ის სულ არ გავდა ანდროპოვის ლაბორატორიებში გამოზრდილ გორბაჩოვის და ელცინის კაპიტალიზმს.
ბოლშევიკების მიერ მოკლული რუსეთის ხსოვნას
რუსული ქრისტიანული კაპიტალიზმის შესახებ. ამ ქრისტიანი მოღვაწეების აზრით პეტერბურგი დიდად არ განსხვავდებოდა მონღოლთა ურდოსგან.
მოსეს ყურადღების გარეშე დარჩენილმა ებრაელებმა ოქროსგან ჩამოასხეს ხბო, დაიწყეს თავისი ნაკეთობის თაყვანისცემა და მის ირგვლივ ცეკვა-თამაში გამართეს.
პეტერბურგში გამოჩნდა წმინდა ოქროსგან ჩამოსხმული პუტინის ბუსტი. საბჭოთა დემოკრატებმა აჯობეს არაბ შეიხებს,ბანაობენ ოქროს აბაზანებში და სხედან ოქროს უნიტაზებზე.
სინტერესო ისაა რომ რუსული კაპიტალიზმი რადიკალურად განსხვავდებოდა ანდროპოვის წიწილების მიერ სკკპ ცკს საქმეთა მმართველი კრუჩინას მისი საკუთარი ბინის აივნიდან გადაგდების თუ გადახტომის შემდეგ შექმნილი საბჭოთა კაპიტალიზმისგან. გავიცნოთ რუსული კაპიტალიზმიც.
რუსულ გაზეთ "ლიტერატურნაია გაზეტას" ესაუბრება რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის რუსეთის ისტორიის ინსტიტუტის დირექტორი, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი იური პეტროვი.
უცნაურია მაგრამ რუსული კაპიტალიზმი ამოიზარდა გლეხობიდან.
თითქმის ყველა ცნობილ რუს ფაბრიკანტს და ვაჭარს ჰქონდა გლეხური ფესვები. სწორედ გლეხურმა ფენამ უზრუნველყო განვითარების სწრაფი დინამიკა. მოროზოვები, რიაბუშინსკები, ტრეტიაკოვები გლეხებიდან იყვნენ.
ორი-სამი თაობის შემდეგ გლეხების შთამომავლები იყვნენ ფართო თვალსაწიერის მქონე ევროპულად განათლებული ადამიანები. მათ ჰქონდათ დიდი კულტურული მოთხოვნილებები და ცხადი წარმოდგენა თავის როლზე.
ბობოქარი ზრდის პერიოდი იყო ბატონყმობის გაუქმების შემდეგი ხანა.
იგივე მოროზოვებმა ჯერ კიდევ რეფორმამდე თავი გამოისყიდეს 17 ათას რუბლად,იმ დროისთვის უზარმაზარ თანხად. ბევრი სხვაც გლეხობიდანაა.
1861 წელს სანატრელი თავისუფლების მიღების შემდეგ ისინი აქტიურად ჩაერთვნენ ბიზნესში.
მათ დაიწყეს ფაბრიკების მშენებლობა, ევროპაში უახლესი დანადგარების და მოწყობილობის დაკვეთა. ისინი ასაქმებდნენ ყოფილ თანასოფლელებს.
დროთა მანძილზე მათ შექმნეს ის რასაც შეიძლება ეწოდოს რუსული მანჩესტერი-ესაა ივანოვოს რაიონი. ყოფილი მიყრუებული სოფელი ნახევარ საუკუნეზე ნაკლებ დროში გადაიქცა უდიდეს სამრეწველო რაიონად.
ყველაფერი ეს მოკლეს და ადამიანთა მეხსიერებიდან ამოშალეს ვითომ გლეხების ბედნიერებისთვის მებრძოლმა ბოლშევიკებმა.
ამ რუს მეწარმეებს გამოარჩევდა ის რომ მათში ძალიან ძლიერი იყო ქრისტიანული კომპონენტი. მათ შორის ბევრი იყო ძველმორწმუნე რუსი ქრისტიანი.
პეტრე პირველის მიერ შექმნილ რუსეთის იმპერიაში ძველმორწმუნე ქრისტიანებს ეკრძალებოდათ ნებისმიერი სამოქალაქო თუ სამხედრო სამსახური.
მათთვის ღირსეული არსებობის ერთადერთი გზა იყო ბიზნესი, კომერცია, მრეწველობა.
სწორედ ამიტომ ბევრი ძველმორწმუნე ქრისტიანი რუსი გლეხი გახდა კომერსანტი და მრეწველი.
ძველმორწმუნეებში კი აკრძალული იყო ლოთობა და თამბაქოს წევა, ასე რომ შეიქმნა ფხიზელ და ჯანმრთელ,დისციპლინირებულ ქრისტიან რუს მეწარმეთა და ვაჭართა ძლიერი ფენა.
როგორც დევნილები, ძველმორწმუნეები ერთმანეთთან დაკავშირებულები იყვნენ ძლიერი კორპორატიული კავშირებით. ძალიან განვითარდა ურთიერთდახმარება, შველა კრედიტით,რაც აიოლებდა დაწინაურებას ბიზნესში.
მეოცე საუკუნის დასაწყისში რუს ძველმორწმუნეთა მოძრაობის ლიდერებად იქცნენ რიაბუშინსკები/ ისინი იწვევდნენ ძველმორწმუნეთა ყრილობებს,გამოსცემდნენ გაზეთებს "ეკლესია" და "სახალხო გაზეთი",. ყველაფერ ამას აკეთებდნენ საკუთარი ფულით. გუჩკოვებიც ძველმორწმუნეებიდან იყვნენ,მათთან დაკავშირებული იყო ზოგი მოროზოვი.
რუსეთში ფულის კეთება შეიძლებოდა სწრაფად ან პატიოსნად.
პირველ რუს კაპიტალისტებს,დასახელებულებსაც, არ ჰქონდათ სახელმწიფოს მხარდაჭერა სახელმწიფო დაკვეთების სისტემით,რაც განვითარებული იყო სხვა დარგებში,მაგალითად სარკინიგზო მშენებლობებში სადაც საჭირო იყო კანცელარიებში აუცილებელი ნებართვის მიღება. ან ფოლადის ჩამომსხმელ ქარხნებში.
მათ ჰქონდათ ტექსტილი, ქსოვილი, რაც ანთავისუფლებდა ხაზინასთან უშუალო კავშირისგან. ისინი შედარებით დამოუკიდებლები და ამიტომ უფრო თავისუფლებისმოყვარეები იყვნენ.
რუს ძველმორწმუნე ქრისტიანთა კაპიტალიზმი არ ყოფილა საუკეთესო ნიადაგი კორუფციისთვის. ამ მეწარმეებს არ უყვარდათ ქრთამის მიცემა, თუმცა ზოგჯერ მათაც უხდებოდათ ამის გაკეთება.
აი რას იხსენებს ვლადიმირ რიაბუშინსკი: "პეტერბურგში წასვლა მუდამ მიჭირდა იმიტომ რომ კანცელარიებში ურთიერთობებში არაფერი ყოფილა სასიხარულო და დები ჩემი წასვლის წინ მუდამ დამცინოდნენ: ვოლოდია ისევ დაბღვერილია, თითქოს მონღოლთა ურდოში მიდის."
სახელმწიფო დაკვეთების არარსებობა ითხოვდა სრულ ორიენტაციას მუშაობის საბაზრო ხასათზე.
ძველმორწმუნე რუსი ქრისტიანი მეწარმეები აცმევდნენ მთელ რუსეთს, განსაკუთრებით გლეხობას. მოსკოვის და ივანოვოს იაფი ჩითი იყიდებოდა ყველგან.
გარკვეული ფაქტორების კომბინაციის შედეგად თავს იჩენდა დიდი პოლიტიკური აქტივობა რომელიც დასავლეთი ევროპის ბურჟუაზიაში არ ყოფილა.
მეოცე საუკუნის დასაწყისისთვის ამ რუსმა მოღვაწეებმა დაინახეს თავისი მნიშვნელობა,რომ ისინი არიან ეკონომიკის ბატონ-პატრონები, რომ ისინი ქმნიან ათობით ათას სამუშაო ადგილს, რომ ისინი გლეხურ რუსეთს გარდაქმნიან ახალ ინდუსტრიულ რუსეთად. ეს უნარჩუნებდა მათ შინაგან ღირსებას. ისინი ადექვატურად აფასებდნენ საკუთარ თავს.
მაგრამ რუსეთის იმპერიის პოლიტიკური რეჟიმი არ აფასებდა ამ მოღვაწეებს და ამიტომ იყო კონფლიქტები.
მეფის ადმინისტრაცია თვლიდა რომ პოლიტიკა არაა ვაჭართა საქმე და ამიტომ ეჭვით უყურებდა ამ მოღვაწეებს. თქვენ გაქვთ ბიზნესი და იმას მიხედეთ, სხვა რამეს შეეშვით, ასეთი იყო მეფის ადმინისტრაციის პოზიცია რუსი ქრისტიანი ძველმორწმუნე მეწარმეების მიმართ.
რუს მეწარმეებში იყო სხვადასხვა ჯგუფები. მოსკოვური ბურჟუაზია დაკავშირებული იყო საფეიქრო მრეწველობასთან,ფართო ვაჭრობასთან, ნაკლებად იყო ორიენტირებული სახელმწიფო დაკვეთებზე.
იყო სხვა ჯგუფებიც. ძალიან ძლიერი იყო პეტერბურგის ბურჟუაზია. მასში ჭარბობდნენ ფინანსისტები, ბანკირები, ბანკთა მფლობელები, რკინიგზის კონცესიონერები, მშენებლები, უმსხვილესი ქარხნების,მაგ. პუტილოვის ქარხნის,მფლობელები.
ესაა ხარისხობრივად სხვა დაჯგუფება-პოლიტიკურად უფრო გულგრილი.
პეტერბურგელებს პირველ რიგში აინტერესებდათ ბიზნესი, სახელმწიფოსგან მათ სჭირდებოდათ მფარველობა, ლიცენზიები მომგებიან პროექტებზე, პოლიტიკას ისინი ერიდებოდნენ.
მოსკოველები კი თვლიდნენ რომ რუსეთი არის ადგილი სადაც უნდა იცხოვრო და არა მარტო ფულის შოვნის ადგილი.
მოსკოვში ჩამოყალიბდა საქმიანი ელიტა რომელიც არც თუ უმიზეზოდ თვლიდა თავს მეწარმეთა კლასის ლიდერად და მისი ინტერესების გამომხატველად.
პეტერბურგელები კი უფრო მოგებაზე ფიქრობდნენ ვიდრე ქვეყნის განვითარების პერსპექტივებზეე.
სწორედ მოსკოვურმა ბურჟუაზიამ წარმოშვა როგორც თავისი კლასის ისე მთელი რუსეთის ლიდერები. აქედანაა სახელმწიფო სათათბირის თავმჯდომარე ალეკსანდრ გუჩკოვი,დროებითი მთავრობი მინისტრი ალეკსანდრ კონოვალოვი.
ლეგენდარულ პაველ რიაბუშინსკის კი არ ჰქონია არანაირი თანამდებობა, მაგრამ ის იყო მოსკოვური ბურჟუაზიის ფაქტიური ლიდერი.
აქედან არიან გრიგორი კრესტოვნიკოვი,პაველ ბურიშკინსკი...შედარებით მცირერიცხოვანი მაგრამ იდეოლოგიური თვალსაზრისით ძალიან გავლენიანი ჯგუფი.
ისინი გამოსცემდნენ თავის გაზეთებს. რიაბუშუნსკი გამოსცემდა სახელგანთქმულ და ძალიან მასობრივ " რუსეთის დილას" // «Утро России»//.
მოსკოვის ბურჟუაზია სერიოზულად იყო დაინტერესებული მუშებთან ურთიერთობით. მის საუკეთესო ნაწილს ესმოდა რომ საჭიროა მუშებისთვის საცხოვრებლების,საავადმყოფოების, ბავშვთა ბაღების, კულტურის სახლების მშენებლობა, ცხოვრებისთვის ნორმალური ატმოსფეროს შექმნა,
მათ ახასიათებდათ მოვლენათა სოციალური,სტრატეგიული ხედვა.
კოსტრომას გუბერნიაში არის ორი ფაბრიკანტის პირმშო,პატარა ქალაქი ვიჩუგა, კოკორევმა მის მცხოვრებლებს.თავისი დაღუპული ქალიშვილის სამახსოვროდ, აუგო უზარმაზარი ეკლესია. მისი სამრეკლო ივან დიდის სამრეკლოზე უფრო მაღალია და ჩანს 30 კილომეტრის მოშორებიდან.
კონოვალოვი კი რკინაბეტონისგან აგებდა მტკიცე სახლებს,ბავშვთა ბაგებს და ბაღებს, საავადმყოფოებს,ამბულატორიებს. მან ააგო კულტურის სახლი. მან შექმნა იმ დროისთვის ყველაზე თანამედროვე ინფრასტრუქტურა.
კონოვალოვის ფაბრიკების მუშები არასდროს გაფიცულან. კოკორევი კი ხარბი იყო მისი ღვთისმოსაობის მიუხედავად და მასთან მუდამ ხდებოდა მუშათა მღელვარებები.
მოსკოველი და არა პეტერბურგელი მეწარმეების გამარჯვების შემთხვევაში რეჟიმი შეიძლებოდა უფრო შორსმჭვრეტელი ყოფილიყო და არ ყოფილიყო 1917 წლის გადატრიალების აშკარა წინაპირობები.
ამაზე ლაპარაკი ძნელია მაგრამ ფაქტია რომ მოსკოველ ქველმოქმედ რუს მეწარმეებს რეჟიმი არ იღებდა, არქივებში არის საბუთები ამის შესახებ.
ჯგუფის ყოველ ლიდერს უთვალთვალებდნენ, პოლიციის დეპარტამენტში ყოველ მათგანზე იყო საქმე.
რუსი ქრისტიანი მეწარმეები ლიბერალები იყვნენ და ამიტომ რუსების მიერ ანტიქრისტედ წოდებული პეტრე პირველის იმპერიის მოხელეები მათ ძალიან საშიშ ადამიანებად თვლიდნენ.
დიალოგზე ლაპარაკი ზედმეტი იყო. ეს ქრისტიანი მეწარმეები მოქმედებდნენ პოლიციური დევნის პირობებში. ცენზურული მოსაზრებებით ან გენერალ-გუბერნატორის მითითებით ხურავდნენ მათ გაზეთებს, აძევებდნენ მოსკოვიდან,რაც გაუკეთეს რიაბუშინსკის.
ყოველნაირად ედავებოდნენ. საბჭოთა ხანასთან შედარებით ეს რა თქმა უნდა ბავშვთა თამაში იყო,მაგრამ ამასაც შეიძლება დაერქვას რეპრესიები.
საბჭოთა რეჟიმის დამხობისას 1917 წლის თებერვალში ბურჟუაზიამ მიიღო ხელისუფლებაში მოსვლის შესაძლებლობა. გუჩკოვი გახდა სამხედრო მინისტრი,კონოვალოვი-ვაჭრობის და მრეწველობის მინისტრი, პაველ ტრეტიაკოვის ძმისშვილი სერგეი ტრეტიაკოვი გახდა ეკონომიკური განვითარების მინისტრი.
მაგრამ ვითარება უკვე უმართავი იყო, სოციალური კრიზისი იმდენად მძაფრი იყო რომ მათ ვერ შესძლეს თავისი სტრატეგიულად სწორი ლოუნგების განხორციელება.
ამ ქრისტიანი მეწარმეების აზრით კი რუსეთი არ იყო მზად სოციალიზმისთვის,მას დასავლეთის ყველა ხალხის მსგავსად უნდა გაევლო განვითარების ბურჟუაზიული სტადია.
რუსი ქრისტიანი მეწარმეების აზრით არ იყო საჭირო ყურის დაგდება დემაგოგებისთვის რომლებიც მოუწოდებდნენ საზოგადოებრივი წყობის დაუყოვნებლად შეცვლისკენ, საჭირო იყო მართვის ძირითადი ბერკეტების მიცემა ბურჟუაზიისთვის,მეწარმეებისთვის, საჭირო იყო ხელისუფლებიდან ყველანაირი სოცილისტების გარეკვა, სახელმწიფო სათათბიროში იყო ბევრი რადიკალი.
მაგრამ 1917 წლის ზაფხულში ბოლშევიკურ გადატრიალებას აღარ ჰქონდა ალტერნატივა.ყველაფერი მიდიოდა აქეთკენ.
///არამზადა რადიკალებმა მოაწყვეს გადატრიალება და საჩქაროდ დაანგრიეს ყველაფერი და შეცვალეს სახელმწიფო წყობა // 70 წლის შემდეგ კი მათმა მემკვიდრეებმა,არანაკლებად ნაძირალა საბჭოთა კომუნისტებმა მიითვისეს დემოკრატების და ლიბერალების სახელი, მიზნად დაისახეს წუთში დემოკრატიის და კაპიტალიზმის დამყარება და დაანგრიეს ყველაფერი ირგვლივ. ვნახოთ რამდენ ხანს გასტანს ეს საშინელება,გ.მ.//.
1917 წელს იყო ომი,ნგრევა,სიღატაკე... ამან დიდად გააუარესა ადამიანთა მდგომარეობა და გამოიწვია სიძულვილის აფეთქება. სოციალიზმის პოპაგანდამ დააჯერა ხალხი რომ ყველაფერი კარგად და საუკეთესოდ იქნება თუ კი წიხლისკვრით გააგდებენ არამზადა მსუქან ბანკირთა მცირერიცხოვან ჯგუფს.
მეწარმეებმა დასახეს სწორი სტრატეგიული მიზნები,მაგრამ მათ არ ეყოთ ტაქტიკური საშუალებები მათ არ ჰქონდათ ისეთი სოციალური ბაზა როგორიც ჰქონდათ რადიკალებს.
საშუალო კლასი იქმნებოდა,მაგრამ ის კატასტროფულად მცირე იყო ღარიბ ფენებთან შედარებით. რუსეთი სხვებზე გვიან დაადგა სამრეწველო განვითარების გზას. რუსეთში კაპიტალიზმის დაგვიანებული განვითარება ბევრ რამეს ხსნის მის ტრაღიკულ ბედში.
თვითმპყრობელობა არ ყოფილა აბსოლუტური მუხრუჭი. ყოველ შემთხვევაში ალექსანდრე მეორემ გაატარა დიდებული რეფორმები. ისინი გატარდა ევროპულ დონეზე.
მაგრამ რუსების მიერ ანტიქრისტედ წოდებული პეტრე პირველის და ეკატერინე მეორის მიერ შექმნილ მმართველ წრეებს სულ არ ესმოდათ რომ ახალ სოციალურ ფენას და მის ლიდერებს უნდა ჰქონოდათ საკადრისი ადგილი სახელმწიფო მმართველობაში.
ეს იყო მეფის ხელისუფლების დიდი სისუტე. ბიზნესმა და ყოყოჩმა ხელისუფლებამ ვერ მონახეს კონსენსუსი, იყო კონფრონტაცია.
ჩრდილოეთის ციალი
ყველაფერი ეს არის რიაბუშინსკის სახლი.
თევდორე შეხტელის მოსკოვური მოდერნი. 1900 წ. ბოლშევიკებმა აჩუქეს მათ ერთ-ერთ დამფინანსებელ ნაძირალა მაქსიმ გორკის.
ცოტა რამ პიროვნებებზეც:
ერთ-ერთი ტრაღიკული ფიგურა იყო ლენინის თანატოლი , დაიბადა ლენინზე ერთი წლით გვიან, ისინი ერთ წელს გარდაიცვალნენ.
მაგრამ რიაბუშინსკის საფლავი პარიზშია, ბატინიოლის სასაფლაოზე.
ეხლა ეს საფლავი უპატრონოა,ალბათ აღარაა მომვლელი. ესაა მისი ტრაღედიის სიმბოლო.
რიაბუშინსკი მთელი ცხოვრება ფიქრობდა რუსეთის აყვავებაზე და ბოლშევიკებმა ის გაწიხლეს რუსეთიდან.
მისი შეხედულებების არსი გამოხატულია გაზეთში "რუსეთის დილა" გამოქვეყნებულ წერილში "მოდის ვაჭარი".
მისი აზრი ისაა რომ სახელმწიფოს მმართველმა ძველმა არისტოკრატიამ ცოტა უნდა ჩაიჩოჩოს და ადგილი დაუთმოს ახალ სოციალურ ძალას,მეწარმეებს.
ამ ლოზუნგით შეიქმნა პროგრესისტული პარტია.
პროგრესი გაგებული იყო როგორც გზა საბაზრო ეკონომიკისკენ,პოლიტიკური წყობა-კონსტიტუციური მონარქია.
კონსტიტუციით მონარქია უნდა დარჩენილიყო,მაგრამ სახელმწიფო ვეღარ გააკონტროლებდა ყველას და ყველაფერს.
უნდოდათ ევროპული ტიპის მონარქია.
წარმოშობით გლეხური დინასტიიდან გამოსული პაველ რიაბუშინსკი// 1871 წლის 17 ივნისი, მოსკოვი — 19 июля 1924 წლის 19 ივლისი, საფრანგეთი//
იყო ევროპული ტიპის კონსტიტუციური მონარქიის მომხრე და ძალიან ნიჭიერი
ადამიანი, მას უყვარდა თავისუფალ დროს ურთულესი მათემატიკური ამოცანების
ამოხსნა.
ის ცხოვრობდა გოგოლის ბულვარზე არსებულ სახლში რომლებიც შეიძინა სერგეი მიხეილის ძე ტრეტიაკოვისგან ამ სახლში ეხლა არის რუსეთის კულტურის ფონდი.
მაშინ კი რიაბუშინსკი თავის სახლში მართავდა ეკონომიკურ საუბრებს და ცდილობდა ინტელექტუალური ელიტის მიმხრობას. იწვევდნენ წამყვან მეცნიერებს, მოსკოვის უნივერსიტეტის რექტორ მანუილოვს, ცნობილ იურისტ ნოვგოროდცევს,ბიზნესის წარმომადგენლებს....
არტისტებს და მხატვრებს არ იწვევდა. მას უპირველეს ყოვლისა აინტერესებდა ინტელექტუალები რათა მათი დახმარებით შეექმნა ქვეყნის განვითარების საერთო პროგრამა. ეს იყო სადილები, წარმოითქმებოდა სიტყვები,იყო კულუარული საუბრები, პროგრამა კი ვერ შეიქმნა...
მოგვიანებით რიაბუშინსკი წერდა: "რუსეთში ბიზნესის ხალხს მუდამ ეჭვით უყურებენ,განსაკუთრებული ეჭვით კი უყურებენ ინტელექტუალები".
რუსეთის ქრისტიანმა,მოაზროვნე და გულუხვად ქველმოქმედმა ბიზნესმენებმა პოლიტიკურ სფეროში ცოტა რამ თუ შესძლეს,მაგრამ როგორც არ უნდა ყოფილიყო ბიზნესი შევიდა ინტელექტუალურ ელიტაში. განათლების დონით ეს ხალხი არ ჩამოუვარდებოდნენ თავის თანამოსაუბრეებს.
რუსმა ქრისტიანმა და მოაროვნე მეწარმეებმა დატოვეს ქვეყანა ბოლშევიკების მიერ მისი აოხრების შემდეგ.
პარიზის ოკუპანტი გერმანელებიც არ დაინტერესებულნ მათთან კონტაქტით თუმცა რუსული ემიგრაციის ერთ ფრთას დასაშვებად მიაჩნდა ჰიტლერთან ერთად რუსეთის განთავისუფლება ბოლშევიზმისგან.
რიაბუშინსკები დარწმუნებულები იყვნენ რომ ამ შემთხვევაში გაანთავისუფლებდნენ რუსეთს მოსახლეობასთან ერთად.
ლენინმაც და რიაბუშინსკიმაც იცხოვრეს 53 წელი,მაგრამ მათ არაფერი ჰქონიათ საერთო
რიაბუშინსკის სურდა თანდათანობითი ევოლუციური განვითარება სოციალური ძვრებისა და კატაკლიზმების გარეშე/
ლენინის აზრით კი რაც უფრო უარესი იყო ქვეყნისთვის მით უფრო უკეთესი იყო რევოლუციისთვის.ლენინს უნდოდა როგორც კაპიტალიზმის ისე კაპიტალისტების ლიკვიდაცია.
ლენინი და რიაბუშინსკი არ შეხვედრიან ერთმანეთს მაგრამ რიაბუშინსკიმ გამოთქვა თავისი აზრი ლენინისა და მისი მომხრეების შესახებ.
1917 წლის აგვისტოში მოსკოვის დიდ თეატრში შედგა სახელმწიფო თათბირი,კერენსკიმ წარუმატებლად სცადა ქვეყნის გაერთიანება. თათბირზე პოლიტიკური ფრთების წარმომადგენლები გამოვიდნენ დეკლარაციებით რის შემდეგაც თათბირი დაიშალა.
რიაბუშინსკიმ მოუწოდა იატაკქვეშეთში აღზრდილ და სიცოცხლის ნამდვილ ღირებულებათა არმცოდნე მემარცხენე რადიკალებს უარი ეთქვათ თავის სოციალურ ოცნებაზე. რიაბუშინსკიმ თქვა რომ ეს ოცნება ილუზიაა რომელიც სოციალისტური დემაგოგიური პოლიტიკის გაგრძელების შემთხვევაში აუცილებლად გამოიწვევს საშინელ შიმშილს.
ბოლშევიკებმა რიაბუშინსკის ნათქვამო დაამახინჯეს და განაცხადეს რომ რიაბუშინსკი დაიმუქრა რევოლუციის შიმშილით დახრჩობით.
ფანატიკოს რადიკალ ლენინს უნდოდა რომ რუსეთს აღემართა მსოფლიო კაპიტალთან ბრძოლის დროშა. რომ რუსეთს ნებისმიერი მსხვერპლის ფასად მიეღწია პროლეტარების განთავისუფლებისთვის.
მას სულ არ ჰქონია ჰუმანიზმი, სიბრალულის უნარი.
სიბრალულის და კაცთმოყვარეობის იდეა ლენინმა შეცვალა რევოლუციური მიზანშეწონილობის იდეით. ის იყო იდეის ფანატიკოსი.
რიაბუშინსკებთან გვერდით შეიძლება დადგეს დღესაც დაუფასებელი ალექსანდრე ივანეს ძე კონოვალოვი,იშვიათად ჭკვიანი და შესანიშნავად განათლებული ადამიანი, ნრწყინვალე პიანისტი, პროფესორი ალექსანდრე ზილოტის მოწაფე.
ის ვირტუოზულად ფლობდა ინსტრუმენტს, ამბობდნენ რომ მას ელის რახმანინოვის კარიერის მსგავსი კარიერა. ის გამოდიოდა კონცერტებით,შემდეგ შეწყვიტა.
განაგრძობდა დაკვრას ვიწრო აუდიტორიაში ხშირად მშვენიერ მევიოლინე პაველ მილიუკოვთან კვარტეტში.
არადა ამ ფაბრიკანტის გლეხი წინაპრები 50 წლის წინ ქალამნებით დადიოდნენ. უკვე ვახსენე მისი წამოწყებები ვიჩუგაში.
მას ესმოდა რომ უნდა ყოფილიყო მუშებთან ერთად, რომ კონფლიქტები და მუშების გაბოროტება საჭირო არ იყო.
მას ესმოდა რომ საჭირო იყო მუშებზე რუნვა,მათთვის არსებობის ნორმალური პირობების შექმნა.
პირველი მსოფლიო ომის წინ ის ხვდებოდა ბოლშევიკ სკვორცოვ-სტეპანოვს. ბოლშევიკები მაშინ ამზადებდნენ მორიგ ყრილობას საზღვარგარეთ და ფული ძალიან სჭირდებოდათ. სავა მოროზოვი უკვე მოკვდა, სპონსორები არ იყვნენ. ბოლშევიკებს ჰქონდათ კონოვალოვის იმედი.
სკვორცოვს მიმოწერა ჰქონდა ამის თაობაზე ლენინთან. ლენინი წერდა რომ ამ "მაგზემპლარს" რაც შეიძლება მეტი უნდა წაართვან. აი ასე-"ეგზემპლარს".
