понятию о металогической структуре природы.
Единица казалась Пифагору наилучшим знаком для божественного Единства. Совершенна лишь верховная Монада. Однако космический дуализм остается у Пифагора в силе. Он делит Целое на два извечных начала: деятельное и пассивное, Божество и материю. В их взаимодействии и существует Вселенная, основанная на числах и геометрических элементах.
Кроме музыки и математики, Пифагор указывал и на третий способ настройки души-инструмента в унисон с небесной симфонией. Им являлся особый уклад жизни, который требовал просветленности, гармоничности и меры в поступках, чувствах и мыслях. Пифагореец должен был воспитывать в себе целомудрие, сдержанность, миролюбие, уважение к древним учениям. На смену «орфической жизни» пришла «жизнь пифагорейская».
Ученик обязан был строго следить за собой, заглядывая в свою душу, проверяя совесть: «Что преступил я? Что натворил? Какого не выполнил долга?» (16) Человеку следует помнить, что его бессмертная душа есть арена противоборства враждующих сил. Их нужно привести в равновесие. Того, кто не смог перестроить свою душу по принципам гармоничности, не минует возмездие. Лишь совершенная жизнь может принести душе блаженство в этой жизни и будущих воплощениях.
Подобно орфикам, Пифагор проповедовал «неубиение». Овидий вкладывает в его уста страстную проповедь, направленную против животной пищи. Некоторые древние авторы, напротив, доказывают, что Пифагор запрещал употреблять в пищу лишь отдельные части тела животных. Но достоверно известно, что позднейшие пифагорейцы совсем отказывались от мясной пищи (17). Это воздержание усложнялось многочисленными старинными табу народных поверий.
Общественным идеалом мудреца была аристократическая форма правления, но имелось в виду господство не эвпатридов, а «аристократов духа». У кормила власти, по мнению Пифагора, должны стоять люди, посвященные в высшее знание.
В какой-то степени ради этих целей и был образован Пифагорейский союз. Он представлял собой не партию и не простое сообщество, а настоящий религиозный орден. Некоторые историки любят сравнивать его с масонскими ложами. Исключая буддийскую Сангху, он был единственным во всем древнем мире.
У пифагорейцев были не только своя иерархия, обрядность и эсотерические доктрины, но их связывала строгая дисциплина и послушание. Члены Союза проходили искус, пребывая несколько лет в молчании (18). Много внимания уделялось развитию музыкальной культуры и математических знаний. Особое значение придавалось углубленным размышлениям — медитациям. Предметом их были, вероятно, изречения учителя. И хотя большинство из них до нас не дошло, но благодаря медитациям учение Пифагора жило, передавалось изустно.
В Кротоне Союз на какое-то время завоевал политическую популярность. Пифагорейцы даже сумели взять в руки бразды правления и распространить власть на соседние города. По свидетельству древних, проповедники гармонии управляли хорошо. Но политика и мудрость редко сопутствуют друг другу. За успехами Союза последовали неудачи, и наконец его постигла полная катастрофа.
В 510 году в Сибарисе, расположенном севернее Кротона, вспыхнуло восстание демоса. Правители-эвпатриды были изгнаны. Несколько сот из них попросили убежища у кротонцев. Принять их означало бросить вызов более сильному соседу. Во время народного собрания кротонцы склонялись к тому, чтобы выдать беглецов. Но Пифагор посоветовал взять их под покровительство. Он не одобрял демократии, в которой, возможно, видел хаотическое начало.
Между городами вспыхнула война. Хотя у кротонцев сил было втрое меньше, они победили: жестокое сражение кончилось полным разгромом Сибариса. Но этим невозможно было остановить волну общественных перемен: по всей Греции и в ее колониях свергалась власть аристократии. Дошла очередь и до Кротона. Видя это, престарелый Пифагор покинул город.