ბოლშევიკებს ეზიზღებოდათ და ეჯავრებოდათ ეს მოღვაწეები,მაგრამ მზად იყვნენ მათთვის ფულის გამოსართმევად და წასართმევად.
კონოვალოვს კი ჰქონდა თავისი ინტერესი. მას სურდა ძირითადად ლიბერალების და რადიკალთა ნაწილის გამაერთიანებელი ოპოზიციის მსგავსი რაღაცის შექმნა. ის შეთანხმებული მოქმედებების შესახებ მოლაპარაკებებს აწარმოებდა სოციალისტ-რევოლუციონერებთან და სოციალ-დემოკრატებთან,მაგრამ სოციალ-დემოკრატებს თავისი გეგმები ჰქონდათ და არაფერი გამოვიდა.
სოციალ-დემოკრატებს უნდოდათ ლიბერალების ფული და არა მათთან ერთად მოქმედება.
ფული კი კონოვალოვმა არ მისცა...
1917 წლის თებერვლის შემდეგ ის გახდა დროებითი მთავრობის ვაჭრობის და მრეწველობის მინისტრი. ის ითვლებოდა ამ თანამდებობისთვის ყველაზე უკეთესად მომზადებულ ადამიანად, ის საკმაოდ მალე მიხვდა თუ საით უბერავდა ქარი და 1917 წლის მაისში უხალისოდ გადადგა. შემდეგ კერენსკიმ ის დაითანხმა კაბინეტში დაბრუნებაზე. ის უხალისოდ,მაგრამ დაბრუნდა.
და 1917 წლის 25 ოქტომბერმ ზამთრის სასახლის შტურმის დროს, სწორედ კონოვალოვს მიჰყავდა დროებითი მთავრობის ბოლო სხდომა როდესაც კერენსკი დახმარების საძებრად გატჩინაში წავიდა.
კონოვალოვი დააპატიმრეს და გააგზავნეს პეტრე-პავლეს ციხეში. მაგრამ ბოლშევიკები მაშინ ჯერ არ ყოფილან ისე გამხეცებულნი როგორც იყვნენ შემდეგ. მათ გაუშვეს დროებითი მთავრობის თითქმის ყველა მინისტრი.
ცოტა ხნის შემდეგ კონოვალოვი წავიდა პარიზში,მუშაობდა მილიუკოვთან. ისინი ერთად გამოსცემდნენ სახელგანთქმულ ემიგრანტულ გაზეთს "უკანასკნელი ცნობები". კონოვალოვი ძალიან მაღალი კლასის პოლიტიკოსი იყო.
________________________________________________________
Родился Коновалов Александр Иванович 17 сентября 1875 года в Москве в семье фабрикантов-текстильщиков Костромской губернии.
ბოლშევიკების მიერ დანგრეული რუსეთიდან წიხლისკვრით გაგდებული კაიკაცი ალექსანდრე ივანეს ძე კონოვალოვი (1875 — 1949) დაიბადა მოსკოვში, კოსტრომის გუბერნიის საფეიქრო მრეწველების და ვაჭრების ოჯხში.
ის არ ყოფილა ლიბერალი სსრკ კგბს თავმჯდომარე ანდროპოვის ლაბორატორიებში აღზრდილი ეგორ გაიდარის და ანატოლი ჩუბაისის გაგებით.
ის იყო პატერნალიზმის მომხრე და იბრალულის უნარის მქონე ადამიანი.
პატერნალიზმი არის შრომის ანაზღაურებაში დამატებითი სუბსიდიების, შეღავათების, პრემიების შეტანით მუშათა წახალისების და ამ გზით მუშათა ცხოვრების ხარისხის და შრომის პირობების გაუმჯობესებით წარმოების რდის მომხრე. მას ესმოდა რომ კარგად მცხოვრები და კარგ პირობებში მომუშავე ადამიანი უფრო ხალისიანად და ნაყოფიერად მუშაობს ვიდრე ფეხქვეშ ამოდებული მონა.
მან პირველმა შემოიღო ფაბრიკაში 9-საათიანი სამუშაო დღე. მისი ინიციატივით ივანოვოს გუბერნიის ვიჩუგის რაიონში,სადაც იყო მისი ფაბრიკები, აიგო საწარმოს მუშებისთვის განკუთვნილი ინდივიდუალური სახლებისგან შემდგარი დასახლებები. ამ სახლებს მუშები ყიდულობდნენ საფასურის 12 წლის განმავლობაში განვადებით გადახდის წესით. ამ დასახლებებში აიგო ბაგა-ბაღები მუშათა შვილებისთვის,უფასო ბიბლიოთეკა,ორი საავადმყოფო და სამშობიარო და აგრეთვე ყაზარმები მარტოხელა ადამიანებისთვის.
число лидеров отрасли. Был сторонником системы патернализмаПАТЕРНАკЛИЗМ — это система мотивирования труда рабочих, путем введения в оплату труда дополнительных стимулов в виде различных субсидий, льгот, премий для увеличения производительности труда за счет улучшения качества жизни рабочих и служащих в трудовых отношениях и всегда был на стороне рабочих, улучшая их положение на работе и в быту. Он впервые ввел на фабрике 9-ти часовой рабочий день. По его инициативе в Вичугском районе Ивановской губернии, где распологались фабрики товарищества, были построены поселки из индивидуальных домов для рабочих предприятия, которые продавались по системе рассрочки платежа на 12 лет, две школы, ясли-сад для детей рабочих, бесплатная библиотека, две больницы и родильный дом, а также казармы для одиноких людей.
ესაა ივან და მისი შვილი ალექსანდრე კონოვალოვის მანუფაქტურების
ამხანაგობის საფაბრიკო საავადმყოფო,სოფელი ბონიაჩკი,ვიჩუგის რაიონი,
ივანოვოს ოლქი,1912.
Фабричная больница «Товарищества мануфактур Ивана Коновалова с сыном», село Бонячки, Вичугский район, Ивановская область, 1912 г.
აი ასეთი რუსეთი და მისი არემარე მოკლეს ბოლშევიკებმა რომლებისგანაც გამოვიდნენ გორბაჩოვის, ელცინის და მათი ამალის ნაირი დამნაშავეები და დეგენერატები.
ქრისტიანი და მოაზროვნე ლიბერალი რუსი კაპიტალისტები არ აპირებდნენ არსად გაქცევას. მათ უნდოდათ რუსეთში და რუსეთის სასიკეთოდ ცხოვრება და მუშაობა.
მათ ფული არ აკლდათ, ბოლშევიკებმა ასეთები თუ არ დახოცეს,მათ და მათ შთამომავლებს წაართვეს რუსეთში რუსეთის სასიკეთოდ ცხოვრების უფლება და საშუალება.
პატრიოტიზმის და სამშობლოსთან უმჭიდროესი კავშირის იდეა და გრძნობა რომელიც ამოძრავებდა ამ რუს ქრისტიან და მოაზროვნე ლიბერალ კაპიტალისტებს დღესაც უნდა გაიზიაროს ყველამ.
ანტილიბერალიზმი კრეტინობაა მაგრამ უფრო ურესი თუ არა ასეთივე კრეტინობაა ანტიქრისტიანული ვითომლიბერალიზმიც რომლითაც გამოირჩევა საბჭოთა დემოკრატია....
გაუმარჯოთ ქრისტიან ლიბერალ პატრიოტებს. სწორედ ასეთები იყვნენ ჩვენი ბურთივით მრგვალი ლიბერალი ილია, დავით სარაჯიშვილი,ზუბალაშვილები, იაკობ შანავა და არაერთი სხვა...
----------------------------------------------------------------------
ბოლშევიკების მეხოტბე და ფინანსისტ-პადხალიმ პროლეტარულ მწერალ მაქსიმ გორკის ბოლშევიკებმა გამარჯვების შემდეგ აჩუქეს რუსი ქრისტიანი ლიბერალი მეწარმე რიაბუშინსკის სახლი მოსკოვში.
რუსული მოდერნის მამა თევდორე შეხტელის მიერ მეოცე საუკუნის დასაწყისში მილიონერი სტეფანე პავლეს ძე რიაბუშინსკის სახლი იქცა თავშესაფრად რომელშიც თავისი ცხოვრების ბოლო წლები გაატარა გორკიმ.
მილიონერი ხალხიდან
სტეფანე პავლეს ძე რიაბუშინსკი (1874–1942) იყო რევოლუციამდელ რუსეთში სახელგანთქმული მეწარმეების და ბანკირების დინასტიის წარმომადგენელი.
რიაბუშინსკების ოჯახის აყვავებას საფუძველი ჩაუყარა ჯერ კიდევ მამამისის მამამ, მიხაილ იაკობის ძე რიაბუშინსკიმ (1787–1858) რომელიც კალუგის გუბერნიიდან მოსკოვში ჩავიდა ქსოვილებით სავაჭროდ.
ის იყო დაჯერებული ძველმორწმუნე ქრისტიანი, მუშებთანაც დაახლოებული უნარიანი გლეხი. მან გადაიტანა ნაპოლეონის შემოსევა,მაგრამ შესძლო დაუღალავი შრომით ფულის დაგროვება და რამოდენიმე მანუფაქტურის შეძენა. ის თვითონაც მუშაობდა ხოლმე ოსტატად თავის მანუფაქტურებში.
მან დატოვა ორი მილიონი რუბლის ოდენობის კაპიტალი. იმ დროისთვის გაუგონარი თანხა.
მისი უფროსი შვილი ივანი დაქორწინდა მშობლების ნებართვის გარეშე. ის გააძევეს სახლიდან და საოჯახო საქმიდან.
უმცროსი ვაჟიშვილები პავლე და ვასილი კი საკმაოდ უნარიანები აღმოჩნდნენ. მათ დროს საოჯახო შემოსავლები იზრდებოდა და მტკიცდებოდა.
მათი ნაკეთობები მაღალი ხარისხის იყო და ამიტომ 1882 წელს რიაბუშინსკებმა მიიღეს თავის ნაკეთობებზე სახელმწიფო ღერბის გამოსახვის უფლება.
პავლე მიხეილის ძე უაქტიურეს მონაწილეობას იღებდა თავისი წოდების ცხოვრებაში. ის აირჩიეს მოსკოვის სათათბიროს და კომერციული სასამართლოს წევრად. ის მონაწილეობდა მოსკოვის საბირჟო საზოგადოების ცხოვრებაშიც.
ოჯახში დიდი ყურადღება ექცეოდა ქველმოქმედებასაც,
1891 წლის შიმშილის დროს რიაბუშინსკებმა თავისი ფულით ააგეს თავშესაფარი სახლი და უფასო ხალხური სასადილო რომელსაც შეეძლო დღეში ათასი კაცის მიღება.
1900 წელს მალაია ნიკიტსკაიაზე დაიწყეს დინასტიის მესამე თაობის ერთ-ერთი წარმომადგენელი სტეფანე პავლეს ძე რიაბუშინსკის დიდებული სახლის მშენებლობა.
მალაია ნიკიტსკაია მისი დაბალი ხის ან ქვის სახლებით მა,რიყის ქვით მოკირწყლულ ქუჩაზე მოსეირნე ქათმებით და სამოვარის ბოლის სურნელებით მაშინ სოფელს გავდა.
აქ შიდაეზოიანი და დამხმარე სათავსებიანი დხვეწილი ქალაქური სახლის მოსათავსებლად საჭირო იყო გამოცდილი,არაორდინარული აზროვნების მქონე არქიტექტორი.
დაკვეთა მიიღო თევდორე ოსიპის ძე შეხტელმა//1859-1926//, რომლის ნამუშევრებიც განსაკუთრებით მოსწონდა სტეფანე პავლეს ძეს.
ბრწყინვალე ფანტაზიის მქონე და დიდი ექსპერიმენტატორი შეხტელი რუსეთის მოდერნის ყველაზე გამოჩენილი და ნაყოფიერი ოსტატი იყო. სახელგანთქმული მოსკოველები მას სიამოვნებით უკვეთავდნენ სახლებს და მისმა სახლებმა მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრა ძველი მოსკოვის სახე.
პროფესიონალი ოსტატების მთავარი დამკვეთები მეოცე საუკუნის დასაწყისში იყვნენ რუსი ვაჭრები,რომლებმაც შეცვალეს გაღარიბებული არისტოკრატია.
მეწარმეები და ბანკირები ცდილობდნენ გამოჩენას თანამედროვე დიდად განათლებულ ადამიანებად და არა მარტო ცხოვრების ბატონ-პატრონებად.
მაშინ პოპულარული იყო სტილი მოდერნი.
უკვე 1902 წლისთვის მშენებლობა დამთავრდა და დიდებული სახლი მაშინვე იქცა ღირსშესანიშნაობად. 1903-1905 წლებში გამოიცა საფოსტო ბარათები რიაბუშინსკების სახლის გამოსახულებით.
სახლის უგემრიელეს ნაწილად იქცა ჰოლის ტალღისებრი კიბე.
მარმარილოს ტალღათა კასკადი, რომელმაც მაღლა აიტყორცნა ლიუსტრა-მედუზა. ზღვის სტიქიის მიმბაძავი მომწვანო კედლები,დახშული განათება,ზღვის ცხენის ფორმის კარებების სახელურები ქმნიან წყალქვეშა სამყაროს სურათს.
შეხტელმა ეს თამაში განაგრძო სხვა ოთახების გაფორმებაში-მცენარეული მოტივები,ზღვის თემატიკა, საოცარი ლოკოკინები და პეპლები შენიღბულები არიან ინტერიერის დეტალებში- ამ სახლში ჩქეფს განსაკუთრებული სიცოცხლე.
სახლის საიდუმოებები:
სახლს აქვს თავისი საიდუმლოებებიც. იქ,სახლის ჩრდილო-დასავლეთი ნაწილის მანსარდაში არის ძველმორწმუნე მართლმადიდებელთა საიდუმლო სალოცავი. მისი დანახვა ქუჩიდან შეუძლებელია. სალოცავის კედლებს და გუმბათს ფარავს უნიკალური აბსტრაქტული სატაძრო მხატვრობა-მცირე ოთახი მაქსიმალურადაა სტილიზებული ძველ ეკლესიად. საიდუმლო ოთახში მოსახვედრად საჭიროა მეორე სართულზე ასვლა,ვიწრო გალერეის გავლა და შავი კიბით ასვლა. უცხოები ვერ ხვდებოდნენ რომ სახლში არის ასეთი სათავსი.
რიაბუშინსკები ღრმად მორწმუნე ხალხი იყო. რწმენა და ზნეობრივი სრულყოფისკენ სწრაფვა ამ ოჯახში თაობიდან თაობაში გადადიოდა როგორც უმაღლესი ფასეულობა.
მძიმე დროშიც, როდესაც ნიკოლაი პირველის ბრძანებით ებრძოდნენ რასკოლნიკებს და ამ ძველმორწმუნეებს არ იღებდნენ ვაჭართა გილდიაში და მათ შვილებს კი ემუქრებოდა 25-წლიანი ჯარი, რიაბუშინსკები ქედუხრელები იყვნენ და მათ არ უღალატეს თავის რწმენას მაშინ როდესაც მრავალმა ვაჭარმა ვერ გაუძლო და დაემორჩილა იმპერატორის ხელმღვანელობით მოქმედ ოფიციალურ ვითომმართლმადიდებელ ეკლესიას.
ძველმორწმუნეები უფლებრივად ოფიციალურ ეკლესიასთან გაათანაბრეს მხოლოდ 1905 წელს, მას შემდეგ რაც ნიკოლოზ მეორემ გამოსცა მანიფესტი. სჯულთშემწყნარებლობის შესახებ.
სწორედ ამიტომ იყო საიდუმლო სამლოცველო სტეფანე პავლეს ძის სახლში.
სტეფან პავლეს ძე რიაბუშინსკი ისტორიაში შევიდა არა მარტო როგორც მეწარმე და მეცენატი. ის იყო მეცნიერიც და ხატების შემგროვებელი კოლექციონერიც.
მან ერთ-ერთმა პირველმა დაიწყო ხატების რესტავრაცია და აჩვენა მათი მხატვრულ-ისტორიული მნიშვნელობა.
მეტიც, რიაბუშინსკი აპირებდა თავის სახლში ხატის მუზეუმის გახსნას. ალბათ ამისთვის იყო განკუთვნილი ოთახები მეორე სართულზე რომელთა კედლებზეც მოჭიმული იყო ტყავი.
გორკისთვის სასახლეები არ აშენდეს!
ბოლშევიკების თარეშმა და მათ მიერ მოწყობილმა სისხლისღვრამ მრავალი ოჯახი გააუბედურა. მათ 1917 წლის შემდეგ რუსული ბურჟუაზიის სიმბოლოდ გადაქცეული რიაბუშინსკები ისევე როგორც მთელი რუსული ბურჟუაზია ხალხის მტრებად გამოაცხადეს. მათთვის ერთადერთი ხსნა იყო იძულებითი ემიგრაცია.
ტრაღიკული იყო თევდორე ოსიპის ძე შეხტელის ბედიც. ის დარჩა რუსეთში მაგრამ უარს ამბობდა უცხოელთა დაკვეთების შესრულებაზე. ის გუწრფელად ცდილობდა თავისი ადგილის პოვნას ბოლშევიკების ხელში ჩავარდნილ რუსეთში. შეხტელის ოჯახი გაასახლეს მისი სახლიდან და რუსული მოდერნის სათავეებთან მდგარი დიდი არქიტექტორი, მოროზოვებისთვის, რიაბუშინსკებისთვის, სმირნოვებისთვის მშენებელი სიცოცხლის ბოლომდე დაწანწალებდა ერთი დაქირავებული კომუნალური ბინიდან მეორეში და გარდაიცვალა ავადმყოფი და მათხოვარი.
დღეს კი მისი პროექტებით სწავლობენ არქიტექტურის ისტორიას და რომელიღაც პატარა პლანეტას დაარქვეს მისი სახელი.
1917 წლის შემდეგ რიაბუშინსკების სახლი გადავიდა ქალაქის საკუთრებაში და ზედიზედ ეკუთვნოდა საგარეო საქმეთა სახალხო კომისარიატს,სახელმწიფო გამომცემლობას,ფსიქოანალიტიკურ ინსტიტუტს,საბავშვო ბაღს. ამ წლებში რა თქმა უნდა დაიკარგა შეხტელის ესკიზებით დამზადებული ავეჯი და გამანათებელი მოწყობილობები. დაანგრიეს სავენტილაციო სისტემა და დაშალეს სასადილო ოთახში არსებული უნიკალური ბუხარი//გაკეთებული იყო კარარის მარმარილოსგან//.
1931 წელს კი სახლს გაუჩნდა ახალი პატრონი,სტალინის მიერ მოსყიდული პროლეტარული კლასიკოსი მაქსიმ გორკი //1868-1936//:
გორკი არ იცნობდა სახლის პირველ პატრონს,მაგრამ იცნობდა მის ძმა ნიკოლოზ პავლეს ძეს, რომელიც გამოსცემდა და რედაქტორობდა ჟურნალს "ოქროს საწმისი". 1918 წელს კი გორკი ზრუნავდა ჩეკადან რიაბუშინსკითა უმცროსი ძმა დმიტრი პავლეს ძის გამოშვებაზე. რომელიც იყო მსოფლიოში სახელგანთქმული მეცნიერი და და მოსკოვთან კუჩინოში თავისი ხარჯით ევროპაში პირველი და მსოფლიოში მეორე აეროდინამიური ინსტიტუტის დამაარსებელი.
ხოდა რიაბუშინსკის ულამაზესი სახლი იქცა ბოლშევიკების დამფინანსებელი და სტალინის მიერ მოსყიდული პროლეტარული კლასიკოსი მაქსიმ გორკის უკანასკნელ თავშესაფრად.
გორკიმ იქ იცხოვრა სიკვდილამდე, 1936 წლამდე. დასახლდა პირველ სართულზე, ავადმყოფ მწერალს უჭირდა 12 მეტრის მეტრის სიმაღლის კიბეზე ასვლა. ზევით კი მოეწყვნენ მისი ოჯახის წევრები-შვილი მაკსიმ ალეკსის ძე,მისი მეუღლე ნადეჟდა აკეკსეევნა და შვილიშვილები მართა და დარია.
გორკიმ სახლი გადააქცია მოსკოვის კულტურული და ლიტერატურული ცხოვრების ცენტრად. აქ სამოვარიანი მაგიდის ირგვლივ იკრიბებოდნენ ცნობილი ადამიანები, იყო ისტორიული დაახლოებები, იმ რთულ დროში კამათობდნენ ლიტერატურის ბედზე, სწორედ ამ სახლში ეწვია გორკის რომენ როლანი//გორკის გარემოცვაში კი იყვნენ ნკვდს აგენტები რომლებიც ყველაფერს უკაკლავდნენ სტალინს//.
სწორედ ამ სახლში დაარქვა მწერლებს სტალინმა ადამიანთა სულების ინჟინრები.
რიაბუშინსკების შემდეგ სახლში ბევრი რამე შეიცვალა. ავეჯი უბრალო იყო, დახვეწილობის გარეშე.
ყოფილ სალოცავში გორკის რძალმა მოაწყო ფერწერის სახელოსნო...
გორკი აგროვებდა ოსტატთა ძვლის ნაკეთობებს. საწერი მაგიდის წინ იყო ლეონარდოს სურათის ასლი და ნეაპოლის ყურის პანორამა. თავისუფალ დროს გორკის უყვარდა ბაღში ჩხირკედელაობა.
მაგრამ პროლეტარულ კლასიკოსსაც მაინცდამაინც არ მოეწონა მისი მფარველი სტალინის რეჟიმი და მისმა მფარველმა სტალინმა ის მოკლა...
1965 წლის მაისში კი გორკის რძალის მეცადინეობით ამ სახლში გაიხსნა გორკის მემორიალური მუზეუმი...
___________________________________
მოკლე ცნობა - არიტექტურაში რუსული მოდერნის ერთ-ერთი მამამთავარი თევდორე ოსიპის ძე შეხტელი 1859 წლის 26 ივლისს დაიბადა გარუსებული გერმანელი ინჟინერი-ტექნოლოგი ოსიპ ოსიპის ძე შეხტელის და დარია კარლის ასული გეტლიხის ოჯახში.
გიმნაზიაში სწავლის შემდეგ მან 1873 წელს ჩააბარა ტირასპოლის რომაულ-კათოლიკურ სემინარიაში რის შემდეგაც 1875 წელს გადავიდა მოსკოვში და ჩააბარა მოსკოვის ფერწერის,ქანდაკების და არქიტექტურის სასწავლებელში არქიტექტურის განყოფილებაზე სადაც ისწავლა 1878 წლამდე.
1880 წლიდან ის მუშაობდა არქიტექტორის თანაშემწედ,დაკავებული იყო წიგნების და ჟურნალების გრაფიკით,თეატრალური აფიშებით,დეკორაციებით, ხატავდა ხატებს და ეკლსესიების მოხატულობათა ესკიზებს. გრაფიკოსის გამოცდილების გამოყენებით მან ხუროთმოძღვრება აქცია ექსცენტრულ-მხატვრულ სანახაობად.
1890-1917 წლებში მან ააგო შენობები რომლებიც იქცა რუსული ხუროთმოძღვრული მოდერნის გამორჩეულ ძეგლებად.
ოქტომბრის გადატრიალების შემდეგ იყო სახელმწიფო ნაგებობათა მთავარი კომიტეტის არქიტექტურულ-ტექნიკური საბჭოს თავმჯდომარედ და ასწავლიდა სტროგანოვის სამხატვრო-სამრეწველო სასწავლებელში.
გარდაიცვალა მოსკოვში 1926 წლის 7 ივლისს. მან დატოვა მრავალი არქიტექტურული ძეგლი, ვაჟიშვილი და ორი ქალიშვილი რომლებმაც ასევე დატოვეს თავისი კვალი რუსეთის კულტურულ მემკვიდრეობაში.
Архитектор Шехтель Федор Осипович
Шехтель Федор Осипович - яркий представитель русского модაерна в архитектуре. Родился в Саратове 26 июля 1859 года в семье обрусевшего немецкого инженера-технолога Шехтеля Осипа Осиповича и матери Гетлих Дарья Карловна.
В 1871 году Федор Осипович зачислен во второй класс мужской гимназии, где проявил способности к рисованию и черчению. В гимназии ему повезло обучаться у Година А. С., которому мы обязаны еще одним талантом - Михаилом Врубелем. В 1873 году поступил в Тираспольскую римско-каталическую семинарию. Окончив семинарию в 1875, Федор Осипович переехал в Москву и поступил на обучение в Московское училище живописи, на Архитектурное отделение - курс Ваяния и зодчества Чичагова Д.Н., на котором проучился до 1878 года.
Профессиональную карьеру Федор Осипович начал в 1880 года, он работал помощником архитектора, занимался книжно-журнальной графикой, театральными афишами, театральными декораци\ми, писал иконы и эскизы церковных росписей. В последующем опыт графика оказал большую помощь в развитии идей архитектуры как эксцентрически-живописного зрелища. В период с 1890 по 1917 годы построил построил ряд зданий признаных яркими памятниками эпохи русского модернизма в архитектур. После Октябрьской революции работал председателем Архитектурно-технического совета Главного комитета государственных сооружений и продолажал преподовательскую деятельность в Строгановском художественно-промышленном училище в котором преподовал с 1896 года.
После своей смерти 7 июля 1926 года в Москве, Федор Осипович оставил множество памятников архитектуры, сына и двух дочерей, которые так же оставили свой след в культурном наследии России.
___________________________________________
ბარემ კიდევ ერთ კაიკაცზე, მოსკოვის საპატიო მოქალაქე პავლე მიხეილის ძე ტრეტიაკოვზე (1832 - 1898):
ეს მეცენატი და კოლექციონერი დღესაც იმსახურებს //მათ შორის ქართველების// პატივისცემას.
ტრეტიაკოვები იყვნენ ძველ და არც ისე მდიდარ ვაჭართა გვარის შთამომავლები.
ვაჭარ ტრეტიაკოვთა გვარის მამამთავარი 80 წლის ელისე მარტინის ძე ქალაქი პატარა იაროსლავეციდან მოსკოვში ჩავიდა 1774 წელს. მალოიაროსლავეცში ვაჭარ ტრეტიაკოვთა გვარი არსებობდა უკვე 1646 წლიდან.
პავლე ტრატიაკოვის პაპა ზაქარია ელისეს ძე იყო მოსკოვის მესამე გილდიის ვაჭარი.
1828 წელს მან მოსკოვში შექმნა ტილოს შეღებვის საწარმო.
პავლე ტრეტიაკოვის მამა მიხეილ ზაქარიას ძე //1801-1850/, მოსკოვის მეორე გილდიის ვაჭარი,ტილოთი ვაჭრობდა თავის დუქნებში. 1846 წელს მან მოსკოვის იაკიმანკას ნაწილში იყიდა და 1847 წელს გადააკეთა "სავაჭრო,საერთო-სახალხო, არისტოკრატიული და საოჯახო მამაკაცთა და ქალთა აბანოები".
ყველა ტრეტიაკოვის ცხოვრების წესი იყო ყველაზე პატრიარქალური. მათი ინტერესები იშვიათად სცდებოდა დუქნის,ოჯახის და ეკლესიის საზღვრებს.
ბავშვებს ზრდიდნენ მკაცრად. "უმნიშვნელო" რამეებზე ფულის ხარჯვა არ დაიშვებოდა.
მაგრამ ახალისებდნენ წიგნების კითხვას.
ტრეტიაკოვმა მიიღო კარგი შინაური განათლება. მასწავლებლები დადიოდნენ მასთან სახლში და მიხეილ ზაქარიას ძე თვითონ ადევნებდა თვალყურს განათლებას.
14 წლის ასაკიდან პავლე და მისი ძმა სერგეი ჩაებნენ საოჯახო საქმიანობაში.
ტრეტიაკოვები თავის დუქნებში ვაჭრობდნენ სელის ტილოთი.
1850-ანი წლების პირველ ნახევარში ძმებმა მიიღეს მემკვიდრეობით მამის საქმე და განავითარეს ის. მათ ეკუთვნოდათ სელის ნაწარმის დიდად სახელგანთქმული კოსტრომას ახალი მანუფაქტურა.
მათ გააფართოეს მამის საქმე და მათ ფაბრიკებზე მუშაობდა დაახლოებით 5 ათასი ადამიანი.
ტრეტიაკოვების სავაჭრო და საწარმოო საქმეები ძალიან კარგად ნიდიოდა,მაგრამ ეს ოჯახი მაინც არ ითვლებოდა ერთ-ერთ ყველაზე მდიდარ ოჯახად.
შემდეგმა საქმიანმა წარმატებებმა ტრეტიაკოვებს მისცა ქველმოქმედებაში დიდი თანხების ხარჯვის და მხატვრული კოლექციების შექმნის საშუალება.
თავისი სახელგანთქმული გალერეის შესაქმნელად პავლე მიხეილის ძე ხარჯავდა იმ დროისთვის უზარმაზარ თანხებს,რაც შეიძლება საზიანოც კი იყო მისი საკუთარი ოჯახის კეთილდღეობისთვის.
ორივე ძმა დიდ ყურადღებას აქცევდა თავის სამრეწველო საქმეებს, მაგრამ ამავე დროს ისინი ახერხებდნენ მასშტაბურ ქველმოქმედებასაც.
1860 წელს მათ შექმნეს მოსკოვში დაფასებული არნოლდ-ტრეტიაკოვების სასწავლებელი ყრუ-მუნჯებისთვის. ისინი ამ სასწავლებელზე ზრუნავდნენ სიცოცხლის ბოლომდე//სერგეი მიხეილის ძე გარდაიცვალა უფრო ადრე,1892 წელს//.
ახალგაზრდა პავლე ტრეტიაკოვს ძალიან უყვარდა თეატრი,მუსიკა,ბიბლიოთეკები, 1852 წელს პეტერბურგის ნახვამ მასზე დატოვა წარუშლელი შთაბეჭდილება. მან პირველად ნახა ერმიტაჟი.
ფერწერით და ხელოვნებით გატაცებულმა ტრეტიაკოვმა 1854 წელს დაიწყო რუსული ეროვნული ხელოვნების საკუთარი მხატვრული კოლექციის შეგროვება.
თავიდან მან იყიდა ძველი ჰოლანდიელი ოსტატების 10 ტილო,მაგრამ პატრიოტულად განწყობილმა გადაწყვიტა მისი თანამედროვე რუსი მხატვრების ნაწარმოებთა შეძენა.
პავლე მიხეილის ძეს არ ჰქონია არანაირი სპეციალური განათლება, მაგრამ ის სხვებზე ადრე სცნობდა ნიჭიერ მხატვრებს. მეტიც,ამა თუ იმ ოსტატისგან ის ყიდულობდა უფრო მნიშვნელოვან ქმნილებებს.
მისი გალერეის დაბადების წლად ითვლება 1856 წელი.
ტრეტიაკოვს კოლექციის შეგროვების დაწყებისთანავე ჰქონდა მკაფიო მიზანი. უანგაროს,მას სურდა ეროვნული ფერწერის მუზეუმის შექმნა.
1860 წელს შედგენილ ანდერძში ის წერდა:
"მე ძალიან მიყვარს ფერწერა და ჩემთვის საუკეთესო სურვილია საფუძვლის ჩაყრა ხელოვნების საზოგადო,ყველასათვის ხელმისაწვდომი საცავისთვის რომელიც ბევრს მოუტანს სარგებლობას და ბევრს მიანიჭებს სიამოვნებას".
ტრეტიაკოვის რწმენა და მიზანდასახულობა მით უფრო უცნაური ჩანს თუ კი გავიხსენებთ იმას რომ მის მის მიერ გალერეის საფუძვლის ჩაყრის დროს ფერწერის რუსული სკოლა მხოლოდ ბუნდოვნად ჩანდა დიდი დასავლური მხატვრული ტრადიციის ჩრდილში.
ძველი რუსული ხელოვნება მივიწყებული იყო,რუსი მხატვრების ქმნილებები გაფანტული იყო კერძო კოლექციებში რუსეთშიც და საზღვარგარეთაც. მაშინ ჯერ არ ყოფილან არც რეპინი,არც სურიკოვი,არც სეროვი და არც ლევიტანი,არ ყოფილა ის სურათები რომელთა გარეშეც წარმოუდგენელია რუსული ხელოვნება....
ტრეტიაკოვს ჰქონდა უშეცდომო გემოვნება. მას არ ეშინოდა ახალგაგაზრდა და ჯერ უცნობი მხატვრების ნაწარმოებთა ყიდვა. მრავალი ნამუშევარი გალერეისთვის დაიხატა თვითონ ტრეტიაკოვის დაკვეთით.
ტრეტიაკოვი იქცა ფერწერის ღრმა და დახვეწილ მცოდნეს. მან ნახა თითქმის ყველა ევროპული მუზეუმი მაგრამ მის მთავარ მიზნად დარჩა რუსული ეროვნული ხელოვნების მხარდაჭერა.
როგორც დამწყები ისე უკვე სახელგანთქმული მხატვრები ოცნებობდნენ იმაზე რომ მათი ნამუშევრები გამოეფინათ ტრეტიაკოვის გალერეაში იმიტომ რომ პავლე მიხეილის ძის მიერ სურათის ყიდვა თავისთავად იქცა მხატვრის ნიჭის საზოგადოებრივი აღიარების ფაქტად.
ამ საოცარმა ადამიანმა, პავლე მიხეილის ძე ტრეატიაკოვმა გავლენა მოახდინა მთელ რუსულ ფერწერაზე. ის იქცა რუსეთის საზოგადოებრივი აზრის გამოხატულებად.
ქველმოქმედება:
პავლე მიხეილის ძე ტრეტიაკოვი აქტიურად მონაწილეობდა ქველმოქმედებაში. ის იყო ხელოვნებათა მოყვარულების საზოგადოების და მუსიკალური საზოგადოების საპატიო წევრი მათი დაარსების დღიდან. ის დიდ თანხებს იღებდა საგანმანათლებლო წამოწყებებისთვის მხარის დასაჭერად.
ის მატერიალურად ეხმარებოდა ცალკეულ მხატვრებს და მოსკოვის ფერწერის, ქანდაკების და ხუროთმოძღვრების სასწავლებელს.
1869 წლიდან ის იყო ღარიბებზე მოსკოვური მზრუნველობის საბჭოს წევრი. ამასთან იყო მოსკოვის კომერციული და ალექსანდრეს კომერციული სასწავლებლების საბჭოს წევრი.
თავისი სახსრების ნახევარი მან ანდერძით დატოვა საქველმოქმედო მიზნების მისაღწევად-გარდაცვლილი მხატვრების ქვრივთა,მცირეწლოვან ბავშვთა და გაუთხოვარ ასულთა თავშესაფრის მოსაწყობად// ეს თავშესაფარი 1909-1912 წლებში ააგო არქიტექტორმა ნ.ს.კურდიუკოვმა ლავრუშინის შესახვევში//.
ტრეტიაკოვის ანდერძით მისი ფული დურიგეს მისი საწარმოების მუშებს და გამოიყო თანხა გალერეის დასაფინანსებლად.
პ.მ. ტრეტიაკოვი ეხმარებოდა ყირიმის და 1877-78 წლების რუსეთ-თურქეთის ომში დაღუპული ჯარისკაცების ოჯახებს.
მისი სტიპენდიები დადგენილი იყო მოსკოვის და ალექსანდრეს კომერციულ სასწავლებლებში...
ტრეტიაკოვის გულისხმიერების გარდა ახასიათებდა მომთხოვნელობა,პირდაპირობა, საქმიანი ნიჭი.
ის ათწლეულების მანძილზე მატერიალურად ეხმარებოდა მხატვრებს/კრამსკოის,პეროვს,ფ.ვასილიევს და მრავალ სხვას//. ძნელია მისი დახმარების მიმღებ მხატვართა ჩამოთვლა.
ის ეხმარებოდა მხატვრებს ყველა რთულ ცხოვრებისეულ ვითარებაში. ხუდიაკოვს დაეხმარა როდესაც ის გადადიოდა პეტერბურგში, ტრუტოვსკის-როდესაც მას თავს დაატყდა უბედურება-გარდაეცვალა ცოლ-შვილი, კლოდტს როდესაც აუქციონზე უნდა გაეყიდათ მისი მამული.
ამას გარდა პ.მ.ტრეტიაკოვი ზრუნავდა ყრუმუნჯთა სასწავლებელზე. ის იყო ღარიბ მხატვართა ქვრივების და ობლების თავშესაფრის ორგანიზატორი.
ამავე დროს ის სურათებს ყიდულობდა ზომიერ ფასებად, დიდხანს ევაჭრებოდა მხატვრებს, ზოგჯერ უარს ამბობდა მეტისმეტად ძვირ ნაწარმოებებზე რომელთა ყიდვა ძალიანაც უნდოდა.
ის ფულს უფრთხილდებოდა იმავე მიზნისთვის-მას უნდოდა რაც შეიძლება მეტი საუკეთესო ნაწარმოების ყიდვა...
მხატვრებიც დიდად აფასებდნენ პ.მ. ტრეტიაკოვს,მას აძლევდნენ პირველად შერჩევის უფლებას რაც მას როგორც კოლექციონერს აყენებდა კონკურენციის გარეთ...
სერგეი მიხეილის ძე ტრეტიაკოვიც კოლექციონერი იყო, მაგრამ ის აგროვებდა დასავლეთ ევროპელი მხატვრების სურათებს.
სახლი,სადაც საფუძველი ჩაეყარა გალერეას, თანდათანობით იზრდებოდა.
არქიტექტორმა ა.ს. კამინსკიმ რამოდენიმეჯერ გადააკეთა ძმები ტრეტიაკოვების სახლი და ეს გადაკეთებები გრძელდებოდა 1936 წლამდე.
პ.მ.ტრეტიაკოვი ოცნებობდა თავისი პირადი კოლექციის საერთოეროვნულ საკუთრებად გადაქცევაზე.
1892 წელს მან მოსკოვის საქალაქო საბჭოს შესთავაზა მთელი თავისი მხატვრული ფასეულობების საჩუქრად გადაცემა მოსკოვისთვის.
მის განცხადებაში ნათქვამია: "მინდა ხელი შევუწყო ჩემთვის ძვირფას ქალაქში სასარგებლო დაწესებულებების მოწყობას,რუსეთში ხელოვნების განვითარებას და ამასთან ჩემს მიერ შეგროვილი კოლექციის სამუდამოდ შენარჩუნება. ეხლა კი მოსკოვის საქალაქო სათათბიროს საჩუქრად გადავცემ მთელ ჩემ სურათთა გალერეას ყველა მხატვრული ნაწარმოებით".
Давно мечтавший о превращении личной коллекции в общенациональное достояние, Третьяков в августе 1892 года подал в Московскую городскую Думу предложение о передаче всех своих художественных ценностей в дар Москве. В его заявлении говорится: "...Желая способствовать устройству в дорогом для меня городе полезных учреждений, содействовать процветанию искусства в России и вместе с тем сохранить на вечное время собранную мною коллекцию, ныне же приношу в дар Московской городской Думе всю мою картинную галерею со всеми художественными произведениями".
აი ასეთი გულუხვი, ადამიანური და გემოვნებიანი რუსები მოსპეს ბოლშევიკებმა და დატოვეს ანდროპოვის და მისი წიწილების ნაირი ხალხი რომლებიც ეხლა ოქროსგან ასხავენ პუტინის პორტრეტებს და უნიტაზებს, გაუძელით....
Не у каждого исторического здания судьба складывается столь необычно.
Построенный в начале ХХ века отцом русского модерна Фёдором Шехтелем по
заказу миллионера Степана Павловича Рябушинского, он стал пристанищем,
где Горький провёл последние годы своей жизни.
«Мы многое не замечаем, как не замечаем кислорода, которым дышим», — записал как-то Шехтель в своём дневнике. В суете большого города мы не видим удивительных вещей, которые находятся совсем рядом. Однажды во время прогулки по Малой Никитской я обратила внимание на необычный особняк. При ближайшем рассмотрении он оказался абсолютно ассиметричным: фасады, выполненные в оригинальный отделке, великолепные фризы из орхидей, витражи и окна разных форм и размеров, да ещё и на разных уровнях!
Как выяснилось, у этого дома непростая судьба, связанная с жизнью великого архитектора, миллионера-старообрядца и пролетарского писателя. Сейчас в этом здании находится мемориальный дом-музей Горького.
Старший его сын Иван, женившись против воли родителей, был отлучён от дома и от семейного дела. А вот младшие сыновья Павел и Василий оказались весьма предприимчивыми, при них семейные доходы росли и крепли. В 1882 году Рябушинские получили право изображать на своих товарах государственный герб — знак высокого качества изделий. Павел Михайлович принимал активнейшее участие в жизни своего сословия: избирался в члены московской Думы, коммерческого суда и был выборным Московского Биржевого общества. Большое внимание в семье уделялось и благотворительной деятельности: во время голода 1891 года Рябушинские построили на свои деньги ночлежный дом и бесплатную народную столовую, которая могла принять до тысячи человек в день.
Потрясающий фантазёр и большой экспериментатор, Шехтель был самым
ярким и плодовитым мастером стиля модерн в России. Московские
знаменитости с удовольствием давали ему заказы, а построенные им здания
во многом определили внешний вид старой Москвы. В начале ХХ века главным
заказчиком профессиональных мастеров было русское купечество, пришедшее
на смену обедневшему дворянству. Промышленники и банкиры стремились
показать себя не только хозяевами жизни, но и высокообразованными
людьми, шагающими в ногу со временем. Модерн пришёлся ко двору.
Уже к 1902 году работы по строительству были завершены, и роскошный особняк сразу же стал достопримечательностью. Три издательские фирмы — М. Кампель, П. фон Гиргенсон и Шерар, Набгольц и К° — в 1903–1905 годах издавали открытки с изображением усадьбы Рябушинских.
Главной изюминкой дома стала парадная лестница холла, выполненная в форме волны. Каскад мраморных волн, выкидывающий высоко вверх люстру-медузу, зеленоватые стены, имитирующие морскую стихию, приглушённое освещение, ручки дверей в форме морского конька создают картину подводного мира. Шехтель продолжил эту игру и в оформлении остальных комнат — растительные мотивы, морская тематика, причудливые улитки и бабочки, замаскированные в деталях интерьера, — в этом доме кипит особенная жизнь.
Рябушинские
были глубоко религиозными людьми, вера в Бога и стремление к
нравственному совершенству передавались в этой семье из поколения в
поколение как высшая ценность. И даже в тяжёлые времена, когда по указу
Николая I, боровшегося с «раскольниками», старообрядцев
не принимали в купеческую гильдию, а их детям грозила 25-летняя
рекрутчина, Рябушинские были непреклонны, в то время как многие
купеческие семьи не выдержали давления и вышли из «раскола». Полное
уравнение в правах с официальной церковью старообрядцы получили только в
1905 году после манифеста Николая II о веротерпимости. Поэтому и
молельня в доме Степана Павловича была тайной.
Степан Павлович Рябушинский вошёл в историю не только как предприниматель и меценат, но и как учёный и коллекционер, собиравший иконы.
Одним из первых он начал реставрировать иконы и доказал их
художественно-историческую значимость. Рябушинский даже собирался
открыть в своём особняке музей иконы. Вероятно, для этой цели
предназначались комнаты на втором этаже, стены которых были обтянуты
кожей.
Трагически сложилась и судьба Шехтеля. Фёдор Осипович остался в России и отказывался от весьма заманчивых предложений, поступавших от иностранных заказчиков. Он искренне пытался найти своё место в новой, чуждой ему стране социализма. Семью Шехтеля выселили из особняка на Большой Садовой, и великий архитектор, стоявший у истоков русского модерна, строивший для Морозовых, Рябушинских, Смирновых, до конца своих дней скитался по съёмным коммуналкам и умер больным и нищим. Сегодня по его проектам изучают историю архитектуры, а на небосклоне есть малая планета, названная в его честь.
После
1917 года особняк Рябушинских перешёл во владения города и принадлежал
попеременно Наркомату по иностранным делам, Государственному
издательству, психоаналитическому институту, детскому саду. За эти годы
были утрачены мебель и осветительные приборы, выполненные по эскизам
Шехтеля, разрушена вентиляционная система и разобран уникальный камин из
каррарского мрамора, находившийся в столовой.
Но в 1931 году у особняка появился новый хозяин — Максим Горький
(1868–1936). Ещё до возвращения из Италии до писателя стали доходить
слухи, что «для Горького готовят то ли дворец, то ли Храм Христа на
берегу Москвы-реки», и он писал в Россию гневные письма с требованием:
«Вопрос о вселении моём во дворцы не решать до моего приезда!».
Уникальные витражи, паркет из ценных пород дерева, живописные потолки, роскошные люстры, лепнина — дом на Малой Никитской не соответствовал вкусам писателя из народа. Горький не раз говорил о нём: «Величаво, грандиозно, улыбнуться не на что».
Что интересно, Степана Павловича, первого хозяина особняка, Горький не знал. А вот с его братом Николаем Павловичем, издателем и редактором журнала «Золотое Руно», познакомился в 1911 году на Капри. А в 1918 году Горький хлопотал об освобождении из ЧК младшего брата Рябушинских — Дмитрия Павловича, учёного с мировым именем, основавшего на собственные средства в подмосковном Кучине первый в Европе и второй в мире Аэродинамический институт (преобразованный затем в ЦАГИ).
При
Горьком особняк стал центром культурной и литературной жизни Москвы,
здесь за столом у самовара собирались известные люди, завязывались
исторические знакомства и велись горячие споры о судьбе литературы в это
непростое время. И именно в этот дом к Горькому приезжал Ромен Ролан.
Именно в этом доме Сталин назвал писателей «инженерами человеческих душ».
Конечно, со времён Рябушинских убранство дома сильно изменилось.
Мебель была достаточно простой, без изысков. В помещении бывшей молельни
невестка Горького устроила мастерскую живописи.
Вкусы самого Горького отражает, разве что, кабинет писателя. Рабочий стол, большой, выше обычного и без ящиков, был сделан по просьбе Горького — за таким столом он привык работать. Книги, блокноты с заметками, остро заточенные цветные карандаши, которыми писатель правил тексты, свои и чужие, всё аккуратно лежит на столе в ожидании хозяина.
Вдоль стен — шкафы, где разместилась внушительных размеров коллекция — Горький собирал резные работы из кости мастеров XVIII–XX веков. Напротив рабочего стола — две картины: копия с «Мадонны Литта» Леонардо да Винчи и панорама Неаполитанского залива. На подоконнике — ящик с садовыми инструментами. В редкие свободные минуты Горький очень любил копаться в саду, разбивая дорожки и клумбы.
Одним словом, кабинет на Малой Никитской был точно таким же, как кабинеты писателя в Сорренто, в Крыму и на подмосковной даче. Самуил Маршак даже шутил по этому поводу, что Горький всюду возит свою рабочую комнату с собой.
В
мае 1965 года стараниями невестки писателя Надежды Алексеевны здесь был
открыт мемориальный музей Горького. Сына его, Максима Алексеевича, уже
не было в живых, внучки Марфа и Дарья уехали, а Надежда Алексеевна
продолжала жить на втором этаже, стараясь всё сохранить в доме так, как
было при Горьком.
Сегодня здесь часто бывают гости. Заинтригованные роскошным внешним
видом особняка, случайные посетители ещё больше изумляются уникальному
интерьеру, тому, что осталось от былой роскоши. Неспешно перемещаются из
комнаты в комнату, разглядывая витражи, занятные ручки дверей,
причудливые рисунки паркета или изучая книги из последней библиотеки
Горького и портреты членов его семьи.
В этот дом хочется вернуться снова и снова, чтобы в очередной раз попытаться разгадать таинственное очарование особняка, столь причудливо соединившего судьбы величайших людей эпохи.
http://www.lgz.ru/article/-36-6429-11-09-2013/moralnyy-kodeks-russkogo-kapitalista/
В одном из петербургских ювелирных магазинов в ближайшее время появится бюст премьер-министра и кандидата в президенты РФ Владимира Путина, отлитый из чистого золота. |
რუსული ქრისტიანული კაპიტალიზმის შესახებ. ამ ქრისტიანი მოღვაწეების აზრით პეტერბურგი დიდად არ განსხვავდებოდა მონღოლთა ურდოსგან.
მოსეს ყურადღების გარეშე დარჩენილმა ებრაელებმა ოქროსგან ჩამოასხეს ხბო, დაიწყეს თავისი ნაკეთობის თაყვანისცემა და მის ირგვლივ ცეკვა-თამაში გამართეს.
პეტერბურგში გამოჩნდა წმინდა ოქროსგან ჩამოსხმული პუტინის ბუსტი. საბჭოთა დემოკრატებმა აჯობეს არაბ შეიხებს,ბანაობენ ოქროს აბაზანებში და სხედან ოქროს უნიტაზებზე.
სინტერესო ისაა რომ რუსული კაპიტალიზმი რადიკალურად განსხვავდებოდა ანდროპოვის წიწილების მიერ სკკპ ცკს საქმეთა მმართველი კრუჩინას მისი საკუთარი ბინის აივნიდან გადაგდების თუ გადახტომის შემდეგ შექმნილი საბჭოთა კაპიტალიზმისგან. გავიცნოთ რუსული კაპიტალიზმიც.
რუსულ გაზეთ "ლიტერატურნაია გაზეტას" ესაუბრება რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის რუსეთის ისტორიის ინსტიტუტის დირექტორი, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი იური პეტროვი.
უცნაურია მაგრამ რუსული კაპიტალიზმი ამოიზარდა გლეხობიდან.
თითქმის ყველა ცნობილ რუს ფაბრიკანტს და ვაჭარს ჰქონდა გლეხური ფესვები. სწორედ გლეხურმა ფენამ უზრუნველყო განვითარების სწრაფი დინამიკა. მოროზოვები, რიაბუშინსკები, ტრეტიაკოვები გლეხებიდან იყვნენ.
ორი-სამი თაობის შემდეგ გლეხების შთამომავლები იყვნენ ფართო თვალსაწიერის მქონე ევროპულად განათლებული ადამიანები. მათ ჰქონდათ დიდი კულტურული მოთხოვნილებები და ცხადი წარმოდგენა თავის როლზე.
ბობოქარი ზრდის პერიოდი იყო ბატონყმობის გაუქმების შემდეგი ხანა.
იგივე მოროზოვებმა ჯერ კიდევ რეფორმამდე თავი გამოისყიდეს 17 ათას რუბლად,იმ დროისთვის უზარმაზარ თანხად. ბევრი სხვაც გლეხობიდანაა.
1861 წელს სანატრელი თავისუფლების მიღების შემდეგ ისინი აქტიურად ჩაერთვნენ ბიზნესში.
მათ დაიწყეს ფაბრიკების მშენებლობა, ევროპაში უახლესი დანადგარების და მოწყობილობის დაკვეთა. ისინი ასაქმებდნენ ყოფილ თანასოფლელებს.
დროთა მანძილზე მათ შექმნეს ის რასაც შეიძლება ეწოდოს რუსული მანჩესტერი-ესაა ივანოვოს რაიონი. ყოფილი მიყრუებული სოფელი ნახევარ საუკუნეზე ნაკლებ დროში გადაიქცა უდიდეს სამრეწველო რაიონად.
ყველაფერი ეს მოკლეს და ადამიანთა მეხსიერებიდან ამოშალეს ვითომ გლეხების ბედნიერებისთვის მებრძოლმა ბოლშევიკებმა.
ამ რუს მეწარმეებს გამოარჩევდა ის რომ მათში ძალიან ძლიერი იყო ქრისტიანული კომპონენტი. მათ შორის ბევრი იყო ძველმორწმუნე რუსი ქრისტიანი.
პეტრე პირველის მიერ შექმნილ რუსეთის იმპერიაში ძველმორწმუნე ქრისტიანებს ეკრძალებოდათ ნებისმიერი სამოქალაქო თუ სამხედრო სამსახური.
მათთვის ღირსეული არსებობის ერთადერთი გზა იყო ბიზნესი, კომერცია, მრეწველობა.
სწორედ ამიტომ ბევრი ძველმორწმუნე ქრისტიანი რუსი გლეხი გახდა კომერსანტი და მრეწველი.
ძველმორწმუნეებში კი აკრძალული იყო ლოთობა და თამბაქოს წევა, ასე რომ შეიქმნა ფხიზელ და ჯანმრთელ,დისციპლინირებულ ქრისტიან რუს მეწარმეთა და ვაჭართა ძლიერი ფენა.
როგორც დევნილები, ძველმორწმუნეები ერთმანეთთან დაკავშირებულები იყვნენ ძლიერი კორპორატიული კავშირებით. ძალიან განვითარდა ურთიერთდახმარება, შველა კრედიტით,რაც აიოლებდა დაწინაურებას ბიზნესში.
მეოცე საუკუნის დასაწყისში რუს ძველმორწმუნეთა მოძრაობის ლიდერებად იქცნენ რიაბუშინსკები/ ისინი იწვევდნენ ძველმორწმუნეთა ყრილობებს,გამოსცემდნენ გაზეთებს "ეკლესია" და "სახალხო გაზეთი",. ყველაფერ ამას აკეთებდნენ საკუთარი ფულით. გუჩკოვებიც ძველმორწმუნეებიდან იყვნენ,მათთან დაკავშირებული იყო ზოგი მოროზოვი.
რუსეთში ფულის კეთება შეიძლებოდა სწრაფად ან პატიოსნად.
პირველ რუს კაპიტალისტებს,დასახელებულებსაც, არ ჰქონდათ სახელმწიფოს მხარდაჭერა სახელმწიფო დაკვეთების სისტემით,რაც განვითარებული იყო სხვა დარგებში,მაგალითად სარკინიგზო მშენებლობებში სადაც საჭირო იყო კანცელარიებში აუცილებელი ნებართვის მიღება. ან ფოლადის ჩამომსხმელ ქარხნებში.
მათ ჰქონდათ ტექსტილი, ქსოვილი, რაც ანთავისუფლებდა ხაზინასთან უშუალო კავშირისგან. ისინი შედარებით დამოუკიდებლები და ამიტომ უფრო თავისუფლებისმოყვარეები იყვნენ.
რუს ძველმორწმუნე ქრისტიანთა კაპიტალიზმი არ ყოფილა საუკეთესო ნიადაგი კორუფციისთვის. ამ მეწარმეებს არ უყვარდათ ქრთამის მიცემა, თუმცა ზოგჯერ მათაც უხდებოდათ ამის გაკეთება.
აი რას იხსენებს ვლადიმირ რიაბუშინსკი: "პეტერბურგში წასვლა მუდამ მიჭირდა იმიტომ რომ კანცელარიებში ურთიერთობებში არაფერი ყოფილა სასიხარულო და დები ჩემი წასვლის წინ მუდამ დამცინოდნენ: ვოლოდია ისევ დაბღვერილია, თითქოს მონღოლთა ურდოში მიდის."
სახელმწიფო დაკვეთების არარსებობა ითხოვდა სრულ ორიენტაციას მუშაობის საბაზრო ხასათზე.
ძველმორწმუნე რუსი ქრისტიანი მეწარმეები აცმევდნენ მთელ რუსეთს, განსაკუთრებით გლეხობას. მოსკოვის და ივანოვოს იაფი ჩითი იყიდებოდა ყველგან.
გარკვეული ფაქტორების კომბინაციის შედეგად თავს იჩენდა დიდი პოლიტიკური აქტივობა რომელიც დასავლეთი ევროპის ბურჟუაზიაში არ ყოფილა.
მეოცე საუკუნის დასაწყისისთვის ამ რუსმა მოღვაწეებმა დაინახეს თავისი მნიშვნელობა,რომ ისინი არიან ეკონომიკის ბატონ-პატრონები, რომ ისინი ქმნიან ათობით ათას სამუშაო ადგილს, რომ ისინი გლეხურ რუსეთს გარდაქმნიან ახალ ინდუსტრიულ რუსეთად. ეს უნარჩუნებდა მათ შინაგან ღირსებას. ისინი ადექვატურად აფასებდნენ საკუთარ თავს.