Тем временем положение Союза становилось все более шатким. Руководители его отчаянно сопротивлялись попыткам установить в Кротоне народовластие. Это настроило против них большинство граждан. Один богатый кротонец, по имени Килон, организовал настоящую травлю пифагорейцев. Говорили, что когда-то он сам просился в Пифагорейский союз, но не был принят, а теперь беспощадно мстил отвергнувшим его людям. Он распространял о братстве самые гнусные небылицы и скоро достиг своей цели — полного падения власти пифагорейцев.
Развязка борьбы была трагической. Во время народного волнения старейшины Союза срочно собрались на совет в доме одного знатного гражданина. Здесь их настигла разъяренная толпа: дом подожгли, и лишь два человека успели выбраться из пылавшего эдания (19).
Для пифагорейцев наступили годы гонений. Их доктрина подвергалась осмеянию, а самих их повсюду объявляли врагами Отечества.
Тем не менее рассеявшиеся группы учеников Пифагора сберегли его учение. Пусть оно и не привело к сколько-нибудь стойкой религиозной реформации, но, даже ограниченное узкими кружками, оно воспитало плеяду талантливых философов и ученых. Идеи Пифагора о Едином, о гармонии, вечных основах мироздания, о бессмертии духа оказали плодотворное воздействие на развитие античной философии и науки. Через Эсхила, Платона и Эвклида пифагорейство передало свою эстафету будущим поколениям.
Таким образом, не обладая столь могучим религиозным даром, как Индия или Израиль, Греция все же сумела завоевать для мира великие духовные сокровища в сфере познания и религиозной мысли.

---

ПРИМЕЧАНИЯ
Глава шестая
МИР КАК ГАРМОНИЯ. ПИФАГОР 1. В своем знаменитом труде Коперник прямо ссылается на пифагорейцев (Филолая и Экфанта) как на своих предшественников (Н. Коперник. О вращении небесных сфер. М., 1964, с. 12).
2. Пифагор, по определению одного из историков религий, «единственный основатель религии, которого, поскольку нам известно, знает греческий мир» (А. Гольверд.— В кн. «Иллюстрированная история религий» Шантепи де ла Соссея, т. II, с. 265).
3. Геродот. История, I, 95.
4. Климент Александрийский. Строматы, I, 62.
5. А. Маковельский. Досократики, т. I, Пифагор, 4, 8, 11.
6. См.. F. Сорleston. А History of Philosophy. N. Y., 1962, v. I, р. 45. В прошлом веке Л. Шредер пытался доказать, что Пифагор заимствовал основы своей доктрины из Индии (см.: Л. Шредер. Пифагор и индийцы.— Журнал Министерства Народного Просвещения, 1888, № 10—11,с. 1—73.). Попытку Шредера многие авторы считали неудавшейся (см. Э. Целлер. Очерки по истории греческой философии. М., 1913, с. 41). Однако в настоящее время есть некоторая доля вероятности того, что индийские идеи могли проникнуть в Восточную Грецию через Иран (см.: А. С. Воиqet. Comparative Religion. London, 1955, р. 74—75, 129).
7. Порфирий. Vita Pythagoris, 9.
8. Овидий. Метаморфозы, XV, 61. Пер. С. Шервинского.
9. А. Маковельский. Досократики, т. I, Пифагор, 5.
10. Там же, 7.
11. Есть указание, что Пифагору принадлежит книга «Священное слово» (А. Маковельский. Досократики, т. I, 19). Но большинство древних авторов знает Пифагора лишь как устного учителя. См., напр.: Иосиф Флавий. Против Ариона, I, 63.
12. Овидий Метаморфозы, XV, 62—72.
13. Овидий. Метаморфозы, 252—258.
14. Порфирий. Vita Pythagoris, 19; см.: М. Еliade. Тhe Мyth of the Eternal Return, 1965, р. 120.
15. Аристотель. Метафизика, I, 5, 986а, 15.
16. А. Маковельский. Досократики, т. I, с. 61.
17. Страбон. География, XV, 716, А. Маковельский. Досократики, т. I, 9; Овидий. XV, 75 cл.
18. Климент Александрийский. Строматы, V, 11.
19. Полибий. Всемирная история, II, 38, 10; Ямвлих. Vita Pythagoris, 248.
далее