მაგრამ რუსეთის იმპერიის პოლიტიკური რეჟიმი არ აფასებდა ამ მოღვაწეებს და ამიტომ იყო კონფლიქტები.
მეფის ადმინისტრაცია თვლიდა რომ პოლიტიკა არაა ვაჭართა საქმე და ამიტომ ეჭვით უყურებდა ამ მოღვაწეებს. თქვენ გაქვთ ბიზნესი და იმას მიხედეთ, სხვა რამეს შეეშვით, ასეთი იყო მეფის ადმინისტრაციის პოზიცია რუსი ქრისტიანი ძველმორწმუნე მეწარმეების მიმართ.
რუს მეწარმეებში იყო სხვადასხვა ჯგუფები. მოსკოვური ბურჟუაზია დაკავშირებული იყო საფეიქრო მრეწველობასთან,ფართო ვაჭრობასთან, ნაკლებად იყო ორიენტირებული სახელმწიფო დაკვეთებზე.
იყო სხვა ჯგუფებიც. ძალიან ძლიერი იყო პეტერბურგის ბურჟუაზია. მასში ჭარბობდნენ ფინანსისტები, ბანკირები, ბანკთა მფლობელები, რკინიგზის კონცესიონერები, მშენებლები, უმსხვილესი ქარხნების,მაგ. პუტილოვის ქარხნის,მფლობელები.
ესაა ხარისხობრივად სხვა დაჯგუფება-პოლიტიკურად უფრო გულგრილი.
პეტერბურგელებს პირველ რიგში აინტერესებდათ ბიზნესი, სახელმწიფოსგან მათ სჭირდებოდათ მფარველობა, ლიცენზიები მომგებიან პროექტებზე, პოლიტიკას ისინი ერიდებოდნენ.
მოსკოველები კი თვლიდნენ რომ რუსეთი არის ადგილი სადაც უნდა იცხოვრო და არა მარტო ფულის შოვნის ადგილი.
მოსკოვში ჩამოყალიბდა საქმიანი ელიტა რომელიც არც თუ უმიზეზოდ თვლიდა თავს მეწარმეთა კლასის ლიდერად და მისი ინტერესების გამომხატველად.
პეტერბურგელები კი უფრო მოგებაზე ფიქრობდნენ ვიდრე ქვეყნის განვითარების პერსპექტივებზეე.
სწორედ მოსკოვურმა ბურჟუაზიამ წარმოშვა როგორც თავისი კლასის ისე მთელი რუსეთის ლიდერები. აქედანაა სახელმწიფო სათათბირის თავმჯდომარე ალეკსანდრ გუჩკოვი,დროებითი მთავრობი მინისტრი ალეკსანდრ კონოვალოვი.
ლეგენდარულ პაველ რიაბუშინსკის კი არ ჰქონია არანაირი თანამდებობა, მაგრამ ის იყო მოსკოვური ბურჟუაზიის ფაქტიური ლიდერი.
აქედან არიან გრიგორი კრესტოვნიკოვი,პაველ ბურიშკინსკი...შედარებით მცირერიცხოვანი მაგრამ იდეოლოგიური თვალსაზრისით ძალიან გავლენიანი ჯგუფი.
ისინი გამოსცემდნენ თავის გაზეთებს. რიაბუშუნსკი გამოსცემდა სახელგანთქმულ და ძალიან მასობრივ " რუსეთის დილას" // «Утро России»//.
მოსკოვის ბურჟუაზია სერიოზულად იყო დაინტერესებული მუშებთან ურთიერთობით. მის საუკეთესო ნაწილს ესმოდა რომ საჭიროა მუშებისთვის საცხოვრებლების,საავადმყოფოების, ბავშვთა ბაღების, კულტურის სახლების მშენებლობა, ცხოვრებისთვის ნორმალური ატმოსფეროს შექმნა,
მათ ახასიათებდათ მოვლენათა სოციალური,სტრატეგიული ხედვა.
კოსტრომას გუბერნიაში არის ორი ფაბრიკანტის პირმშო,პატარა ქალაქი ვიჩუგა, კოკორევმა მის მცხოვრებლებს.თავისი დაღუპული ქალიშვილის სამახსოვროდ, აუგო უზარმაზარი ეკლესია. მისი სამრეკლო ივან დიდის სამრეკლოზე უფრო მაღალია და ჩანს 30 კილომეტრის მოშორებიდან.
კონოვალოვი კი რკინაბეტონისგან აგებდა მტკიცე სახლებს,ბავშვთა ბაგებს და ბაღებს, საავადმყოფოებს,ამბულატორიებს. მან ააგო კულტურის სახლი. მან შექმნა იმ დროისთვის ყველაზე თანამედროვე ინფრასტრუქტურა.
კონოვალოვის ფაბრიკების მუშები არასდროს გაფიცულან. კოკორევი კი ხარბი იყო მისი ღვთისმოსაობის მიუხედავად და მასთან მუდამ ხდებოდა მუშათა მღელვარებები.
მოსკოველი და არა პეტერბურგელი მეწარმეების გამარჯვების შემთხვევაში რეჟიმი შეიძლებოდა უფრო შორსმჭვრეტელი ყოფილიყო და არ ყოფილიყო 1917 წლის გადატრიალების აშკარა წინაპირობები.
ამაზე ლაპარაკი ძნელია მაგრამ ფაქტია რომ მოსკოველ ქველმოქმედ რუს მეწარმეებს რეჟიმი არ იღებდა, არქივებში არის საბუთები ამის შესახებ.
ჯგუფის ყოველ ლიდერს უთვალთვალებდნენ, პოლიციის დეპარტამენტში ყოველ მათგანზე იყო საქმე.
რუსი ქრისტიანი მეწარმეები ლიბერალები იყვნენ და ამიტომ რუსების მიერ ანტიქრისტედ წოდებული პეტრე პირველის იმპერიის მოხელეები მათ ძალიან საშიშ ადამიანებად თვლიდნენ.
დიალოგზე ლაპარაკი ზედმეტი იყო. ეს ქრისტიანი მეწარმეები მოქმედებდნენ პოლიციური დევნის პირობებში. ცენზურული მოსაზრებებით ან გენერალ-გუბერნატორის მითითებით ხურავდნენ მათ გაზეთებს, აძევებდნენ მოსკოვიდან,რაც გაუკეთეს რიაბუშინსკის.
ყოველნაირად ედავებოდნენ. საბჭოთა ხანასთან შედარებით ეს რა თქმა უნდა ბავშვთა თამაში იყო,მაგრამ ამასაც შეიძლება დაერქვას რეპრესიები.
საბჭოთა რეჟიმის დამხობისას 1917 წლის თებერვალში ბურჟუაზიამ მიიღო ხელისუფლებაში მოსვლის შესაძლებლობა. გუჩკოვი გახდა სამხედრო მინისტრი,კონოვალოვი-ვაჭრობის და მრეწველობის მინისტრი, პაველ ტრეტიაკოვის ძმისშვილი სერგეი ტრეტიაკოვი გახდა ეკონომიკური განვითარების მინისტრი.
მაგრამ ვითარება უკვე უმართავი იყო, სოციალური კრიზისი იმდენად მძაფრი იყო რომ მათ ვერ შესძლეს თავისი სტრატეგიულად სწორი ლოუნგების განხორციელება.
ამ ქრისტიანი მეწარმეების აზრით კი რუსეთი არ იყო მზად სოციალიზმისთვის,მას დასავლეთის ყველა ხალხის მსგავსად უნდა გაევლო განვითარების ბურჟუაზიული სტადია.
რუსი ქრისტიანი მეწარმეების აზრით არ იყო საჭირო ყურის დაგდება დემაგოგებისთვის რომლებიც მოუწოდებდნენ საზოგადოებრივი წყობის დაუყოვნებლად შეცვლისკენ, საჭირო იყო მართვის ძირითადი ბერკეტების მიცემა ბურჟუაზიისთვის,მეწარმეებისთვის, საჭირო იყო ხელისუფლებიდან ყველანაირი სოცილისტების გარეკვა, სახელმწიფო სათათბიროში იყო ბევრი რადიკალი.
მაგრამ 1917 წლის ზაფხულში ბოლშევიკურ გადატრიალებას აღარ ჰქონდა ალტერნატივა.ყველაფერი მიდიოდა აქეთკენ.
///არამზადა რადიკალებმა მოაწყვეს გადატრიალება და საჩქაროდ დაანგრიეს ყველაფერი და შეცვალეს სახელმწიფო წყობა // 70 წლის შემდეგ კი მათმა მემკვიდრეებმა,არანაკლებად ნაძირალა საბჭოთა კომუნისტებმა მიითვისეს დემოკრატების და ლიბერალების სახელი, მიზნად დაისახეს წუთში დემოკრატიის და კაპიტალიზმის დამყარება და დაანგრიეს ყველაფერი ირგვლივ. ვნახოთ რამდენ ხანს გასტანს ეს საშინელება,გ.მ.//.
1917 წელს იყო ომი,ნგრევა,სიღატაკე... ამან დიდად გააუარესა ადამიანთა მდგომარეობა და გამოიწვია სიძულვილის აფეთქება. სოციალიზმის პოპაგანდამ დააჯერა ხალხი რომ ყველაფერი კარგად და საუკეთესოდ იქნება თუ კი წიხლისკვრით გააგდებენ არამზადა მსუქან ბანკირთა მცირერიცხოვან ჯგუფს.
მეწარმეებმა დასახეს სწორი სტრატეგიული მიზნები,მაგრამ მათ არ ეყოთ ტაქტიკური საშუალებები მათ არ ჰქონდათ ისეთი სოციალური ბაზა როგორიც ჰქონდათ რადიკალებს.
საშუალო კლასი იქმნებოდა,მაგრამ ის კატასტროფულად მცირე იყო ღარიბ ფენებთან შედარებით. რუსეთი სხვებზე გვიან დაადგა სამრეწველო განვითარების გზას. რუსეთში კაპიტალიზმის დაგვიანებული განვითარება ბევრ რამეს ხსნის მის ტრაღიკულ ბედში.
თვითმპყრობელობა არ ყოფილა აბსოლუტური მუხრუჭი. ყოველ შემთხვევაში ალექსანდრე მეორემ გაატარა დიდებული რეფორმები. ისინი გატარდა ევროპულ დონეზე.
მაგრამ რუსების მიერ ანტიქრისტედ წოდებული პეტრე პირველის და ეკატერინე მეორის მიერ შექმნილ მმართველ წრეებს სულ არ ესმოდათ რომ ახალ სოციალურ ფენას და მის ლიდერებს უნდა ჰქონოდათ საკადრისი ადგილი სახელმწიფო მმართველობაში.
ეს იყო მეფის ხელისუფლების დიდი სისუტე. ბიზნესმა და ყოყოჩმა ხელისუფლებამ ვერ მონახეს კონსენსუსი, იყო კონფრონტაცია.
თევდორე შეხტელის მოსკოვური მოდერნი. 1900 წ. ბოლშევიკებმა აჩუქეს მათ ერთ-ერთ დამფინანსებელ ნაძირალა მაქსიმ გორკის.
ცოტა რამ პიროვნებებზეც:
ერთ-ერთი ტრაღიკული ფიგურა იყო ლენინის თანატოლი , დაიბადა ლენინზე ერთი წლით გვიან, ისინი ერთ წელს გარდაიცვალნენ.
მაგრამ რიაბუშინსკის საფლავი პარიზშია, ბატინიოლის სასაფლაოზე.
ეხლა ეს საფლავი უპატრონოა,ალბათ აღარაა მომვლელი. ესაა მისი ტრაღედიის სიმბოლო.
რიაბუშინსკი მთელი ცხოვრება ფიქრობდა რუსეთის აყვავებაზე და ბოლშევიკებმა ის გაწიხლეს რუსეთიდან.
მისი შეხედულებების არსი გამოხატულია გაზეთში "რუსეთის დილა" გამოქვეყნებულ წერილში "მოდის ვაჭარი".
მისი აზრი ისაა რომ სახელმწიფოს მმართველმა ძველმა არისტოკრატიამ ცოტა უნდა ჩაიჩოჩოს და ადგილი დაუთმოს ახალ სოციალურ ძალას,მეწარმეებს.
ამ ლოზუნგით შეიქმნა პროგრესისტული პარტია.
პროგრესი გაგებული იყო როგორც გზა საბაზრო ეკონომიკისკენ,პოლიტიკური წყობა-კონსტიტუციური მონარქია.
კონსტიტუციით მონარქია უნდა დარჩენილიყო,მაგრამ სახელმწიფო ვეღარ გააკონტროლებდა ყველას და ყველაფერს.
უნდოდათ ევროპული ტიპის მონარქია.
ის ცხოვრობდა გოგოლის ბულვარზე არსებულ სახლში რომლებიც შეიძინა სერგეი მიხეილის ძე ტრეტიაკოვისგან ამ სახლში ეხლა არის რუსეთის კულტურის ფონდი.
მაშინ კი რიაბუშინსკი თავის სახლში მართავდა ეკონომიკურ საუბრებს და ცდილობდა ინტელექტუალური ელიტის მიმხრობას. იწვევდნენ წამყვან მეცნიერებს, მოსკოვის უნივერსიტეტის რექტორ მანუილოვს, ცნობილ იურისტ ნოვგოროდცევს,ბიზნესის წარმომადგენლებს....
არტისტებს და მხატვრებს არ იწვევდა. მას უპირველეს ყოვლისა აინტერესებდა ინტელექტუალები რათა მათი დახმარებით შეექმნა ქვეყნის განვითარების საერთო პროგრამა. ეს იყო სადილები, წარმოითქმებოდა სიტყვები,იყო კულუარული საუბრები, პროგრამა კი ვერ შეიქმნა...
მოგვიანებით რიაბუშინსკი წერდა: "რუსეთში ბიზნესის ხალხს მუდამ ეჭვით უყურებენ,განსაკუთრებული ეჭვით კი უყურებენ ინტელექტუალები".
რუსეთის ქრისტიანმა,მოაზროვნე და გულუხვად ქველმოქმედმა ბიზნესმენებმა პოლიტიკურ სფეროში ცოტა რამ თუ შესძლეს,მაგრამ როგორც არ უნდა ყოფილიყო ბიზნესი შევიდა ინტელექტუალურ ელიტაში. განათლების დონით ეს ხალხი არ ჩამოუვარდებოდნენ თავის თანამოსაუბრეებს.
რუსმა ქრისტიანმა და მოაროვნე მეწარმეებმა დატოვეს ქვეყანა ბოლშევიკების მიერ მისი აოხრების შემდეგ.
პარიზის ოკუპანტი გერმანელებიც არ დაინტერესებულნ მათთან კონტაქტით თუმცა რუსული ემიგრაციის ერთ ფრთას დასაშვებად მიაჩნდა ჰიტლერთან ერთად რუსეთის განთავისუფლება ბოლშევიზმისგან.
რიაბუშინსკები დარწმუნებულები იყვნენ რომ ამ შემთხვევაში გაანთავისუფლებდნენ რუსეთს მოსახლეობასთან ერთად.
ლენინმაც და რიაბუშინსკიმაც იცხოვრეს 53 წელი,მაგრამ მათ არაფერი ჰქონიათ საერთო
რიაბუშინსკის სურდა თანდათანობითი ევოლუციური განვითარება სოციალური ძვრებისა და კატაკლიზმების გარეშე/
ლენინის აზრით კი რაც უფრო უარესი იყო ქვეყნისთვის მით უფრო უკეთესი იყო რევოლუციისთვის.ლენინს უნდოდა როგორც კაპიტალიზმის ისე კაპიტალისტების ლიკვიდაცია.
ლენინი და რიაბუშინსკი არ შეხვედრიან ერთმანეთს მაგრამ რიაბუშინსკიმ გამოთქვა თავისი აზრი ლენინისა და მისი მომხრეების შესახებ.
1917 წლის აგვისტოში მოსკოვის დიდ თეატრში შედგა სახელმწიფო თათბირი,კერენსკიმ წარუმატებლად სცადა ქვეყნის გაერთიანება. თათბირზე პოლიტიკური ფრთების წარმომადგენლები გამოვიდნენ დეკლარაციებით რის შემდეგაც თათბირი დაიშალა.
რიაბუშინსკიმ მოუწოდა იატაკქვეშეთში აღზრდილ და სიცოცხლის ნამდვილ ღირებულებათა არმცოდნე მემარცხენე რადიკალებს უარი ეთქვათ თავის სოციალურ ოცნებაზე. რიაბუშინსკიმ თქვა რომ ეს ოცნება ილუზიაა რომელიც სოციალისტური დემაგოგიური პოლიტიკის გაგრძელების შემთხვევაში აუცილებლად გამოიწვევს საშინელ შიმშილს.
ბოლშევიკებმა რიაბუშინსკის ნათქვამო დაამახინჯეს და განაცხადეს რომ რიაბუშინსკი დაიმუქრა რევოლუციის შიმშილით დახრჩობით.
ფანატიკოს რადიკალ ლენინს უნდოდა რომ რუსეთს აღემართა მსოფლიო კაპიტალთან ბრძოლის დროშა. რომ რუსეთს ნებისმიერი მსხვერპლის ფასად მიეღწია პროლეტარების განთავისუფლებისთვის.
მას სულ არ ჰქონია ჰუმანიზმი, სიბრალულის უნარი.
სიბრალულის და კაცთმოყვარეობის იდეა ლენინმა შეცვალა რევოლუციური მიზანშეწონილობის იდეით. ის იყო იდეის ფანატიკოსი.
რიაბუშინსკებთან გვერდით შეიძლება დადგეს დღესაც დაუფასებელი ალექსანდრე ივანეს ძე კონოვალოვი,იშვიათად ჭკვიანი და შესანიშნავად განათლებული ადამიანი, ნრწყინვალე პიანისტი, პროფესორი ალექსანდრე ზილოტის მოწაფე.
ის ვირტუოზულად ფლობდა ინსტრუმენტს, ამბობდნენ რომ მას ელის რახმანინოვის კარიერის მსგავსი კარიერა. ის გამოდიოდა კონცერტებით,შემდეგ შეწყვიტა.
განაგრძობდა დაკვრას ვიწრო აუდიტორიაში ხშირად მშვენიერ მევიოლინე პაველ მილიუკოვთან კვარტეტში.
არადა ამ ფაბრიკანტის გლეხი წინაპრები 50 წლის წინ ქალამნებით დადიოდნენ. უკვე ვახსენე მისი წამოწყებები ვიჩუგაში.
მას ესმოდა რომ უნდა ყოფილიყო მუშებთან ერთად, რომ კონფლიქტები და მუშების გაბოროტება საჭირო არ იყო.
მას ესმოდა რომ საჭირო იყო მუშებზე რუნვა,მათთვის არსებობის ნორმალური პირობების შექმნა.
პირველი მსოფლიო ომის წინ ის ხვდებოდა ბოლშევიკ სკვორცოვ-სტეპანოვს. ბოლშევიკები მაშინ ამზადებდნენ მორიგ ყრილობას საზღვარგარეთ და ფული ძალიან სჭირდებოდათ. სავა მოროზოვი უკვე მოკვდა, სპონსორები არ იყვნენ. ბოლშევიკებს ჰქონდათ კონოვალოვის იმედი.
სკვორცოვს მიმოწერა ჰქონდა ამის თაობაზე ლენინთან. ლენინი წერდა რომ ამ "მაგზემპლარს" რაც შეიძლება მეტი უნდა წაართვან. აი ასე-"ეგზემპლარს".
ბოლშევიკებს ეზიზღებოდათ და ეჯავრებოდათ ეს მოღვაწეები,მაგრამ მზად იყვნენ მათთვის ფულის გამოსართმევად და წასართმევად.
კონოვალოვს კი ჰქონდა თავისი ინტერესი. მას სურდა ძირითადად ლიბერალების და რადიკალთა ნაწილის გამაერთიანებელი ოპოზიციის მსგავსი რაღაცის შექმნა. ის შეთანხმებული მოქმედებების შესახებ მოლაპარაკებებს აწარმოებდა სოციალისტ-რევოლუციონერებთან და სოციალ-დემოკრატებთან,მაგრამ სოციალ-დემოკრატებს თავისი გეგმები ჰქონდათ და არაფერი გამოვიდა.
სოციალ-დემოკრატებს უნდოდათ ლიბერალების ფული და არა მათთან ერთად მოქმედება.
ფული კი კონოვალოვმა არ მისცა...
1917 წლის თებერვლის შემდეგ ის გახდა დროებითი მთავრობის ვაჭრობის და მრეწველობის მინისტრი. ის ითვლებოდა ამ თანამდებობისთვის ყველაზე უკეთესად მომზადებულ ადამიანად, ის საკმაოდ მალე მიხვდა თუ საით უბერავდა ქარი და 1917 წლის მაისში უხალისოდ გადადგა. შემდეგ კერენსკიმ ის დაითანხმა კაბინეტში დაბრუნებაზე. ის უხალისოდ,მაგრამ დაბრუნდა.
და 1917 წლის 25 ოქტომბერმ ზამთრის სასახლის შტურმის დროს, სწორედ კონოვალოვს მიჰყავდა დროებითი მთავრობის ბოლო სხდომა როდესაც კერენსკი დახმარების საძებრად გატჩინაში წავიდა.
კონოვალოვი დააპატიმრეს და გააგზავნეს პეტრე-პავლეს ციხეში. მაგრამ ბოლშევიკები მაშინ ჯერ არ ყოფილან ისე გამხეცებულნი როგორც იყვნენ შემდეგ. მათ გაუშვეს დროებითი მთავრობის თითქმის ყველა მინისტრი.
ცოტა ხნის შემდეგ კონოვალოვი წავიდა პარიზში,მუშაობდა მილიუკოვთან. ისინი ერთად გამოსცემდნენ სახელგანთქმულ ემიგრანტულ გაზეთს "უკანასკნელი ცნობები". კონოვალოვი ძალიან მაღალი კლასის პოლიტიკოსი იყო.
________________________________________________________
Родился Коновалов Александр Иванович 17 сентября 1875 года в Москве в семье фабрикантов-текстильщиков Костромской губернии.
ბოლშევიკების მიერ დანგრეული რუსეთიდან წიხლისკვრით გაგდებული კაიკაცი ალექსანდრე ივანეს ძე კონოვალოვი (1875 — 1949) დაიბადა მოსკოვში, კოსტრომის გუბერნიის საფეიქრო მრეწველების და ვაჭრების ოჯხში.
ის არ ყოფილა ლიბერალი სსრკ კგბს თავმჯდომარე ანდროპოვის ლაბორატორიებში აღზრდილი ეგორ გაიდარის და ანატოლი ჩუბაისის გაგებით.
ის იყო პატერნალიზმის მომხრე და იბრალულის უნარის მქონე ადამიანი.
პატერნალიზმი არის შრომის ანაზღაურებაში დამატებითი სუბსიდიების, შეღავათების, პრემიების შეტანით მუშათა წახალისების და ამ გზით მუშათა ცხოვრების ხარისხის და შრომის პირობების გაუმჯობესებით წარმოების რდის მომხრე. მას ესმოდა რომ კარგად მცხოვრები და კარგ პირობებში მომუშავე ადამიანი უფრო ხალისიანად და ნაყოფიერად მუშაობს ვიდრე ფეხქვეშ ამოდებული მონა.
მან პირველმა შემოიღო ფაბრიკაში 9-საათიანი სამუშაო დღე. მისი ინიციატივით ივანოვოს გუბერნიის ვიჩუგის რაიონში,სადაც იყო მისი ფაბრიკები, აიგო საწარმოს მუშებისთვის განკუთვნილი ინდივიდუალური სახლებისგან შემდგარი დასახლებები. ამ სახლებს მუშები ყიდულობდნენ საფასურის 12 წლის განმავლობაში განვადებით გადახდის წესით. ამ დასახლებებში აიგო ბაგა-ბაღები მუშათა შვილებისთვის,უფასო ბიბლიოთეკა,ორი საავადმყოფო და სამშობიარო და აგრეთვე ყაზარმები მარტოხელა ადამიანებისთვის.
число лидеров отрасли. Был сторонником системы патернализмаПАТЕРНАკЛИЗМ — это система мотивирования труда рабочих, путем введения в оплату труда дополнительных стимулов в виде различных субсидий, льгот, премий для увеличения производительности труда за счет улучшения качества жизни рабочих и служащих в трудовых отношениях и всегда был на стороне рабочих, улучшая их положение на работе и в быту. Он впервые ввел на фабрике 9-ти часовой рабочий день. По его инициативе в Вичугском районе Ивановской губернии, где распологались фабрики товарищества, были построены поселки из индивидуальных домов для рабочих предприятия, которые продавались по системе рассрочки платежа на 12 лет, две школы, ясли-сад для детей рабочих, бесплатная библиотека, две больницы и родильный дом, а также казармы для одиноких людей.
Фабричная больница «Товарищества мануфактур Ивана Коновалова с сыном», село Бонячки, Вичугский район, Ивановская область, 1912 г.
აი ასეთი რუსეთი და მისი არემარე მოკლეს ბოლშევიკებმა რომლებისგანაც გამოვიდნენ გორბაჩოვის, ელცინის და მათი ამალის ნაირი დამნაშავეები და დეგენერატები.
ქრისტიანი და მოაზროვნე ლიბერალი რუსი კაპიტალისტები არ აპირებდნენ არსად გაქცევას. მათ უნდოდათ რუსეთში და რუსეთის სასიკეთოდ ცხოვრება და მუშაობა.
მათ ფული არ აკლდათ, ბოლშევიკებმა ასეთები თუ არ დახოცეს,მათ და მათ შთამომავლებს წაართვეს რუსეთში რუსეთის სასიკეთოდ ცხოვრების უფლება და საშუალება.
პატრიოტიზმის და სამშობლოსთან უმჭიდროესი კავშირის იდეა და გრძნობა რომელიც ამოძრავებდა ამ რუს ქრისტიან და მოაზროვნე ლიბერალ კაპიტალისტებს დღესაც უნდა გაიზიაროს ყველამ.
ანტილიბერალიზმი კრეტინობაა მაგრამ უფრო ურესი თუ არა ასეთივე კრეტინობაა ანტიქრისტიანული ვითომლიბერალიზმიც რომლითაც გამოირჩევა საბჭოთა დემოკრატია....
გაუმარჯოთ ქრისტიან ლიბერალ პატრიოტებს. სწორედ ასეთები იყვნენ ჩვენი ბურთივით მრგვალი ლიბერალი ილია, დავით სარაჯიშვილი,ზუბალაშვილები, იაკობ შანავა და არაერთი სხვა...
----------------------------------------------------------------------
ბოლშევიკების მეხოტბე და ფინანსისტ-პადხალიმ პროლეტარულ მწერალ მაქსიმ გორკის ბოლშევიკებმა გამარჯვების შემდეგ აჩუქეს რუსი ქრისტიანი ლიბერალი მეწარმე რიაბუშინსკის სახლი მოსკოვში.
რუსული მოდერნის მამა თევდორე შეხტელის მიერ მეოცე საუკუნის დასაწყისში მილიონერი სტეფანე პავლეს ძე რიაბუშინსკის სახლი იქცა თავშესაფრად რომელშიც თავისი ცხოვრების ბოლო წლები გაატარა გორკიმ.
მილიონერი ხალხიდან
სტეფანე პავლეს ძე რიაბუშინსკი (1874–1942) იყო რევოლუციამდელ რუსეთში სახელგანთქმული მეწარმეების და ბანკირების დინასტიის წარმომადგენელი.
რიაბუშინსკების ოჯახის აყვავებას საფუძველი ჩაუყარა ჯერ კიდევ მამამისის მამამ, მიხაილ იაკობის ძე რიაბუშინსკიმ (1787–1858) რომელიც კალუგის გუბერნიიდან მოსკოვში ჩავიდა ქსოვილებით სავაჭროდ.
ის იყო დაჯერებული ძველმორწმუნე ქრისტიანი, მუშებთანაც დაახლოებული უნარიანი გლეხი. მან გადაიტანა ნაპოლეონის შემოსევა,მაგრამ შესძლო დაუღალავი შრომით ფულის დაგროვება და რამოდენიმე მანუფაქტურის შეძენა. ის თვითონაც მუშაობდა ხოლმე ოსტატად თავის მანუფაქტურებში.
მან დატოვა ორი მილიონი რუბლის ოდენობის კაპიტალი. იმ დროისთვის გაუგონარი თანხა.
მისი უფროსი შვილი ივანი დაქორწინდა მშობლების ნებართვის გარეშე. ის გააძევეს სახლიდან და საოჯახო საქმიდან.
უმცროსი ვაჟიშვილები პავლე და ვასილი კი საკმაოდ უნარიანები აღმოჩნდნენ. მათ დროს საოჯახო შემოსავლები იზრდებოდა და მტკიცდებოდა.
მათი ნაკეთობები მაღალი ხარისხის იყო და ამიტომ 1882 წელს რიაბუშინსკებმა მიიღეს თავის ნაკეთობებზე სახელმწიფო ღერბის გამოსახვის უფლება.
პავლე მიხეილის ძე უაქტიურეს მონაწილეობას იღებდა თავისი წოდების ცხოვრებაში. ის აირჩიეს მოსკოვის სათათბიროს და კომერციული სასამართლოს წევრად. ის მონაწილეობდა მოსკოვის საბირჟო საზოგადოების ცხოვრებაშიც.
ოჯახში დიდი ყურადღება ექცეოდა ქველმოქმედებასაც,
1891 წლის შიმშილის დროს რიაბუშინსკებმა თავისი ფულით ააგეს თავშესაფარი სახლი და უფასო ხალხური სასადილო რომელსაც შეეძლო დღეში ათასი კაცის მიღება.
მოდერნის სტილის ღობე
უკანასკნელი მოდის მიხედვით:1900 წელს მალაია ნიკიტსკაიაზე დაიწყეს დინასტიის მესამე თაობის ერთ-ერთი წარმომადგენელი სტეფანე პავლეს ძე რიაბუშინსკის დიდებული სახლის მშენებლობა.
მალაია ნიკიტსკაია მისი დაბალი ხის ან ქვის სახლებით მა,რიყის ქვით მოკირწყლულ ქუჩაზე მოსეირნე ქათმებით და სამოვარის ბოლის სურნელებით მაშინ სოფელს გავდა.
აქ შიდაეზოიანი და დამხმარე სათავსებიანი დხვეწილი ქალაქური სახლის მოსათავსებლად საჭირო იყო გამოცდილი,არაორდინარული აზროვნების მქონე არქიტექტორი.
დაკვეთა მიიღო თევდორე ოსიპის ძე შეხტელმა//1859-1926//, რომლის ნამუშევრებიც განსაკუთრებით მოსწონდა სტეფანე პავლეს ძეს.
ბრწყინვალე ფანტაზიის მქონე და დიდი ექსპერიმენტატორი შეხტელი რუსეთის მოდერნის ყველაზე გამოჩენილი და ნაყოფიერი ოსტატი იყო. სახელგანთქმული მოსკოველები მას სიამოვნებით უკვეთავდნენ სახლებს და მისმა სახლებმა მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრა ძველი მოსკოვის სახე.
პროფესიონალი ოსტატების მთავარი დამკვეთები მეოცე საუკუნის დასაწყისში იყვნენ რუსი ვაჭრები,რომლებმაც შეცვალეს გაღარიბებული არისტოკრატია.
მეწარმეები და ბანკირები ცდილობდნენ გამოჩენას თანამედროვე დიდად განათლებულ ადამიანებად და არა მარტო ცხოვრების ბატონ-პატრონებად.
მაშინ პოპულარული იყო სტილი მოდერნი.
უკვე 1902 წლისთვის მშენებლობა დამთავრდა და დიდებული სახლი მაშინვე იქცა ღირსშესანიშნაობად. 1903-1905 წლებში გამოიცა საფოსტო ბარათები რიაბუშინსკების სახლის გამოსახულებით.
სახლის უგემრიელეს ნაწილად იქცა ჰოლის ტალღისებრი კიბე.
მარმარილოს ტალღათა კასკადი, რომელმაც მაღლა აიტყორცნა ლიუსტრა-მედუზა. ზღვის სტიქიის მიმბაძავი მომწვანო კედლები,დახშული განათება,ზღვის ცხენის ფორმის კარებების სახელურები ქმნიან წყალქვეშა სამყაროს სურათს.
შეხტელმა ეს თამაში განაგრძო სხვა ოთახების გაფორმებაში-მცენარეული მოტივები,ზღვის თემატიკა, საოცარი ლოკოკინები და პეპლები შენიღბულები არიან ინტერიერის დეტალებში- ამ სახლში ჩქეფს განსაკუთრებული სიცოცხლე.
სახლის საიდუმოებები:
სახლს აქვს თავისი საიდუმლოებებიც. იქ,სახლის ჩრდილო-დასავლეთი ნაწილის მანსარდაში არის ძველმორწმუნე მართლმადიდებელთა საიდუმლო სალოცავი. მისი დანახვა ქუჩიდან შეუძლებელია. სალოცავის კედლებს და გუმბათს ფარავს უნიკალური აბსტრაქტული სატაძრო მხატვრობა-მცირე ოთახი მაქსიმალურადაა სტილიზებული ძველ ეკლესიად. საიდუმლო ოთახში მოსახვედრად საჭიროა მეორე სართულზე ასვლა,ვიწრო გალერეის გავლა და შავი კიბით ასვლა. უცხოები ვერ ხვდებოდნენ რომ სახლში არის ასეთი სათავსი.
რიაბუშინსკები ღრმად მორწმუნე ხალხი იყო. რწმენა და ზნეობრივი სრულყოფისკენ სწრაფვა ამ ოჯახში თაობიდან თაობაში გადადიოდა როგორც უმაღლესი ფასეულობა.
მძიმე დროშიც, როდესაც ნიკოლაი პირველის ბრძანებით ებრძოდნენ რასკოლნიკებს და ამ ძველმორწმუნეებს არ იღებდნენ ვაჭართა გილდიაში და მათ შვილებს კი ემუქრებოდა 25-წლიანი ჯარი, რიაბუშინსკები ქედუხრელები იყვნენ და მათ არ უღალატეს თავის რწმენას მაშინ როდესაც მრავალმა ვაჭარმა ვერ გაუძლო და დაემორჩილა იმპერატორის ხელმღვანელობით მოქმედ ოფიციალურ ვითომმართლმადიდებელ ეკლესიას.
ძველმორწმუნეები უფლებრივად ოფიციალურ ეკლესიასთან გაათანაბრეს მხოლოდ 1905 წელს, მას შემდეგ რაც ნიკოლოზ მეორემ გამოსცა მანიფესტი. სჯულთშემწყნარებლობის შესახებ.
სწორედ ამიტომ იყო საიდუმლო სამლოცველო სტეფანე პავლეს ძის სახლში.
სტეფან პავლეს ძე რიაბუშინსკი ისტორიაში შევიდა არა მარტო როგორც მეწარმე და მეცენატი. ის იყო მეცნიერიც და ხატების შემგროვებელი კოლექციონერიც.
მან ერთ-ერთმა პირველმა დაიწყო ხატების რესტავრაცია და აჩვენა მათი მხატვრულ-ისტორიული მნიშვნელობა.
მეტიც, რიაბუშინსკი აპირებდა თავის სახლში ხატის მუზეუმის გახსნას. ალბათ ამისთვის იყო განკუთვნილი ოთახები მეორე სართულზე რომელთა კედლებზეც მოჭიმული იყო ტყავი.
სახლის ინტერიერები შესრულებულია მუქი ხით. |
ბოლშევიკების თარეშმა და მათ მიერ მოწყობილმა სისხლისღვრამ მრავალი ოჯახი გააუბედურა. მათ 1917 წლის შემდეგ რუსული ბურჟუაზიის სიმბოლოდ გადაქცეული რიაბუშინსკები ისევე როგორც მთელი რუსული ბურჟუაზია ხალხის მტრებად გამოაცხადეს. მათთვის ერთადერთი ხსნა იყო იძულებითი ემიგრაცია.
ტრაღიკული იყო თევდორე ოსიპის ძე შეხტელის ბედიც. ის დარჩა რუსეთში მაგრამ უარს ამბობდა უცხოელთა დაკვეთების შესრულებაზე. ის გუწრფელად ცდილობდა თავისი ადგილის პოვნას ბოლშევიკების ხელში ჩავარდნილ რუსეთში. შეხტელის ოჯახი გაასახლეს მისი სახლიდან და რუსული მოდერნის სათავეებთან მდგარი დიდი არქიტექტორი, მოროზოვებისთვის, რიაბუშინსკებისთვის, სმირნოვებისთვის მშენებელი სიცოცხლის ბოლომდე დაწანწალებდა ერთი დაქირავებული კომუნალური ბინიდან მეორეში და გარდაიცვალა ავადმყოფი და მათხოვარი.
დღეს კი მისი პროექტებით სწავლობენ არქიტექტურის ისტორიას და რომელიღაც პატარა პლანეტას დაარქვეს მისი სახელი.
1917 წლის შემდეგ რიაბუშინსკების სახლი გადავიდა ქალაქის საკუთრებაში და ზედიზედ ეკუთვნოდა საგარეო საქმეთა სახალხო კომისარიატს,სახელმწიფო გამომცემლობას,ფსიქოანალიტიკურ ინსტიტუტს,საბავშვო ბაღს. ამ წლებში რა თქმა უნდა დაიკარგა შეხტელის ესკიზებით დამზადებული ავეჯი და გამანათებელი მოწყობილობები. დაანგრიეს სავენტილაციო სისტემა და დაშალეს სასადილო ოთახში არსებული უნიკალური ბუხარი//გაკეთებული იყო კარარის მარმარილოსგან//.
ვოროშილოვი, გორკი და სტალინი
1931 წელს კი სახლს გაუჩნდა ახალი პატრონი,სტალინის მიერ მოსყიდული პროლეტარული კლასიკოსი მაქსიმ გორკი //1868-1936//:
გორკი არ იცნობდა სახლის პირველ პატრონს,მაგრამ იცნობდა მის ძმა ნიკოლოზ პავლეს ძეს, რომელიც გამოსცემდა და რედაქტორობდა ჟურნალს "ოქროს საწმისი". 1918 წელს კი გორკი ზრუნავდა ჩეკადან რიაბუშინსკითა უმცროსი ძმა დმიტრი პავლეს ძის გამოშვებაზე. რომელიც იყო მსოფლიოში სახელგანთქმული მეცნიერი და და მოსკოვთან კუჩინოში თავისი ხარჯით ევროპაში პირველი და მსოფლიოში მეორე აეროდინამიური ინსტიტუტის დამაარსებელი.
ხოდა რიაბუშინსკის ულამაზესი სახლი იქცა ბოლშევიკების დამფინანსებელი და სტალინის მიერ მოსყიდული პროლეტარული კლასიკოსი მაქსიმ გორკის უკანასკნელ თავშესაფრად.
გორკიმ იქ იცხოვრა სიკვდილამდე, 1936 წლამდე. დასახლდა პირველ სართულზე, ავადმყოფ მწერალს უჭირდა 12 მეტრის მეტრის სიმაღლის კიბეზე ასვლა. ზევით კი მოეწყვნენ მისი ოჯახის წევრები-შვილი მაკსიმ ალეკსის ძე,მისი მეუღლე ნადეჟდა აკეკსეევნა და შვილიშვილები მართა და დარია.
გორკიმ სახლი გადააქცია მოსკოვის კულტურული და ლიტერატურული ცხოვრების ცენტრად. აქ სამოვარიანი მაგიდის ირგვლივ იკრიბებოდნენ ცნობილი ადამიანები, იყო ისტორიული დაახლოებები, იმ რთულ დროში კამათობდნენ ლიტერატურის ბედზე, სწორედ ამ სახლში ეწვია გორკის რომენ როლანი//გორკის გარემოცვაში კი იყვნენ ნკვდს აგენტები რომლებიც ყველაფერს უკაკლავდნენ სტალინს//.
სწორედ ამ სახლში დაარქვა მწერლებს სტალინმა ადამიანთა სულების ინჟინრები.
რიაბუშინსკების შემდეგ სახლში ბევრი რამე შეიცვალა. ავეჯი უბრალო იყო, დახვეწილობის გარეშე.
ყოფილ სალოცავში გორკის რძალმა მოაწყო ფერწერის სახელოსნო...
გორკი აგროვებდა ოსტატთა ძვლის ნაკეთობებს. საწერი მაგიდის წინ იყო ლეონარდოს სურათის ასლი და ნეაპოლის ყურის პანორამა. თავისუფალ დროს გორკის უყვარდა ბაღში ჩხირკედელაობა.
მაგრამ პროლეტარულ კლასიკოსსაც მაინცდამაინც არ მოეწონა მისი მფარველი სტალინის რეჟიმი და მისმა მფარველმა სტალინმა ის მოკლა...
1965 წლის მაისში კი გორკის რძალის მეცადინეობით ამ სახლში გაიხსნა გორკის მემორიალური მუზეუმი...
___________________________________
მოკლე ცნობა - არიტექტურაში რუსული მოდერნის ერთ-ერთი მამამთავარი თევდორე ოსიპის ძე შეხტელი 1859 წლის 26 ივლისს დაიბადა გარუსებული გერმანელი ინჟინერი-ტექნოლოგი ოსიპ ოსიპის ძე შეხტელის და დარია კარლის ასული გეტლიხის ოჯახში.
გიმნაზიაში სწავლის შემდეგ მან 1873 წელს ჩააბარა ტირასპოლის რომაულ-კათოლიკურ სემინარიაში რის შემდეგაც 1875 წელს გადავიდა მოსკოვში და ჩააბარა მოსკოვის ფერწერის,ქანდაკების და არქიტექტურის სასწავლებელში არქიტექტურის განყოფილებაზე სადაც ისწავლა 1878 წლამდე.
1880 წლიდან ის მუშაობდა არქიტექტორის თანაშემწედ,დაკავებული იყო წიგნების და ჟურნალების გრაფიკით,თეატრალური აფიშებით,დეკორაციებით, ხატავდა ხატებს და ეკლსესიების მოხატულობათა ესკიზებს. გრაფიკოსის გამოცდილების გამოყენებით მან ხუროთმოძღვრება აქცია ექსცენტრულ-მხატვრულ სანახაობად.
1890-1917 წლებში მან ააგო შენობები რომლებიც იქცა რუსული ხუროთმოძღვრული მოდერნის გამორჩეულ ძეგლებად.
ოქტომბრის გადატრიალების შემდეგ იყო სახელმწიფო ნაგებობათა მთავარი კომიტეტის არქიტექტურულ-ტექნიკური საბჭოს თავმჯდომარედ და ასწავლიდა სტროგანოვის სამხატვრო-სამრეწველო სასწავლებელში.
გარდაიცვალა მოსკოვში 1926 წლის 7 ივლისს. მან დატოვა მრავალი არქიტექტურული ძეგლი, ვაჟიშვილი და ორი ქალიშვილი რომლებმაც ასევე დატოვეს თავისი კვალი რუსეთის კულტურულ მემკვიდრეობაში.
Архитектор Шехтель Федор Осипович
Шехтель Федор Осипович - яркий представитель русского модაерна в архитектуре. Родился в Саратове 26 июля 1859 года в семье обрусевшего немецкого инженера-технолога Шехтеля Осипа Осиповича и матери Гетлих Дарья Карловна.
В 1871 году Федор Осипович зачислен во второй класс мужской гимназии, где проявил способности к рисованию и черчению. В гимназии ему повезло обучаться у Година А. С., которому мы обязаны еще одним талантом - Михаилом Врубелем. В 1873 году поступил в Тираспольскую римско-каталическую семинарию. Окончив семинарию в 1875, Федор Осипович переехал в Москву и поступил на обучение в Московское училище живописи, на Архитектурное отделение - курс Ваяния и зодчества Чичагова Д.Н., на котором проучился до 1878 года.
Профессиональную карьеру Федор Осипович начал в 1880 года, он работал помощником архитектора, занимался книжно-журнальной графикой, театральными афишами, театральными декораци\ми, писал иконы и эскизы церковных росписей. В последующем опыт графика оказал большую помощь в развитии идей архитектуры как эксцентрически-живописного зрелища. В период с 1890 по 1917 годы построил построил ряд зданий признаных яркими памятниками эпохи русского модернизма в архитектур. После Октябрьской революции работал председателем Архитектурно-технического совета Главного комитета государственных сооружений и продолажал преподовательскую деятельность в Строгановском художественно-промышленном училище в котором преподовал с 1896 года.
После своей смерти 7 июля 1926 года в Москве, Федор Осипович оставил множество памятников архитектуры, сына и двух дочерей, которые так же оставили свой след в культурном наследии России.
___________________________________________
ბარემ კიდევ ერთ კაიკაცზე, მოსკოვის საპატიო მოქალაქე პავლე მიხეილის ძე ტრეტიაკოვზე (1832 - 1898):
ეს მეცენატი და კოლექციონერი დღესაც იმსახურებს //მათ შორის ქართველების// პატივისცემას.
ტრეტიაკოვები იყვნენ ძველ და არც ისე მდიდარ ვაჭართა გვარის შთამომავლები.
ვაჭარ ტრეტიაკოვთა გვარის მამამთავარი 80 წლის ელისე მარტინის ძე ქალაქი პატარა იაროსლავეციდან მოსკოვში ჩავიდა 1774 წელს. მალოიაროსლავეცში ვაჭარ ტრეტიაკოვთა გვარი არსებობდა უკვე 1646 წლიდან.
პავლე ტრატიაკოვის პაპა ზაქარია ელისეს ძე იყო მოსკოვის მესამე გილდიის ვაჭარი.
1828 წელს მან მოსკოვში შექმნა ტილოს შეღებვის საწარმო.
პავლე ტრეტიაკოვის მამა მიხეილ ზაქარიას ძე //1801-1850/, მოსკოვის მეორე გილდიის ვაჭარი,ტილოთი ვაჭრობდა თავის დუქნებში. 1846 წელს მან მოსკოვის იაკიმანკას ნაწილში იყიდა და 1847 წელს გადააკეთა "სავაჭრო,საერთო-სახალხო, არისტოკრატიული და საოჯახო მამაკაცთა და ქალთა აბანოები".
ყველა ტრეტიაკოვის ცხოვრების წესი იყო ყველაზე პატრიარქალური. მათი ინტერესები იშვიათად სცდებოდა დუქნის,ოჯახის და ეკლესიის საზღვრებს.
ბავშვებს ზრდიდნენ მკაცრად. "უმნიშვნელო" რამეებზე ფულის ხარჯვა არ დაიშვებოდა.
მაგრამ ახალისებდნენ წიგნების კითხვას.
ტრეტიაკოვმა მიიღო კარგი შინაური განათლება. მასწავლებლები დადიოდნენ მასთან სახლში და მიხეილ ზაქარიას ძე თვითონ ადევნებდა თვალყურს განათლებას.
14 წლის ასაკიდან პავლე და მისი ძმა სერგეი ჩაებნენ საოჯახო საქმიანობაში.
ტრეტიაკოვები თავის დუქნებში ვაჭრობდნენ სელის ტილოთი.
1850-ანი წლების პირველ ნახევარში ძმებმა მიიღეს მემკვიდრეობით მამის საქმე და განავითარეს ის. მათ ეკუთვნოდათ სელის ნაწარმის დიდად სახელგანთქმული კოსტრომას ახალი მანუფაქტურა.
მათ გააფართოეს მამის საქმე და მათ ფაბრიკებზე მუშაობდა დაახლოებით 5 ათასი ადამიანი.
ტრეტიაკოვების სავაჭრო და საწარმოო საქმეები ძალიან კარგად ნიდიოდა,მაგრამ ეს ოჯახი მაინც არ ითვლებოდა ერთ-ერთ ყველაზე მდიდარ ოჯახად.
შემდეგმა საქმიანმა წარმატებებმა ტრეტიაკოვებს მისცა ქველმოქმედებაში დიდი თანხების ხარჯვის და მხატვრული კოლექციების შექმნის საშუალება.
თავისი სახელგანთქმული გალერეის შესაქმნელად პავლე მიხეილის ძე ხარჯავდა იმ დროისთვის უზარმაზარ თანხებს,რაც შეიძლება საზიანოც კი იყო მისი საკუთარი ოჯახის კეთილდღეობისთვის.
ორივე ძმა დიდ ყურადღებას აქცევდა თავის სამრეწველო საქმეებს, მაგრამ ამავე დროს ისინი ახერხებდნენ მასშტაბურ ქველმოქმედებასაც.
1860 წელს მათ შექმნეს მოსკოვში დაფასებული არნოლდ-ტრეტიაკოვების სასწავლებელი ყრუ-მუნჯებისთვის. ისინი ამ სასწავლებელზე ზრუნავდნენ სიცოცხლის ბოლომდე//სერგეი მიხეილის ძე გარდაიცვალა უფრო ადრე,1892 წელს//.
ახალგაზრდა პავლე ტრეტიაკოვს ძალიან უყვარდა თეატრი,მუსიკა,ბიბლიოთეკები, 1852 წელს პეტერბურგის ნახვამ მასზე დატოვა წარუშლელი შთაბეჭდილება. მან პირველად ნახა ერმიტაჟი.
ფერწერით და ხელოვნებით გატაცებულმა ტრეტიაკოვმა 1854 წელს დაიწყო რუსული ეროვნული ხელოვნების საკუთარი მხატვრული კოლექციის შეგროვება.
თავიდან მან იყიდა ძველი ჰოლანდიელი ოსტატების 10 ტილო,მაგრამ პატრიოტულად განწყობილმა გადაწყვიტა მისი თანამედროვე რუსი მხატვრების ნაწარმოებთა შეძენა.
პავლე მიხეილის ძეს არ ჰქონია არანაირი სპეციალური განათლება, მაგრამ ის სხვებზე ადრე სცნობდა ნიჭიერ მხატვრებს. მეტიც,ამა თუ იმ ოსტატისგან ის ყიდულობდა უფრო მნიშვნელოვან ქმნილებებს.
მისი გალერეის დაბადების წლად ითვლება 1856 წელი.
ტრეტიაკოვს კოლექციის შეგროვების დაწყებისთანავე ჰქონდა მკაფიო მიზანი. უანგაროს,მას სურდა ეროვნული ფერწერის მუზეუმის შექმნა.
1860 წელს შედგენილ ანდერძში ის წერდა:
"მე ძალიან მიყვარს ფერწერა და ჩემთვის საუკეთესო სურვილია საფუძვლის ჩაყრა ხელოვნების საზოგადო,ყველასათვის ხელმისაწვდომი საცავისთვის რომელიც ბევრს მოუტანს სარგებლობას და ბევრს მიანიჭებს სიამოვნებას".
ტრეტიაკოვის რწმენა და მიზანდასახულობა მით უფრო უცნაური ჩანს თუ კი გავიხსენებთ იმას რომ მის მის მიერ გალერეის საფუძვლის ჩაყრის დროს ფერწერის რუსული სკოლა მხოლოდ ბუნდოვნად ჩანდა დიდი დასავლური მხატვრული ტრადიციის ჩრდილში.
ძველი რუსული ხელოვნება მივიწყებული იყო,რუსი მხატვრების ქმნილებები გაფანტული იყო კერძო კოლექციებში რუსეთშიც და საზღვარგარეთაც. მაშინ ჯერ არ ყოფილან არც რეპინი,არც სურიკოვი,არც სეროვი და არც ლევიტანი,არ ყოფილა ის სურათები რომელთა გარეშეც წარმოუდგენელია რუსული ხელოვნება....
ტრეტიაკოვს ჰქონდა უშეცდომო გემოვნება. მას არ ეშინოდა ახალგაგაზრდა და ჯერ უცნობი მხატვრების ნაწარმოებთა ყიდვა. მრავალი ნამუშევარი გალერეისთვის დაიხატა თვითონ ტრეტიაკოვის დაკვეთით.
ტრეტიაკოვი იქცა ფერწერის ღრმა და დახვეწილ მცოდნეს. მან ნახა თითქმის ყველა ევროპული მუზეუმი მაგრამ მის მთავარ მიზნად დარჩა რუსული ეროვნული ხელოვნების მხარდაჭერა.
როგორც დამწყები ისე უკვე სახელგანთქმული მხატვრები ოცნებობდნენ იმაზე რომ მათი ნამუშევრები გამოეფინათ ტრეტიაკოვის გალერეაში იმიტომ რომ პავლე მიხეილის ძის მიერ სურათის ყიდვა თავისთავად იქცა მხატვრის ნიჭის საზოგადოებრივი აღიარების ფაქტად.
ამ საოცარმა ადამიანმა, პავლე მიხეილის ძე ტრეატიაკოვმა გავლენა მოახდინა მთელ რუსულ ფერწერაზე. ის იქცა რუსეთის საზოგადოებრივი აზრის გამოხატულებად.
ქველმოქმედება:
პავლე მიხეილის ძე ტრეტიაკოვი აქტიურად მონაწილეობდა ქველმოქმედებაში. ის იყო ხელოვნებათა მოყვარულების საზოგადოების და მუსიკალური საზოგადოების საპატიო წევრი მათი დაარსების დღიდან. ის დიდ თანხებს იღებდა საგანმანათლებლო წამოწყებებისთვის მხარის დასაჭერად.
ის მატერიალურად ეხმარებოდა ცალკეულ მხატვრებს და მოსკოვის ფერწერის, ქანდაკების და ხუროთმოძღვრების სასწავლებელს.
1869 წლიდან ის იყო ღარიბებზე მოსკოვური მზრუნველობის საბჭოს წევრი. ამასთან იყო მოსკოვის კომერციული და ალექსანდრეს კომერციული სასწავლებლების საბჭოს წევრი.
თავისი სახსრების ნახევარი მან ანდერძით დატოვა საქველმოქმედო მიზნების მისაღწევად-გარდაცვლილი მხატვრების ქვრივთა,მცირეწლოვან ბავშვთა და გაუთხოვარ ასულთა თავშესაფრის მოსაწყობად// ეს თავშესაფარი 1909-1912 წლებში ააგო არქიტექტორმა ნ.ს.კურდიუკოვმა ლავრუშინის შესახვევში//.
ტრეტიაკოვის ანდერძით მისი ფული დურიგეს მისი საწარმოების მუშებს და გამოიყო თანხა გალერეის დასაფინანსებლად.
პ.მ. ტრეტიაკოვი ეხმარებოდა ყირიმის და 1877-78 წლების რუსეთ-თურქეთის ომში დაღუპული ჯარისკაცების ოჯახებს.
მისი სტიპენდიები დადგენილი იყო მოსკოვის და ალექსანდრეს კომერციულ სასწავლებლებში...
ტრეტიაკოვის გულისხმიერების გარდა ახასიათებდა მომთხოვნელობა,პირდაპირობა, საქმიანი ნიჭი.
ის ათწლეულების მანძილზე მატერიალურად ეხმარებოდა მხატვრებს/კრამსკოის,პეროვს,ფ.ვასილიევს და მრავალ სხვას//. ძნელია მისი დახმარების მიმღებ მხატვართა ჩამოთვლა.
ის ეხმარებოდა მხატვრებს ყველა რთულ ცხოვრებისეულ ვითარებაში. ხუდიაკოვს დაეხმარა როდესაც ის გადადიოდა პეტერბურგში, ტრუტოვსკის-როდესაც მას თავს დაატყდა უბედურება-გარდაეცვალა ცოლ-შვილი, კლოდტს როდესაც აუქციონზე უნდა გაეყიდათ მისი მამული.
ამას გარდა პ.მ.ტრეტიაკოვი ზრუნავდა ყრუმუნჯთა სასწავლებელზე. ის იყო ღარიბ მხატვართა ქვრივების და ობლების თავშესაფრის ორგანიზატორი.
ამავე დროს ის სურათებს ყიდულობდა ზომიერ ფასებად, დიდხანს ევაჭრებოდა მხატვრებს, ზოგჯერ უარს ამბობდა მეტისმეტად ძვირ ნაწარმოებებზე რომელთა ყიდვა ძალიანაც უნდოდა.
ის ფულს უფრთხილდებოდა იმავე მიზნისთვის-მას უნდოდა რაც შეიძლება მეტი საუკეთესო ნაწარმოების ყიდვა...
მხატვრებიც დიდად აფასებდნენ პ.მ. ტრეტიაკოვს,მას აძლევდნენ პირველად შერჩევის უფლებას რაც მას როგორც კოლექციონერს აყენებდა კონკურენციის გარეთ...
სერგეი მიხეილის ძე ტრეტიაკოვიც კოლექციონერი იყო, მაგრამ ის აგროვებდა დასავლეთ ევროპელი მხატვრების სურათებს.
სახლი,სადაც საფუძველი ჩაეყარა გალერეას, თანდათანობით იზრდებოდა.
არქიტექტორმა ა.ს. კამინსკიმ რამოდენიმეჯერ გადააკეთა ძმები ტრეტიაკოვების სახლი და ეს გადაკეთებები გრძელდებოდა 1936 წლამდე.
პ.მ.ტრეტიაკოვი ოცნებობდა თავისი პირადი კოლექციის საერთოეროვნულ საკუთრებად გადაქცევაზე.
1892 წელს მან მოსკოვის საქალაქო საბჭოს შესთავაზა მთელი თავისი მხატვრული ფასეულობების საჩუქრად გადაცემა მოსკოვისთვის.
მის განცხადებაში ნათქვამია: "მინდა ხელი შევუწყო ჩემთვის ძვირფას ქალაქში სასარგებლო დაწესებულებების მოწყობას,რუსეთში ხელოვნების განვითარებას და ამასთან ჩემს მიერ შეგროვილი კოლექციის სამუდამოდ შენარჩუნება. ეხლა კი მოსკოვის საქალაქო სათათბიროს საჩუქრად გადავცემ მთელ ჩემ სურათთა გალერეას ყველა მხატვრული ნაწარმოებით".
Давно мечтавший о превращении личной коллекции в общенациональное достояние, Третьяков в августе 1892 года подал в Московскую городскую Думу предложение о передаче всех своих художественных ценностей в дар Москве. В его заявлении говорится: "...Желая способствовать устройству в дорогом для меня городе полезных учреждений, содействовать процветанию искусства в России и вместе с тем сохранить на вечное время собранную мною коллекцию, ныне же приношу в дар Московской городской Думе всю мою картинную галерею со всеми художественными произведениями".
აი ასეთი გულუხვი, ადამიანური და გემოვნებიანი რუსები მოსპეს ბოლშევიკებმა და დატოვეს ანდროპოვის და მისი წიწილების ნაირი ხალხი რომლებიც ეხლა ოქროსგან ასხავენ პუტინის პორტრეტებს და უნიტაზებს, გაუძელით....
Реферат: Почетный гражданин Москвы Павел Михайлович Третьяков
I. Вводная часть Искусство занимает важную роль в жизни человека. Живопись и скульптура, музыка и архитектура, театр и кино окружают нас, неся "разумное, доброе, вечное", делая нашу жизнь духовной и нравственной. Живопись - одна из ярчайших граней искусства. Миллионы полотен находятся в стенах музеев и выставочных залов, являются украшением частных коллекций мира. Веками формировались художественные фонды, по крупицам собиралось все то, что сегодня принадлежит всему человечеству. Но кто создавал художественные галереи ? Кто коллекционировал полотна ? На чьи средства приобретались шедевры живописи ? История сохранила для нас имена тысяч людей, чья жизнь прошла рядом с такими понятиями, как меценатство, благотворительность, бескорыстие. Одним из таких людей был наш соотечественник Павел Михайлович Третьяков. Кем он был, меценат и коллекционер, почетный гражданин Москвы, человек, достойный всяческого уважения ? В наше время, когда о благотворительности частенько стали подзабывать, этот вопрос выглядит особенно актуально. Жизнь и деятельность Павла Михайловича Третьякова и нашла свое отражение в настоящем реферате. Краткое биографическое описание позволяет узнать о времени, в которое он жил. Показано, как братья Третьяковы начали заниматься благотворительностью и какие их деяния были особенно успешны. Отдельное место занимает история создания художественной галереи, названной позднее Третьяковской. В конце реферата рассказано о том наследии, которое осталось после смерти Павла Михайловича Третьякова. При написании реферата использовалась художественная и научная литература. Особое внимание уделялось произведениям, в которых приведены воспоминания современников Павла Михайловича и историков, исследователей его жизни. Книги энциклопедической направленности позволили подчеркнуть сведения справочного характера. II. Основная часть Третьяков Павел Михайлович (1832 - 1898) - предприниматель, меценат, коллекционер, благотворитель. Потомственный почетный гражданин (1856), коммерции советник (1880), почетный гражданин г.Москвы (1897). Член московского отделения Совета торговли и мануфактур (1868-1889). Действительный член петербургской Академии Художеств (1893). Член Русского музыкального общества (1860-1898), член совета Московского художественного общества (1872-1894). II.1. Детство. Продолжатель дела отца. Третьяковы происходили из старого, но небогатого купеческого рода. Родоначальник купцов Третьяковых - Елисей Мартынович (прадед Павла Михайловича) - прибыл в Москву в 1774 году семидесятилетним стариком из города Малый Ярославец. В Малоярославце купеческий род Третьяковых существовал еще с 1646 года. Дед - Захар Елисеевич - был московским купцом 3-й гильдии. В 1828 году он устроил в Москве заведение по окраске и крахмалению холста и парусины. Отец - Михаил Захарович (1801-1850), московский купец 2-й гильдии, - вел торговлю полотном из собственных лавок, в 1846 году купил и в 1847 перестроил "торговые, всенародные, дворянские и семейные мужские и женские бани" в Якиманской части Москвы. Образ жизни всех Третьяковых был самый патриархальный, интересы редко выходили дальше лавки, дома и церкви. Детей воспитывали в строгости, траты на "пустяки" не допускались. Но вот чтение книг всячески поощрялось. Третьяков получил хорошее домашнее образование. Учителя ходили на дом, и Михаил Захарович сам следил за обучением. С четырнадцати лет Павел вместе с братом Сергеем приобщался к семейному делу в лавках Старых торговых рядов между Варваркой и Ильинкой: торговали Третьяковы льняным полотном. В 1-й половине 1850-хх гг. братья унаследовали дело отца и стали развивать операции по закупке льна, его переработке и продаже текстильных изделий. Им принадлежала известнейшая Новая Костромская мануфактура льняных изделий. Они были льнянщики, а лен в России всегда почитался коренным русским товаром. Расширяя дело отца, они построили бумагопрядильные фабрики, на которых работало около 5 тысяч человек. Торговые и промышленные дела Третьяковых шли очень успешно, но все-таки эта семья никогда не считалась одной из самых богатых. В дальнейшем успешное ведение дел позволило Третьяковым тратить немалые средства на благотворительные цели, а также собирание художественных коллекций. При создании своей знаменитой галереи Павел Михайлович тратил огромные, в особенности по тому времени, деньги, может быть, несколько в ущерб благосостоянию своей собственной семьи. Оба брата усердно занимались своими промышленными делами, но это не мешало им уделять немало времени и иной деятельности: оба они широко занимались благотворительностью, в частности в 1860 году ими было создано весьма ценное в Москве Арнольдо-Третьяковское училище для глухонемых на Донской улице. Попечительство над училищем продолжалось в течение всей жизни Павла Михайловича ( Сергей Михайлович умер раньше, в 1892 году ) и после его смерти. II.2. Начало создания коллекции живописи. Молодой Павел Третьяков очень любил театр, музыку, библиотеки. Поездка в 1852 году в Петербург на всю жизнь оставила в нем неизгладимое впечатление. Он впервые побывал в Эрмитаже и просто влюбился в живопись. Увлеченный искусством, Третьяков в 1854 году начал собирать художественную коллекцию национальной русской живописи. Первые его приобретения - десять полотен старых голландских мастеров - куплены на "развалах" у Сухаревой башни. Но, не имея на первых порах опыта и разносторонних знаний в области искусства и руководствуясь глубоким патриотическим чувством, Третьяков решил сосредоточиться на собирании работ современных ему русских художников. Известно, что никакого специального художественного образования Павел Михайлович не имел. Тем не менее, раньше других он распознавал талантливых художников. Более того, у того или иного мастера он, как правило, приобретал наиболее значительные работы. Годом зарождения его галереи принято считать 1856 год, когда были приобретены картины "Искушение" Н.Г.Шильдера и "Финляндские контрабандисты" В.Г.Худякова. Затем последовала покупка работ И.П.Трутнева, А.К.Саврасова, К.А.Трутовского, Ф.А.Бруни, Л.Ф.Лагорио, блистательного портрета итальянского археолога М.Ланчи кисти К.Брюллова и др. Так Третьяковым была начата многолетняя, самоотверженная собирательская работа, скромная, не расчитанная на рекламу и восхваления. Можно сказать, что уже с самого начала коллекционирования Третьяков имел ясное представление о цели своего труда. Павел Михайлович Третьяков не преследовал никаких корыстных целей. Им овладела идея создать музей национальной живописи. В завещании, составленном в 1860 году, всего через четыре года после покупки первых картин, он писал: "Для меня, истинно и пламенно любящего живопись, не может быть лучшего желания, как положить начало общественного, всем доступного хранилища изящных искусств, принесущего многим пользу, всем удовольствие". Убежденность Третьякова, его вера в свое дело кажутся удивительными, если вспомнить, что он закладывал основы галереи в то время, когда русская школа живописи как самобытное и значительное явление лишь смутно вырисовывалась в тени, отбрасываемой великой художественной традицией Запада, могучее древнерусское искусство было полузабыто, произведения русских художников рассеяны по частным коллекциям, дома и за границей, когда не было еще ни Репина, ни Сурикова, ни Серова, ни Левитана, тех их картин, без которых невозможно сейчас представить русское искусство. Это было время сложения демократического искусства, время зарождения новой школы русской живописи. Принципы, которыми руководствовался Третьяков в своей деятельности, находились в связи с общим подъемом народно-освободительного движения в России, и поэтому галерея сыграла такую выдающуюся организующую роль в развитии русского искусства. В деятельности Третьякова-коллекционера прослеживается внимание прежде всего к творчеству современных ему художников реалистического направления середины и второй половины XIX века - передвижников, представителей демократического крыла отечественной школы, что определило своеобразие собрания галереи, влияние этого собрания на развитие реалистического искусства, его прогрессивное, революционизирующее общественно-воспитательное воздействие. Тонкий ценитель искусства, Третьяков сосредоточивал в галерее лучшие картины. Он покупал даже произведения, которые были запрещены царскими властями для публичного обозрения ("Сельский крестный ход на пасхе" Перова и другие). Приобретения Павел Михайлович делал на выставках и непосредственно в мастерских художников, иногда покупал целые собрания: в 1874 г. приобрел туркестанскую серию В.В.Верещагина (13 картин, 133 рисунка и 81 этюд), в 1880 г. - его же индийскую серию (78 этюдов). В собрание Третьякова входило свыше 80 этюдов А.А.Иванова. В 1885 г. Третьяков купил 102 этюда В.Д.Поленова, выполненных художником во время путешествия по Турции, Египту, Сирии и Палестине. У В.М.Васнецова Павел Михайлович приобрел собрание эскизов, сделанных в период работы над росписями в киевском Владимирском соборе. Наиболее полно и лучшими работами оказались представлены в его собрании В.Г.Перов, И.Н.Крамской, И.Е.Репин, В.И.Суриков, И.И.Левитан, В.А.Серов. Попутно шло пополнение галереи произведениями художников XVIII - первой половины XIX столетия и памятниками древне-русской живописи. Этот героический период русского искусства можно понять, прочувствовать и изучить в Москве, в "Третьяковке" так, как нигде больше. У Третьякова был безошибочный вкус. Он не боялся покупать произведения молодых, еще неизвестных художников. Об особенностях собирательства Павла Михайловича свидетельствует и тот факт, что многие работы для галереи были выполнены по его собственному заказу. И ни тогда, ни сегодня эти работы не смогли разочаровать самых требовательных ценителей отечественного искусства ни своей проблематикой, ни художественными достоинствами. Известный русский искуствовед В.В.Стасов характеризовал Третьякова как настоящего, глубокого и тонкого знатока живописи. Павел Михайлович пересмотрел почти все европейские музеи, переезжая из одной большой столицы в другую, из одного маленького итальянского, голландского и немецкого городка в другой. И все-таки он не терял главную цель из виду, он не переставал заботиться более всего о русской школе. От этого его картинная галерея так мало похожа на другие русские наши галереи. Она - не случайное собрание картин, она - результат знания, соображений, строгого взвешивания и глубокой любви к делу. Все художники, молодые и уже знаменитые, мечтали, чтобы их картина висела в Третьяковской галерее, потому что уже сам факт покупки картины Павлом Михайловичем Третьяковым был актом общественного признания таланта художника. Так один удивительный человек смог повлиять на все русское живописное искусство и стать выразителем общественного мнения России. II.3. Благотворительная деятельность. Павел Михайлович Третьяков активно участвовал в благотворительной деятельности. Он состоял почетным членом Общества любителей художеств и Музыкального общества со дня их основания, вносил солидные суммы, поддерживая все просветительские начинания. Оказывал материальную помощь отдельным художникам и Московскому училищу живописи, ваяния и зодчества, с 1869 года состоял членом совета Московского попечительства о бедных. Был также членом советов Московского коммерческого и Александровского коммерческого училищ. Половину своих средств завещал на благотворительные цели: на устройство приюта для вдов, малолетних детей и незамужних дочерей умерших художников ( построен в 1909-1912 годах арх. Н.С.Курдюковым в Лаврушинском пер., д.3 ), для раздачи рабочим и служащим своих предприятий, а также на финансирование галереи. Принимал участие во всех пожертвованиях в помощь семьям погибших солдат во время Крымской и Русско-турецкой (1877 - 1878 г.г.) войн. Стипендии П.М.Третьякова были установлены в коммерческих училищах - Московском и Александровском. В 1871 году по инициативе Павла и Сергея Третьяковых был проложен проезд между Никольской ул. и Театральным пр. на месте существовавшего ранее, но застроенного в XVIII веке проезда. На участке, приобретенном Третьяковыми специально для устройства проезда, архитектор А.С.Каминский в 1870-1871 годах возвел два здания с проездными арками, обращенными на Никольскую улицу и на Театральный проезд; фасад здания со стороны Театрального проезда был встроен в Китайгородскую стену рядом с башней (1534-1538 г.г.) и решен в романтическо-средневековом духе. Внутри проезда находились магазины. Подобное градостроительное решение уникально для Москвы. Новый проезд получил название Третьяковского проезда. В характере Третьякова сердечная отзывчивость и доброта сочетались с требовательностью, прямотой, твердой деловой хваткой. Десятилетиями он материально поддерживал художников, помогал Крамскому, Перову, Ф.Васильеву и столь многим другим, что их даже трудно перечислить, помогал им во всех затруднительных жизненных ситуациях: Худякову, когда тот переезжал в Петербург, Трутовскому, когда его постигло личное горе - умерли жена и ребенок, М.К.Клодту, когда должны были продать его имение с аукциона; кроме того П.М.Третьяков опекал училище глухонемых, был организатором приюта для вдов и сирот неимущих художников. В то же время, покупая картины, он называл весьма умеренные цены, терпеливо торговался с авторами, иногда отказывался от слишком дорогих произведений, которые очень хотел приобрести, - берег деньги все для той же цели: собрать как можно больше произведений, представить русскую школу не только в лучших ее проявлениях, но и со всей возможной полнотой. Чуткость к искусству, всегдашняя искренность, готовность оказать материальную и нравственную поддержку, а главное, одушевлявшая Третьякова высокая цель снискали ему глубокое уважение и любовь художников. Все самое честное и передовое в искусстве того времени тянулось к Третьякову, помогало ему. Некий молчаливый уговор художников о предоставлении права первого выбора Третьякову ставил его вне конкуренции с другими коллекционерами. Многолетние дружеские связи соединяли его с Крамским, Репиным, Перовым, Стасовым, Ярошенко, Максимовым, Поленовым, Суриковым, Прянишниковым и другими. Сам же Павел Михайлович был необычайно скромен. Когда в Москве был создан Первый съезд художников, названный в честь заслуг собирателя именем Третьякова, Павел Михайлович просто сбежал из Москвы, чтобы только избежать этого чествования. Близко общаясь со многими художниками, известными композиторами, артистами, учеными, писателями Третьяков задумал создать "Русский пантеон" - портретную галерею своих великих соотечественников, современников, сохранить их живые образы для будущих поколений. Отныне Павел Михайлович начал разыскивать и заказывать портреты по составленному списку. Он выкупал у наследников уже имеющиеся портреты именитых людей, а также заказал ряд портретов В.Г.Перову, И.Н.Крамскому, И.Е.Репину, Н.Н.Ге и другим мастерам портретной живописи. По выражению И.Е.Репина "... Обширная галерея портретов и автопортретов сохранила для потомков образы лиц, дорогих нации, лучших ее сынов..." ( Л.Толстого, Достоевского, Тургенева, Герцена, Некрасова, Гончарова, Чайковского и других ). Событиями в судьбе галереи были приобретение этюдов А.Иванова к картине "Явление Христа народу", собрания коллекционера Ф.И.Прянишникова, таких капитальных произведений, как "Утро стрелецкой казни" и "Боярыня Морозова" Сурикова, "Крестный ход в Курской губернии" и "Протодьякон" Репина и др. На рубеже 1870 - 1780 годов Третьяков стал коллекционировать и рисунки (к 1893 году в его коллекции был 471 рисунок); с 1890-х годов формировал собрание икон. В общей сложности Третьяков приобрел 62 иконы. При его жизни в экспозицию они не включались, а находились в кабинете владельца. Собирал Третьяков и скульптуру, однако эта часть коллекции была небольшой - 9 скульптур к 1893 году. С 1851 года вместе с братом Сергеем Павел Михайлович жил в небольшом двухэтажном доме, расположенном в Лаврушинском переулке. Сергей Михайлович тоже был коллекционером, но собирал картины западноевропейских художников. Дом, где было положено начало галерее, постепенно разрастался и перестраивался. Быстрое пополнение коллекции побудило владельца задуматься о сооружении специального музейного здания. Архитектор А.С.Каминский несколько раз перестраивал дом братьев Третьяковых, приспосабливая его для размещения коллекций. В 1872 - 1874 годах к дому была добавлена первая пристройка, а в дальнейшем, по мере увеличения коллекции, Павел Михайлович трижды расширял свою галерею. Так, в старом замоскворецком переулке выросло одно из первых в России специализированных зданий для размещения художественного собрания. Главный фасад галереи в неорусском стиле был построен уже после смерти Третьякова, в 1900 - 1905 годах по эскизу В.М.Васнецова. В 1936 году была возведена 8-зальная пристройка в формах "неорусского стиля" ( арх. А.В.Щусев ). Оценивая деятельность Третьякова, В.В.Стасов писал: "Чего не делают больше общественные учреждения, - то поднял на плечи частный человек и выполняет со страстью, с жаром, с увлечением... Сверх того, никто столько не хлопотал и не заботился о личности и нуждах русских художников..." II.4. Передача галереи Москве. Давно мечтавший о превращении личной коллекции в общенациональное достояние, Третьяков в августе 1892 года подал в Московскую городскую Думу предложение о передаче всех своих художественных ценностей в дар Москве. В его заявлении говорится: "...Желая способствовать устройству в дорогом для меня городе полезных учреждений, содействовать процветанию искусства в России и вместе с тем сохранить на вечное время собранную мною коллекцию, ныне же приношу в дар Московской городской Думе всю мою картинную галерею со всеми художественными произведениями". Среди условий дарения Павел Михайлович Третьяков поставил всего несколько : он пожизненно остается попечителем галереи и продолжит пополнение собрания картин, а галерея должна быть "открыта на вечное время для бесплатного обозрения всеми желающими". При передаче галереи городу в 1892 году коллекция, включавшая 1276 картин, 471 рисунок и 9 скульптур русских мастеров, была оценена в 1.5 миллиона рублей. В состав коллекции входило и прекрасное собрание французского искусства его умершего брата - Сергея Михайловича ( в 1925 году эти 84 картины перешли в Музей нового западного искусства, сейчас они находятся в Государственном Эрмитаже и Государственном музее изобразительных искусств им. А.С.Пушкина ). Общий размер пожертвования достигал 2 миллионов рублей. Дар братьев Третьяковых родному городу явился событием огромной важности и для Москвы, и для культурной жизни всей страны. Современники по достоинству оценили его, откликнувшись множеством приветствий создателю музея. К открытию галереи был приурочен 1-й Всероссийский съезд художников. Передвижники, творческие искания которых Третьяков самоотверженно поддерживал многие годы, писали в адресе собирателю: "Весть о Вашем пожертвовании давно уже облетела Россию и во всяком, кому дороги интересы русского просвещения, вызвала живейшую радость и удивление значительности принесенных Вами на его пользу усилий и жертв". С 1881 года галерея стала общедоступной. К 1885 году в ней побывало около 30 тысяч человек. А уже в 1890-х годах галерею посещали до 150 тысяч человек ежегодно. 15 августа 1893 года состоялось официальное открытие музея. Новый очаг культурной жизни получил наименование "Московская городская галерея Павла и Сергея Михайловичей Третьяковых". Газета "Новости" писала тогда : "Говорят, будто по покупной цене картин Третьяковская галерея стоит 1.5 миллиона рублей. Подите-ка, купите ее теперь по этой цене ! Ей, милостивые государи, нет теперь цены ! Она является беспримерным и бесценным художественным собранием." В том же 1893 году Павел Михайлович отказался от дворянства, которое хотел даровать царь после передачи галереи Москве. "Я купцом родился, купцом и умру", - ответил Третьяков явившемуся его обрадовать чиновнику. Единственное звание, принятое им с гордостью, - Почетный гражданин города Москвы. Третьяков продолжал пополнять собрание, например, в 1894 году он передал галерее 30 картин, 12 рисунков и мраморную статую "Христианская мученица" работы М.М.Антокольского; занимался изучением коллекции, с 1893 года издавал ее каталог ( с 1896 года - под названием "Каталог художественных произведений Городской галереи Павла и Сергея Третьяковых" ). В 1895 году В.В.Стасов, как бы предвосхитив будущую судьбу музея, утверждал в письме к Павлу Михайловичу Третьякову, что его чудесная галерея есть русская, всенародная, государственная, народная, национальная Галерея, все равно как, например, собрание сочинений Пушкина, Льва Толстого, Грибоедова, Гоголя, Лермонтова, Островского. Все это - всенародно и национально. Дар братьев Третьяковых явился определенным итогом, но не завершением самоотверженного служения П.М.Третьякова на пользу русской художественной школы, в расцвет и торжество которой он поверил с юных лет. До последних дней Третьяков оставался бессменным попечителем музея, постоянно пополнял его собрание на собственные средства новыми произведениями искусства. В конце ноября 1898 года Павел Михайлович слег, началось обострение язвы желудка. Он отказался от консилиума врачей. Скрывая свои страдания от близких, каждое утро вызывал к себе служащих галереи и торговой конторы с докладом. О галерее он думал и в свое последнее утро 4 декабря 1898 года. Молча выслушав сообщения, Павел Михайлович угасающим голосом произнес: "Берегите галерею..." и тотчас умер. Эти слова были последними. Похоронили его на Даниловском кладбище. А в 1948 году прах был перенесен на Новодевичье кладбище. В.В.Стасов, в некрологе на смерть П.М.Третьякова, писал, что Третьяков умер знаменитым не только на всю Россию, но и на всю Европу. Приедет ли в Москву человек из Архангельска или из Астрахани, из Крыма, с Кавказа или с Амура - он тут же назначает себе день и час, когда ему надо, непременно надо, идти на Замоскворечье, в Лаврушинский переулок, и посмотреть с восторгом, умилением и благодарностью весь тот ряд сокровищ, которые были накоплены этим удивительным человеком в течение всей его жизни. II.5. Декрет о национализации. После смерти основателя галерея управлялась Советом, избираемым Городской думой. Совет включал известных московских коллекционеров и художников ( И.Е.Цветков, И.С.Остроухов, В.А.Серов, И.Э.Грабарь ), наследников братьев Третьяковых ( А.П.Боткина, В.П.Зилоти ). Новый этап в истории Третьяковской галереи начался после Великой Октябрьской социалистической революции. 3 июня 1918 года В.И.Ленин подписал постановление Совета Народных Комиссаров о национализации галереи, в котором говорилось, что галерея является по своему культурному и художественному значению учреждением, выполняющим общегосударственные просветительные функции. С тех пор галерея получила название Государственной Третьяковской галереи. За годы Советской власти собрание Третьяковской галереи чрезвычайно возросло. Если к моменту революции в Третьяковской галерее было около 4 тысяч произведений живописи, скульптуры и рисунка, то к 1956 году ее собрание увеличилось в 10 раз, включая произведения древнерусской живописи, картины, скульптуру, произведения графики, предметы декоративно-прикладного искусства. Рост коллекции Третьяковской галереи был обусловлен тем, что в нее влились: Музей иконописи и живописи ( собрание И.С.Остроухова ), Цветковская галерея, замечательная своей коллекцией русского рисунка, собрание картин русских художников Румянцевского музея и несколько национализированных частных коллекций. Рост собрания Третьяковской галереи осуществлялся также непрерывно путем государственных покупок. II.6. Великая Отечественная война в истории галереи. Во время Великой Отечественной войны на подготовку и вывоз коллекций Галереи дали всего 9 июльских дней. В одних залах еще ходили посетители, в других уже снимали картины. Сокровищницу русского изобразительного искусства, шедевры мирового значения вывезли из Москвы в глубокий тыл, за несколько тысяч километров. Такого не было еще в отечественной истории, да и вообще во всей мировой практике. Ящики для картин сколачивали основательно, поскольку дорога предстояла дальняя и трудная. Внутри ящики обивались клеенкой, а некоторые из них еще и оцинкованным железом снаружи. В них и укладывали бесценные живописные полотна Левицкого, Боровиковского, Тропинина, Брюллова, Верещагина, Крамского, Репина, Ге, Куинджи. Снять, например, со стены "Утро стрелецкой казни" или "Боярыню Морозову" было делом очень не простым. Человек 10 понадобилось, чтобы спустить вниз полотна, ведь вес картин был весьма значительным. На полу картины вынимали из огромной массивной рамы, а потом накатывали на специально изготовленный деревянный валик. Непременно красочным слоем внутрь, переложив папиросной бумагой и мягкой фланелевой тканью. Обшивали такой валик холстиной и только после этого укладывали в ящик подходящей длины. Самое большое полотно в Третьяковской галерее - картина А.Иванова "Явление Христа народу" (5.7 м х 5.4 м) - тоже было свернуто на вал, но он не мог поместиться даже в самый большой товарный вагон. Директор Третьяковской галереи А.И.Замошкин даже ездил специально советоваться с железнодорожными специалистами, и тогда было решено вал с картиной поместить на две открытые платформы и тщательно прикрыть брезентом. Много волнений сотрудникам Галереи доставила и картина И.Е.Репина "Иван Грозный убивает своего сына". Красочный слой ее оказался настолько слабым, что мог осыпаться при любой неосторожной встряске. Когда сотрудники Галереи вынули это живописное полотно из массивной золоченой рамы, то сразу же заметили на нижней кромке холста осыпь красочных слоев. Ее пинцетом собрали до самой последней крошки, но холст, конечно, нельзя было завернуть на вал, нельзя было даже перевернуть его красочным слоем вниз. Много чего нельзя было делать со знаменитой картиной. Даже просто трогать ее с места. Но война диктовала свои неумолимые законы, поэтому холст сняли с подрамника, живопись заклеили папиросной бумагой, чтобы красочный слой больше не осыпался. Потом его положили на большой фанерный лист и покрыли фланелевой тканью, сверху еще положили фанерный лист с фланелевой тканью. Щиты с помощью винтов так крепко закрепили друг с другом, что картина оказалась накрепко зажатой между ними. Все наиболее ценные картины, графические листы, рисунки, скульптуры ( всего 18430 экспонатов ) бережно уложили в 634 ящика, которые погрузили в вагоны специального эшелона, сопровождающегося усиленной охраной. На открытых платформах были установлены спаренные зенитные пулеметы. Ночью 15 июля поезд отправился. Без гудка, без провожающих, без привычных прощальных слов и напутствий. Застучали колеса, быстро промелькнули силуэты домов без единого огонька в окнах. Так покидали свое жилище в Лаврушинском переулке Москвы картины, которые помнили те времена, когда их с такой любовью собирал Павел Михайлович Третьяков. II.7. Современная Третьяковка. Собрание Третьяковской галереи дает возможность изучить развитие русского искусства начиная с произведений XI-XII веков и кончая работами современных художников. Третьяковская галерея обладает богатейшим собранием произведений древнерусской живописи XI-XVII веков, среди которых такие уникальные произведения, как мозаика "Дмитрий Солунский" ( XI- начало XII века ), "Богоматерь Владимирская" ( XI- начало XII века ), "Троица" ( 1-я четверть XV века ) Андрея Рублева, произведения Дионисия ( 2-я половина XV века ), Симона Ушакова ( XVII век ). Хорошо представлены в Третьяковской галерее русские портреты XVIII века - работы живописцев Ф.С.Рокотова, Д.Г.Левицкого и В.Л.Боровиковского, скульптора Ф.И.Шубина и др. В 1982 году Третьяковка была закрыта на генеральную реконструкцию, которая продлилась до 1996 года. В здании Государственной картинной галереи на Крымском валу, которое в 1986 году передали музею, периодически проводились тематические и персональные выставки. За время реконструкции были построены здание депозитария ( хранилище ) и технический корпус, покрыты стеклянной крышей внутренние дворы ( арх.Г.В.Астафьев, Б.А.Климов, И.М.Виноградский ). В галерее установили современные приборы контроля за температурой и влажностью, которые позволяют следить за сохранностью картин. В комплекс Государственной Третьяковской галереи входит также церковь Николая Чудотворца в Толмачах. На правах отделов-филиалов в Государственную Третьяковскую галерею входят музеи-квартиры А.М.Васнецова и Корина, Дом-музей В.М.Васнецова, Музей-мастерская А.С.Голубкиной. Обновленная Третьяковская галерея по-прежнему остается одним из любимых музеев москвичей и туристов. III. Заключение Люди, не равнодушные к искусству, приезжая в Москву, обязательно выделяют время для посещения знаменитой Галереи. Иностранные туристы посещают Третьяковку как одну из главных достопримечательностей Москвы. А начало нашей национальной гордости положил замечательный человек Павел Михайлович Третьяков, которого благодарные потомки будут помнить всегда. Толковый словарь определяет благотворительность как "безвозмездные действия и поступки, направленные на общественную пользу". Применительно к жизни Павла Михайловича Третьякова хочется добавить: "и которые не забудутся никогда". Побывав хотя бы раз в Третьяковской галерее, убеждаешься в этом без лишних слов. План реферата I. Вводная
Как Горький с Рябушинским дом делили
Последние годы жизни пролетарский писатель провёл в особняке олигарха
Необычный
особняк с уникальным интерьером вызывал весьма противоречивые чувства у
людей, проживавших здесь в разное время, — от восторга у молодого
Рябушинского до раздражения у Горького, считавшего дом нелепым
|
«Мы многое не замечаем, как не замечаем кислорода, которым дышим», — записал как-то Шехтель в своём дневнике. В суете большого города мы не видим удивительных вещей, которые находятся совсем рядом. Однажды во время прогулки по Малой Никитской я обратила внимание на необычный особняк. При ближайшем рассмотрении он оказался абсолютно ассиметричным: фасады, выполненные в оригинальный отделке, великолепные фризы из орхидей, витражи и окна разных форм и размеров, да ещё и на разных уровнях!
Как выяснилось, у этого дома непростая судьба, связанная с жизнью великого архитектора, миллионера-старообрядца и пролетарского писателя. Сейчас в этом здании находится мемориальный дом-музей Горького.
Степан Павлович Рябушинский
|
Миллионщик из народа
Степан Павлович Рябушинский (1874–1942) был представителем знаменитой в дореволюционной России династии промышленников и банкиров. Основы будущего процветания семейства Рябушинских заложил ещё его дед по отцовской линии — Михаил Яковлевич (1787–1858), прибывший в Москву из Калужской губернии торговать тканями в Гостином дворе. Истовый старообрядец, «хозяйственный мужик», близкий рабочему люду, переживший разорение и нашествие Наполеона, он всё же смог упорным трудом накопить денег и приобрести несколько мануфактур, на которых он сам часто работал мастером. Своим наследникам он оставил капитал в два миллиона рублей — неслыханные по тем временам деньги!Старший его сын Иван, женившись против воли родителей, был отлучён от дома и от семейного дела. А вот младшие сыновья Павел и Василий оказались весьма предприимчивыми, при них семейные доходы росли и крепли. В 1882 году Рябушинские получили право изображать на своих товарах государственный герб — знак высокого качества изделий. Павел Михайлович принимал активнейшее участие в жизни своего сословия: избирался в члены московской Думы, коммерческого суда и был выборным Московского Биржевого общества. Большое внимание в семье уделялось и благотворительной деятельности: во время голода 1891 года Рябушинские построили на свои деньги ночлежный дом и бесплатную народную столовую, которая могла принять до тысячи человек в день.
По последней моде
Летом 1900 года на Малой Никитской началось строительство роскошного особняка для Степана Павловича Рябушинского — одного из представителей третьего поколения династии. Малая Никитская в те годы выглядела весьма провинциально: невысокие деревянные или каменные дома, куры, гуляющие по булыжной мостовой, аромат самоварного дымка. Чтобы разместить здесь городскую усадьбу с изысканным домом, внутренним двором и службами — прачечной, дворницкой, кладовой, гаражом и конюшней — требовался опытный архитектор, способный мыслить неординарно. Заказ на строительство получил Фёдор Осипович Шехтель (1859–1926), работы которого особенно нравились Степану Павловичу.
Решетка в стиле модерн. Фото автора
|
Уже к 1902 году работы по строительству были завершены, и роскошный особняк сразу же стал достопримечательностью. Три издательские фирмы — М. Кампель, П. фон Гиргенсон и Шерар, Набгольц и К° — в 1903–1905 годах издавали открытки с изображением усадьбы Рябушинских.
Главной изюминкой дома стала парадная лестница холла, выполненная в форме волны. Каскад мраморных волн, выкидывающий высоко вверх люстру-медузу, зеленоватые стены, имитирующие морскую стихию, приглушённое освещение, ручки дверей в форме морского конька создают картину подводного мира. Шехтель продолжил эту игру и в оформлении остальных комнат — растительные мотивы, морская тематика, причудливые улитки и бабочки, замаскированные в деталях интерьера, — в этом доме кипит особенная жизнь.
Тайны дома на Никитской
Есть в особняке и свои секреты — тайная старообрядческая молельня, расположенная в мансарде северо-западной части дома; с улицы её не разглядеть. Стены и купол в молельне покрывает уникальная абстрактная храмовая роспись — небольшая комната максимально стилизована под древнюю церковь. Чтобы пройти в тайную комнату, нужно было подняться на второй этаж, пройти по узкой галерее и — вверх по чёрной лестнице. Посторонние и не догадывались, что в доме есть такое помещение.
Интерьеры в особняке выполнены из темного дерева. Фото автора
|
Дворцов для Горького не строить!
Вихрь Октябрьской революции искалечил судьбы не одной семьи. Рябушинские, процветающие и успешные, после 1917 года стали символом отечественной буржуазии и синонимом антинародной сущности российского предпринимательства. Вынужденная эмиграция стала для них единственным спасением от нападок и обвинений нового режима.Трагически сложилась и судьба Шехтеля. Фёдор Осипович остался в России и отказывался от весьма заманчивых предложений, поступавших от иностранных заказчиков. Он искренне пытался найти своё место в новой, чуждой ему стране социализма. Семью Шехтеля выселили из особняка на Большой Садовой, и великий архитектор, стоявший у истоков русского модерна, строивший для Морозовых, Рябушинских, Смирновых, до конца своих дней скитался по съёмным коммуналкам и умер больным и нищим. Сегодня по его проектам изучают историю архитектуры, а на небосклоне есть малая планета, названная в его честь.
Фасады
дома Шехтель украсил мозаичным фризом из орхидей — цветка модерна.
Розовые, лиловые, сиреневые и голубые кусочки смальты переливаются на
солнце, и натюрморт оживает. Фото автора
|
Уникальные витражи, паркет из ценных пород дерева, живописные потолки, роскошные люстры, лепнина — дом на Малой Никитской не соответствовал вкусам писателя из народа. Горький не раз говорил о нём: «Величаво, грандиозно, улыбнуться не на что».
Что интересно, Степана Павловича, первого хозяина особняка, Горький не знал. А вот с его братом Николаем Павловичем, издателем и редактором журнала «Золотое Руно», познакомился в 1911 году на Капри. А в 1918 году Горький хлопотал об освобождении из ЧК младшего брата Рябушинских — Дмитрия Павловича, учёного с мировым именем, основавшего на собственные средства в подмосковном Кучине первый в Европе и второй в мире Аэродинамический институт (преобразованный затем в ЦАГИ).
Пристанище пролетарского писателя
Горький прожил в доме на Никитской всю оставшуюся жизнь, до 1936 года. Поселился на первом этаже — подниматься по двенадцатиметровой лестнице больному писателя было сложно. А наверху устроилась его семья — сын Максим Алексеевич с женой Надеждой Алексеевной и внучки Марфа и Дарья.
Ворошилов, Горький и Сталин
|
Вкусы самого Горького отражает, разве что, кабинет писателя. Рабочий стол, большой, выше обычного и без ящиков, был сделан по просьбе Горького — за таким столом он привык работать. Книги, блокноты с заметками, остро заточенные цветные карандаши, которыми писатель правил тексты, свои и чужие, всё аккуратно лежит на столе в ожидании хозяина.
Вдоль стен — шкафы, где разместилась внушительных размеров коллекция — Горький собирал резные работы из кости мастеров XVIII–XX веков. Напротив рабочего стола — две картины: копия с «Мадонны Литта» Леонардо да Винчи и панорама Неаполитанского залива. На подоконнике — ящик с садовыми инструментами. В редкие свободные минуты Горький очень любил копаться в саду, разбивая дорожки и клумбы.
Одним словом, кабинет на Малой Никитской был точно таким же, как кабинеты писателя в Сорренто, в Крыму и на подмосковной даче. Самуил Маршак даже шутил по этому поводу, что Горький всюду возит свою рабочую комнату с собой.
В доме-музее все предметы находятся на своих местах. Фото автора
|
В этот дом хочется вернуться снова и снова, чтобы в очередной раз попытаться разгадать таинственное очарование особняка, столь причудливо соединившего судьбы величайших людей эпохи.
Элла Бикмурзина, 28.11.2006
http://www.lgz.ru/article/-36-6429-11-09-2013/moralnyy-kodeks-russkogo-kapitalista/
- 11-09-2013)
- Моральный кодекс русского капиталиста
Моральный кодекс русского капиталистаЧем до Октябрьской революции московские предприниматели отличались от петербургских
Россия устала от того капитализма,
который в ней завёлся. Велико разочарование, оно всё сильнее охватывает и
молодых. Но так ли уж пагубно для нашей страны предпринимательство?
Каким был российский капитализм и люди, его олицетворявшие, на заре
своего зарождения и становления?
Наш собеседник – директор Института российской истории РАН доктор исторических наук Юрий ПЕТРОВ.
– Юрий Александрович, почему вы заинтересовались историей становления капитализма в России? Это же наверняка случилось не десять лет назад, а гораздо раньше. В социалистическом государстве историк берётся изучать капитализм … Это как-то не тянет на медаль…
– Сорок лет назад я поступил на истфак МГУ, дипломную работу писал по теме «Московский купеческий банк». Это был один из крупнейших банков дореволюционной Москвы. Я пытался понять его связи с промышленностью, проследить, как он действовал, кто им руководил, как его деятельность сказывалась на секторе реальной экономики. Возглавляла его группа крупнейших московских предпринимателей, в основном текстильных фабрикантов.
Эти люди оставили после себя зримые следы. Третьяковку все знают. Были другие филантропические деяния – дома бесплатных квартир Солодовникова, Бахрушиных или Боткинская больница – она же Солдатёнковская. И ещё много прекрасных сооружений – они носили собственные имена, хотя часто неофициально. Мне было удивительно, как мало об этом писали тогда. Увы, немного знают и сейчас.
– В связи с подобным интересом к «буржуинам» не было ли на вас в советское время давления?
– Открытого не было, поскольку мы занимались этим в мейнстриме исследования предпосылок революции в России. Это была как бы индульгенция для историков бизнеса. Находили своё русло, не вступая в прямой конфликт с властью, бронируя за собой свободный участок для творчества. Негласное же давление было.
После университета я работал сначала в Историческом музее, потом пришёл в институт – тогда он назывался Институтом истории СССР АН СССР. Основные векторы исследований – история крестьянства, рабочего класса, индустриализация, коллективизация и т.д. Капитализм и его персоны были на периферии. Потом изменилась эпоха, наши исследования оказались в начале 90-х годов востребованными. По этому поводу шучу: это не я в струю попал, а она в меня.
С другой стороны, когда появляется популярная, а, значит, выгодная тема, туда устремляется большое количество «искателей удачи» – не вполне искренних учёных. Это был примерно тот же контингент, который в советское время чаще всего кучковался вокруг истории КПСС, чтобы быть поближе к власти и к деньгам.
Они довольно много сделали неудачного, плохого. Вместо проклятий капитализму стали литься оды, вместо анализа – эмоциональные восклицания. На самом деле для науки и та и другая крайности – вредны. Нужно подходить аналитически, понимать предмет и персон исследования. Для этого надо идти в архивы, работать с документами, бумагами, читать, о чём и кому люди писали, чтобы понять, каковы были их устремления, чего они добивались.
– Каким же был русский капитализм в момент зарождения и становления, в чём его особенности?
– Первая и главная – русский капитализм был не каким-то занесённым из Европы невиданным цветком, как многие, в том числе народники, считали. Они прямо утверждали: русской душе капитализм чужд, у нас общинный дух, особый менталитет. На самом деле – нет. Капитализм, как ни удивительно, вырос из мужицкой среды. Почти все ставшие потом известными династии российских фабрикантов и купцов в прошлом крестьянствовали. Именно крестьянский слой обеспечил быструю динамику развития. Морозовы, Рябушинские, Третьяковы – все из крестьян. Прошло два-три поколения, и перед нами по-европейски образованные люди с широким кругозором, ясным представлением о своей роли, кстати, очень адекватным. С большими культурными запросами.
– Какой это исторический период?
– После отмены крепостного права – время бурного роста. Те же Морозовы. Они ещё до реформы откупились от хозяина, заплатив 17 тысяч рублей – огромную по тем временам сумму. Многие другие тоже из крестьян. Получив желанную волю в 1861 году, они просто-таки ринулись в бизнес. Стали на месте маленьких домашних прядильных светёлок строить фабрики, заказывать новейшие станки и оборудование в Европе, привлекать бывших односельчан на работу. Со временем создали то, что можно назвать русским Манчестером – это район Иванова, бывшая сельская глубинка. Менее чем за полвека она превратилась в крупнейший промышленный район. Объективно скажу: эти люди были недооценены и незаслуженно забыты при советском строе.
– Что ещё отличало русский капитализм?
– Очень сильный старообрядческий компонент. Это связано с тем, что по российским законам старообрядцам запрещалось заниматься любой службой – гражданской или военной. Для них бизнес – коммерция, промышленность – стал единственным путём достойного существования. Отсюда выраженная старообрядческая струя, которая была усилена ограничениями, существовавшими у старообрядцев – отказ от алкоголя, табакокурения. Это дисциплинировало. Во-вторых, они, как гонимые, были скреплены сильными внутрикорпоративными узами. Очень была развита взаимовыручка, помощь кредитом, что помогало быстро выйти на высокие рубежи в бизнесе.
– Кого можно причислить к их числу?
– Тех же Рябушинских. В начале ХХ века они даже стали лидерами старообрядческого движения, собирали всероссийские конгрессы старообрядцев, издавали журнал «Церковь» и «Народную газету» – всё это на свои деньги. И Гучковы из старообрядцев, некоторые Морозовы имели к ним отношение.
Есть третья особенность. Называю её так: в России можно делать деньги или быстро, или честно. У многих первых русских капиталистов, в том числе у всех упомянутых, не было государственного покровительства – с системой казённых заказов, что было развито в других отраслях, например, в железнодорожном строительстве, где требовалось получать в канцеляриях обязательное разрешение. Или если речь шла о сталеплавильных заводах. У них был текстиль – это освобождало от прямой связи с казной. Они были относительно независимы. И потому более свободолюбивы.
– Наверное, можно сказать, что и для коррупции это была не лучшая почва.
– Естественно. Взяток давать не любили. Хотя иногда приходилось. Как вспоминает Владимир Рябушинский – почти дословно: «В Петербург ехал я всегда с тяжёлым сердцем, потому что общения в канцеляриях радости не приносили, и сёстры всегда надо мной в канун поездок шутили: «Володя хмурый, опять как в Орду едет».
Отказ от казённых заказов требовал полной ориентации на рыночный характер работы. Текстильщики одевали всю Россию, особенно крестьянское население – дешёвые московские и ивановские ситцы расходились повсюду. В результате комбинации ряда факторов наблюдалась и очень высокая политическая активность. Этого, кстати, в среде буржуазии Западной Европы не было.
К началу ХХ века эти люди точно поняли, что являются «солью земли», хозяевами экономики, что от них зависит очень многое, что они создают десятки тысяч рабочих мест, преобразуют Россию крестьянскую в новую индустриальную. Это чувство позволяло им поддерживать внутреннее достоинство и высокую адекватную самооценку. Поэтому с политическим режимом, который их самооценку не разделял, были конфликты. Царская администрация с большим подозрением относилась к политическим течениям в этой среде, поскольку полагала, что политика не купеческое дело. Мол, есть у вас бизнес – им и занимайтесь.
– Расшифруйте слово «они». Из того, что вы говорили, я понял, что были те, кто занимался текстилем, и те, кто занимался железными дорогами, владел сталеплавильными заводами, разные... Как вы их разделяете?
– Существенный вопрос. Пока я акцентировал внимание на так называемой московской буржуазии. Именно она была связана с текстильной промышленностью, широкой торговлей, менее была нацелена на казённые заказы. Были другие группы. Очень сильная петербургская. В ней преобладали финансисты, банкиры – владельцы банков, железнодорожные концессионеры, строители, владельцы крупнейших заводов, таких как Путиловский. Это качественно другая группировка – в политическом отношении более индифферентная. Её интересовал прежде всего бизнес, от государства нужны были покровительство, лицензии на выгодные проекты. Политики они сторонились в отличие от москвичей, которые полагали, что Россия – это не только место, где можно зарабатывать, но и где надо жить.
– Иное мировоззрение?
– В Москве сформировалась деловая элита, которая не без оснований считала себя лидером предпринимательского класса и выразителем его интересов. Петербуржцы же, повторяю, думали больше о прибыли, чем о перспективах развития страны. Немножко огрубляю, но суть такова.
Именно московская буржуазия породила политических лидеров не только своего класса, но и всей России. Отсюда Александр Гучков, председатель Государственной думы, Александр Коновалов, министр Временного правительства, Павел Рябушинский – фигура незаурядная, легендарная. Постов официальных не занимал, но был фактическим лидером московской буржуазии. Григорий Крестовников отсюда же. Павел Бурышкин… Относительно немногочисленная группа, но очень влиятельная в идеологическом плане.
Они выпускали свои газеты. Павел Рябушинский издавал «Утро России» – знаменитую газету, очень массовую. Мне приятно, что сейчас возле Страстного монастыря на Малой Никитской, где сохранилось здание типографии «Утра России», не так давно появилась надпись на фронтоне – «Утро России».
Отличительной чертой московской буржуазии являлось и то, что она была всерьёз озабочена отношениями с рабочими. Большая и лучшая их часть понимала, что надо строить для рабочих жилища, больницы, детские сады, дома культуры, создавать нормальную атмосферу для жизни. Им был свойственен социальный стратегический взгляд на вещи.
– Очень интересно!
– Есть в Костромской губернии городок Вичуга. Он – детище двух фабрикантов. С одной стороны – Кокорев, с другой – Коновалов. Кокорев для жителей построил огромную церковь в память об утонувшей дочери – колокольня выше колокольни Ивана Великого, видна за 30 километров. Коновалов строил прочные дома из железобетона, детские ясли и сады, больницы, амбулатории, Народный дом – Дом культуры. Создал современнейшую по тем временам инфраструктуру. Забастовок рабочих на фабриках Коновалова не было никогда. А у Кокорева, несмотря на его богобоязненность, постоянно случались рабочие волнения – жаден был.
– Как я понимаю, если бы, образно говоря, победили московские, а не питерские и при этом царский режим был более дальновидным, может быть, не создались столь явные предпосылки для Октябрьской революции 1917 года?
– Трудно говорить, что было бы, если бы… Но то, что людей, о которых ведём речь, режим на дух не воспринимал – факт. Знаю это из архивных документов. За каждым из лидеров группы было установлено филёрское наблюдение, на каждого в Департаменте полиции было досье, каждый имел кличку в сообщениях филёров.
– Проходили прямо как революционеры.
– Фактически да. Они были либералы и поэтому считались людьми очень опасными. О каком-то диалоге говорить не приходится. Действовали в условиях полицейских преследований. Закрывали их газеты по цензурным соображениям или по распоряжению генерал-губернатора. Высылали из Москвы, что случилось с Рябушинским. Существовали придирки всякого рода. Конечно, по сравнению с советским временем – детские игры, но эти придирки тоже можно назвать репрессиями.
Когда царский режим рухнул в феврале 1917 года, буржуазия получила возможность прийти к власти – напомню, что Гучков стал военным министром, Коновалов – министром торговли и промышленности, Сергей Третьяков, племянник Павла Третьякова, – министром экономического развития. Но ситуация была уже неуправляемой, страна вошла в такой штопор политического развития, а социальный кризис оказался настолько острым, что свои стратегически верные лозунги они реализовать не могли. А лозунги были таковы. Россия не доросла до социализма, надо пройти буржуазную стадию развития, как и всем народам Запада, не нужно слушать демагогов, призывающих к немедленной смене общественного строя, нужно предоставить буржуазии, предпринимателям основные рычаги управления, убрать из власти всяких социалистов – имелось в виду из Временного правительства, где было немало радикалов. Но летом 1917 года уже фактически не было альтернативы революционному перевороту. Всё шло к этому.
– Война, потери, разруха, бедность играли свою роль.
– Конечно. Это обостряло положение людей, вызывало взрыв ненависти. И пропаганда социализма хорошо ложилась на русский менталитет. Мол, есть кучка негодяев, банкиров, «жирных котов», которых надо вышвырнуть, и всё будет замечательно.
Стратегически выразители идей предпринимательского сообщества всё верно наметили, но не хватило тактических средств, как не было и социальной опоры, имевшейся у радикалов.
– Среднего класса не было…
– Он прорастал, но был несоизмеримо мал в сравнении с бедными слоями. Россия позже других вступила на путь индустриального развития и, к сожалению, на тот момент не прошла ещё точки невозврата. Запоздалое развитие капитализма в России объясняет многое в трагической судьбе нашей страны.
– Можно ли утверждать, что самодержавие было тормозом?
– Нельзя сказать, что абсолютным тормозом. Во всяком случае Александр II провёл великие реформы. В следующем году будем отмечать 150-летие его земской реформы и судебной. Они были прогрессивны, проведены на европейском уровне. Тем не менее понимания, что переход к системе рыночного хозяйствования неминуемо требует, чтобы новому социальному слою и его лидерам были предоставлены достойные места в государственном управлении, не было абсолютно.
Дворянская спесь, пренебрежение к «этим чумазым» сохранялась в дворянской элите. Это было серьёзной слабостью царского режима. Если бы диалог между бизнесом и властью выстроился, то какой-то консенсус могли найти. Но была конфронтация.
– Самое время поговорить о персонах.
– Начну с Павла Рябушинского, фигуры мною наиболее исследованной и, считаю, одной из трагических. Он ровесник Ленина. Родился годом позже, умер в один год с ним. Только могила его в Париже. Года два назад я был там, пошёл на кладбище Батиньоль. Надо отдать должное французским клеркам, быстро сказали: ряд такой-то, номер могилы такой-то. Оказалось – могила подзапущенная. Видимо, некому ухаживать. В этом символ его трагедии. Он всю жизнь думал о процветании России, а в результате оказался выброшенным за её пределы.
Квинтэссенция его взглядов выражена в размещённой в «Утре России» статье «Купец идёт». Смысл её в том, что прежней, дворянской аристократии, которая руководила государством и обществом несколько столетий, нужно потесниться, дать место новой социальной силе – предпринимателям. Под этот лозунг была создана Прогрессистская партия. Прогресс понимался как путь к рыночной экономике, политическое устройство – конституционная монархия. По новой Конституции предполагалось: монархия останется, но у государства не будет возможности контролировать всё и вся.
– Что-то вроде британской монархии?
– Да, конституционная монархия европейского типа. Если же вернуться к личности Павла Рябушинского, то он был очень одарённым человеком. Любимым его развлечением было решение на досуге математических задач высшей сложности. Он жил в особняке на Гоголевском бульваре, который приобрёл у наследников Сергея Михайловича Третьякова. В этом особняке сейчас Российский фонд культуры. А тогда Рябушинский стал проводить там экономические беседы, стремясь привлечь на свою сторону интеллектуальную элиту. Приглашали ведущих учёных, ректора Московского университета Мануйлова, известного юриста Новгородцева, представителей бизнеса…
– А артистов, художников?
– Нет. Интересовали прежде всего интеллектуалы, чтобы с их помощью создать общую программу развития страны. Это были обеды, произносились речи, шли разговоры в кулуарах. Однако программа так и не была создана…
– У их сегодняшних наследников тоже с программами как-то не складывается… Традиция?
– Аллюзии, конечно, возникают. Позже Рябушинский писал: «К людям бизнеса в России отношение всегда насторожённое, а со стороны интеллектуалов – особенно насторожённое». Да, мало что им удалось в политической сфере. Но как бы там ни было, бизнес вошёл в интеллектуальную элиту. И по уровню образования эти люди вполне соответствовали своим собеседникам.
Они вынужденно покинули Родину после революции, но никто не озлобился, хотя они почти всё потеряли. Когда Париж оккупировали немцы, никто на контакт с ними не пошёл. Хотя в русской эмиграции было крыло, считавшее, что допустимо вместе с Гитлером освобождать Россию от большевизма. Рябушинские были убеждены: в этом случае освободили бы Россию вместе с населением.
– Можно ли сопоставить две персоны одного поколения – Владимира Ленина и Павла Рябушинского?
– Оба прожили по 53 года. В остальном ничего общего. Рябушинский был за то, чтобы обеспечить поступательное эволюционное развитие без социальных потрясений, без катаклизмов. У Ленина другой подход: чем хуже для страны – тем лучше для революции. И мечта – возглавить её и осуществить замысел о ликвидации капитализма вместе с его носителями. Они никогда не встречались, но Рябушинский высказался по поводу Ленина и его сторонников. В августе 1917 года в Большом театре в Москве состоялось государственное совещание – попытка Керенского объединить страну. Не удалось. На совещании каждый из представителей определённого политического крыла выступил с декларацией, и на этом разошлись. Рябушинский призвал людей, которые, как он сказал, претендуют на руководство страной – имел в виду левых радикалов, воспитанных в подполье, не понимавших истинных ценностей жизни, – не следовать своей социальной мечте. Эта иллюзия, прямо заявил он, ведёт Россию в пропасть. Если вы будете продолжать социалистическую демагогическую политику, сказал Рябушинский, Россию неминуемо ожидает «костлявая рука голода».
Это его выражение большевики извратили и превратили в обвинение Рябушинскому в том, что он-де намерен костлявой рукой голода задушить революцию. Смысл был совершенно иной: если будет предпринята социалистическая авантюра, понадобится костлявая рука голода, чтобы все одумались. Он был либерал настолько, насколько Ленин был радикалом.
– А что лежит в основе радикализма Ленина, неистового врага капитализма и капиталистов?
– Говорят, что большинство гениев бывает среди аутистов. Они умные, но в своём мире живут, недоступном для нас. Что касается Ленина, то у него была абсолютная внутренняя убеждённость, что он хочет России добра. И даже не столько России, как всему миру. Мессианская, пророческая идея, что Россия должна поднять флаг борьбы с мировым капиталом, добиться освобождения пролетариев, несмотря ни на какие жертвы. Чего у него точно не было, так это гуманизма, милосердия. Их заменила идея революционной целесообразности. Он был фанатиком идеи.
– Кто из персон того времени может стоять в одном ряду с Рябушинскими, кто, возможно, по сей день недопонят и недооценён?
– Коновалов Александр Иванович. Редкостного ума человек, прекрасного образования. Великолепный пианист, ученик профессора Александра Зилоти. Виртуозно владел инструментом, ему прочили карьеру сродни рахманиновской. Выступал с концертами, но затем оставил. Продолжал играть в узкой аудитории, нередко в квартете с Павлом Милюковым – прекрасным скрипачом. И это был тот самый фабрикант, предки которого 50 лет назад ходили в лаптях. Я уже упоминал его начинания в Вичуге. У него было очень осознанное понимание, что надо идти с рабочим классом рука об руку, не конфликтовать, не злить его. Заботиться, создавать нормальные условия существования.
Перед Первой мировой войной он встречался с большевиком Скворцовым-Степановым. Большевики тогда готовили очередной съезд партии за границей, денег остро не хватало. Савва Морозов уже умер, спонсоров не было. Рассчитывали на Коновалова. Скворцов вёл прямую переписку с Лениным по этому поводу. Ленин писал, что надо побольше взять у этого «экземпляра»… Вот так – «экземпляра».
– Презрение такое же, как у дворян.
– Да, деньги готовы взять, но внутренне презираем. У Коновалова был свой интерес – хотел создать нечто вроде объединённой оппозиции: либеральной в основном, но с привлечением части радикалов. Вёл переговоры с эсерами и эсдеками, чтобы действовать согласованно. Ничего не вышло, потому что у социал-демократов были свои виды. Они хотели получить деньги, но вместе с либералами действовать не жаждали. Денег Коновалов не дал…
После февраля 1917 года он вошёл в состав Временного правительства как министр торговли и промышленности. Считался лучше других подготовленным к этой должности. Довольно быстро понял, к чему идёт развитие событий, и в мае 1917 года подал в отставку. Потом Керенский снова уговорил его вернуться в кабинет. Нехотя, но вернулся. И как раз 25 октября 1917 года во время штурма Зимнего дворца именно Коновалов вёл последнее заседание Временного правительства, когда Керенский уехал в Гатчину за подмогой. Его и арестовали там, затем отправили в Петропавловскую крепость. Но большевики в это время ещё не были столь жестокими. Почти всех министров Временного правительства отпустили.
Через некоторое время Коновалов эмигрировал в Париж, работал у Милюкова, вместе издавали самую знаменитую эмигрантскую газету «Последние новости». Очень высокого политического класса был человек.
– Что могли бы почерпнуть наши предприниматели у первого поколения российских капиталистов?
– Главное – воспринять их генеральную идею – эти люди не собирались никуда уезжать, хотя денег было предостаточно. Они хотели жить и работать, и чтобы их дети жили и работали в России и на благо России. Идею патриотизма и теснейшего союза со своей Родиной надо бы воспринять всем и сегодня. Знаю, что сегодня есть большой соблазн: быстро сделать деньги и потом остаток жизни провести где-то там, на тёплых берегах. Но это не смысл жизни, мне кажется. Зачем сначала так рисковать и работать, чтобы потом ничего не делать? Вот эта позиция – работайте в России, думайте, чтобы в ней было хорошо и вам, и вашим детям, – вот что отличало мировоззрение тех, о ком мы говорили. Как и – думайте о тех, кто рядом с вами работает. Кстати, одним из самых крупных грехов у старообрядцев, зафиксированных даже в специальном вопроснике, считалось задержание платы рабочему.
Понятно, сейчас такой религиозной составляющей нет в бизнесе, тогда надо использовать нравственно-этическую компоненту, как говорил Иммануил Кант, категорический императив, который заключается в короткой максиме: делай человеку так, как ты бы хотел, чтобы тебе сделали. Очень просто.
Итак – будьте с Россией, живите её интересами. Никаких особых открытий тут нет.
– В заключение хочу спросить о либерализме. Изменилось ли наполнение этого понятия? Наши первые лучшие представители буржуазии были ведь либералами. Сейчас же либерализм чаще всего воспринимается с сильным негативным оттенком. В чём тут суть, на ваш взгляд?
– Этот наш антилиберальный настрой, проклятия по поводу либералов и демократов 90-х годов, мне кажется, что это не очень верно.
В политической жизни этот спектр должен присутствовать. И не должно быть такого негативного отношения населения к одному из политических направлений. Либералы – такие же политики, как все другие. Может быть, даже самые «древние» – впервые оформились в Англии. Слово «либеральный» в корне своём – это «свобода», «свободный». Примат свободы, примат законности, противодействие любому незаконному давлению на общество и его представителей...
– И на тот же самый бизнес.
– Да. И на бизнес – это и есть либерализм. Так что я не разделяю антилиберальные настроения, которые распространены у нас. Даже исходя из опыта моих героев – предшественников современных либералов, могу сказать, что либерализм в России – не тупиковый путь развития. Это нормальная компонента, которая должна быть. Она не всегда побеждает, не всегда срабатывает, но от неё не следует отказываться и не стоит демонизировать.
Беседу вёл Владимир СУХОМЛИНОВ
Наш собеседник – директор Института российской истории РАН доктор исторических наук Юрий ПЕТРОВ.
– Юрий Александрович, почему вы заинтересовались историей становления капитализма в России? Это же наверняка случилось не десять лет назад, а гораздо раньше. В социалистическом государстве историк берётся изучать капитализм … Это как-то не тянет на медаль…
– Сорок лет назад я поступил на истфак МГУ, дипломную работу писал по теме «Московский купеческий банк». Это был один из крупнейших банков дореволюционной Москвы. Я пытался понять его связи с промышленностью, проследить, как он действовал, кто им руководил, как его деятельность сказывалась на секторе реальной экономики. Возглавляла его группа крупнейших московских предпринимателей, в основном текстильных фабрикантов.
Эти люди оставили после себя зримые следы. Третьяковку все знают. Были другие филантропические деяния – дома бесплатных квартир Солодовникова, Бахрушиных или Боткинская больница – она же Солдатёнковская. И ещё много прекрасных сооружений – они носили собственные имена, хотя часто неофициально. Мне было удивительно, как мало об этом писали тогда. Увы, немного знают и сейчас.
– В связи с подобным интересом к «буржуинам» не было ли на вас в советское время давления?
– Открытого не было, поскольку мы занимались этим в мейнстриме исследования предпосылок революции в России. Это была как бы индульгенция для историков бизнеса. Находили своё русло, не вступая в прямой конфликт с властью, бронируя за собой свободный участок для творчества. Негласное же давление было.
После университета я работал сначала в Историческом музее, потом пришёл в институт – тогда он назывался Институтом истории СССР АН СССР. Основные векторы исследований – история крестьянства, рабочего класса, индустриализация, коллективизация и т.д. Капитализм и его персоны были на периферии. Потом изменилась эпоха, наши исследования оказались в начале 90-х годов востребованными. По этому поводу шучу: это не я в струю попал, а она в меня.
С другой стороны, когда появляется популярная, а, значит, выгодная тема, туда устремляется большое количество «искателей удачи» – не вполне искренних учёных. Это был примерно тот же контингент, который в советское время чаще всего кучковался вокруг истории КПСС, чтобы быть поближе к власти и к деньгам.
Они довольно много сделали неудачного, плохого. Вместо проклятий капитализму стали литься оды, вместо анализа – эмоциональные восклицания. На самом деле для науки и та и другая крайности – вредны. Нужно подходить аналитически, понимать предмет и персон исследования. Для этого надо идти в архивы, работать с документами, бумагами, читать, о чём и кому люди писали, чтобы понять, каковы были их устремления, чего они добивались.
– Каким же был русский капитализм в момент зарождения и становления, в чём его особенности?
– Первая и главная – русский капитализм был не каким-то занесённым из Европы невиданным цветком, как многие, в том числе народники, считали. Они прямо утверждали: русской душе капитализм чужд, у нас общинный дух, особый менталитет. На самом деле – нет. Капитализм, как ни удивительно, вырос из мужицкой среды. Почти все ставшие потом известными династии российских фабрикантов и купцов в прошлом крестьянствовали. Именно крестьянский слой обеспечил быструю динамику развития. Морозовы, Рябушинские, Третьяковы – все из крестьян. Прошло два-три поколения, и перед нами по-европейски образованные люди с широким кругозором, ясным представлением о своей роли, кстати, очень адекватным. С большими культурными запросами.
– Какой это исторический период?
– После отмены крепостного права – время бурного роста. Те же Морозовы. Они ещё до реформы откупились от хозяина, заплатив 17 тысяч рублей – огромную по тем временам сумму. Многие другие тоже из крестьян. Получив желанную волю в 1861 году, они просто-таки ринулись в бизнес. Стали на месте маленьких домашних прядильных светёлок строить фабрики, заказывать новейшие станки и оборудование в Европе, привлекать бывших односельчан на работу. Со временем создали то, что можно назвать русским Манчестером – это район Иванова, бывшая сельская глубинка. Менее чем за полвека она превратилась в крупнейший промышленный район. Объективно скажу: эти люди были недооценены и незаслуженно забыты при советском строе.
– Что ещё отличало русский капитализм?
– Очень сильный старообрядческий компонент. Это связано с тем, что по российским законам старообрядцам запрещалось заниматься любой службой – гражданской или военной. Для них бизнес – коммерция, промышленность – стал единственным путём достойного существования. Отсюда выраженная старообрядческая струя, которая была усилена ограничениями, существовавшими у старообрядцев – отказ от алкоголя, табакокурения. Это дисциплинировало. Во-вторых, они, как гонимые, были скреплены сильными внутрикорпоративными узами. Очень была развита взаимовыручка, помощь кредитом, что помогало быстро выйти на высокие рубежи в бизнесе.
– Кого можно причислить к их числу?
– Тех же Рябушинских. В начале ХХ века они даже стали лидерами старообрядческого движения, собирали всероссийские конгрессы старообрядцев, издавали журнал «Церковь» и «Народную газету» – всё это на свои деньги. И Гучковы из старообрядцев, некоторые Морозовы имели к ним отношение.
Есть третья особенность. Называю её так: в России можно делать деньги или быстро, или честно. У многих первых русских капиталистов, в том числе у всех упомянутых, не было государственного покровительства – с системой казённых заказов, что было развито в других отраслях, например, в железнодорожном строительстве, где требовалось получать в канцеляриях обязательное разрешение. Или если речь шла о сталеплавильных заводах. У них был текстиль – это освобождало от прямой связи с казной. Они были относительно независимы. И потому более свободолюбивы.
– Наверное, можно сказать, что и для коррупции это была не лучшая почва.
– Естественно. Взяток давать не любили. Хотя иногда приходилось. Как вспоминает Владимир Рябушинский – почти дословно: «В Петербург ехал я всегда с тяжёлым сердцем, потому что общения в канцеляриях радости не приносили, и сёстры всегда надо мной в канун поездок шутили: «Володя хмурый, опять как в Орду едет».
Отказ от казённых заказов требовал полной ориентации на рыночный характер работы. Текстильщики одевали всю Россию, особенно крестьянское население – дешёвые московские и ивановские ситцы расходились повсюду. В результате комбинации ряда факторов наблюдалась и очень высокая политическая активность. Этого, кстати, в среде буржуазии Западной Европы не было.
К началу ХХ века эти люди точно поняли, что являются «солью земли», хозяевами экономики, что от них зависит очень многое, что они создают десятки тысяч рабочих мест, преобразуют Россию крестьянскую в новую индустриальную. Это чувство позволяло им поддерживать внутреннее достоинство и высокую адекватную самооценку. Поэтому с политическим режимом, который их самооценку не разделял, были конфликты. Царская администрация с большим подозрением относилась к политическим течениям в этой среде, поскольку полагала, что политика не купеческое дело. Мол, есть у вас бизнес – им и занимайтесь.
– Расшифруйте слово «они». Из того, что вы говорили, я понял, что были те, кто занимался текстилем, и те, кто занимался железными дорогами, владел сталеплавильными заводами, разные... Как вы их разделяете?
– Существенный вопрос. Пока я акцентировал внимание на так называемой московской буржуазии. Именно она была связана с текстильной промышленностью, широкой торговлей, менее была нацелена на казённые заказы. Были другие группы. Очень сильная петербургская. В ней преобладали финансисты, банкиры – владельцы банков, железнодорожные концессионеры, строители, владельцы крупнейших заводов, таких как Путиловский. Это качественно другая группировка – в политическом отношении более индифферентная. Её интересовал прежде всего бизнес, от государства нужны были покровительство, лицензии на выгодные проекты. Политики они сторонились в отличие от москвичей, которые полагали, что Россия – это не только место, где можно зарабатывать, но и где надо жить.
– Иное мировоззрение?
– В Москве сформировалась деловая элита, которая не без оснований считала себя лидером предпринимательского класса и выразителем его интересов. Петербуржцы же, повторяю, думали больше о прибыли, чем о перспективах развития страны. Немножко огрубляю, но суть такова.
Именно московская буржуазия породила политических лидеров не только своего класса, но и всей России. Отсюда Александр Гучков, председатель Государственной думы, Александр Коновалов, министр Временного правительства, Павел Рябушинский – фигура незаурядная, легендарная. Постов официальных не занимал, но был фактическим лидером московской буржуазии. Григорий Крестовников отсюда же. Павел Бурышкин… Относительно немногочисленная группа, но очень влиятельная в идеологическом плане.
Они выпускали свои газеты. Павел Рябушинский издавал «Утро России» – знаменитую газету, очень массовую. Мне приятно, что сейчас возле Страстного монастыря на Малой Никитской, где сохранилось здание типографии «Утра России», не так давно появилась надпись на фронтоне – «Утро России».
Отличительной чертой московской буржуазии являлось и то, что она была всерьёз озабочена отношениями с рабочими. Большая и лучшая их часть понимала, что надо строить для рабочих жилища, больницы, детские сады, дома культуры, создавать нормальную атмосферу для жизни. Им был свойственен социальный стратегический взгляд на вещи.
– Очень интересно!
– Есть в Костромской губернии городок Вичуга. Он – детище двух фабрикантов. С одной стороны – Кокорев, с другой – Коновалов. Кокорев для жителей построил огромную церковь в память об утонувшей дочери – колокольня выше колокольни Ивана Великого, видна за 30 километров. Коновалов строил прочные дома из железобетона, детские ясли и сады, больницы, амбулатории, Народный дом – Дом культуры. Создал современнейшую по тем временам инфраструктуру. Забастовок рабочих на фабриках Коновалова не было никогда. А у Кокорева, несмотря на его богобоязненность, постоянно случались рабочие волнения – жаден был.
– Как я понимаю, если бы, образно говоря, победили московские, а не питерские и при этом царский режим был более дальновидным, может быть, не создались столь явные предпосылки для Октябрьской революции 1917 года?
– Трудно говорить, что было бы, если бы… Но то, что людей, о которых ведём речь, режим на дух не воспринимал – факт. Знаю это из архивных документов. За каждым из лидеров группы было установлено филёрское наблюдение, на каждого в Департаменте полиции было досье, каждый имел кличку в сообщениях филёров.
– Проходили прямо как революционеры.
– Фактически да. Они были либералы и поэтому считались людьми очень опасными. О каком-то диалоге говорить не приходится. Действовали в условиях полицейских преследований. Закрывали их газеты по цензурным соображениям или по распоряжению генерал-губернатора. Высылали из Москвы, что случилось с Рябушинским. Существовали придирки всякого рода. Конечно, по сравнению с советским временем – детские игры, но эти придирки тоже можно назвать репрессиями.
Когда царский режим рухнул в феврале 1917 года, буржуазия получила возможность прийти к власти – напомню, что Гучков стал военным министром, Коновалов – министром торговли и промышленности, Сергей Третьяков, племянник Павла Третьякова, – министром экономического развития. Но ситуация была уже неуправляемой, страна вошла в такой штопор политического развития, а социальный кризис оказался настолько острым, что свои стратегически верные лозунги они реализовать не могли. А лозунги были таковы. Россия не доросла до социализма, надо пройти буржуазную стадию развития, как и всем народам Запада, не нужно слушать демагогов, призывающих к немедленной смене общественного строя, нужно предоставить буржуазии, предпринимателям основные рычаги управления, убрать из власти всяких социалистов – имелось в виду из Временного правительства, где было немало радикалов. Но летом 1917 года уже фактически не было альтернативы революционному перевороту. Всё шло к этому.
– Война, потери, разруха, бедность играли свою роль.
– Конечно. Это обостряло положение людей, вызывало взрыв ненависти. И пропаганда социализма хорошо ложилась на русский менталитет. Мол, есть кучка негодяев, банкиров, «жирных котов», которых надо вышвырнуть, и всё будет замечательно.
Стратегически выразители идей предпринимательского сообщества всё верно наметили, но не хватило тактических средств, как не было и социальной опоры, имевшейся у радикалов.
– Среднего класса не было…
– Он прорастал, но был несоизмеримо мал в сравнении с бедными слоями. Россия позже других вступила на путь индустриального развития и, к сожалению, на тот момент не прошла ещё точки невозврата. Запоздалое развитие капитализма в России объясняет многое в трагической судьбе нашей страны.
– Можно ли утверждать, что самодержавие было тормозом?
– Нельзя сказать, что абсолютным тормозом. Во всяком случае Александр II провёл великие реформы. В следующем году будем отмечать 150-летие его земской реформы и судебной. Они были прогрессивны, проведены на европейском уровне. Тем не менее понимания, что переход к системе рыночного хозяйствования неминуемо требует, чтобы новому социальному слою и его лидерам были предоставлены достойные места в государственном управлении, не было абсолютно.
Дворянская спесь, пренебрежение к «этим чумазым» сохранялась в дворянской элите. Это было серьёзной слабостью царского режима. Если бы диалог между бизнесом и властью выстроился, то какой-то консенсус могли найти. Но была конфронтация.
– Самое время поговорить о персонах.
– Начну с Павла Рябушинского, фигуры мною наиболее исследованной и, считаю, одной из трагических. Он ровесник Ленина. Родился годом позже, умер в один год с ним. Только могила его в Париже. Года два назад я был там, пошёл на кладбище Батиньоль. Надо отдать должное французским клеркам, быстро сказали: ряд такой-то, номер могилы такой-то. Оказалось – могила подзапущенная. Видимо, некому ухаживать. В этом символ его трагедии. Он всю жизнь думал о процветании России, а в результате оказался выброшенным за её пределы.
Квинтэссенция его взглядов выражена в размещённой в «Утре России» статье «Купец идёт». Смысл её в том, что прежней, дворянской аристократии, которая руководила государством и обществом несколько столетий, нужно потесниться, дать место новой социальной силе – предпринимателям. Под этот лозунг была создана Прогрессистская партия. Прогресс понимался как путь к рыночной экономике, политическое устройство – конституционная монархия. По новой Конституции предполагалось: монархия останется, но у государства не будет возможности контролировать всё и вся.
– Что-то вроде британской монархии?
– Да, конституционная монархия европейского типа. Если же вернуться к личности Павла Рябушинского, то он был очень одарённым человеком. Любимым его развлечением было решение на досуге математических задач высшей сложности. Он жил в особняке на Гоголевском бульваре, который приобрёл у наследников Сергея Михайловича Третьякова. В этом особняке сейчас Российский фонд культуры. А тогда Рябушинский стал проводить там экономические беседы, стремясь привлечь на свою сторону интеллектуальную элиту. Приглашали ведущих учёных, ректора Московского университета Мануйлова, известного юриста Новгородцева, представителей бизнеса…
Плакат 1911 года «Пирамида капитализма», на котором сатирически
изображалась буржуазия, стоящая на плечах пролетариата: «Мы едим за вас»
|
– Нет. Интересовали прежде всего интеллектуалы, чтобы с их помощью создать общую программу развития страны. Это были обеды, произносились речи, шли разговоры в кулуарах. Однако программа так и не была создана…
– У их сегодняшних наследников тоже с программами как-то не складывается… Традиция?
– Аллюзии, конечно, возникают. Позже Рябушинский писал: «К людям бизнеса в России отношение всегда насторожённое, а со стороны интеллектуалов – особенно насторожённое». Да, мало что им удалось в политической сфере. Но как бы там ни было, бизнес вошёл в интеллектуальную элиту. И по уровню образования эти люди вполне соответствовали своим собеседникам.
Они вынужденно покинули Родину после революции, но никто не озлобился, хотя они почти всё потеряли. Когда Париж оккупировали немцы, никто на контакт с ними не пошёл. Хотя в русской эмиграции было крыло, считавшее, что допустимо вместе с Гитлером освобождать Россию от большевизма. Рябушинские были убеждены: в этом случае освободили бы Россию вместе с населением.
– Можно ли сопоставить две персоны одного поколения – Владимира Ленина и Павла Рябушинского?
– Оба прожили по 53 года. В остальном ничего общего. Рябушинский был за то, чтобы обеспечить поступательное эволюционное развитие без социальных потрясений, без катаклизмов. У Ленина другой подход: чем хуже для страны – тем лучше для революции. И мечта – возглавить её и осуществить замысел о ликвидации капитализма вместе с его носителями. Они никогда не встречались, но Рябушинский высказался по поводу Ленина и его сторонников. В августе 1917 года в Большом театре в Москве состоялось государственное совещание – попытка Керенского объединить страну. Не удалось. На совещании каждый из представителей определённого политического крыла выступил с декларацией, и на этом разошлись. Рябушинский призвал людей, которые, как он сказал, претендуют на руководство страной – имел в виду левых радикалов, воспитанных в подполье, не понимавших истинных ценностей жизни, – не следовать своей социальной мечте. Эта иллюзия, прямо заявил он, ведёт Россию в пропасть. Если вы будете продолжать социалистическую демагогическую политику, сказал Рябушинский, Россию неминуемо ожидает «костлявая рука голода».
Это его выражение большевики извратили и превратили в обвинение Рябушинскому в том, что он-де намерен костлявой рукой голода задушить революцию. Смысл был совершенно иной: если будет предпринята социалистическая авантюра, понадобится костлявая рука голода, чтобы все одумались. Он был либерал настолько, насколько Ленин был радикалом.
– А что лежит в основе радикализма Ленина, неистового врага капитализма и капиталистов?
– Говорят, что большинство гениев бывает среди аутистов. Они умные, но в своём мире живут, недоступном для нас. Что касается Ленина, то у него была абсолютная внутренняя убеждённость, что он хочет России добра. И даже не столько России, как всему миру. Мессианская, пророческая идея, что Россия должна поднять флаг борьбы с мировым капиталом, добиться освобождения пролетариев, несмотря ни на какие жертвы. Чего у него точно не было, так это гуманизма, милосердия. Их заменила идея революционной целесообразности. Он был фанатиком идеи.
– Кто из персон того времени может стоять в одном ряду с Рябушинскими, кто, возможно, по сей день недопонят и недооценён?
– Коновалов Александр Иванович. Редкостного ума человек, прекрасного образования. Великолепный пианист, ученик профессора Александра Зилоти. Виртуозно владел инструментом, ему прочили карьеру сродни рахманиновской. Выступал с концертами, но затем оставил. Продолжал играть в узкой аудитории, нередко в квартете с Павлом Милюковым – прекрасным скрипачом. И это был тот самый фабрикант, предки которого 50 лет назад ходили в лаптях. Я уже упоминал его начинания в Вичуге. У него было очень осознанное понимание, что надо идти с рабочим классом рука об руку, не конфликтовать, не злить его. Заботиться, создавать нормальные условия существования.
Перед Первой мировой войной он встречался с большевиком Скворцовым-Степановым. Большевики тогда готовили очередной съезд партии за границей, денег остро не хватало. Савва Морозов уже умер, спонсоров не было. Рассчитывали на Коновалова. Скворцов вёл прямую переписку с Лениным по этому поводу. Ленин писал, что надо побольше взять у этого «экземпляра»… Вот так – «экземпляра».
– Презрение такое же, как у дворян.
– Да, деньги готовы взять, но внутренне презираем. У Коновалова был свой интерес – хотел создать нечто вроде объединённой оппозиции: либеральной в основном, но с привлечением части радикалов. Вёл переговоры с эсерами и эсдеками, чтобы действовать согласованно. Ничего не вышло, потому что у социал-демократов были свои виды. Они хотели получить деньги, но вместе с либералами действовать не жаждали. Денег Коновалов не дал…
После февраля 1917 года он вошёл в состав Временного правительства как министр торговли и промышленности. Считался лучше других подготовленным к этой должности. Довольно быстро понял, к чему идёт развитие событий, и в мае 1917 года подал в отставку. Потом Керенский снова уговорил его вернуться в кабинет. Нехотя, но вернулся. И как раз 25 октября 1917 года во время штурма Зимнего дворца именно Коновалов вёл последнее заседание Временного правительства, когда Керенский уехал в Гатчину за подмогой. Его и арестовали там, затем отправили в Петропавловскую крепость. Но большевики в это время ещё не были столь жестокими. Почти всех министров Временного правительства отпустили.
Через некоторое время Коновалов эмигрировал в Париж, работал у Милюкова, вместе издавали самую знаменитую эмигрантскую газету «Последние новости». Очень высокого политического класса был человек.
– Что могли бы почерпнуть наши предприниматели у первого поколения российских капиталистов?
– Главное – воспринять их генеральную идею – эти люди не собирались никуда уезжать, хотя денег было предостаточно. Они хотели жить и работать, и чтобы их дети жили и работали в России и на благо России. Идею патриотизма и теснейшего союза со своей Родиной надо бы воспринять всем и сегодня. Знаю, что сегодня есть большой соблазн: быстро сделать деньги и потом остаток жизни провести где-то там, на тёплых берегах. Но это не смысл жизни, мне кажется. Зачем сначала так рисковать и работать, чтобы потом ничего не делать? Вот эта позиция – работайте в России, думайте, чтобы в ней было хорошо и вам, и вашим детям, – вот что отличало мировоззрение тех, о ком мы говорили. Как и – думайте о тех, кто рядом с вами работает. Кстати, одним из самых крупных грехов у старообрядцев, зафиксированных даже в специальном вопроснике, считалось задержание платы рабочему.
Понятно, сейчас такой религиозной составляющей нет в бизнесе, тогда надо использовать нравственно-этическую компоненту, как говорил Иммануил Кант, категорический императив, который заключается в короткой максиме: делай человеку так, как ты бы хотел, чтобы тебе сделали. Очень просто.
Итак – будьте с Россией, живите её интересами. Никаких особых открытий тут нет.
– В заключение хочу спросить о либерализме. Изменилось ли наполнение этого понятия? Наши первые лучшие представители буржуазии были ведь либералами. Сейчас же либерализм чаще всего воспринимается с сильным негативным оттенком. В чём тут суть, на ваш взгляд?
– Этот наш антилиберальный настрой, проклятия по поводу либералов и демократов 90-х годов, мне кажется, что это не очень верно.
В политической жизни этот спектр должен присутствовать. И не должно быть такого негативного отношения населения к одному из политических направлений. Либералы – такие же политики, как все другие. Может быть, даже самые «древние» – впервые оформились в Англии. Слово «либеральный» в корне своём – это «свобода», «свободный». Примат свободы, примат законности, противодействие любому незаконному давлению на общество и его представителей...
– И на тот же самый бизнес.
– Да. И на бизнес – это и есть либерализм. Так что я не разделяю антилиберальные настроения, которые распространены у нас. Даже исходя из опыта моих героев – предшественников современных либералов, могу сказать, что либерализм в России – не тупиковый путь развития. Это нормальная компонента, которая должна быть. Она не всегда побеждает, не всегда срабатывает, но от неё не следует отказываться и не стоит демонизировать.
Беседу вёл Владимир СУХОМЛИНОВ
No comments:
Post a Comment